Glof! Ly - The Lollard Society · 2009. 6. 20. · muslub vmbraNabucho fonantiaprccantur donofor...
Transcript of Glof! Ly - The Lollard Society · 2009. 6. 20. · muslub vmbraNabucho fonantiaprccantur donofor...
lo^yGlof! ord. &Nicolai deLy ra
A A D D I T I O.
IntMp.K .rki ditit»rmpofiilla.KccOTdirC. ,
ybmd feitmtm ormo letemid prophct^propypulotra ^fmtgra
Wofio ««- U txtuniiryO- diHidttur in oflo purusprinapalei.ln pnm^ namqi
uomi !«€«. «<«,orf«iif bcneor^ntis.cr deuoti tnuocot ad fe,& exatat diuivam
miferatitmm&pi^uuem.dicens.Kccoiditcdncquid accidc
rit nobis. ^ecmido vtro narrat& rtfiratfuamviiliiaiem,i^ '«-
iehcituem& affiiaioner,, ,(^ quaniumad amiffionem pofJ,fJto»um
dtc<nf. H«rcdjtasnoQra vcr(acn adcxtrancos,6- ';«<'^«'
tmtl/ionemamicotHmfnbdens. Pupillifaaifumusab(q-,pa-
trc& </"<''"^ amiffiokem cibariorum addens. Aqua nram pccu
nia bibimus.cr^ ad miijfiovelibertatis /u6r/^5.Ccruicib.no
ftris n-.inabamur . & (\uoad parentcs fubdens
. Patrcs nodri
liCCCi\iCT\int,6cnonCunt.&i;unadamffi'>ntmpotefiatis,&
iMiontatttfHbdis.Scini dominatifunt nonri.er q-w ad amif
fionempacis&fecuritatisaddcs In manibusnoflns.Cr < uoad
amiifwncfH pdchritudinis &fanitatncondudens . PclllS no(tra
quafl clibanuscxufta cft. Tcrtio vero recitat adutr-umrumul
uplUcm iniquttJtem (3 abufionem, qua ah:,fi juut in capUuatis,vt
tx hec Deus »iw?ij ad mtfericordiam prcuoL<xreti>\&hoc f^:cit
ibi.
MulicrcsinSionhumiliaucrunt&virgincsmciuitatib.\\xdz.Dcinde vero malitiam (J crudetitateminbdem. Principcs
103^inanu fufpenfi funt.facics fenum non crubuerunt.^r»>rf- 1
yero iDfor:.m neijutttam & feditatem^fubdtns . Adolclcentulis
impudiceabufi funt . Quartb re>d propheta dipioratpn^mm
difnitaicm &prijiinjm confolat'u>tt:myq»t^ C? de/ecit fap:entia,&
fc'^-tia,& l'Ctuia,& excdlentia qu£ conf<twrant effe in I r.filf.
ijt niiu >i adfapienttam dicit.Scncs dcfcccrunt dcportis 91«
titm ad Ixtitiamfubdit.liiucncs de choro pfallcntium. ^im».
tnm adcxrellentiam concludit.Cccidn coronacapitis noftri.
Quinlo verbprophcta explicat fuarn intfiicatem & lonfitttHriu.
iiam punit!onem,ibi.Vx nobis.quia pcccauimus.proptcrea
moertum faiSum eftcor noflrum. sexto vcrduudat &pra
dicat diuinum duraiioncm, ibi . Tu autcm domincin a:tcrnii
pcrmancbis. Seplimovero imploratDeibetagnitatem,&piUt
Jui reditus& fux conuerfionis acceltrationem : reditus tfuidem tkI
de Bibylonica captiiutatein hrufalein ,
vi l potius& melius dc in-
crediditate ad lefu ChriHi fiden. :& Imfacit ib'. Qnarcin pcT-
pctuum obliuifccris nof^ri.ye.y«/f/<r.Conucrtenosdomi-
'
nc ad tc,& conucrrcmur.Oi^.ittodr Wr/mo mtuetur cr cemt
diuinumfeueriiatem,& per confequens aliqualmddationem «««
ditionis de hoc qund petitita ccleritrr impUri,cdcludens.Scd proij
cicns rcpulifti nos.iratus cs contra nos vehememcr: iSi»
hoc Threni lcrcmiit Hniunt.
Incipitprxfatiotnlilfri4m^aruch prapheta.
Ibcr iltc qui Barucli nomine pr^-
Bn^^S^ nocatur,inHcbr?ocanonenonha
bccur: fci tantum m vulgata cdl-
tione, fimilitcr Sc^piftolaTcremia: .
Proprcr
notitiam autem legcntium hic fcripra (unt,
quia multade Chnlto nouiilimii^uc tempo
ribus indicant.
Vulgatacditiodc qua fit mcntio in prologo fupcr Baruch , cxponitur in prologo fupcr Ezcch.Cxtcra planafunt
^ a TP Thjt'. verb.&c.
E -5« Thcodo-rctus-Admirandus
Baruch difccffit v-
nacumluda:isqui
aufugcrant in Ac-
gyptum. Vcrunta
mcnpoft quinqueannoscxquocaptacftvrbspucnitBa
IncipitBaruch propheta.
C A P. I.
fet modicotctnporc fadlus eft 1
uus. Necal
afcopo.quiajillosin(enfur
catorum priftino-
rum,vtctiamcala-mitatis cauiain»-
gnolccrcnt, mnlti!
ctiam lachrymiJ
:otcmpo
cftc|^
abera|
ifuifiP
Thxcvcibalibriquxfcripfit Baruch filiusNe-^
ri2,fiIijMaafi2e,filijSedcchi:c,filijScdei,filijHcl 2
»«yvcy *^'^ inBabylonm,in anno 5.&L7-^ie»"^"^^^^i^ \
tcmporc quo ceperuntChaldiEi leruialem , & fuccende- j
cft vrbs puenit Ba- runt eam igni. Et legit
Baruch veiba Iibri huius ad aurcs 6
Fof»fis^>^^n^^^bylonem.Omnem i^^\^q^^^ (^ljj
loachim rcgis luda, & ad aures vnmcrli ^ quas mittebantfa-
KnVpiTtaram populi venicntcs ad librum , & ad aures potentium fi- 9[^f^^^jf^S^^J^Ji^^
?tlfirmos &Td^ vcritatem dcduccrcnt. Cum ergo peruc- parandas vidimas quas immolarcnt, vt dommu ffl Def
niftct Babyloncm recitauit leremiae prophctiam cun- Iibi propitmm rcdderent.
aiscaptiuis, & potiflimum Icchonia:, qui cum regnaf- _^_I_____-
Diulfia libri
Incipit poftillavenerabihs patris
fratris
NicoIaidcLyrafiipcrBaruch.*
IC T hxc vcrbalibri.Toy^ tibnm Tohiu fccundim ordintm
XI'tcmpi. r sfequitur liber Bartnh inimcdiathynatn htsloria To-
biJtivntigit temporibus ^^{cchix regis luda, vt rficnjum tfljuprd.
inpnncipioltbn Tobts.Baruchautemfuit notarius leremi<e a tem
fore loachimfitij lofu, vtliabctur lere.i,6.& difirudta lerujalem
per Cbalda:os tum lertmia dtfcenatt in ^egyptumpiji interftciio-
titmCodvlit,I(re.^S. ($ pojiea fcripfitlibrum iHumquantumad
illam partm,imusfuit a^^tor, qnantH autcm adcpi{iij'am lertmi^
(qu{ pohitur m hoc libro,cuiustamen non fuitauior Jed tuntti Jtri-
ftor)JcripleratuntedeHruciicnem ciuitaiis, vt vidibitur infrd do
mino conctdente . Igiturliber iile in duas diuiditnr partes ./.
in li-
brum Baruchfcrib{,& in epijlulam leremif^qu^ inapit cup.6. Tri
mad utditur in tres parus : quia primd circa libium Baruch poni-
tur dtjcriptionis aUus. Secundo legendi modus,ibi . Et lcgit Ba-
rwch. rtrtio libn procejfus ibi. Et dicctis . Ctrca primim piimo
foi.iiurfctiptorisgcnus , titm dicitur . Et hxc vcrba libri quxfcripfcrat Baruch filius Ncria:,&c. &fecundum regulam He
brforum patci B*ruch&auus, C c^teri qutponuntur hic habue-
tunifpintum propheff ficul& ipfc.Dicunt.n.^ qiiandoin princi'
fio aiicuius prophitfpoaitur nomen patris eius& aui,& fic afcen
dendo , perboc daturintctligi quodjpiritum propljeticum
habue-
runt.Siienduri, et,<^ diHio copulatiux citm dicitur.Et hjEC vcrba
libn.Copulat adverba lcremi^ , quje Buruchjcripjciat ante.itcim
do,ponitur defriptionis tocus,cum dicitur,
% In Babylonia.5"fd /;oc videtur alicui falfiim,quia /frf.^j.fii
(iturf^ CHtn Utemfa& alijludei qui rmanjtrant in lud^a , dt-
fcenditin jltgyptum,& non init in Babyloniam
ciim alijs taftiii
tis. Dicendum,^ morluo leremia in .Atijpto, Baruch iuit in But
loiiiam adcapituorum conjolationem , & ma.ximhqiiiz lertma
prophetauerat.AegypcumcitQdedrucndum ptr ^ub^chodonoj
regtm B.ibyloais ^lcrem. ^i.Tertioponilur dtfcrip.ionts temp
ciirn ditttur.
3 In anno quin.f.adefiruaione lerufakmper Chutdfosjic.ii
numerabant ludp a ttmpore captiwtaiis B.ibytonicc , jicutluod
computant a itmporc captiiiitatis fu^ per l{urnanos , iniipenito
dcjii uHio e lerufdem fa(ia per Titim& yejpajianuni.
4 Et in feptimo dic mcnfis. Hpn dicitin Inc quis menfisji
rit,& ideovidetur,(j)fneritprtmusrrunfis.
5 In temporequo Chald.xi ceperunt Icrufalem.J.j
'f
poreillo indeincipubat Jii(t^ori.mni<rritratio,vtaiciume\t.
6 Et legit. Htc cohfequenterponitur
circa iibum iflum tcgfn
modus,& pnmb in Baby,onta,Jtcwid6in lertfu tyitia,ibiiSC
COlii
PCtunt. Circaprimunidiiitur.
7 Et legit Baruch vcrba libri huius ad aurcs Icchonu
&C. Scdiontrahoc vidttur , ^ lechonias ifit cratincaHtrtit^
Bubylonis.DicendumSfr.Ofieratincarceteclaufusfaltcmcotinn,eb^ ejjct nobitis & rex I^da,vtt ji
erat ctaujus.nontamen talne
qum Buruchpofjttad eum acccdert,tdis.n.acnf}us frequtmtn'
ctditiir dettntis in carccre.
8 Et ad aurcs vniucrfi popuU vcnientis ad hbrum./.
daici in Babyionem diS\ -
9 Et ad aurcs potentium filiorum re.^«w d^clifu(r^\
aiiqui dejemine regio,vi Ijabciur Dunu .i.S l"Cr'itii
i» Tna^"-'
tejtate,ftct*t patetex todem libro cte DanitU &Jociji
cius . Q"
patentvfqiitibi. ^ ^^
037liorum regum,5c ad aures presbyceroriim,&
ad aures populi a minimovfc]ue ad maximu
eorum,omnium habitanrium inBabyloniaadHumen^odi. QuiaudientespIorabant<S.:
^
ieiunabanr^&orabancinconfpeclu domini. j
ronrpe£tcoIle(Terunt pecuniam t fecundum quod 4omioj. r r r r •
potuitvniulcumlquemanus.EtmileruntmIcrufalem ad loachim filium Helchi^filij Sa
lom facerdotem, Sc^d reIic|uos facerdotes,&
adomnempopulum qui inueciluntcum eo
inlerufalem,cum acciperent vafa templi do- ^
nini,cjua:ablatafuerantdetempIo,reuocarc^ntcrram ludajdecimadie mcniisSiban,va{a ?
irgentea qus fecit Scdechias filius 'ofia: rex ^
udapofteaquam ccpifict NabuchoJonofor
exBabylonis Iechonia,& principes, &;cun-"
B;toypotentes,8^populum tcrrg ab ieruialcni:
)C duxic eos vindlos in Babylonem . Et dixc-
unt. Ecce mifimus ad vos peccunias,de qul-
^ Etfacitemana,&c. bus emitc holocauftoma-
;,
Theodoretus . ta & thus,& facite manna:[a»brxi manna vo a- rr ,
mfacrificium. ^ ottcrrc pro peccato ad
Barueh Cap.L lOjgroaram domini Dei noflri,
Etorate pro vita Nabu-b NabuchodonofSchodonofor
regis Babylo- ^Balthafar fiiioc-
ni.A pro vitaBaithafir fi-i^^o^^.t^J™*
lij cmSjVt hntdics ipforum candumpro regib.
„ ficut dies ccch fupcr tcr- ^ leligione adh.ic
o/' 1 1• impugnanr,& pro
i2ram,6^vtdetdommusvu- hisqui in fublimi-^
^ tutem nobis, 8c,illuminet tatcfuntconftituti,
oclos no.lros , vt viua- 7^^^^^.muslub vmbraNabucho fonantiaprccantur
donofor reds Babylonis ,«ipfi vt feruiant, •
H,rr L T-. 1 I /- r &vehnuiriiiluilra&iub vmbra Bahhafar fi- tos habeat oculos,H lij eius, & feruiamus eis
J^multis diebus , & inuenia-
musgraciam in confpeau corum. Et pro nobis
ipfis oratead dominum Dcum nolhum,quia peccauimus domino Deo noftro,& no Ecit auerfusfuror eius anobis
vfquc in hunc17 diem. Ec legite librum iflum, qucm mifimus
"
j8 ad vos rccitari in tcmplo dommi in dic fo-
20 ^^""N ^" <iie oppoituno . Ec dicetis Dnoj I Dco noflro iuflitia, nobis aut confufio facici
ne quempiam er-
rorempa^iantur.
NICOLAVS DE LYRA._
l|(Adilumen Sodi.?. iuxtaftumcn fic vocatum , ficut dicitur
rmi^.^S.c.Ad flumen Euphratcm vidli [um.i.iuxtaflu-;en Eupbratem,
Quiaudientesplorabant. vt pxnitentes di peccatis, proubusciiptiuaii erunt.
Etieiunabant & orabant in confpedlu domini:3/i?/^?norpus, 'Jfpiritum ojferendo, vific eorum ajtiiffionem Deus re
)kent,o~ capt'i!tatem relaxaret.
Et C0U<^erunt . Hu confequenter defcribitur Uaio libri hu-
isiiilmltlem. 2^(am ludai habitantes inBabylone feceruntli-
Q imBuuchtranfcrib!,& miferuntin leritjalemyVt legeretur ibi:
'cmboc mifernnt pecuniam , vt inde emerenturnecefjaria pro.
. ' ?cvf& oblationib.ibidem fiendis,& hoc cji qitod dicitur,
Etcollcgerunt pecuniam.Ef patet litera vfq; ibi.
Cum accipercnt. ^cienium tamenj,
hoc viietur alicuifal-.'« f'urf ou diil4m cslifiia omnes luip qui erant in lud^a inter
:rioG'}'Mia,i(fcenderuntin.Acgyptum,i>t diHum eflfupra , (&
'.eo noHvidetu',^ tunc in lerufalem fuerupopulus ludiicus , nec
ftrdnesfacrifiua ufferentes,& maximh quia i.Efd-S, dicitur,fp.'rnbabel ,& dlt qm redierut de captiuitate Babylonica erexerut
^arefuper bafes fuas,& obtulerucfuper illud holocauRum domi-t qun i fuit per lonTum tcmpus pofi ifia;propter quad videtur,^ a
Afncitoneciuitatis ,& templiper Chddxos vfq; adrcditum ca-
puitatis Bahylonice non fuit in lerufalem altare holucaufli ere-
im,necfacerdotesofferentesfacrificia:propter qu<e &conftmilial'eri(ieapud Hebrieos apocryphus reputatur. VoteH tame dici,(p
li
it mterfedo Godolia, quem rex Babylonisprxfecerat tcrrf luda,
tuspopulus hidaicus quiemanferatin lud^a.fugerit in .Aegyptu•nens, j, rex B,.byIonts mitteret contra eum exercitti «d vindtcanm mortem Codoli^, vidcns tamen poflea j, non mitteret ,&au-'Cns leremiam prophetantem,^ rex Babylonis .Aegyptum inua-
trctfpro mjgnaparte reditinJerufaitm^propter locifanaitatem:
< inter redtuntes futrunt aliquifacerdotes, qmru principais fuitMhmi hic nominatur,non tamenf<itfiliusfummifacerdot!s : qa4(iuhfummusfacerdos lu Sedechia regefuit dudns i» Babylone*tinfnmmolacer/dotio fucceffit lefus fiLiuseiusin reditucaptiui.t>s
Rabyknic<e,vt pattt.i.Efdr^ 3 . & Zach.3. loachim autfi-«!fl us
Iifi (ecundumhijioriographos pofieafuitfummusfacer-!, "J non
ijie loachim, de quo fit hic mcntio, vnde dicitur hic ad'i^hmfiiium HcUhi^,ad diflinciionem alterius . jldillud aut^<^itiir de erea-.one altaris pofl rcditum captiuitatis Babylonic^,dinaum
^fcriptura loquitur ibi defolemni ereclione poH reditum
'P''^'tatisprad/ciomodoredeuntefcrexerant altare paruumad
jrificandumdominoproutpoterant bono modo,ftcut patriarch^t
(
pyh^4: frcquenter lcguntur altariaercxiffe ad facnficandum
<-mino.Q\x\ accipcrcnt vafa.HJc efi confiruaiofufpenfiua,&'
^tcatafententiai: proluius intelleBufcicndum , 3. cum Icchonia
':« ludain Biibylonem duHo fuerlit vafa templi domini aitrea tramata ;pro quib.rex Sedechias in regno Iudffuccedens,fecit va-
^'^''^^''tea^quianonpoteratfacereaureacfmtBfibijamfiliiisSalo-
rn-jnis piu jcutis aureis que abliulit Sefach.rex jlegypti, fecitjcu-ta frea.^ . I{eg.i4..& illa vafa argentea captiuato Stdechiafueruntin Babylonem portata-.quffaltem pro parte redemerunt ludei in Bzbylonem duBi , & miferunt inlerufalem pro cultu Dei curn pecu-nia pra lacrificijs coUeHa^vt ditium efi,& Iwc eji qaod dicitur .
Cum acciperet. f.diBus loachim facerdos.6 Vafa templi domini qux ablata fuerunt de t eraplo ,
Sedechia rege capto.
7 Rcuocare in tcrra luda .i, vt remitterentur in lerufdem ,
qu^eH metropdlis in terra luda.
8 Decima dic mcnfis Siban.f«/ correfpondetpanim Maio,&partimIuntoapudnos, confequenter ofiendit que fuerintiHa vafa,cum dicit.
9 VafaargcnteaqusBfccitSc. Etpatetex diais litera vf-queihi.10 Et oratcpro vita Nabuchodonof Ex
eius.v.pacificofia ntu dependebat pax t erre Babylomce,& per confequens pax lidfo-iH:propter ^petebant orari pro vita regis& Hlij eiusfecundii monitionem leremie 29. b. Oratcpro ciuitate ad quam tranfmi-
grati e{lis,quia in pacc illius erit pax veilra.
n Vt dct dominus virtutem nobis. Vrimb petierunt orari
pro honofiatu regni,qu)d eH magis commune^pofieapro bonofuQquod erat magisfpeciale.
1 2 Et illuminet oculos noftros , in veritatis cognitione.I ^ Vt viuamus fub vmbra.cv quo D, us ordinauit nos in eius
femtu:cm rcdigire.
14 Et feruiam US eis./. hu wtiter obteperantes volutati diuinf.iS Etinueniamusgratiam in confpcdu corum.vf nonco
gant nos idololatrare.feipertnittant nos Deo pacifrch dcjeruire.16 Etpronobisipfisoratcaddominum Deum noftrii.
J.oratc, vtdimittat nobis peccata nifira Conlequenter Jubditur deteaione limBaxucb,cum <//c««>-.Etlegitelibrum iftum,qucmifimusadvos.
17 Recitari in templo domini Licet.n.templum effetcomhu-
fium, remahferat tatnen platea atrij , in qua conuemtbant Itdci adorandum& audiendum verbum Dei,
18 Indic Colcani.i.indiebusjolennibus,in quihusmans conuenicbat populus.
^
19 Et diCctis.Tnflquam defcriptus eflcirca librum Baruch legendi modus,hic confequenter defcribitur libri proceJJus,in quo primoponitur humilis dipretatio,ftcundd vtilis informatio j.c.ibi.All-di Ifrael.v^Ji«cip« tenium cap. fecundumjignificatiur.em Hitro.Trimain tresinam ficut dicitur
Eccl.^^.cap] Oratio humiliantisfe nubcspcnctr^hit. &ideopritn6pomturoyan[is humUia-
tiOyfecundo humtLiamis Je deprecatio,ibi.Et nunc diic Dcus ter
tib deprecantis conclujio, ibi . Et nunc domineomnipotcns.Circaprimumponitur orantis humiliatio m duobns:prmo cu/fitSdo propria culpam, fecundo confitedo pcend iufic illata in princippofrcundt c.Circaprimii dicitur. Et dicetis. verba Earuch recitando.
20 DominoDeo noftroiu&itii.Eft.n.iuftitif regul».
% I Nobis autcm confu.&c.i» peccatoru noftroru confeffwne.
i
Gloford.&NicolaideLyra 1040i^39A noftrx, {icutcftdlcshjcc^omniruda&habi-
x
tantibus Icruralcm,rcgibus nottris& prmci- ^
pibusnoftris ,
& faccrdotibus noftris, &^pio- 4
phctis nolhis,8^patrib.noftris. Pcccauimus
J
antc dominum Dcum noftrum , ScjiOn crc- ^
didimusdiffidcntcsincum ,& non fuimu*»
fbaadiui- fubicaibilcsilli , &non t audiuimus voccm ^
dominiDci noftri ,vtambularcmusin man- 1
datis cius qux dcdit nobis . A die qua cduxit ' ^
patrcs noftros de tcira JE-
^l.V7^ gyP" vfq^ ad <!,£ hanc Era-
,11$. ^Jiifrx^i*- amus incrcdibilcs ad dnm
^. lcucs cramus Qju noftrum : 6c diftipatl'*
pofuit*
nalO
ll
I rcccflimus ,ne audircmus pofuit protWVv,!
I i< * • /' r--
ji r '.. hoccftexcoeiiaba
'%oceip(ms.Et.adh?rcrut.no ,„„3 peccatorum'
'^'^
bismultamala & maledi- gcnera. Talesvo-
(5tiones,qucconftituit dns "^ <^tiam bcatus
^7 Moyfi lcruo luo :
cj.eduxit /0^«^.
patrcs ijoftrosde terra JE-
18gvpti,dare
nobis terra flucntcm lac, &: mclXi'^
cuthodicrnadie. Etnonaudiuimus vocem
dominiDci noftri, fecundum omniaverba
prophetarij , cjuosmifit ad nos& ad iudiccs
II noftros, &abiuimusvnu(qui{cjucinlcnlum22 cordisnoftrimalignijoperaridijs alicnis,fa-
^^cientcs mala anteoculos domini Dci noftii.
920
IICaeL
N 1 C O L AVS D E LY RA.*
1 Sicat c({dicshxchocfipplemM,ifeft.tininfiiaionepccM.
a Omni luda.'.'-»»»» Iudjeo dengno ludt.B^gnim autem if-
rMelcaptiuaium fuerat prrlonf^um tempusantK
7 Et habitantibus in Ierufalcm.w«/mt ,«<»»» illam cbfede
runt Cbttldxi& combufferwit,populumpartim occidentes,& par-
timcapiiujntef. r rLi-
4 Rcgibus noftris.trey .n. regesfuccegiukfuerant confulibili.
ter traiHati.liam loachim fUtus lofufuitinterfeBus,& extra por
B tas lerufahm prciefius:ftcut prddixerat leretnias zif.ScpultU-
ra afini fcpclictur,&C-«^lechonias filius eius in Bzbylvnem du
fius & iacgrceratus,& ^edechiaseisf-ccedens exociUatus,& in
Bdbylonem duBus , &ibidtm tgnminiosemortuus ,ficutdi£ium
fuit jibacuch.z. . .,
n. -t
y Et principibus noftrls& faccrdotibus noll-jw fuerunt
pjtnm ocafi QS partim capti.
6 Et prophctis noftris,&C././4'y»^eJr aprentibus len^fald a
lhalaMs,non r//e capiendam. Totefi hocetiam cxponi depropl)e-
tii vtris.cjuipopulifuiconffftowrt^fur.m reputabjnt.
7 Pcccauimusantedominum Dcum no{\.Licetautem
Baruch iljet iuflus& bonus,tamett connumerat fepeccatoribus,e6
ijudd trat de eodtm pi-pulo.
8 Et non crcHidimus.p>'o/>k«V ipfius.
9 Diffidcntcs in cum.'.rfe proteffione eius.
I c Et non fuim us i\\h\c(Xi\>lhumtUter ei obediendo.
11 Et non audiui.Tfr&a eii4s refouendo.
u Vt ambularemus in niand. Mhoc.n. datafuitlexindt-
ferto.Exod, 20.
I j Eramus incredibilcs ad dominutn. Moyten&aliosfer.
uos eius exafperando.
1+ Et diflipati receftimusAc.Howim.».mali funtin feipfit
diffipaii,quiaratio trabit ad bonum,&fetifualitas C^ cofuetudnfcc
candi ad oppofttum:fccundum qtoddedncit Thilofophus.%. Etbico,
1 5 Et adhxfcrunt nobis multa mala.ci</p< & p«nx.
16 Etmalediaioncs, qusconftituitdominusMoyfi.
Deut.zj.& 28.
j 7 Qui cduxit patres noftros de tcrra Aegypti . Earcrf.4j.
18 Darcnobis terram flucntcm lac,& mdjMdandum»
bis terram bmam& ftrtilem.
1 9 Sicut hodierna dicfupple apparetfuper nos mdedtaidfia
qui eieBi fnmus inde.
20 Etnon audiuimusvoccm domini Dci noftri.^ep/ii.
tio tfi eius t{Uodfi,prddr8hm cn,ficut in oratwnib.foletidnyiflt.
ries replicariadmaiorem affcHus expreffionem: &idtmfu . v,
in fequfntibus.
21 Opcraridijsalicnis.J./tfcni?ffl«e/V.»2 Facicntesmalaante oculos domini Dci noft. ?«ii«
cmnta nudajunt cr aperta,Heb.^.d.Vtl dicit.
2? Anteoculosdomini. qutatcmporeManafferegisiuitH
templodominifueruntidolapofita,fiib.idololatrafacrificabint.
CAP. II.
a jy '{cprer quod fla a
l iHlt. &C.
•Jc Thcodorctus.
Rcferuntqiiomo-do afpcrnabantur
prophctas . qui a
Dco mittcbantur
C A P. II.
Roptcrqdftatuit ^
dfis Dcus nofter
vcrbum fiium,
qd locutus cft ad3
nos,& ad iudices noftros,^ 4
iudicauerut in tlerurale&:ad illos.cum tame
complctafint,qua;
pratdiaa funt ab ad rcges noftros,& ad prin*P^-
yo; cipesnoftLos,& adomncm^^^' Ifiael& iuda:& adduce^^rct dominiis
fuper nos mala magna, qua:
non funt fada fub coelo, quemadmodumBdafunt in Ieiufalem,fecundum ea
qu^efcri-
\ pta fiint in lege M oy fi,vt manducarec homc'
carnesfilij fui,6^carnes fili? fus. Et dediteos
fubmanuicgum omnium, oui funtincir-
* cumitu noftrojin improperium &in ddok-
tionem , &c in omnibus populisin cjuib.noc
difpeifit dns. Etfa«5li fumus lubms,&cnonfu
pra : quia peccauimusdno Deo noftro, noii
o obaudiendo voci ipfius.tDnoDeo noitroiu
ftitia, nobis autem&patnbusnoftriscofu-
NICOLAVS DELYRA.
C A P. II
<|e i"p Roptcr quod ftatuit dominns.Hic confcquenterpomturL orantis humdiatio,cjnfitciido panam iiLjtam effe iufiam,cuin.it.ir.
Proptcrquod ftatuitdominusi.^r/wite»- difpofuit,» Vcrbum iw.im. le lufia pi^mtionepeccatorum.
3 Qiiod locutuscft.&fr /vtoyfen& alios propljetas.
4 Ad nos & ad iudiccs noft.&CKa ^ nullus cxcufarefe potefi de igiiorantia.
Et adduccrct dominus rupernos.i«W.6 Mala magnaq isnon funt,&c.ma//<»^f«w . Quantd.n.
peccatumtfigrauius,'iXntoe. grauior debeteffe pxna.Topuliis aut
Jfrael propter lege a Deofibi datam & atia benefiiia fuit inaltiori
flatu,qMam ceteripopuli/tcut dicitur Vfal. t ^j.b. Non fccit tali
tcr omni nationi,&C./>nffer quod eiuspeccatimfuitgrauiui:
quia quantofiatus aUior,tantocafus grauior: idcofuit maioripcf
nadignum.
7 Vt manducarcthomo carnes filij fui. licethocnonltgi'
tnreffefadum.^.B^ji^.&i.Tar.inobfidionelerufaleperChaLdmtamcn crcdendum efi hocfuiffefadH, vt diUt hic propheta
Barucb,
quia non ommafunt in il is libris fcripta,& maxime qxiaidemlc
giturfaaum.^. I\e.6.in obftdione Samarne, & in obltdi-jne Itruft
le per l{pmflnos,fecudu quod refert lofephus& altf hiHoriogfnpb
8 Et dcdit cos fub manu rcgum omnium,&c. /«"';"»'<
li,{{e\!_um& ludicumin pluribus Loiis.
9 in improperium & in defoladonem.Mw multa infei
bantur conmtiu er 01 auia ludxis inter GentUcs trpore cJptiuitatii
10 Domino Deonoftro iuftitia,£Ar/>o«<i;«i' vtfnprd: ?«'
repetitio efi eiufdem ai mmrcm atfettus cxptejjionem.jff.
Ec
1)4'
^' Idetn. Euigila-
oncm Dei vocat
indiaam.Narcri-
ursdiuinxmosl.lonsranimitate
uisappcllarclomlum.Rurfumita
,ne mcmoria rc-
dlcntcsruppliciu,
i dminum iuftum
cledicunt, vtqui
nnrgreflbres &iaati nolentcspuitrit . Dcindccu
cteftatione ilip-
pcant,&memo-r rcpetunt anti-
qam libcrtatem ,
<iamadcpti funt
prreseorum afpe
Br; Aci>'p''orumfiuitutc libcrati.
bftjciat omnis ttr-
npia tu es dcmitim
Lia nofier , & <iHia
.i, »'R<» tuum inuoiat u
e/uper Ifraeltt? fu. d
'i-fi^eniisiplins,&c, c
*Thcod. Malorti
eim nonrorumrJtatio alijs da-
b occafiofiem rc"*•
liionis & pictatis.
Frfpicient enimtncDei noftripotitiam.
c De domo fanQati,&c. * Idem.lomum fanftam
Mcat,eaqua:erat
]:ofolymis.In illj
(lirn fui pra;fenf»
; ^ tim ahibcbat.'; d jvcri-
Baruch. Cap. II.
fio facici,{iicut ell: dics h?c. Qoia loquutus eft dominiis fupnos oia mala ha:c qua; venerunt fiiper nos,8^non fumus de
j
precatifaciem domini Dei noftii. vt reuerteiemur vnufquif
qucnoftruavijsnoltrispellimis.Et vigilauitdominusin
^
malisj&c^adduxit ea ii p noi,quiaiuftus eft dominus in om-
nibus operibus{uis,cju^ mandauitnobis:6^n6audiuimus
vocem ipliLiSjVtiremus in
prreceptis domini, qu^ dedit an-
te faciem noftram.tEtnunc dominc Dcus l{racl,quieduxi- 4
fti populum tuam dc tcrra y£gypti in manu vaHda,& in fi-^
gnis,& m piodigijs,
& in vittute tua magna, & in brachio 7
cxcellb , & fecilti tibi nomcn (icut eft dies ifte : peccauimus,8
impieegimus,iniqucgeftuTiusdomineDciisnoli:erinom- ^q
nibusiultitijsruis. Auertaturiratuaanobis:c[uiadere]i6Un
iumus pauci intergetes, vbi di{perfiftinos. Exaudi domine
J*
precesnoltras,&orationcsnoftras: &educnosproptertc, 14
6c da nobis mucnire gratiam ante facicm eorii, qui nos ab- ^ ^
duxcruntiVtfciatomnis tcna,quiatu esdominus Deus no-17
ftcr,8^quia nomen tuum inuocatu eft {uper Ifracl, 8<ffuper1 8
gcnus ipfius.t Refpice dominc dc domo sada tua in nos,& ^^
mcUna aurem tua &^cxaudi nos. Aperi oculos tuos fi^vidc: 2 1
quia t non mortui qui funt in infcrno, quoru fpiritus acce-^*
ptuscft a vifccrib. fuis dabunt honorem & iuftificationcm 24
domino.fed anima qua: triftiscft,fuper magnitudinem ma 25
li,&inceditcurua& tinfirma,&ocuIidcficicntcs,&ani- *^ma cfuriens dat tibi gloriam, & iuftitiam dominc: quia no 28
fecundum iurtitias patrum noftrorum nos fundimuspre-
^^
ccs, & pctitnus mifcricordiam ante confpcdum tuum do-j^
minc Deus nofter . Scdquia mififti iiam tuam & furo-
rctn tuum fupcr nos, ficutlocutuscsln manu pucrorumtuorum prophctarura , dfcens : Sic dicit dominus: 'ncH-
natc humcrum vcftrum,& ccrulccm vcftram,& opcra facitc ^'^
1042
c b
32
33
d .Aperl ecufot tuos Deirr.-tc Idcm Solcntmoleftia aliqua affcfti claudcrcoculos, ftatimvtcon-
Ijjcdi fuerintilli,
quiiniuriamfece-
rut.&pupillasocalorum auertcrc,
dumijquimiuriaaffecerunt,prccan-
turcos.Hxcigiturpofucrunt,huma-
'
no morc loquen-tes.
c Quia non mortui
qui funt in inferno ,
quoium ffitiiu^ acct-
fim fiia vifcenLus
fuis, dabunt hononifi g& iufiif cotionem do-
r»mo:(tdaiiimay e^c.*: Idem. \on mor-tui telauJare (olent.
Scd hoc eft pro-priumviuemium..Artima enim anxia
furfurn ajccndit. Spiritus lurum <&. infir-
r,us, oculi dcficcentcf
V aruma cfuriens da
biint ttbi glofiam &iffiiiiam durrun . JSJa
qui in grauiftimas
calamitatesdclapfifunt, & in dclpcratione melioris for
tun^coftitutijde-inde rautationem
quandam adepti,
tuamingcnuecollaudant clemen-tiam.
^ Infame
NICOLAVS DE LYRA.^
' Etnonfumus dcprecati , &c. Frcquemer enim legitur in
ixiiHis Uhris,qu6d ludai pro peccatis jiiis a Deo pcrcufji per fa->m non teuertcbantur ad Deumperpasnitentiam.2
Etvigi!auit,&C./!/»af»* iufil-fupemos adducendis.
3 Qui dcdit ante facicm noftram.u/a>-e& manifcflejtti
({'d nonpoffumus ms excujare per ignorantiam.^ Et nunc domine.Voflquampofttacfi oramis humiliatiOjhic
ojeciuenter ponitur humiliantisfe deprecatio.Et diuiditur in tres
f tesyciuiaprimd in oratione alk^atur Dei magnificentia. Secundo
omtispopulipaimie tia,ibi:KcCpicc dominc.rmio diuini cul
tiignomima,ibi:Et pofuifti tcmplnm.Circaprimumfciendumi'cut diiitur 4.£f/;/. Magmficus inclinatur ad dandum 5, petitur
qmdo heneficiaprius pr^litta per eum aUegantur,& ideohicalle
guur beneficia a Den priflita populo Ifrael in exitu de jlegypto,
«•Jdidtttr.EtnuncdiicDeus \ira.cUicet.n.'ffet Deusomnium
p creationem,dicebatur tamen Deus Ijracl per cultumfpecialem.5 Qyi eduxifti populum,&c.t<e quaperfe nofotetat egredi.^ In
Tai.n\x\z\\<iiZ..t.inpottiiattrnagna.7 Et in fignis. quantum ad minora miracula.S Et in
prodigijs.^Hd;M»i ad maiora,ynde dicitur prodigiu,tjua
ProcuiaaigitocHiuJmodi tHmiraculum rarb vifum,9 Et in virtutc tua magna. ficut patet in diuifione rubri ma-f ,& I» muttis
attjs populo Ijrael exbibitis.* Et fccifti ti. per boc entm diuulgatum fuit nomen domini feroitm.
' Sicut cft dies iftc.i./icttr pr^fens tempus mamfefiat,ferfcri-f^ras canonkas de iftis memoriam facientes.iPccciviimus. innofmetipfos.
1
Inipiccgimus. er^a />f«»7.i
Iniqahgcttimus. ergaproximum.'Auertatur ira tuaanobis./.p«»ii nobis a tt infiiHa.
^ Quia dcreli£ti fumus pauci. .\<iw multi dc ludxisfuerattt^•dio&Jamemortui.I Exaudi domine prcces noftras. fa£ias verbaliter.1 Et orationcs t\oi\r2S.faHas mtntalittr. namfecundum Da-
Wi.cnum,Qiatio efi ajienjus mentis in Deum.
19 Et
19 EtcdiLCnos.decaptiuitateBabytonis.20 Proptcr te.i.extua bonttate,& non exnteritis noflris.
21 Et da nobis inucnirc gra.i.vt Jciant Centilesjquia tu es do
minus Deus nofier, per hoc qujd inuenicmus gratiam frincifum in
terra aliena.
i 2 Rcfpicc dominc. Uic confequcnter ponitur populi depre.can
tis panuentia,ex qua mauetur Deus ai exaudiendum orationem de
frecantium,cum dicitur : Refpice dominc, &.c.i.de calo, quoddicitur eius domus,quia licet fit vbique per potentiam,el]entiam,et
frttfentiam:lamen ibijpeciatiter relut et eius maiejlas >oria.
2j Quia non mortui qui funtin infcrno.i. reconditi infe-
putchro:velininferno,quantum ad animas, quia tuncomnes ibide-
jcendibant,d^bunt honorem £? iuftitiam domtno-.quiafunt exttafta
tum merendi.
24 Sed anima quac trift^s eft. per conttitionem veram.
25 Pcr magnitudincm mali.& ince.curua. per veram hu-
miliatiotiem.
26 Inlirma. per propria fragilitatis confiderationtm.
2 7 Et oculi dc(\ciitcs.<yroprios defeBus et noaticnos attedetes.
28 Et znim7ic{iiricns.!.iuftificaridefiderans.Matth.$.a.Bc3iti
quicfuriunt& fitiuntiuftitiam.
29 Dat tibi gloriam. Pfal. so.rf.Sacrificium Dco fpiritus
contribulatus.
5 o Quia non fccundum iuftitias,&c.^tt(<i non fuerunt fec-catores ficut&nos,
3 1 Nos fundimus,&c mifcricordiam. idefl, freces miferi-
cordiam poliulantes.
3 2 Sed quia mififti iram taAm.iden,punitioiiem iuflam.T^oa
euim ira& aliiefaffiones funt in Deo,fed quando furnt ad mitdum
iratife habit.
i} Sicut locutus cs in manu pucrorum tuorum prophctzram.i.per prophetas tuos .^er manum enim jigiuii»' , hic Itu-
gua,eo quod manus efi organum organorum,vt dicicur 5.de .Aia.
34 Indinatc humcrum vcftrum , &c. lloc enim frequenter
dtxit Ieremias,fciticet,qiiddciuitas deHrucretur,& populus capiiua
retur,nififefubijieret regi BabyloniSf&fimiliteraltf prophetje.C*-
tera fatent vfque ibi.
•» Vt transfcr-
1043 Gloford.&NicoIaideLyra
!l
104-A regi Babylonis,
& fcdebitis in terra qiiam dcdi parri-
bus vcftris . Qupd ii non feccritis nec audicritis vo-
c«n domini Dci veftri opcrari regi Babylonix. dcfc-
^ioncinveftramfaciaiTidcciuiratibusIuda,&a fo-
rislcrufalemr&auferama vobis vocem iucundira-
tis,& voccm gaudij,& voccm fponfi,& uoccra fpon-
ff : & crit omnis tcrra fine ucftiijioab inhabitanribus
cam . Er non audicrunt uoccm tuam , utopcrarcntur
rcgi Babylonis; & ftatuifti ucrba tua qua: locutus
cs
in manibus pucrorum tuorum prophcrarum, ut tranf-
fcrrcnrur ofl*a regum noftrorum , & offa parrum no- i
ftrorum de loco fuo.Er cccc funt proicda in calorc fo
lis , & jn gclu nodis , & mortui funt in doloribus pcf-
jf a 1* fcfne gkdio & emif- a fimis , in famc & in gla-*
'^fione.
* Idcm. At vcro non ^][q& ii) cmiirionc.Et pomodo rradidifti nos in
fa^- f^j^j templum in quo in- ,
mcm.oEdcm, & feruirme^^ noraetuum 1
i,fnamTU*TJs-oAicu,i.emiflio ... ,^ , , ^
^ncm.captiuitatcm appd- miplohcuth.Tcdics,pro
lar) fcd & rcmplum fan- ptcriniqmratemdomus 5
€tum tuum prcdarum fc Ifracl & domus luda. Et "
ciftidcfcrtum. fecifti in nobis domine
t ixmgniu- Dcusnoftcrfecundum omnemt bonirarem tuam , 7tcin>
& fccundum omncm miferationem tuamillamma-
gnam : iicut locutus cs in nianu pueri tui Moyfi , i^^
dicquaprcccpifti ci fcribcrelcgcmtuam coramffl
lijs Ifrael , dkcns : Si non audicriris uocem meam,
pmuitirudo harc magna conucrtcrur in ininimam ocntcm , quoniam ego cos difpergam : quia fcio , quod
10 mcnonaudictpopulus. Populuscftcniraduracer.11 uicc, Etconucrtcturad corfuum intcrracaptiuita-
I
'^tisfua', & fcicnr quia cgo fum dominus Deus co-
•
j|rum. Erdabc«e!scor,&inreIligcnr:&aurcs,&au-
ijdienr. Etlaudabunt mcintcrracapriuirarisfuf,&
1 6 memorcs erunr nominis mci . Er auerrenr fe a dorfo
1 7 fuo duro, & a malignitanbus fuis : quia rcminifccn-I ^ rur uiam parrumfuorum, qui pcccaucrunt in me.."^ Et reuocabo illos in tcriam quam iuraui patribus
corum, Abrahamjfaac, & lacob, & dominabunrureius.Er inu!riplicabocos,&nonminorabunrur. £t
ftaruamillis reftamenrura alrerum fcmpircrnuiii.ut
_ . fira jllis in Deum,& ipfi erunt mihi in populum . Ec
22 nonmouebo ampliuspopulum meum filium filios
^i Ifraclarcrraquamdediillis.
i
20
21
Dnt.xj.e.tcit.b.
PCOC 9.C.
&ii.b.
NICOLAVS DE LYRA.*, I Vttransfcrrenturoflar^um no(\tot\im,iHdpnam(]tte^
fepelitbant potentes cum fumpttbua ntignis ponentes pretiofa in eo
rum ftpuUhris,& ideo ChalW' qui erant ctipidi captJ ciuitate leru
filem^ fodii:bant ialia{eputchra,pretiofa rapientes, & ofja mortuo-
rum etfcient/f.
a Et mortui funt in doloribus. in obftdioneenm captiuita-
tis muUifuir^nt tnortui^aUqutaerts C0Truptione,aUq4 gludiOy &MUtjui fami .
3 Et in cmiflionc.(j«w mfiki de his qui miitebantur in Babyh
ncmi<iDiiiii,fiierunt invia mortui.
4 Er polui. Hif conlequemer allegaturdiiiini cultus ignominia,
cum dUttui: Et pofuifll templum./iJ/'C« dtjolationtm,
Q 5 \vi<\\xo\nno.c^no.X.n.antedeflrutiii>nemeius.6 S\Ci\thxc dics.fupplemanifedatpeTreieuideitiam.
7 Et fccifti in nobis dominc Dc\xs,Sx.c.i.fecmduTn magni-
tudintm boimum, quxfecifli nobis ex tua bonitate in datione Ugis,
C aiijs brnetjcifi infli.viflinobis dominepanxme.xtua infiitia, eo
tjuod fuimus ingr^ti& tranfgredientcs tua mandata,
8 In dic flua prxcepifti ei fcribcre,&c.'.De««roH(5J«i«»7.
p M ultitudo hzc,&C.'. ornaiHS& puUhritudo populi Ifrael.
j o Conucrrctur in minimam.pcr gUdium & captiuitatem,
II Quiafcio,9>, Dcuser.imitacogno{citfutura,ftcutpr{fentia,1 a Popu 1 us cft cnim dura ccruicc. vt patet tx decurju vete-
ris teliamei .
1 J Et conucrte. ad cor fuum. recognofcenio proprium deU-
iium,
14 In
1 4 ln terra ca^tiuitatis fux. vexatione ei intelleUum dante.\
15 Etdaboeiscor&inrelligcnr.AcoBmtwfw.16 EtiurcsSc zudicnt.DcivcrbHm.
1 7 £t laudabun t mc in tcrfa captiuitatis fuae. pcut difbm I
eftfupra de Tobia,Tob.i^.b.Et idemfuitin alijs multis /«H/f,K« i
Daniele C^focijs eius,& confimilibns, 1
18 Etiucnentkadodo.i.abinobedientidfuadura. ^. ,.1
19 Quia reminifcentur vi. pa. fu. qui fimiUter pro pj^i^fuis murtui fuerunnt incaptiuitate.
'
20 Et reuocabo illos in tcrram quam iuraui. Hocfim'j
pletum aliqiiaUter, quando Cyrus dedit ludxis Ucentiam redaidi} \
in ludicamjbdpleniusper Chnfiim aperientem cdi ianuam qiioi4 i i
tcrra viuentium,per terrampromilftcnisfigurata. Vr^umaml *
virtutis a Deo principaliter promiffum, non potefl inteiUgi btnm \
terrenum , quod efl minus qnam virtutis bonum:& ideo qHaniam
firtptura jacra pro viriuofts operibus promittuntur bona corptrt-
Ua& terrenna,fub illis inteUiguntur principaUter promittibmtHetcma,ficut dixit plenius, Gen.i^.&in pluribus alijs locis,&hmi
fenfui concordat litera fequens cutri dicitur.
21 Et flatuam illis, 6cc.i.legem nouamper Chriflum,
2 2 Sempitcrnum , Tum quia legi noute iex aUera nonfusceiet
Tum quta habct effetium ferrtpilcrnum introducendo slatim adglo
riam fempiternum , quod lex vetus facere non poterat ,fecimiM
quod deducit .ApofioUts fatis diffush in epijiola ad lUbrrtos idt
fubditur.
2 3 Et non mouebo, &c. quia rnanfto calefiis flabilis&Mnaijt.
Cap. ili.
a T^ T nunc domi-
JD ne.^ThcO.Exccflum , inquit,vidco calamitate ,
& magnitudincmdcfpcrationis.b lu ftdes in ater-
num. rfcldcm.Tu,inquitcsa:tcrnus,nosautcm temporanci: Tulcmpi-tcrnus,& interitui
minim^obnoxi',
duntimraortalit
tcm aniinae.A.fyi'1
rum qui peccanem)
ante te. Tu,inqui
dixifti, dcntcscc
nicdetium vuar
accrbam.obftupi
fccnt. IntucrcJg
turinadolefccni
los expcrtcs pcc<
_ ri : & ne mcmin
audi nuc orationem mJrtuom Ifracl , Sc^filioru ipfoi u, qui ^ JXSrunt^ptcesnoftri.Wrtt
dare manus tua& nominis r«;.Vtere,inquit,folitamiracul"
rum cffeaionc, & c|uemadmodum cduxifliab Aeg
ptOjitaliberaa Babylonc. ^ .,
C A P. IIL
Tnunc domine omnipotcns Deus if-j
raei, animain anguftijs &fjiiritusan- 2
xius clamat ad te.Audi domine 5: mife ^
rere,quia Dcus es miiericors:6<fmifere j
renollri,qa peccauimus ante te . Quia
tu fedes inicmpiterniij& nos peribim"
in ?uu?Domine omniporesDeus Ifrael
vitaautcm noflra cxigux mcnfura! dimcnfione conti-nctur.
c ^udiotationimmortuorMm. -jc Idcm, Vcrbahxcoflen-dunt
NICOLAVSDE J.YRA. CAP. IIi:I C Tnuncdomincomnipotcns . Voitquam pofita efll^ orariiis
aUegatiu,bic tonjcqueritcr ponitur deprecantis co-cbtfio,cumdicitur.
2 Anima in zn^.poftta,
j Et fpiritus anx. exafftiflicne dura
4. Clama
4 Clama ad te. vtpojjit aUquamtum rcfpirare.
5 Audi doniine. condefcendendv.Cftera patent rfqueibi.
6 Audi nunc orationcm mortuorum Ifracl.'./<J»^<"''
patriarcharum& prophetarum , qui viueiites orauti unt ad tClj
bonofiatu pojlerorum.\
7 Et filiorum ipforum qiii pcccauerunt,;.voff«» "<'"''
* audi,
A cccaueruntanrerc:6cjion audiemnt vocem
omini Dci fui,& agglutinata funt nobis ma..Noli meminille iniquiratis patrum noltro 2
jjmtfed memcnto manus tu^,6<fnominis tui
j tempore illo:quiatu cs dominus Deus no 4
|-r, & laudabimus tc dominc, quia propter
bcdcdifti timoiem tuii in cordibus nolhis,
^;^?tinuocemusnomeruum,&]audemus te
ji capriuitate noIl:ra:(]uiacoucrtcm ur ab ini ^
aitatcpatriinortrorumquipeccaueruntant tc Erccccnosincapriuitatcnoitrafumus
bdic,quo nosdifperfiltl
in improperium, Sc
i malcdi(^umj6(f in peccatum (ccundum 7
^ainesiniquiratcspatrum nortroium,quidi{^frcruntatcdomme Deusnolter . Audilf- 8
rclmandara vitx,auribus pcrcipe, vt fcias 9
^ a Qi^id eft irrael. * Idem. a ptudentia Quid clt"^
^Oid hocnoui.inquit? Qiii i{lael,qu6d in terra
ppulusmeusvocabatUMl- • .^ m it
fcolumorecclebris.fermimicorum CS?In-
uspro Iibcro,alienigenaru uctcrafti in tctra a-
voru&inripioruconmuia, jj^na, comqumat'"pEmaloru excelm accedit *
.
a mortuoru fimilituduie. «cum mortuis. De ,j
BarucliCap.IIL 104^^
14
16
1718
19
20
21
22
23
2425
26
'728
29
30
31
3i
33
3435
36
37
58
39
40
putatuscscum dc/cendentibus in infernurD
dereliquiftifontemfapicntia.Namfiin via
Dei ambulaflcSjliabifafTes vtiquc in pacctfu tfcmpitema.
per tcrram.Dilce vbi fit prudcntia.vbi fit vir
tus, vbifttintcliedlus: vtfciasfimul vbific
longiturnitas vita: & vidlus : vbi fit lumcnocuioium &
pax. Quis inuenit locum cius?
Etquisintrabitinthcfauros eius? Vbifunt
principcs genrium , &c qui domlnantur fu-
per beftias, quxiuntfupertcrram ? Quiinauibus cceli
iudunt,qui argcntum thefauri-
zant,& aurum in quo cofidunt homines : &fnon eft finis
acquifitionis corum. 'J^i argc
tumfabiicat&folicirifunt, ncccftinuenrio
operum illorum.Exrcrminati Iunr,& ad infe E
rosdcfcenderunr, & alij loco eorum exurre-
xcrunt . luuencs viderunt lumen, & habita-
ucruntfuper terram.- viam autemdifcipli-
nxignorauerunr, ncque intcllexeruntfemi-
taseius,ncc{- filij eorum fufceperunt eam.A
facicipfbrum longefaCta ciV Noncftaudita
in tcrra Chanaan,neque vifa eit in Theman.
;ifi(
NICOLAVS DE LYRA.
;j{ c(i(,(|iMinet peccauc imus tibi,tamen pfnitentes clamamm ad te.
ixasg\\itinn^iiintnohis ma\i. idell,p2;itamultiptexefl
ibiswjiiCid.
Q Nolimcminifleiniquitat.pat.p)-oi>/IrnoxpM>jirnc/o,nfl»»
ic^UAndofiltj lujttpro patrions puntuntur pctna tempoyali;quia fi-
junt (juedam res patium.Scdmemento vmn.Kpotentije tuxpro nofira liberationf.
Etnominis tui. cums proprium efiparcere & mijereri.dete
ipatcmvj^ue tbt.
Quia conucrtcmur ab iniquitatc patrum noflrora.
bonumper poenltenciam noJiram,<iui fumus juuejjorcs eurum.
In impropcrium & in malcdi.'<a»i muLta conuttia & madiHainfetebantur eis in aliena terra.
Etin ptCCimm.i.peccatores reputati,C$ pro peccatis puniti. Audi irraci . Toltquam prxmija efi Ijumilis deprecatio , hic
infcqueuiajuhditur vtitis informaiio . Et prtmo Baruch populumi'atladbonumbortitur . Secundo eummultipliciter confJatur
jixap.ibi: Animaequiorefto. Vrima m duas,n3mpnmb popu-im
adfitpientta defidenum inuitat. ?ecundd qu^ ftt ilta fapientia,
tdarat inpnnctpio jcefuentis capttis . Vrima in tres:cjuia primo* qu^rtndumjapientiam inducit.Secundo ab ea infiddt s cxi ludit,
'•Quisinuenit. Tctidquih. c<mceditur,ofiendit,'h:0 ifracl.
ircaprtrnum dttit: Audi Ifracl mandata vitJB i.niaruijta Dtiy
torum obferuatio inducitm vitam xternam, Matth. i^. Si vis adtam ingrcdijfcrua mandata.
^; Auribuspcrcipe,vtlcias prudcntiam.wwfcKW4Mdn7,c«<i finis
estfelicitaspdiiicajcd diuinam & inftfjam,cuius finis e(i
initasfuperna.3 Qiiid cft Ifracl. detentns in captiuitate.I Inuctcrafti in terra alicna. ibt exiflens iam a longo tempc-: quia regnum Ifraelfutt captiuatum anm 6. E^^echitt, & lecljo-
'os rex luda cum nobtlibus & poteniibns regni fui anno primo Se
echi<i:& Seutchias cum reliquis anno vndccimo regnifui.1Coinquinatuses cum mortuis.'. cum infidelibus qui
di-
uniMmrtui, Mat.h.S. lap. Dimittcmortuofcpclirc mor.^OS.Filtjemm Ifraelinter eos captiuati communitcr tnqutnaban.nr cibis totum.vt diaum efifupra Tob. i.
5 ^cputatuscscumdeiccndcntibusin infcr.i.c«m i(io/o-
«risintercos commorando.Vrxmijit ergo:Qaidc(\ l(TZcl.i.:}U£I caufa iftorum malorum fuper le venientiimi& rejpondit.-? Dereliquifti fontcm fapicntie.'.7«ia dereliquifli Dcutuu.5 Nam fi in via Dei.tibi ojtenja per legem &prophetas.6
Habitalfcs vttquc in pacc.a Deo tibi concefia. Vatet enimtdecurju veteris tcstumenti, qubd quandtu in via Dei ambulaue-
'^''hinterrapronilfionis pacifice habitaueruntt
7 Difcc vbi fitprudcntia. infufa.
iS Vbi
i8 Vbi fit virtus. Ctmiliter infufa , nam ficnt rirtutes politicx
ex aciibiis ai qutficx conneHtinttir prudenti^ politictt , vt habetur.
6.Ethic.fic virtHtes moralesinfufjtconncSimtur prudetiti* diuinit
vel infufa.
19 Vbi fit intclleftus . Efl autem intelUflm proprie habittts
prtncip.-orurti: Art CKliveroJideifunt principia omniim credibiliiiy Fet iderifides qux efl virtus intelledualts,cii huiufmodi i-:tulle£ius.
20 Vt fcias C\m\xi.i.per ipfamfidem qu^ efi lubflantia tcrumfpe
randa'im,ar^umentum,idefi,ccrtitudo non appattiitiurn.
21 Vbifitlongiturnitasvitx.f.viwrfiirrwa.2 2 Et vi£t^i$.'defi fruitio benti.
a l Vbi lit lumen oculoru-.pf»' apcrtapvime vetitatis vifionf.
24 Et pax. Vax dicit omnimodam appetitus quietationem,ptr fi~
dem enim cognofcimus certitudinaliier,q\i6d tfla funl in Dco obie-
iiiui::& in beatis fpiritibus (ubieHiue.
25 Quisinuenitlocumeius? Hic confequSter infidelesab hac
fapientia excludit,dicens : Quis inucnitlocum. q.d. nullusde
infidelthus quantumcunqut pottns& magntis, ideofubditur.
z6 Vbi funt principes gcntiura. Tempore namque Burncb cd
ptiuatis rtgtbiM Ifratl& luda, omnes terr^ principes erantidolo-
latre & infidtlis.
27 Qui dottiinaturfuperbcftias qu? funt fupcr tcrram.
pervcnatioiiisexercuiuni.
28 Qui in auibus coeli ludunt. per aucupium.
29 Qui argcntum thefaurizant, & auruminquo confi-
dant.per b^c cnim Ipeiant oh'ine>c juper alia regna dumimum.
jo Etnoneft finisacquifitionis eorum. quia quanto piurtt
acquirHnt,tantoadalia acquiretida ardenttus anhelant.
3 1 Qui argcntum fabri. inde faciendo monttam,vel idola.
3 2 Et foliciti funt. de obttnendo quod capiunt.
5 j Ncceftinuentiooperum iWonnw.quiafrequcmerpreue
niuntur mt.rte,antequam pnffint opus lutenium perfit erc. idco dici-
twr.Exterminati (unt,&c.
34 \u\itncs.nioribus& etate,
3 5 Viderunt Iumcn.i« bofisfcnfibilil: fuumponentcs finim.
36 Viamautcm difciplina: ignoraucrunt. DeitiUttones
entm lcnlib tcs lianc nocitiam imptdiunt.
37 Neque intciIcxeruntfemi.eius./.wo</of «««/MWWififaw-
j8 Ncquc filijcorum fulcepcrunteam. mclh nutrtti,& in
fenfibdihus deleiiationib'<s <ici.upaii,liiut patrtseoruni.
3 9 Non eft audita in tcrra Chanaan.i» qua ante filios ifrael
habiiaueruitt idoUlatix pifjimi ,vt patct in libris T>{um.& Dtu-
teronom.
40 Ncque vi. eft inThem. «owcn efiterrede qua fuit Eli-
pha7Themanites, qut non ponebat niji prxftntem vitam, vt diciu
futtjuperlibrum lob, &idem videturfuiffe dealijs habitatonbm
iliius terr^.nam tflefuit demaiortbus (3 prudentioribus:proptcrea
extlufi erant afapientia diuina qu^ ftlicitatem fonit in vita futura.
* Filij
1047 GlorGrcl.& NlcoIaideLyra 104
A FibjquoqueAgar, qui t cxquificruntpru
101 c*.
|co"nEu: dcntiam.qua: dc tcrra cll,ncgotiatorcs tcn?
& Thcman, & t fabulatorcs,&: cxquiiitorcs 3
prudcntiar&intcliigcntix:viam autcm fa-
J
picntixncfcicrimr , nequc commemorati
iuntlcmitas cius . O Ifiacl quam magna d\ ^
domusi;ci& ingcnslocuspoacilionisdus. ^
Ma<^nus clt , &c non liabcc hncm,cxcclius &^9^immcnius. lbifucrunt|rigantesnominatj, [°
illi quiab initio fuciuntltatura magna lcie- 12
tcsbcilum. Non hosclcgitdominusncquc |^
viamdilciplinxinuencrunt: proptcrca pc- ^j
licrunt.Et quoniam non habuerunt iapicn-
liam, intcricrunt propteriuam iniipictiam.
Quis afccnditln ccelum, & acccpiceam , Sc
cduxitcam dcnubibus? Quis transfrerauit
marc, &fmucnit illam,8c attulit illam liipcr
aurum clcd:um?Non d\ qui pollitiarc vias
B ciu.s,ncqucquicxquirati'cmitaseius.Scd
^^
quifcit vniucria, nouitcam : & adinucnit lo
camprudcntlaiiia. Quipiieparauittenam*'
16
17
19
NICOLAVS DE LYRA.
4eI Filij quoquc Agar. ^g^neni, quimodo dkmtur Saraceni,
vfyrpa.irs (ihi nomen a Sara libera , lum tamen defccnderint ab
»/tg<ir a cilla ^brahe.
X Qui cxquifierunt prudentiam. funt enim afiuti in terre-
nisiu r i.
3 Et fihuhtOTCS. ad decipkndum in mercatiomhushmines.
4 Et acquifitoresprudentiai. ^«/ prbprii efi de frafentibmtanttrt.
5 Viam autcmfapientiinefciunt, <j«rf »w«^/ra«f«</«io-
nafuiHtj.t^flcurunt,
-,6 O Ifracl.H/c lonfequfttteroflenditurquib. concediturfapien-^tia diuina,i:um dicitur^O Krachconftdera.
7 Quam magna cft domus Dei.»- ca^lum empyreum , quod
efl locut beatoru>u:eJi inim calum [upiemum,et per conftquns maximi r.xie'fuTH,qua)it6 ma<iis diflat a crnrro mundi.
8 Magnus eft,& non habet imem.i.terminationemfiuefinitionrm a parte poff.nam i(l incorruptibiUs.
j Excelfus. qiia eft locus fupremus,vt diBum eff.
10 Etimmcnfus. mnftmpiuitir,quianuUiXcreaturaftceftim
Vteuja,(fd ptr comparationtm ad nos , qui quantitatem eius metiri
non polifmiis,
1 1 Ibi fuerunt gigantCS.feoc non refntur adUteram immedia-
ti prxctdentim,>am in cflo cmpyreo non fucrunt gigantcs,qui [unt
hnmtncs iniompofiti muribus,led refcrtur ad hoc quodprfdicitur,Non cft audita in tcr.Cha. in q-ia hubitauevuntgigantts^vt ha
bctur t^um. 10. i- ibi vid<mus monflra qu^dam fiUorum Enach de
genere giganten, cjubus comparati quaft locu^lx ridcbamur.
12 ScictMcshclhim.i.arumbellandi.1
3 Non hos elcgit dommns^inpopulum fibi pecnliarem ficut
tlcgit Ifyaclitn,*
14 Ncquc viam difciplin. inue. nam immpofiti moributfuetunt.
1 5 Proptcrca pcricrunt. filijenim Ifrael cos interfecerunt , vt
t babetnr in libris lofue & ludicum.
16 Quisafccnditin ccdnm.quafi dicat,nullus hominum,fcilittt^nic ihrijti aduentun^cr p>o tcmpore illo loquitur Batuch.
17 Quis transfrctauit marc &inucnitillam.7.</.n«//w/)fr
taltm trjnsfriiatwntm p"tuit inuvmrt japtcvtiam diuinam.
18 Noncft quipoflit fcirc vias. mturali virtute,ficut inuenta tjifjpient aoiulvfophica,
19 Scd qui (cit vniucrfa/u/'Vfr,Df«r.30 Et admucnit cam. ideil, habet eam perfeipfum,& nonperdcilonm aiiH)/i.
X I Qui praeparauit tcr. nam in xternum durabit a parte pofi,
ficut Cr alu rnundt pai tcs principalestmeliorabumur tamen mfnisqualttatibus in mi ndi innouatione.
iz Et
2J
15
i6
17
22ina:ternotcmporc,&:repicuitcambipcdil> {
^quadrupcdibus.Quiemittitlumcn8^v. i
dit: & vocauit illud ,6i obedit illi in trcmo !
re.Stclle autcm dede, /1 aa SteUxautfmdederunt,tt( ,
runtlumeninculto.{«Thcod.Cunaa.inquit 1
dijs iuis, & lactata: parcntfaaori.Qaicquu
liinr Vorara'funr& faaumcft .cuftoditpro•
lunr.VOcatazlunt,&.prJostcrminos.Cuaodia 1
dixcrunt: Adiumus. aut flcUaru vocat»4pp»:^ ;
Etluxciunreicuiu- .i tempora & opportum ]
,. r tates. Nam vnaquiqmcunditatc, quitecit definitioorimrtcmporc ,
i8 illabtHiccIlDcu.snO hVoiihxcinttrnsvijHtai i
n»,- fi.r,^;^^atr^^^Uit^ '.'.Idcm.Scrmoiftcnobri
,^ ler,&noxitimabitdaucidcoflcnJit.vnigcn' 1
50 aliusaducrius eum. tumnaturamhumanan
Hic adinuenit om- aflumpfifle, iplumc^vn1
,./-. ,. ucrforum cflc opificcn'
ncm viam dilcipii- &fapicnti=Bfontem:illio l
^^ na;,&tradidit iilam ctiam ipfum cfle fafton|
T ^ U.,..^,.^r^ Aj- &dominum. Etdcipli 1
Iacobpueroiuo,& aitinproucrbijs,D.«l'
liiael dlledlo fuo. creauit me iniuum vimti •*'
Polt hec in tcrris vi- b ^«^!''"'''"
"/'*'"' ^"^ •
^? ^
P ... *_1
. cnim Deus vcrbum ill 1
ius cltj& cum liomi-dicit,fcd Dci vcrbi ab
ip
nib. conueilatus cll. fo pr^parata fapientia. ;
^ Cap. ,
32
2 2 Et rcplcuiteam bipcd. & qnidr.i.auibus, hominiktjii
a.uvialihi sMc.tenim aitcs habitent « aere,communius tnmniL
mentnm accipiuri'. :n terra,
23 Qiiicmittit [[imcn.namfecundumeiasordinationcnhim
Jotis& lii''e d:ffu;ditur per aeterr:.
24 Et vocau it iilud,&c. nam fecundum tius ordinatiomL-
mcn foiis & lunp quodammodo reuocatur,quando ceriis ttr
iclypfa>ifur.
25 Stclla: dcderuntlumcn.rcc«»«^«'» ^" ordinationem,
26 Et Istatae funt. Locuiio ejl metaphorica ftcutcum didtia
Pratu ni ridct.^wM corpora c^lejiianon funt animatafecurt& D
najcehuni.
27 Vocat3efunt&dixerunt:adfumus. llluddicerenm.
aliud, qtum curfumfuum Itcundum ordinationem Deiperficerc,
2.8 HiC cft DcUS noftcr. cui obediunt corpora caUflia & w
reflrta.
29 EtnonKftimabituraliusaducrfuscum.w'"» litjh
dii f<ilft,
30 Hicadinucnit omncm vi:^m,Sic.ducentemadviti
glorix,
5 1 Et tradiditillam lacob. lacob autem (3 ifrael idem hot
fuittftd primo vocatus eft lacob, idefl, fupplantator: poliea ifra
idtli,vidcns Deum,vd direauscum Ueo, Gcn.s 2.f.perquodde
gnatur,qudd tn viaperfcciior.is oportet hominem pnus ludan "
fajjionibiis ipjasfuhvicicndo per cxcn itium vinutis, poficaptifi
tncontcmplaiionevcritatis.vnde dicit Greg.fupcr E^ech.Qtitct
Kmplationis arcem tenere defidcrant,prius ncceffe eii,vt in catn
aClionis fe per exercitiaprobetit.Et Vhilof.-j.Thyficorum.Scda
& quiejc etido,ide(i, fedatis pafjionibus fit animajcicns& prude
& idto bcne dicitur , quod fapichtiamdiuinam dedit Deus Ui
& Ifrael,quia pafjionibiis Jupplantatisdatur homini contcTiifi-
vmtatis.
M Poft hxc in tcrris vifus cft.cum hominibusconui
fatUS C&,Qufid pottfl dupluiier intelligi.^no mud, ,
vc jit>eU
prueriti: quiapoft iUuminationim lacob patrtarchf ,Cdation
legis,defccndentibus txfuofemine Exod.zo-Deus apparuitWl
pulo Exod. 24.C. Afccnderuntq; Movlcs& Aaron.Nad
& Abiu,& (eptuaginta cx fcnioribus Ifracl ,& videru
dominum T>cnm.Ecfubditunbidem. Necnolupereosq
procul reccflerant dc filijs Ifracl mifit manum luam, \
deruntque Dcum &C.CM>wi///x«ww conuerfatuseflqua»
ginta aniiis , pr^btns eis manna& aUa beneficia muiia, fecum
quod aicitur Tfg^.b.fecundirn translationem LXX.interpretii
Qiiadraginta annis proximus fuigcncrationihuic,*^lio modo vtflt prophetia de futuro^quiapofl tempus
BariuhC
fius Deus& homo cum hommibus comerfatns efi, loan.i.a.y
bum caro faaumcft, & habitauit in nobis, &c. i'¥
perJeHior expofitio,quia conuerjatto pnmajutt huius figura.
iM? Barueh. Cap.lV.C A P.
A yiktfilihermanda
II II.
^KsIc libcr manda-'TJieod.Vtpote,da a^ ^^3 |, tommDd, bC
irs aflumptionem ^^^J) ^«^xqucdtin ?-
ligcnitifilijDfi,£f ternu. Omnes
v aux eft in 4:'eriium- . - .
•c?us enim teftamg ^"1 fenent ea , peruenicnt1 m fincni accepit. ad vitamiqui autcm dere-
,ms f iterient caper-ijq^eiut eam.in moitem.
jmetit cdvttam,quiau "1 '
tn dmhquerunt eawy Conucrterc lacob , &^ap-< monm. vtriufque prehcnde eam , ambulaiiemoftendir.
^j / i j _
per viam ad Iplendorem
<us contra lumen eius. Ne tradas altei i glo-
iamtuam,& dignitatemtuam gend alienaf.
. - • / ,r v^ K Beati fumus ilrael , quiaVBnti jumus lfr.&c. b r>. i
•
• ]dcm.Nullum,in- quasDco placcntj mani-
i babcmus ^nora- f^fta f^nt nobis . Animx-t)nispra:textum,ga ,,
i r-»•
ctiorcsnosfeciteo q^ior dto popuius Dei
r cn qu? placentilli. memorabilis Ifrael . Ve-
rmdati eftis gentibuSi non in perditionem :
^(<I propter quod in ira ad iracundiam prouocftisdominum jtraditique cftis adueriarijs.
I.acerbaftis enim eum qui fecu vos Dcumaernum,imm6Iantes diEmonijs& nonDeo.
CDliti .n. eftis eum qui nutriuit vos, 8c contrl
Etis nutriceveftralcrufale. Vidit.n.iracun-
6
78
9IC
n13
13,
!•+
'5
16
lii
20
21
22
lOJO23 diam a Deo vcnientem vo c ^dd'ixit. m Idcm. D
\\ bis,& dixit:Auditet confi ^XZFr-'''^''^^'^'
26nes Mon.Adduxit.n.mihi liquisfibifubditisci- 1 cofufioncs.
Deus luaa macrnum.Vidi "'f^f'bus cQ ludu di
. .^ V ,. centcm profedolu-enim captiuitate populi ftumacerbumaddii
mei, filiorum meorum & ^if i"ihi dominus^
filiaru,quamruperduxitil ^^^^. .
27 lisartanus.Nutriui.n illos liosin molcftamfcr-
cu iucunditate, dimifi aut "''"tcm rcda<aos.Ne
•II n o 1 o. V, rno cogratuleturmizSilloscumiletu&ludu.Nc
hividui.Seipfumapmo gaudeat fuper me vi- pcllat viduam , tan-
='dua,n&clefolaram,imul ^^^^^^'tis derdicta lum propter
^°peccata filiorum meorum, quia declinauc-
runt alege Dei . luftitias autem
ipfius nefcic-^' runt, nec ambulaueiunt pervias mandato-rum Dei, neque pcr^fcmitas vcritatis eius cu
i2 iurtltia ingrefli funt . Veniant confines Sion,
^l&memorenturcapriuitatem filiorum, &fi-gliarummearum^quamfuperduxit illisjeter-
?5 nus . Adduxit enim fuper ilios ^entem de
^7 longinquo, gentcm improbam, &c alterius
38 linguiE, qui non funt reueritifenem ,neque5P puerorum miferti ftm t : Et adduxerunt dilc-
dos vidu:e,&afilijsvnicamdcrolauerunt.
ve-
NICOLAVS DE LYRA.
C A P. iin.
Hlclibcr mandatorum. Toftquam Baruch Induxlt ad fa-
pientitedtjideriHm,& oftendii quib.datur& a q:w,hic con
jiuentn o{lendit,qUit /it illafapiecia.f.lcx d Deo data dihlic lib.
j,and.Dei/«/>p/e ifljapicmia pr^dUiapropter quod dicitur Dtu.
.a.HjiccHftipientia ve^ra& intelkclm coram popuUs.; Etlcxqua: eft in xtcrnnm.\on.n.lexvetus per nouam efi
(olita,fedmagisperjcdia fecundum quod dicitfaluator Matt. 5.6.:o« venifolueye hgem,fed adimptere,vt tbidemfuit declaratum.
- Omnes qui tencnt cam. obferuando.
Q ^ Perueniet.ad \'\.f.gratic inpr£Jenti,^glorix in futuro,licet
,rpatiesve.te[ia. duedcntcs, nonftatim admitteretur ad gloriam,e nt tame admittendifuo tepore.f.amoio impedimeto per Cbriflii.
5 Qui autemdcreliquerunteam inmortem. tranfgre'
d>!do,quia decedentcsfiatm defiendebant in gehennam.6 Conuerterelacob. idcslypopule dejcendens d lacob.
7 Et apprehende cam. per iugemmemoriam.8 Ambula per viam. mon'm.
e Ad fplendorem cius. oculos conuertendo. ideo fabditur,1 Contra lumeneius.ta/ej cnim non babent antefevmbramiiorantu vel culpx : auertentes autemfe d lumine habent vmbra
ipte& ignorantije anteje.i Ne tradas al.gl.tuam, legem diuinitus datam dimittendo ,
dmusacceptione poterat populus Jfraelpne cxterispopulisglo-
rii,fecundum quod dicitur Tfal. 1 47.i.Non fccit taliter omnin i.Scc.ideo fubditur.1 Beati fumus Ifrael./?oc dicit Btruch,eo q, erat depopulo illo.
1QuiaqusDeoplacent. ideU,mandataUgis &propheta-
nr oracuh .
I Manifefta funt nobis.in Uge& prophetis .
1Animsquior. Tofttapopuli exhortatione,hic confequenter
pitureiui conjolatio,& primo inpcrfona Baruc loqucntis,fecunt m perfona lerufalem metropolts,tbi : Et dixit; tertio in perfona'iionfolantis,ibi:Animxquior efto lerufalcm.C/Vca primft
'/""'•AnimaEquior. ideJt,conftantior& hilanor.
"'. Eftopopulus Dei. idefl, populus Ijrail Detcultor, cxteris
aidotulatriam dalinantibus .
'Mcmora.hi[isKT:ic\.coram Deo,licet oblitus videaris. ideo
f''diiur .
^
Vcnundatienisgcntibusnon in pcrditio. /crf vM/]?i-i^idetvobis intclUHum ad veiirarn emendationcm,ideo fubUitur,^ Sed propter quod in ira. i(ksi,inpcccatisvefiris iraDei<inn.
20 Adiracundiampro.do.tra.cftis,&c. &patetl!ter4vf-
queibi.
2 1 Contriftatis nutricem veftram lerufalem. <?«.< nutriuit
vos corporaliter bonis tetnporalibus ibidcm abundantivus, &fpiritualite'- ditirina prophetanm ibidtm babitant!um,ideo Jubdttur.
22 Viditcnim iracundiam.ideft,p(snam.
2 3 A Deo Venientem .hoc enim prfuidit len mias &alif pro
phetx,qui locutifunt de Eabylcnica captiuitate , vt patmtfupra in
libris eorum.
24 Et dixit. Hic confequenter pcnitur populi confolatio in perfc-
na lerujalem,& vt oppofita luxtafepoftta magis elucefcat.Trimo Frccitatur materia defolationis. Secundo
confolaiionis,ihi.E^O au-
tcm. Circaprimu dicitur. Et (iixit.fcilicet,per propljetas& atios
fanclos defoiationem lerufaUm lament.v tes, eo modo loquendi quoTarijius dtcitur facrre & dicere , quod populus ciiis facit& dicit.
25 Audite confincs S[on.idcJi ciuitates affinitatcm cum leru-
falem habtntes.
26 Adduxit cnim mihi Deusludum magnum. idcfl,ma
teriam magnam lugendi,per ixercittm Chald^orum populim mtu
captiuantium.
27 Nutriui cnim illoscum iucunditatc. temporibus Dauid
& Salomon!S,quia tunc erant in magna bonorum tcmporaliurn (^
ffiritualium profpcritate,
28 Dimifi autcmillos cum fleilu & \uik\i.cum ducerentur
in Bibylonem ttmporibiis leccionia & Sedechia.
29 Ncmogaudeatfuper me vid. qu>e magis indigeo compaf
jioue .
30 AmrAtis.defilijsmeis incaptiuitatemduBis.
3 £ luftitias autem ipfius nc{cicrunt.pra8'-cc,licetaliqHifci-
ueriritfptculatii4h,fctlicct,facerdotes & Ltgifpcntt viuentcs malt.
52 Nequeper femitas. (^uantum ad cotifiUa,
3^ Cum iuftitiaingrelli [unt.fcilicet.peenapcr Dei iu^lttiam
ir,flSa,vnde& peccaniiurn punitio communi modo loqucndi tujii-
tia norninatur .
34 Vcniat cofincs Sion. de hoc enim ciuitates in circtmitu Ih
d-i(^ exiiiemrs frtqucnter lvqutbantur,ficutfoletfieride tali cafu,
35 Adduxitcnimfupcrillosdelonginquo./ci//c«,rfeC/?<2/d-> a C5 alijs regnis exiflentibusfuh Chaldxis.
3<5 Gcnrcm ixn^prob^m.ideft^bonisrnoribus carentcm.
37 Etaltcnus lingux. p>optcrquodminusmiferebantur,quianon intdtigcbant vtrba depncantium,ideo fubditur.
38 Quinon iunt rcucriti Ccncm,Scc. qmbus tamenrjjht
maximb cornpaiiendum,fed ubjque difcreiione ictatis , conditivries ,&fexus populum crudeitter affiixerunt .
39 Et adduxerunt dilcdlos vidux.i.^7^.f eius in captiuitate
duxerunti& ftceam vniiam (^ dcjoiatam dimijerurit.
* EgO
Glof. ord. &NicoIai dcLyra1051A Egoautquidponiimadiuuarcvos
? Qui.n.'
adduxu lupcrvos mala,ipfc vos cripict
de ma ^
lubus immicoru velhoium. Ambulatcfilij
ambulatctcgo cmm dciclida fum ibla . Exui +
i«c ftola pacis,mdui autcm mclacco obfccra
^
tionis,&c.clamabo adaltiilimum I dicb. mcis. 7
Animxquiorcs cftotcfilij , clamatc ad domi- ^
num,&cripictvosdc manu principum inimi
corum. Ego.n.(j^crauiin a:tcrnum falurem ve 10
ftram , &c vcnit mihi gaudium afando liiper1 1
mifcricoidia, qua:venict
KLisj*
B
iTCrita*.
noltro.Emili.n. voscum
ludu & ploratLi: icducct 15
autcm vos mihi dominus
(um cxulutione.
• ldcm.SimiliarimtaVobisaba:[crnoialutari
hxc corimi quaE di-
tlafuatabcato Daui
dc, Euutes iba>u &fii-
biht miteifsliminajua.
l^tnimcsautnu v.ment ^^^ gaudlO,&lUCUndi-
tate m fcmpitcrnum.Si- '4
cutcnimvidcruntvicina: Sion captiuitaievc'5
IhamaDco^licvidebunt & in ccleritatefalu-
tcm veltram in Dco, quac iuperuenietvohis 17
cum honore magno 6c Iplendoieictcrno . Fi-
lijpatientcrluftinete iram,qua: fuperucnietb .Jctnatihniun.huL, vobis.Per(ccutuseftenim '^
Thcodoretus-Dclicatos vocat cos g opi
tcinimicus tuus,lcdcit6 '9
bus ac rcbus omnib. vidcbis pcrditionem ip-
abundant.vf—-•' - '
Ucxpcriant
abundant, vtqui nul-finc ^uVcrt ceruices ip-
ic aducrfa. b ,, '\^ ^, .- 1'•
Tum iius alcendes . Uelicati 20
NICOLAVS DE LYRA.I ]^0 aurcm. Hcconfe^jucnicrponiturmauriaconfolationisy
•¥ cumduuw: Ego autcm.^.r/. nmtfivMs petendum humatium
aHxiliun',feU dti4tiiurr,,idio fiCjuitur .
C 2 Qui cnim adJuxit,&C. po'".t ad venram corrcBiouem.
3 Iplc voaeripictdcmanibus,(5cc. ad nominifui laudem,
pr£cipiens Cyro xdjicare teWiplum in Ierujdlem:propter quod dedit
fopulo ludjc rediundi liccntiam,vt habttur t.Efdrx l.
4 Ambulate filij.rfeWr/tt<ei« vinutem.
5 Ego cnim dcrclida fum fola./ii «r lamentabatur leremias
frophcia diccns r/j«n. i.tf.Quomodo fedctfola ciuitasplc-
ra populo.6 Exui mc ftola pacis. idefl,vtflibus iucunditatis.
7 Indui autcm mc facco obfecrationis. Antiquitus enim
aifitdionis tcmporc otabani bommes infacco& cinere,vi patet de
7{tntiitis,\olu€ ^.cap.
8 Et clamabo ad al tiffimum,&cco«^</c»f ({ubd acquiefcat
piccibus meis,:dto lubditur.
9 Animiquiorcseftotcfilij. co«yiffm« deauxilioUei.
10 Ego cnim fperaui in aeternum,&c. idcfi, quod det vobis
tionfolum lidutcm nmporalemj^d ttiam fccrnam .
j I Et vcn it,&C. a fanflo. idrd, d Deo qui efi fatiBuffatiBorum.
I I Supcr mifcricordia, &c. ab aEtcrno falutari noftro./.
a Chritto qui fecundnm diuinitatem tji ab nterno : &fic uelibera-
tione populi faHaper Cyrum tratifit ad toquendum de liberatione
faHaper Chrifium tanq^am defiguraad figuratum,ftcut Ifai.i^.
loquendo de cafu regis Babylouis Jub ecdem contextu litertt tranfit
ad loqntndum de cafu djemonis, vt ibidern pleniusfuit ditium , &adidimfacit qw.dfequttur.
13 Rcducctautcm vosmihidominuscugaudio. Topu-lus tnim pofi B..bylonicM capuuitatis rcditum quaji continuh fuit
inaffi'£lioni:profterquoi videtur h^c fcripturaloquifdtcm prin
dpaiiter de libtratione faBaper Chri/ium.
14 Sicut cnim vid.vicSion.i. ciuitates circa lud^am poptif.1 5 Captiuitatcm a Dco.vobis ii ftilfii propter pec^ata vcflra.16 Sic vidcbunt & in cckrimc.idc/i,citd.
17 Salutem Vcftramj&C.Si referaturadliberationem dcBabylone tft hyptrboU; fi auum adltberationcmper Chrifiigratlam efilocutio clara.
18 Pcrfccutus cft enim tcinimrcus mm.!. Chaldxorum po-fulusfecundum primum intcUciiura.Oiabolus autem vel quilibettyranus perfcqucns eccUftam quantum adfuundum.19 Scdcito videbisperd.&c. ^aCyrusdefiruxitpopuluChd
lOj:
mci ambulauerunt vias Tum hortatuscos,vt
r ] JTL- r pcrpoenitentiam fibi
2 1 afpcras ; dudi lunt enim^ompatcntfalutcm.
22vtgicx diicptusabinimi
j^cis- Amma^quioreseftotefilij, S^proclamatc25 ad dominum: eritenim memoria vcftraab
^^co qui ducit vos . Sicut cnim fuit fcnfus ve-
28 fter, vt crrarctis a Dco : dccics tantum itc-
*9 rum conuertentcsrequirctis eum. Qui cnim
induxit vobi*mala, ipfenufum adducctvo-
bis fcmpitcrnam lucunditatem cum falutc
^'veftia. Animisquiorefto IcrufaIem:cxhorta-
^~tur enim te,qui
te nominauit. Noccntespe-
ribunt, quiteuexauerunt : &: qui gratulati
lunt in tua ruina , punientur.Ciuitates quib.
lcruieiunt filij tui, punientur: 8^qua: acccpit
34 filios tuos:Sicut cnim gauifa elt in tua ruina,
&la:tata clUn cafu tuo : ficcontriflabitur in
fua delolatione . Et amputabitur cxultatic
multitudinis eius , & ^audimonium ciuscrit
56 in ludum. Jgnis enim 1liperuenietei ab jcter-
i7noinIongIturnisdiebus:&.habitabituradi-
monijs inf multitudinetemporis. Circum-
fpice lerufalem ad Orientem , Scuidciucun-
diratcm a Deo tibi venientem. Ecce cnimvc-
58 niuntfilij tuiquosdimififtidifperibsrvcnJDtt
S^ colledi abOriente vfquead Occidenrenvitt
vcrbo t fandigaudcntes in honorem DcL
diorvm,& ChriHus diaboli potentia confregit,&etiam tyraikl^ {
20 Dei icati mei am Sic.i.grauiter funt af/idli ab aduerfgjiu I
2 1 Dudli funt enim. in captimtatem& mortem.
2z Vt grcx direptus idefl,rapfus perpr^dam.
23 Animxquiorcs c(\otc fiUj.fufiincndopatienter.
24 Et ^clamate addo. (ji^iliberabit vospoteier, idcofnh&li.'
2 5 Erit enim memoria vcftra. in bonum.
16 Ab eo qui,&C.f. a Dco qm permifit vos in captiuitatHnu
27 Sicut enim.vi errarctis d Deo ptr multiplicem idololatrim
ficut vatet 5 . \eg.& z.Varalip, ^
28 Dccicstantum,&c.requiretiseum. ToH reditumetih
captiuitatis Bahylomcicnonkgnniur ludpfuiffe idololatr[,tiifii
quipaucitcmpore .yintiochi Epiphanis, dutii ttiamadhocmi
ttmore,quaminftdtlitate:vt habetur 1. Machabe.& i.ifiatawi
requifttio Dei magis impkta fuit in apoflolis , & alijscredtntil»
de litdaifmo,vt patet ^dum 2.& 4.
29 Qn i cn im induX i t vob I s m al a, fciUcet,pcene.
30 Ipicrurfum adducct.^ttc.//^(/«i/»>«^iTO/;/«'<>w r/? in<tfe
tione tatiuf <flrfiis per Chrisium.
j I Animxquior efto. llic confequenter ponitur cofolatit ini
tia ex petjuna Oei,(^ primo fit mentio de captiuitatis Babylonict
beratione,feciido de pupidi fidelis exultationc, j/>:.Exui tc fcru
le.OVca primum ponitur primo aduerfariorum punitio, utdtiiiK
3 1 NoccntCS.tibi,idefi,Cl}aldei.
i i Pcnhnnt.fubiet{i & <iepreljt, Cftera patent vfque ibi.
34 Sicut enim gauifa cft in tua ruina./..i?c77j cijaldnica. S
cotriftabit in fua dcfolatione. per Cyrum & Danu, vt ly-^^
turDan.^, _J5 lgnis.ti.&.C.f.dijpofitus aDeoquiefitterttUS,il
etia omnia futura pieuidit ab fcrno.B.ibylon enim que erat nict
folis Chaldpru,fu.t incenfa pro magna parie ptr Cyrit (^ Dai
36 In logiturnis dichns,quiaiio fuii reedtficau^ledtnagisf
jteahominibus ittljabitabi!isfatlaffatiimalia vencnofa & tno\
firuofa.ftcut prfdixit Ifa. i ? .Secudo ponitur captiuitatisliberati
37 Circunfpice Jerufale,&c.w<fee«/wj venitCyrusaddeflti
dTt Babylontam,& ad dandum populo ludaico redtwidilicetataf
idco fuhditur.Eccccnim veniuntfilij t\xi-&jcquitur.
38 Ab Oricntc vfque in Occidcn.?,«^ omtiitoco vbifutt
difperfi,quia Cytus qutfuit monarcha, publicauit dtciamUcentu
per totum impcrturn fuum,vt habetui i.Efqr.i-
3 p In verbo fandi.'. ?'« vcrbo Dei, qui efifantlujprcioritm.
per Ijaiam lercmiam & alios prophttas prgdixtraiImtic rtditu
40 In honorcm Dci. Quiaredeuntes ^dificautrunt templi
in Jerujalcm ad honorem diuinum .
*CAP.
l^BBaruch Cap.V. &VL iGy4
C A P. V.'Xuctclcrufalemftolaludliis i
& vexationjs tua:, 6<findue
te decoic & honore, t quxa Deo eft tibi lcmpiterna
-
gloria. CirciidabictcDeus3
diploideiuftitia; ,& impo-
ji: mitram capiri tuo honoris aecerni . Deus
cimoftendet {plcdorcm fuum in te, c]ui(ub 5
cqlo cft.Nominabitura ax tuflitie,& honor,&c. ^-i • ' " - ^
$\ rheodor. H?cnomi ^"»"1^^^1 nome tuum
naiunchabet,proptcrca aDco in rcmpitcrnii,adamconcurriintcun-
iult,tijE, &i honordiSaluatorisennTi paf- ar
. ^iiccddiditillam fplendi pictatis. Exuigc krula 7
dal&illuftrem. iem^&J^la in excciro,&
^cirumrpiceadOricntcm,5;.vidccollcclosfi 8
lic tuos ab Oricntc fole vlquc ad Occidente:
inerboIandigaudcntcsDci mcmoria.Exie- 10
b Ohumbrauerunt aute^&c,^ Theod. Hxc accedcrc
videntur adeaquxdixitDauid, M'jines exultaueriit Pfal.ni.
rtcinetes^& colles ftcut agni
1' runt.n.abs tepedib.dudi ab inimicisraddu- ^
,cet aiitillosdfisad teportatosin honorcmfi
14 cut fihos rcgni.Confticuic.n. Dcus humiliare
15ocm monte cxcelfiim,
i<5 & rupes pcrcnncs, &J7
conuallcsrcplcre in x-
jg c|uaUtatcm tcrrre > vt
ambulct ifracl dilieen oHiu.Sy\uzs crgo figurate
10 -1 FA vocatgetcs interiaceres..9 tcr in honorem Dci.
^
-„on fcrcbat Deo cuhu
Obumbrauerunt aute ^ pietatis: Ifraele tii redcii-
fylux ,& omnc lignO
'^cu omni obfcquio ho
luauitatis Ilrael man-dato Dci. Adducec cih
Dcus Ifi-acl cum iucun
ditateinlumine maie
ftatis [uXy cum mifcri-
20
21
22
norificeprofecuti funt.
c (umrmjiricord.^f^ldcm.Mifericordia quidem v-
fus eft erga populum:iu-ftitia verocontra Babylonios, Illi n.peccantcs percaftigationem cmolnme
. .,. .
*^
tumadeptifuntjliosve-cordia&iultltia, quas roviaoriareddiditdemcE
cft cxiplb.
tiores& magis impios.
P NICOLAVS DE LYRA.C A P. V.
1 TXuc te Icrufalc. Hic yliimof^b novme lerufalerrt hduci-
l,'urpopulks adgaudium & exaltattonem,cum dicitur.Exac
(Clruf.ftola ludus 5c Vcxationis. Mcs enim eratantiquitusy
o ' huc eji m aliquibus terris,adue'ftiat:s tcmpore vefies liigubres
Acc>ere,& redeurite profptrttate ilhs atportere. Etfi in hac partedir atnr ftrmo adfynagogam pro tempore reditus captiuitatis Ba
bfhiCit , efifermo hyperbolicus. ft autim ad ecciefiam ffl magis
plais,propter quod intendo literamfequi ifio modo referendo par-
imdtempus gratix,& partim ad tempus glorix,ideofubditur.
2 vDcotibifemper cftfempitcrna. ^onz.Qii^fer gratia.
'mcboatnr, & inpatria confummaiur.
? Circundabit tc Deus diploide.^«* efl vcfiis militarls. Et
airurdduflo duplas , qnafi duplex vcfiis : per quam intclUgitur
!{uex^otaglori£,fiilicet,a»irnie C? corpons.
I Imponct mitram capiti tuo honoris xtcrni.quod vide
mi implctum in pontifictbus loid tejtamentt'
5 Dcusenim o^ct\(}iCi,S<.C.per agmtione veritatiseuagelice.
6 Nominabiturcnim tibi nomcn tuum. '« fempitcrnum
poiuHitis:vndedc Chrifiire^no d citur If .9.^. MultipHcabi-tueiusimpcrium.&pacis non eritfinis.
2 7 Exurgeleruf.& i\!i'mexci:\(o.i'i'ft,in ci^lmine virtutis.
^Etcircijrpice ad Oriente,& vidccollcaos filios./rfff?,
ChHum,de(jitoditit'r z,mc.i.sj. Vifitauitnosoricnscxalto.
^ fn vcrbo fanfti.i. Chrifi',qui eli favchffaifiorum,Dati.^.loGaudetes Dci memoria. ipoiioli.n.o- alfj
cr. d^ ntes in ec
ileiprin,itiua t.am in tormi ntis politi , owidebarrt ex memoria
CMiwiS.^.^.lbantapoftoli gaudentesdconfpeftu con-
ciUj,
cilij.qm digni habitifunt^ nominelcfucotumeliapati*11 Exierunt cnimabste.<^<fi7,rtrc.
'12 Pedibus dudliab inimicis.n<jj«/»^e^«f»rfr«i«ce^<:««>-a(<
mortem nudis pedibus vt condtmnati.
15 Adducetautillosdominusadteportatosinhonore.nam animte eorum portabaniur honorificc ab angelis ad gl..ria. Di
citautem:idte. eo ^efi vnaecclefiamilitans ^triumphansfeiJidum dupicem fiatum,fi ilicet vite& patria: &ftc de vnofiatu ec-
clefix rapti crudeliter , portabaniur ad aliumfiatum ecclcfiie ab an-
gelis honorifice. Votttl eiiam totum exponi de ^atu viafecundim
tepora diuerfa. T^ epifcopi qui tepore primitiua eccleficc , primi de
ecclefus ad tormeta raptebatur, modo adfuas ecclcfias d militibus,
& ffons notabilib. in prirtcipio honorifick deportatur, iofubditur.
14 ConftituitcnimDeus, i</fi?, rf/j^jo/iwjf.
15 Humiliarcomnemmontemexcclfum./rf^^^.tfwpora/edominum. l^ndt& Conjtantuuts imperator txhibuit beato Sylut- Coftantinus
firofl'at(>ris officium.bcati Svlue-
1 6 Et rupes perenus.i.reges,quorum regna diu duraucrunt. ^'' 'tfacot.
17 Etconualles. 'rfc//,zr^woj/7r.f»iBCf.E
18 Replcrcina:qualitatcmtcrra:.u« »»<!»» «f/(_/M?wfo»«e
nire,i'i quanon efi acceptio perfonarum.
1 9 Vt ambulct Ifrael. id^flyfidelis populus.
20 Diligetcrinhonor£Dei...'<rf/'anc.w-t/i/i^f»^'Swo«£'yec/cbet nequahtas di3a,qa magnusfu ut paruus ,fficere pot in Dei via.
2 1 Obubrauerunt aut iylux.i.angelijanai& eccltft.e mini-
firiffua prxftdentia confortant , ^ dirigunt populnm in via Dci vt
fii ptriieniat ad lumen gloriiC cum iucunditate. ideofubditur.
22 Adducet enimDeus Ifrael.cww »2«/m'co)'<//a c^jV^mV,
qu^ftm^ir yc ccntcmnantur in omriibus openbus Dei.Cui efi Ijonor
& gloriu in feculafecubrum .Amcn,y
Incipit epiJioU qmmmijit krerniasad lud^os ^ quicaptiuierant in^^abylonetCuius epi^oU
JcnptorfuitBaruchipropterquodadiungitureiusltbro.C A P. V I.
Ropter peccata qua: peccaftis antc i
Dcum,abduccminiin Babylonia*
captiui a Nabuchodonofor rcge
Babyloniorum .Ingrcfli itaquc in Babylo-
nem eritis ibi annis plurimis , & tcmporibus
5 longis , vfque ad gcneraciones ieptcm;
NICOLAVS DE LYRA.C A P. VI.
TRopterpeccata,&C.H^c tfifeclidapars principalis huius Uf-Jri,in qui ponitur epifiola lerenM ad ludxos , qui captiui erat'"
^"y^o^ff^^ms fcriptor fuit Barut h, fp quod adiungitur tius li-
brci.tdiuidiiurin tres partes, naprimopnniturcaptiuitatis buius
tau.fecundo prohibetur idololatria,ihi:]<iiinc zmcm.tertiofub!!'
""^fi^tltiplex ignominia, ibi: Nam ligna. Circa pnmum
j roptcrpcccata qux pcccaftis./.?« lerufalcm qu<e trat ele-" ^ ttiuinum culiurn^iO' tuarn in ternplo:nam in plateis lerufale^^trijstempli fucnmt ardt cdiix: vt patet ^.l{eg.& 2. Varal.
^.dduccmini in Baby.Ca. ex quo vidctur
, quod hfc epifiola
'""fiptafertTanfmij^ranuncm louib.m &toium qi» cum eo du-
{iifi*erunt in Bahylonem 4. '{eg.t^. (^ ante captiuitatrm general^
fub rege Sedt cha fada,&fic Icremias in hac epijiola loquitur huic
captiiiitati per rnodumf turi,ftcut in epiiiola niiffa tranfmigratis ?
cum loachtrn,qn£ hab< tur Iercm.19. loquitur per modiim pra:ttri-
ti,veruntamtn h.tc epifioli fecunda nonfuitin Bahylonem miffado
nccpofi mortcm leremi.t Ba>uchillarnportauit ih'd'jm: &eamle-
git traufrnigratis cum leconia& captiuatis cum Sedechia.
3 Vfque ad generat.fc. idefl,vfque adfepttm dccades annorii,
vtdicunt altqiii qu£ faciuntjo.annos. Tatitum entm temporisfe-Ci4ndum comuniore opinioncfiuxit d tranfmigraiione loachtm vfq;
ad rcditu de Bjbylonc,fccundumtamen Heb.dtfictunt quatuor anni
vel quinque,vtinfra videbitur. fcc/ /;0f di^um videtur tteficere pri- 5,. ^^tno in hoc quod tempus decem aimorum computant pro vnagene- tixioati.
ratione , quiapuer decem aimorum generare non pottfi fecundum* commu-
Glorord.&NicolaideLyralojyA noft hoc autcm cducam vos inde ciim pacc
i
Nunc autcm vidtbitis in Babylonia deos au- ^
rcos,&argcntcos,&lapidcos,&: ligncos , in
luimciis portaii oltctantesmctumgennbus. j
Vidcfccrgo nc, & vosfimilcscfHciaminifa-4
dis alicni5, & mctuatis , &: mctus vos capiacJ
jnipfis. Vilairaqucturbadcrctro&abantc
adorantcs ,dicitem coidibus vclhis . Tc o- ^
porictadorari domme . Angclus autcm^^
mcusvobilcum cft Ipleautcm c.v.quiiamani 9
mas vcrtras. Nam ligna iplbrum polita d fa-|°
bro, ipfactiaminaurata C$<:inaigcntatafaila ,2
funr, Scnon poffunt locjui. Etllcutvirgini n
amantiornamcnta, ita acccptoauro fabrica-
|j
tafunt. Coronas ccrte aurcas h ibenc lupcr 16
capicafuadijiUorumrvndefubtrahunt facer-
J7
dotcsabcisaurum &^argcntum , & erogaut 19
illud in femccipfis.Dac autcm& cx iplo pro-
B ftitutis, & merctriccs ornant: & iccrumcum
i-ccepcrincilluda mcrctricibusjornant deos
10!>
20 fuos.Hi autcm non Iibcrantur abarruginc
^l tinca, Opcrtis autem illlsvcllcpurpurea,;
tcrgcncfacicm iplorum proptci- pulucr^
domus, qui ci\ plurimus intcr cos.Sccpcrui:
autem habccvc homo, ficuciudcxrcgiori:^J cmi in fe peccanccm no incerfecic. Habctc
24 in manu gladium fi^fccurim : (cautcm>
IIbcllo & latronibusnonhbcrac. Vndpvo
nocum fic , quia non fcmt dij: non ergo rc
^7 remini eos . Sicuc enim vas hominis con!
dum inuclle cfKcicur,caIesfunt6(: dijilloru.
Conlbturisillisindomo oculi corumplc
jgfunc pulucrc a pedibus inciocuntium . t:
cut alicui qui rcgem ofFcndiccircumffj
^' funcianux, aucficut ad fepulchruaddud
jo mortuum, ica cucanrur facerdoces oitia da
j ifuris &c ferrs, nc a latronibus cxpolientur. I
i2 ccrnas accendunc illisj&: quidem raultas :
quibusnullamvidcrepoflunc.Suntau'
j3cuctrabesindomo. CordavcrocoruuiG.i
» NICOLAVS DE LYRA;communnncurjumnatiirf. Smptura vero Ivjuitur de gcneratione
ftcundum modum naturf confueium. Stcundo quia nonfuerunt ibi
fcptm dtcades compte:f , rtdiBurn efiJecundim lomputatioticm
iicbrtorum,quam communiusfcutusfum. Etidco ridctur mihi qi
tempusftptem gcntrationummchoandum ftt d trafmgratione le-
chonie & tcrmmandum in reditu populi de Babylone fa8a per Ef-
dram,yt habetur i.Efdr.y. & 8. quf fa^iaffit /eptimo annoDa-
ttjfecundum computdtionem quaminprfcedenttbus lihis fecuius
fum ttnquam vcriorem,Dan.cf.& in principio libri Eflher,hoc au-
ttm timpus fuil centum triginta annorum , vel adniinus ccntum
viginti,nim a tranfmigratione lechonif vfque ad captiuitatem Sc-
ttecbif regisfiuxerut1 1 .annij&inde vfque ad i.annum mouarchif
Cyri $z. & inde vfquead Cambyfi m tiusfilium tres anni fet ut-^dii
-, UebtfosJetudumaUosautembtfloriographos iz.poft Cyrum C>vn^
byfrs regnauit %.annis,& pofl ipfum ^ffuerus ^o.& poii eum fi-
lius cius Darius alio ncmine .Artaxcrxts diUus 7. annis vjque ad
miljionm Efirp cum populoin ludpm redeuntis, ^nni vcro diili
fimul iunHifaciunt annoiiO. computatis tamen tribus annis mo-
fiarchLt Cyri,iomputatisvero 12.faciuntannosiio.vel l ig.ln t'd
to rero itmpore bene complcnturJepttm generatwnes fccundum
turfum naturdyiuuenis cnim lo.&y. annorum vel 1 6 .poteflnaiu-
ralitrr gcmrare .
I Poft hoc aurcm cducam,&c.c«7» Efdm facerdotc.Z Nunc autcm Hic < ojc qutntn anctiir populus ab idololntria,
lum du/fur.Nunc zuKmy&c.diiosaineoSiidfJiMol^i^^C'
i In humcris. lacerdotum.
4 Porrari oflcnrantcs mcriim gcntibus. idfflyidincutkn-Pro<f(nonet dum eis timorem.^d cuius inteliecium fciendurn,>-^u6 ijicut r . l{eg.pio rilute
^^arca domini per facerdotesfuit pnrtata ad exeratum adincutie-
dum ferroremVhilifiheis,^ fnut regcFrancite in exercituexilien
te fiunt protijjioncs Varifiis &aitbiyin quibus cx deuotioneporta-
turfantiorum ttUquia,vt orationibus eorum rex& Juus extrcitus
adiuuinti'r,(j: adntrfarij confundaniur:& ftcprofAute re^is Babyloiiis idola portabantur infacerdocum humeris,idecfubditur.
5 yi(z'HiC\{ictinhz. BabyloHiorum. .'
6 Dc rctro & ab antc. nam m tali deportatione aliqui prfccdebant & aliquijequtbanturidola,ficiit in
pr-icfjfwnibus Chrijtiano'rum aliqui pr^crdtint,& aliqui ftquimturjanciorum corpora.
7 Adorantcs. Dcum verum.
8 Dicitcincordibusveftris.//iflpa/.iwrf/«reao«<j«<ifrw,
qtaf* aiitre propter inhrmos.
9 Tc oportct adorari dominc.e^ non idola vana.10 Angclusautemmeusvobil".cft./;oc dicitur in pcrfona domim.
\f-t iiciipirio de hxid.j 3.
11 Ipfe autcm exqu'nzm,Sic.dcmanuillorum q'ii vos oppri-rnunr iniuiid.Er accipitur Im verbum domini de CeneJ.^.12 Namligna. Hicconfequenter ponitur idololatriamultipkxigncminia , qve multis deduHionibus concluditur,C^patcbunt par-tes projequtndo . Ergo prima dedufho accipitur cx eorum fabrita-tione& Qtnamento,(um dicitur . Namlignaipfo. aliqui dicunt
exctCitut.
Diiiilio.
Ungua,eb quodpoftfubditur.^Et non pof. ftd hoc noni^^^Mhi verum,nam imagincs Jahrtcaniur &fomantur orewtf^^
ficnon apparet lin^iua necfit in eis , & quia confiruclio plcaiv
cH dicitur.Nam ligna ipforum.t.//g«d ex quibus fimiiik
ij Polira. 'iuppLtfnnt.
J4 A {zbTO.fcilKetJignaric.
1 s Ipfa etiam inaurata & inargentara.^e/«pe>'.
1 6 Falfa funt./(fc? emm lignum, aurum,& argentum&k.
piodi quxfuHt mattria idoli,fint res vere natutales , tamen ^:
ad id quodfignat idolum exeis faBiimfalJa funtjdco dicitjf:
lusi.ad Cor.%.a.quod idolum nihil cft in mundo.pcrk.'
^Hod rficftwK.Falfa funr. in plurali patet,qu6d in principiow
r.on efl lingua in fingtdari.
1 7 Et non poflun t loqui. quafi dicat,fi ejjent veri dii,ftj
loqui.
18 Etficutvirginiamanti./;c/rfo/?V^M«o)-«j»KfnMflfji:
gant talia,cum i(*i' tn nihd pofjint diUgerc, idtojubdim.
19 Vndcfubtrahunt faccrdotcs.// emm tjjent dij vere, di
tes talia non pttmntercnt Jibi Jubtrabi.
20 Noo liberanrur ab ^xu^mej.ruhigine quantum ad ~
& argentur/.\,& aiia metalla, cx quibus fiuntidola.
2t Et tinca. quancum ad i.gna tx quibusfiunt , & rtfies (j-
op€rinntu>,ij''£d vermibnj torroduntur.
22 Extergent facicm iplbrum.^MM idola nonpofjuntjct
gert. Cttcra pannt vjqiie ibi.
2 j Habct ctiam./t7i;ce/,''c/o/"w.
24. In manugladium & fccurim.//c enimfoymabamr
Mart'S,qui d.ccOatur Deus bcili.
2 5 Se autcm de heWo.Frequenter enim in veteri tcjlmti
gitur,quoddeuiH:sidoLoiatris rapiebantur
d vtcioribus eorun,
la. Et ex prxdidis concl".ditur.
25 Vnde vobis notum Cn.f quoi in eis nihil eft nummis
cis iji aliqua reutrentia 1 xhibenda.
27 Sicut Cnim. /i/cpoH//«r ffci'ndadrdt<dioad candemco n-
fionem, ($ accipiturex dcfcHu vtHitatis,cum dicitiir. SiCUt
inutile i.fftciumprfipriuiii^matcriatamen aliqitando vaiel, vt v
mcnta cyphi argentti vel aurei.-fimiliter idola quandiujijnti
priajorma , nihil valcnt : materia autem vt aurum, & ar^C'
Valet a-i aliquos vjus.
2 8 Et Gcat.Circumfeptiefunt i.mu.t, ne poffitexire de carcet
29 Aut licut ad fepul.adduaium mor. .Antiquitusen]»
fepulchnspotinturn pontbantur pretioja: propttr quodilaud
"'
turfortiter, & cum diligentia,nc d Latronibus cxiraherentur
50 Ita tuiantur faccrdotes oftiaclaufuris templorm.
31 Nc a latronibus cxpolicntur./ci<«cf,.'</o.'ijab ornat'
'
fuisprtiiofis. ^ r n
1 2 Luccrnas acccBdunt. q.d. hoc fit inutdtter &fr'i"
5 3 Coida vcro eoril. .Ai^fl^a entrn idola erant interitus .
'^^
CS exterms frea vel huii>jModi,& ftcfcrpenies qui tttra c(>m '
{Cen.3.c.l. erra comcdcs cundis dicbus vita: tus.)""'
idolorum,qui erant quaji corda ipjorum lonjumtbaiit.
m
1CJ7A cngerc fcrpentcs, qui dc tcrra funt: dum
cmedunc eos^ &^veltimentum ipfbrum, &nmfentiunt. Nigrxiiuntfacieseorumafu-
^
uD,quiindomofir. Supracorpuseorum,*
&.'upracaputeorum volant no<fluas, &:lii-
indincs,& aues, etiam fimiliter& catcE.Vn-
dfciatis, quia non {ixnt dij. ne ergo timucri
tir;os. Aurum etiam quod habent,adt fpe- 3
ciicncftrnifi aliquis cxterferita^ruginem,"^
n^n fulgcbunt. nequc cnim dum conflaren- 6
tijfenriebant . Ex omni pretio empta funt, 7
iiquibus fpiritusnon cfl: in
ipfis. f Sine pe-
diiusinhumerisportantur,oftentantcs igno 9
bitatcm iuam hominibus . Confundantur
ctim , quicolunt ca . Piopterea fi ceciderint 1 1
irtcrram,afcmetip{isnon confurgunt: ne- '^
qcfi quiscum i-fatuerit redum, pcr femetip- 1^
finftabit,fedficut mortuishumeii corum,j
ils apponcntur . Hoftias illorum vendunt t<J
faerdotcs ipforum & abutuntur , fimilitcr,'7
&iiulicrcs corum dcccrpcntes,nequeinfir-n") , neque mcndicanti aliquid impertiunt : ,0
d^facrificijs eorum foeta:,& menftruata: con- 21
tigunt. Scientes itaque ex his, quia non
^^
fntdij 5 ne timcatls cos . Vndc cnim vocan- 23
Barach Cap.VI. ioj8
10
H tur dij? Quia mullercs apponunt dijs argcn-O
26 teis& auicis 6^1igneis,&:m domibus corum
27 faccrdotes fcdent habsntes tunicas fciffas , &:^^capita&^arbam rafam, quorum capita nu-
jodafunt. Rugiunc autcm clamantes contra
3 1 deos fuoS;, ficut in coena mortui. Vcftimen-
3^ ta eorum aufcruntiacerdotcs , & vcftiunc v-^^
xoresfuasj&filiosfiios. Nequefiquid ma-li patiuntur ab aIiquo,nequefi quid boni,
poterimtrctribucre, ncqucregem conftituc-
repoffunt, nec|uc auferrc. Smiiliter ncqjcdiuitiasdarepofsunt, nequc maium retribuc
re. Si quis iWb votum vouerit , & non rcd- /
diderit, ncque hoc rcquirunt Hominem a
mortcnoniiberantanequemfirmum a po-
tentioreeripiunt. Hominumcarcumadvi-^
fiimnonrcftituunt,dencceflitatchominem
non liberabunt. ViduiEnon miferebuntur,
neque orphanis benefacient . Lapidibus de
montefimiles funtdij illorumlignei,
&lapi-
dei, &aurci, &:argentei . Qui autem co-
Juntca,confundentur. Quomodo ergo^-ftimandum eft aut dicendum illos cfse deos ?
^6 AdhucenimipfisChald^isnonhonoiantib.^7
ca,qui cum audicrintmutum nopofscioqui.
34
35
INICOLAVS DE LYRA.
I Nign fiunt fncics.comburcbMtur.n.ihithura in veneratio
m ittulorum, cr ex fnmo afcendcnte demgrabantur fjcies corum,
^ 2 Supra,&c-noduz & hirundincs. /«« imniufJiiiasihi'^
mfncuntcs . Extjuihus iMcluftiur Jicui priHs. Vnde fciatis,
cianon funt dij,&c. Aurum ctiam . Hic confe/juenterponitur trrtia dedu&io ad
im:& ircifiiia (Irtiirpationc ju£ fpecinlitatis, cii >n dicttur;A\l
im etiamquod habentad (pcc\mcn.idffl,'itcorem.
4 Nifialiquiscxterreritzruginem./«perfjtcre/cf»tcwj.
y Non fulgebunt.yct^ mriis oufcura erunt.
6 Ncque enim dumconflarcntur. in fornacr.
7 Scmkbint-quianihilhabtnt viti:,& ide<)fubiittir.
8 Ex omni pretio empta.&coftentantcs. idcfl, manifefih
oSniente^.
9 Ignobilitatemfuamhominibus.pei-fcocenJWjijBodpor-tctur, patct cjnod non habtnt virtutim gre(fiuam.
I Confundantur etiam,qui colunt ea. idell , debent cor-
fidi infmetipfiscolentes , ftcut deos taliu nullam virtutem ha'
btia.
i Propterea {{cKxictmtmtcmm.exponderemateri^.I A femetipfis non confurgunt. titH, propiia vinute non
pfuns (utgerr.
INequefiquiscum.irff^,/cfo/tt»i.
X Statuerit reftum pcr fcmetipfum ftabit. (fnod e/l minus.
l Sed (lCUtmortuis.((if^.''«//a»J virtuttm habentibus.
» Humcrieorum illisapponentur.(df/?,/«i«VweflWa/ien<
tihus fuitentantur .
f Hoftias illorum vcndunt facerdotes, nam idola comedere
^poffmftbioblata.' Et ihmuntar.ideflthojliarum pretio ad illicitos vfut vtutur.
? Similiter & mulicrcscorumdeccrpcntcs. ideii,fibira-
i^^f^fs dt talibus hoRijS iS earum prctijs. x
^Ncqueinfirmo,ncquc,&c.impertiunt. ideft,de huiuf-
'Odiht,Utjsidolaindigentibus nihil largiri pofiunt.
•' Defacrificijs corum foeta: & mcnflruataj. idcfi, mulic-
f-immund.c.
'Contingunt.(7«o«/ mn psrmitterent ,fi ejfent veri
dij , idea
iidudit:Scientcsitaquc,<Scc.
' Vndc cn im. /i(c cor,fcquentcr ponitur quarta deduHio ad ea-*»
(oncluJtontm,& incipitafaierdotum cupiditatc,cum dicitur
per mo'!um,quie^ionis:Vndc cnim vocantucdij,r(/e^,rfp«r<Hitur^EC rtfpondet dicens ,
z4 Quia mulicres. defacili deceptibilcs.^
25 Apponuntdijsargentcis5caur. oblatlones & munera,
qu<e cediit in vfus facerdotum.&Jic afferunt idola deo^ejfe proptetlucrum.ideo fubditur.
z6 Etin domihus corum.idefi,indelubrisidolorum.
27 Saccrdotcs fcdcnt. /rfcft,W(inenf,/?cMt £)f«fe>-.i.(/. Scdiflis
in Cadcs multo temporc, idefl,manJtUis. Sicfacerdotcsin te-
plisidolorum maneba''t,ad coUigendum pecuniam& ohlationes.
28 Habentes tunicas fciflas , & capita& barbam rafam
quorum capita. in jignum maroris ar tnjittia , quafi lugcrent
pro rxpiaiijue peccatorum offnentium idolis,&idco fubditur.
29 Rugiunt autem clamantes contra deos fuos. idesi,co'
ram idolis .
30 Sicut in ccenamortui./</(?/?,p^<i/>ro?worfKo. ^ntiquitiifenm fuptrJcpulchra de nouo mortinrum comedebant lautt & bi'
bebant :& poflea exclamabant,quafi lugentts mortuos . Sicfacer-
dotcs idolorum defacnfii ijs& oblatiombus laute viuebant,& eiu-
lantcsexcLamabant cora»t idolis,quafifatisfacientes pro offcrentiu
peccatis .
3 1 Vcftimentaeorum aufcrunt facerdotes.v( midieres de
ceptte de nouooff rant nouas vejies :& hoc adfacerdotum lucrum.
ideofubditur.
5 2 Et veftiunt vxores fuas& filios fuos. \de veftibus amotis
ab idolis . Conjcquenter ojienditur idolorum impotenlia in multis
cxempin, cum dii itur.
3 1 Neque fi quid mah' patiuntur ab aliquo.neque fi gdbont potcruntrctribuerc,nequcr^cmconftitucrepol-fnnt nequc :iufcnc.&patet litera vfque ib'.
34 Lapidibus dc monre fimiles fint dij illorum Iignci,&
lapidci,& ^mci.Sc ZigiMtCi, qui indeje mouere nonptfjunt^ne
que aliquidagcrc. tdeocontluditurinfine:Q_UOmodocrgo sfti
mandum.35 Adhuc cnim ipfis Chaldaeis#on honorantibus ca.
Hicpoiitturdedu^io <iu'iniaadtdtm,& incipitd Chsidxorum v>li-
pcnfiot:e,quicuiu ifient cuUoresiliorum idolorum ,tamcn quandonon habebant intanium,vilipendebant ea. & hoc eH quod dnnur:
Adhuc cnim ipfis Chaldxis non honorantjbus ca, idejt,
vilipeodentibus rriinus enim diceruLo plus fignificat.
3(5 Q\.\\.fcilicct,Chald<£i.
37 Cumaudierint mutumnonpofleloqni,«.feMi/) m'./J-
Tom.4. Ll vii
loyp Gloford.&NicolaideLyra lodcA afrruntillumadBel.poftulantcs abcoIoqui,(]ua/i i
polTint fcntirc , qui non habcnt niotum . Eripfi cum
'
lotellcxcrint , rclinquenica, rcnfum enim non ha- ^
bcntipli dij illorum. Mulicrcs cutcm circundatre fu-
1nibnsmuijs fedent, fuccendenres ofTaoliuanim. 5
Cum autcm ahqua exip/is
abfb-adla ab aliquo tran- 7
fcunte dorra/crit cum eo , proxima? fux cxprobrat ,8
quoilca nonlit dignahabitaiicut ipfa , ncquc funis 9
eius dJniptusfit. Omniaautcm.qufilJisHunr^falfa'®
funt . Quomodo «ftimandum aut diccndum cft illos
cflc dcos ?A fabris autctn & ab aurificibus fafta funr, j ,
Nihilaliudcrunt, nididquod uolunt (flc faccrdo- 12
tfs. Aurificcs etiamipli.qui ea/aciunr, non funt "^
multi temporis . Nunquid ergo pc/Ibnrea, qi;a: ab' *
ipds fabricara funr,cflc dij ?Kcliqut-runr aurcm fal- '^,
'
fa , & opprobrium poftca futuris . Nam cum fupcr-uencrir illis pr^lium, &mala, cogirant faccrdotcs
p6flc,ubifc abfcondanrcumillis. Quomodocrgofcnriri debcant quoniam di j funr , qui nec dc bcllo fc
liberant » nequc dc malis fc cripiunt ? Nam cum
fintlignea& inaurata& inargcnrara, fcicrurpoftca ,
^^
_c|uia
falfa funr ab uniucrfis gcntibus & rcgibus , qure
Y^g^manifefta funt :
quia non funr d ij , fed opcra mahuiim
bominum,& nullum opus Dei f cum ilhs . Vndc cr-
gonotumeft, quia nonfuntdij.fcd .opcra maniiumhominum,& nuJlum opus Dci in
ipCis cft. Rcgcm rc- '^
20
21gioninonfufcitanr, ncque pfuuia hominibus dabur Qludiciuni quoquc non difccrncnr , ncquc rcgiones*~bcrabunt ab iiuuria , quia nihil poiTunr,ficut comici
2,la? intcr mcdium cneli& tcrr^. Et cnfm cum incidcr
ignis in domum dcorum ligncorutr, argcnrcorum,aurcf nmi , faccrdorcsquidcmipforurn fugicnt &!
bcrabunrur.-ipfi ucro ficur rrabcs in medio^con-.bur,
24 tur: rcgi aurcm& bdlo non rcfiftcnr. Quomodocr;2 5 a;ftjmandumcft,autrccipicndum,quiadij funt? N'26 afuribus ncquca latronibusfc iibcrabunrdijliom^7 & lapidci,& inaiirari,&
inargcnrari,quibus iniqui f,
*^riorcsfunr.
Auruin&argcnrum&ucftimcnrui7i(]i
,0 ^P^"^funr,aufcrcnr illis& abibunr, ncc fibi auxiliu;
j,fcrcnt.
IraqucmcJiuscftcflercgem oftcnrantcmn
j2 turcmfuam, auruasindomourilc,inquo glcrial-
3 i rur , qui pofljdctilJud 5 ucJ oftium m domo qur'
^4ftodif, qua- in paccfunr, quam falfi dij. SoJ
qui
^^& luna ac iydcra,cum fint fprendida,& cmiflli ..
j ^litates,obaudiunt: fimiJircr & fulgur cum appanicr:
jgpcrfpicuumcft. Idipfimi autcm , &fpiritusinn-^grcgione fpirat , &nubcs, quibuscum impcr ,
40fucrit a Dco pcrambularc in uniucrfum cil ;:
4-^perficiunr quod imperarum eft cis . Ignis ctiai
^^miflus dcfupcr , ut confumat monres &
fylua»
^.,facit quod prcccptum cft ci . Hcec aurcm nc-
45 quc fpccicbus , ncqueuirturibus uni eorum
NICOLAVS DE LYRA.
« cnt ^xod.70.c. Populusvidcbar voces. ibi cnim autphur vi.
it'e,pra audiTubic icjfoterjo judire, pru vidm: Coguojcitur cnimhomo effe mttms per nutns &(ig/ia ijuxfaut. ToieU ettatn hic ac
cipi audire propri^, qtianiultinlit^uaHo profount voctsinurticnla
tas tar{nm,Cffit per auditumpcrcipitur, qucd fi/it mittu
1 OfFcrunt illud ad Bcl. quod cft luolutn Bubylomrnm, Da-niel.14.,2 Po(\nhntcsihco.i4cli,al>id(lc.9 LoC\l\i..!'!f/f,qHn(l mittlis po/Jit lotjiii.
4 Quafi pofllint fcntire. idefl , pulthUtiones eorttm percipere.5 Qui non habcnt motum./n//«/,</;/ iilorum vd idcla.
6 Etipti.f.!llC(C,Chatditi.
7 Cum intcllcxcrint. idcla nihilpoffe.8 Rclinquent ea, &c. ipfa vilipendendo,quafi dicat multofortiMsftltf IfraeU quibusjpeciatutrprchibitac/i idolvlattia.dcbentea^conten.nere .
p Muliercs ZUtcm.Hic potiitur quidam luxuria modus,rxtjuocoiitemmndajunt idola.Mulieres cnimfune cmgebant fe Jupcnus,quaft ligatxatiquo tnagnocrimii,e,fLdehtcsi'i viaper quum tranji-bai.ihtmines proadfitcsad idola.^ tjuatido alitjuis eorum tran-
fieiis trahtbat vnam tltarum cxira viam, CHprafcindens eiusjuhdcarnalitercognojcebat eam, iUa rcputabatjeiiberam a crirruncio-
tnifjoxredens ijnod idUum mifijjct illnm virum in fignum libcra-
tmisfite: & ,edie>is adjociam cxprobrabai ci,quodr,on fuerai di-
gnafic ab tdolo vifitjri,& hoc cfl qtiuddiiiiurMulictCS au. Etpatet ex diBsin l itcra hoc c.xcepto.
40 Succcdcntcs ofla oliua. lccundTt illius idoU ritum, proptcrtjuodtn fi„e comli4diiur.Quomodox(\imandiim.S<.c.11 Afabrisautem. Hu
ponuurdtd^^tUofexta^ q»<e accipiturab idolvrumimp'.tehtia : i am (fie corum ab Ix^mtnibus dcpendet,tdeodicitur: A fabris autcm & abaurificibusfa^fta funt.tanquaalitjuid mmi.s ipfts.-quia lauja tfjlcin.apctwrtH luo cficciu.1 2 Nihil aliud crunt.nifi id quod volu nt cflc facerdotcsqut firmut' (i ft^uram idoli ficndi tradunt arttfict.
15 Aurificcs.no,iJuntmultitcmporis,iden cxpertiinfapientia.J««e«a .,.,w autttus v.dtnus, ^ a^i^us opcrames , taljp.nunt
tncliitsfabricarecjudmffnes.
'^ ^ f JJ"
14 Rcliqucruntautcmfalfa.idtflarttficcsidolorumnliquc.
runtpo/lemidola,t,u^jHntfalJa:quia tiihiljunt quanium adid ai
tcprtfcntant,vtdHumefiJupia.'naaiaqa
15 Et oppr<>brium. quia cum pccipitur falfttas idolerum , im-propraiuriolimibuscultuscsrum.
"rum^im
16 Nam cum fupcrucncrit. iilis prslium. ab aducrfart^s.17 ^Og.tan t. aojcondunt cum iitis,^ Jic confitcntur faii.,a:wd
^^^^^^''^^^n.pote.^^^
1 8 Scietnr poflca,&c. Im videtur effeprophetia dt 1
Cfjrifiiytn quo utbem dac^lafunt tdola pcr prxdicationcmirim & aliorum Chridi dijcipuloruni, ideo concluditur :
tioiur'^.,&c.
19 Rcgcm ,&C Hicponitiir deduaiofeptimaadidem,\pitur txoptribus diHinis,qu.t non apparentin idotis,fedtirarium.ideo dicit. Rcgem Rcgioni non fufcitant.
prtpnum Dei, a quo ejlomntspotellaslmena.20 Ncqueplu.&c.'/w/dc/t oeUs.a t ludicium quo.&c.<ji«M dijcteuor.em non habent: &ttnmhcciH LJciproprm,cum iicverusiudexcm',ium.22 Quia nihilpof.&c./wo minus:quiacor„icul£po(JHntfm-rc pe. Hi.tim imminens, nonjic idcla.tdcofuiditur.
"
23 Etcnim cum,&.c.&patetlitera,prcpterquodconcUditiir.
24 Qiiomodocrgo.^.c/.W/oTOorft?.2 5 Non ifuri.Htc ponitur dcduaio-oaana,qiM dcripitw tx tM
potcmia nfifiendi itiiu>ijs,cum dicitur^fsion a foribus. qnialit-naiapiuf.tin ociulto.
26 Noquc a la tronibus. qui hocfuciunt in'
manifeiT.27 SclibcrihuntyScccx quopateteorumimpcietitia.iitc '.
ttitur .
....
'
28 Quibus iniqui.j./mx& latmves.29 foniorcs
lunt.fitra:toi&txp,>l,adoid<.la,&ic'
io Aurum argcnrum & vcfti.&c. CovjequcntacrtaCM.a>,qu.£nd r^f-utmtur t.if,i„ntMclior!S idUitiohi^
•?i itaquemelius,&c.rer <j^;(3«ww/«^rf;j« /,.«.
52 Aut vas in domo Vtilc. ad aliquod opus,vt patdla,qph& huiijmodi.
J? In quogloriabitur c[ui,8(.c.hibens indeal,quam
vul
J4 Vcl oflium,&c. -.iu quicie vtlmjomno , quia luni cL:
eji ad cu.andum quufu ntrs ,
55Solquide&luna,&c./«oy53/f«rfo*(!y;i«rJ[>oTOi«/i/«Wi/<.j
j6 Eremiira. doco.
37 Ad vtiliratcs,&c quia fuos curfus fecumium ordinatiouemOei
pcrlHi,<ii!,cr vtiiicatrs Imni^.b s itide proiHiiiunt.58 Idipfum autcm,&c. idfi vcmus.39 Inomni rcgioncfpirat. idefi,petjiat.40 Et nubcs,Scc.jimiUter perficiunt cmjum fuum,per ammit-cuiidiitnDeiordmationem.
4t Ignis ctiam miflus defupcr.i« imprejionibus ligneis,fiittiCityin idolisJubdtJunJU ZTin fulgurc.4i Facitquodpra:ccptumcflei. quiatotumprocedit txot'
dinattone Dti.
4? Hic au tcm,ra7/cer idola.
44 Nequc (pecicbus,'^^//, formis vifMibus.45 ^'^'^uc \niutibus- ad
aliquid agendum. Vnieorumfi*uiiliafunt. idto conUudiiur : Vnde ncque ^ihmandumcft,&c.
•it i Quando
1C(3l BarueliCap. VI. 10^2
A fiailiafant.Vndc ncq; seftimandu eft, ncquc
cjzendum eft ilJos efle deos: quando non pofi
fiatfleqiiudicium iudicare , neq; quicquam 2
f^erchominibus. Scientesitaquc, quianonfntdij, ncergotimuericis cos. Nequeenim^j-eibusmalediccntjncqucbencdiccnt. Signa
^
etim in CQelogentibus no oftendent, ncquc^
vtblluccbunc,ncqueilluminabuntvtluna.^
Bdi^meliorcsfuntilJis, c^ux pofluntfugcjc l^
fu tedum, acprodefle flbi.Nuilo iraque modciobis elt manifeftu,quia func dij :
proptcr
qudnctimeatiseos. Nam ficutin cucumc- u
J2rario formidothihilcuftodiUta funtdij iilo- D
'
rumlignei & argcntci& inaurati. Eode mo-
^ „,„ ^„„4do &in horto fpina alba fupra quam omnis '^ '^^ ''^'^™-
^^ auis fedct.Similitcr& moituo proicdo in tc-
''" *""'
15 ncbris, fimilcs func dij illorum
lignei & inau16 rati &
inargcntati. A purpura quoque &<;,tmHri««.17 1 marmore, qu^ fupra illud tcneant , fcictis /
l^ icaque quia non funt dij .Ipfi ctiam poftrc-
20 mo comcduntur , ct crit opprobiium in rc-
^^gione. MeIiorefthomotiu(tus,quinonha.ii„;„(|^.2j bct fimulachra : namcdc longe ab oppro-
brijs.
NICOLAVS DE LYRA.I ^uandonppofluntneq; iuciiciuiiidicarc.'/«/"«j'flcio.
i z (^equc quicquam fzceveJ»ferendo vdfententiando,
\ 1 icientesitaque,quianonruntdii.(7.vw»io»dpj0ami««f
yirtfaliqu^,icc per confequens in ai^quojunt timendi.
^ 'Jeque enim regibus. Hic ponnur deduciin nona^qux accl-
pituex deftiin diuinje proprietaiis,cum dicitur^zc\nc cnim re
gibsmaledicent, fcilicct,malis.
j ^equc benedicent./>o«/j fiod ed propritm Dei.
6 iigna etiam in coelo vt itationem folis fuh lofue,& retrO'
eelfnemeius kT^cloix tempore.
j jentibus non oftendunt. ftcut Deus legitur feciffe.& nS
folw dcficiunt ab openbus Dei,fed etiam cnatur^. ideo fubditur.
^eque vt fol luce. per diem.
Jeque illuminabunt vt luna.pe»- no&em:& non fol» defi-
mib operib.cr^atur^ fuperioris.fed etia inferioris,ideofubditur,
XO icR\x,8cc.{u^.{\lb te. propter immiuens tempeliatis peri-
ailu:q odnoi pofjunt faceiedijgentium.ideo concluditur. Nul-
loiique modo.I I ^am ficut. Hic ponitur deduHio decima.& accipitur in com
ftrione idolorum rehus ntdlum habentihus effc8um,cum dicitur.
Na» ficut in aicumcrario for. Callici efpouuenrail.1 i :^ihil CU ftodi t. nam aues videnirs qubd nulliim habeat mo-
tKit(eientji'pcr cjput eius abfque timore^.tafmt dijiltorum nulla
fenusix^entes vinuttm.
PROLOGVS S. HIERONYMI/'» Ezfchielem Prophetam.
Zechiel propheta cu loachim
rcge luda capriuus dudus cft
in Babyloncm, ibiqj cis, quicum co
captiui fuerant,pro-
phetauit p^nicencibus,qu6dadlcrcmias vaticiniu fc vltro
aderiarijs tradidiflcnt: S^viderentadhuc vrbc
Icrfolymam ftare , & quam illc cafuram cflc
praiixerat.Triccfimo autea:tatisfua:anno, &:
pjiuitatisquintocxorfus elt ad concaptiuos
loui.Et codem tcmporc, licctpoftcrior , hlc in
ChldaEa,Ieremias in ludxa prophetaucrunt.Scmo ciusncc fatisdifcrtus, ncc admodum ru-
Lyrani Prafatio in ET^chielem.
^?\^i/^^"^^' ^""^ coeli,& vidi vifioncs Dei. ET^chle-
^'hW' '" ^'^-in verbopropoftto ab E^^^thiele diHo pofiut^notari quAtuor caufjc iibri Ev^chielis prophet^e in
({»tmpriemanibus habemus,fcilicet, efficiens,formu
lihmaterialisi&finalis.Efficiens verocaufadi4p(exfft>Mtcet,principalis& inflrumcntalis. Trincipalis vero eH ipfeSpitiiffanHus re(erans myfleria in hoc libro defcripta, qui defignat"^ nmtitctur.Apcni funt Cq\i,idefi,fecreta cMeJlia,)eu diuina
P^pmtumfanilum. propter quod dicitur .Apoc.-^.b. Hxc di-cit uihabct claucm Dauid.qui apcrit,<Sc nemoclaudit,^""pirituijancit opcrationemnuUtis potiflimpedtre. Cauja vero
^titinfirumentalis tfl ipfe ET^ethicl propheta , q'4 Spiritujan-
I j Eodcm modo & in horto fpina al. nihilfacit ad cuUo^diam horti.
14 Similiter & mortuo prole<ao in tcnebrls.f.»n&«»f«c.1 5 Simiies funt dij illorum. quia nihil plus pofjunt quatn cor-
pus mortutim in terra fepultum.1 6 A purpu ra quoque. qua induuntur idota.1 7 Et m^rmorc.fctlicet,fimiti illi vndefiunt idola.ex eodt enlmmarmore aliquando dt vna parte fit idolum,& de altafiernilur pla Eteapropter lutum euitandum.
1 8 Qu? fupra illos tcaant.fupple non apparet,ideJi,non apparetaliqua ratio,quare idola ftnt Juperiora vel melmis conditionis
quanipurpura,qua vejiiuntur,vel marmor vnde formantur.ex qu9concluditur. Scietis vtique, quia non funtdi;.19 Ipdctlzm.fcilicetfdijidoloiatrarum.»0
?o(\rcmocomcdiintut.i>uodduplicierintel!igitur.T>n9modo quia d iatronious , feu raptoribus venduntur, &fic pretiumeorum comeditur. .Alio modo quiapoH longam durationem d ver.mibus corroduntur,fi ftnt lignea,& d rubigtne c<mjumuntur,fifintmetaUica,& ab hojiibus confringuntur Jilapidea.21 Eteruntin oppiobrium.co/e««^«j/p/4.co»c/«(/« ergo.22 Melior eft igif homo iu. qua colentes idola.Etfuhditur rS.
25 Na erit longe ab opprobrijs.^«<e/«nr infereda idolotat) is.
Et minus dicendojignificat maius.na homo iufius nofolu debet
iffe
longi ab opprobrijs, fei etiam honorabitis coram Deo,& angelis^
qui in trinitate perfeHa viuit^ regnat in fecuta feculorii. .Amen .
flicUs cft,fed cx vtroq; riicdictcmpcratus.Saccr- «
dos& ipfcfuitficut lcicmixs,principia volumi-nis &:fincm magnis habcnsobfcuritatibusin*
uoluta. Scd& vulgata cius cditio non multumdiftat abHcbraico. Vndcfatis miror quid cau-
f? cxtiterit,vt fi cofdem in vniuerfis libris habe-
musintcrprctes,inalijs cadem ,in alijsdiuerfa
tranftuierint.Legitc igitur & hunc iuxta tranf
lationcmnoftram, quoniampcr colalcriptus& commata,manifcfiiorem Icgehtibusfenfumtribuit. Siautemamicimci,&;huncfubfanna-
ucrint:dicitccis,qjncmocoscompeIIat , vtjfcri-
bant.Sed vcrcor nc illud eis eueniat,quod Gra:-
cefignificantius dicitur,vt vocentur,phagoloe-
dori,hoc efl: manducantes fannas.
Bo referante vidit contenta in hoc libro, {^fidetiter conf ripftt, fe~
cundum quod fribitur .y^ooc. i.«.Quodvides,fcribein libro& mitte feptem CCc\cfl)S,idffl,vniuerfitattfidclturti,aa quonminfirutiionern Junt dejlinataea , quxjuntin Ijoc libro difcripta.
Circa caufam formalem fciendum eft , quod duplex efiforma li'
briffiilicet ,forma traiiatus,^forma traHandi. Forma traHatus
rfl diuiftolibri inpartes^ lapitajdequavtdcbituradiiteramac- Q r f -,»cedcndo . Forma verb traciandi , idem eH, quod modus a^cndi , 1,».
qui in hoc libro non eji per rationem difquifitiuus , /(d prcpheiicus.
Et ideo notatur cum dicitur : Vifioncs. In hoc entm Itb.oplu-
'
res viftones prophetic<e contiruntur , vt patebit rrofequendo : de
quo potefi exponi,quod dicitur Ofete i%.c. Ego vifioncm multi-
plicaui,& in manu prophetarQ aflimilatus fum. Etpt, mams hicintdl gHtur opera,fa prvphctit jar.Hi aliquiiUo fputtabkl.
Tom. 4. Ll 2.