From Backroom to Boardroom (Dutch)
46
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - © 2013 Symetrics 1 2013-10-01 Actuaris From Backroom to Boardroom And Now For Something Completely Different Jos Berkemeijer, 1 oktober 2013
-
Upload
jos-berkemeijer -
Category
Documents
-
view
1.247 -
download
1
description
Presentatie gegeven door Jos Berkemeijer op 1 oktober 2013, Actuarieel Podium, Utrecht Beatrix Theater. Hoe kan de maatschappelijke bijdrage van actuarissen worden vergroot?
Transcript of From Backroom to Boardroom (Dutch)
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 1 2013-10-01
Actuaris From Backroom to Boardroom
And Now For Something Completely Different
Jos Berkemeijer 1 oktober 2013
Agenda
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 2 2013-10-01
De Actuarishellip
Risk Management
Het Financieel Landschap
World View
Pensioenen
Nieuw Reeumlel Pensioencontract
Levensverwachting
Conclusies
De Actuaris - Reputatie Actuaris of Actuwaris
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 3 2013-10-01
Actuaris Beste Baan 2013
De Actuaris - Beroepsontwikkeling Risicomanager van de toekomst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 4 2013-10-01
Actuaris Anno 1100 AD Actuaris Anno 2012 AD
De Actuaris ndash Reality Check Risicomanager van de toekomst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 5 2013-10-01
Actuaris Anno 2013
Where are we today
De Actuaris - Werkveld Door de ogen van de bestuurder
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 6 2013-10-01
Actuaris Anno 2013
Sterfte
Schade
Rendement Kosten Adviseur
Rekenaar
Specialist
Specialist
Manager
Bestuurder
Rekenen
Beleid
Strategie
Innovatie
Controle
Research
Risk Manager
Risk Management - Perceptie Kunnen we crises voorspellen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 7 2013-10-01
Hoeveel ldquobubblesrdquo zitten er in een fles Champagne
Risk Management - Weeffouten Het fundament
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 8 2013-10-01
Risk = σ Harry Markowitz
Risk Management - Voorbeeld Meer standaarddeviatie minder risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 9 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Talebrsquos View What is Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 10 2013-10-01
Wat is het meest risicovol
0
1
2
3
4
5
6
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Koers A Koers B Koers C
Nassim Nicholas Taleb
Black Swans Antifragile
Risk Management ndashNieuwe Inzichten Talebrsquos View The Turkey
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 11 2013-10-01
Risk Management - Praktijk Filosofisch Risk Management Wat doen we er mee
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 12 2013-10-01
In Control Statement The Rumsfeld definitions of risk levels
Definitie van Risk-levels door United States Secretary of Defense Donald Rumsfeld gedurende de oorlog in Irak (2002)
bull Known Knowns There are known knowns there are things we know that we know
bull Known Unknowns There are known unknowns that is to say there are things that we now know we donrsquot know
bull Unknown Unknowns But there are also unknown unknowns there are things we do not know we donrsquot know
Risk Management - Toezicht Minder is Beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 13 2013-10-01
New Regulatory Insights
To ask todayrsquos regulators to save us from tomorrowrsquos crisis using yesterdayrsquos toolbox is to ask a border collie to catch a frisbee by first applying Newtonrsquos Law of Gravity Andrew G Haldane Executive Director Financial Stability Bank of England (2012)
Symplicity Because complexity generates uncertainty not risk it requires a regulatory response grounded in simplicity not complexity
Risk Management Supervisory Compliant Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 14 2013-10-01
STRONG REGULATION HIGH ldquoSUPERVISORY COMPLIANCE RISKrdquo
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Nieuwe risicowaarheden
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 15 2013-10-01
Guus Boender Top Investment Risk Expert in the Netherlands
But the crisis has also ALM learning effects We have learned that non-normal distributions occur more frequently the tail of the probability is thicker than that we calculated with in the models we need data from much further back in time looking back only a few decades is
just not enough we need to explain better to everyone that you should never consider models as
absolute truth
We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the lsquorange of thousandrsquo
A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis
The financial markets have now taken me twice for a ride the dotcom crisis and now That wonrsquot happen a third time
Risk Management - Beleggingsmodellen Lineair Denken
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 16 2013-10-01
Signs of (dangerous) linear thinking bull Mean Reversion bull Risk = Volatility = σ =Standard Deviation bull Volatility (σ) is more or less constant in timehellip bull If a distribution is complex a normal distribution
nevertheless will do fine bull Results of the past are an adequate estimator for the future bull Mean reversion Returns continue to go back to an average value over time bull Increasing volatility is a good predictor of an upcoming financial crisis bull Tail risks are not really interesting or cant be modeled anyway
Linear mechanisms in life bull On a short time scale things dont change much bull The best estimate for
lsquotomorrowrsquo is lsquotodayrsquo bull Results are a (linear) combination
of events in the past bull Every event now must have a cause
Risk Management ndash Lineair Denken Moeilijk af te lerenhellip
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 17 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Agenda
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 2 2013-10-01
De Actuarishellip
Risk Management
Het Financieel Landschap
World View
Pensioenen
Nieuw Reeumlel Pensioencontract
Levensverwachting
Conclusies
De Actuaris - Reputatie Actuaris of Actuwaris
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 3 2013-10-01
Actuaris Beste Baan 2013
De Actuaris - Beroepsontwikkeling Risicomanager van de toekomst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 4 2013-10-01
Actuaris Anno 1100 AD Actuaris Anno 2012 AD
De Actuaris ndash Reality Check Risicomanager van de toekomst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 5 2013-10-01
Actuaris Anno 2013
Where are we today
De Actuaris - Werkveld Door de ogen van de bestuurder
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 6 2013-10-01
Actuaris Anno 2013
Sterfte
Schade
Rendement Kosten Adviseur
Rekenaar
Specialist
Specialist
Manager
Bestuurder
Rekenen
Beleid
Strategie
Innovatie
Controle
Research
Risk Manager
Risk Management - Perceptie Kunnen we crises voorspellen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 7 2013-10-01
Hoeveel ldquobubblesrdquo zitten er in een fles Champagne
Risk Management - Weeffouten Het fundament
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 8 2013-10-01
Risk = σ Harry Markowitz
Risk Management - Voorbeeld Meer standaarddeviatie minder risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 9 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Talebrsquos View What is Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 10 2013-10-01
Wat is het meest risicovol
0
1
2
3
4
5
6
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Koers A Koers B Koers C
Nassim Nicholas Taleb
Black Swans Antifragile
Risk Management ndashNieuwe Inzichten Talebrsquos View The Turkey
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 11 2013-10-01
Risk Management - Praktijk Filosofisch Risk Management Wat doen we er mee
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 12 2013-10-01
In Control Statement The Rumsfeld definitions of risk levels
Definitie van Risk-levels door United States Secretary of Defense Donald Rumsfeld gedurende de oorlog in Irak (2002)
bull Known Knowns There are known knowns there are things we know that we know
bull Known Unknowns There are known unknowns that is to say there are things that we now know we donrsquot know
bull Unknown Unknowns But there are also unknown unknowns there are things we do not know we donrsquot know
Risk Management - Toezicht Minder is Beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 13 2013-10-01
New Regulatory Insights
To ask todayrsquos regulators to save us from tomorrowrsquos crisis using yesterdayrsquos toolbox is to ask a border collie to catch a frisbee by first applying Newtonrsquos Law of Gravity Andrew G Haldane Executive Director Financial Stability Bank of England (2012)
Symplicity Because complexity generates uncertainty not risk it requires a regulatory response grounded in simplicity not complexity
Risk Management Supervisory Compliant Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 14 2013-10-01
STRONG REGULATION HIGH ldquoSUPERVISORY COMPLIANCE RISKrdquo
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Nieuwe risicowaarheden
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 15 2013-10-01
Guus Boender Top Investment Risk Expert in the Netherlands
But the crisis has also ALM learning effects We have learned that non-normal distributions occur more frequently the tail of the probability is thicker than that we calculated with in the models we need data from much further back in time looking back only a few decades is
just not enough we need to explain better to everyone that you should never consider models as
absolute truth
We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the lsquorange of thousandrsquo
A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis
The financial markets have now taken me twice for a ride the dotcom crisis and now That wonrsquot happen a third time
Risk Management - Beleggingsmodellen Lineair Denken
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 16 2013-10-01
Signs of (dangerous) linear thinking bull Mean Reversion bull Risk = Volatility = σ =Standard Deviation bull Volatility (σ) is more or less constant in timehellip bull If a distribution is complex a normal distribution
nevertheless will do fine bull Results of the past are an adequate estimator for the future bull Mean reversion Returns continue to go back to an average value over time bull Increasing volatility is a good predictor of an upcoming financial crisis bull Tail risks are not really interesting or cant be modeled anyway
Linear mechanisms in life bull On a short time scale things dont change much bull The best estimate for
lsquotomorrowrsquo is lsquotodayrsquo bull Results are a (linear) combination
of events in the past bull Every event now must have a cause
Risk Management ndash Lineair Denken Moeilijk af te lerenhellip
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 17 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
De Actuaris - Reputatie Actuaris of Actuwaris
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 3 2013-10-01
Actuaris Beste Baan 2013
De Actuaris - Beroepsontwikkeling Risicomanager van de toekomst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 4 2013-10-01
Actuaris Anno 1100 AD Actuaris Anno 2012 AD
De Actuaris ndash Reality Check Risicomanager van de toekomst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 5 2013-10-01
Actuaris Anno 2013
Where are we today
De Actuaris - Werkveld Door de ogen van de bestuurder
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 6 2013-10-01
Actuaris Anno 2013
Sterfte
Schade
Rendement Kosten Adviseur
Rekenaar
Specialist
Specialist
Manager
Bestuurder
Rekenen
Beleid
Strategie
Innovatie
Controle
Research
Risk Manager
Risk Management - Perceptie Kunnen we crises voorspellen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 7 2013-10-01
Hoeveel ldquobubblesrdquo zitten er in een fles Champagne
Risk Management - Weeffouten Het fundament
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 8 2013-10-01
Risk = σ Harry Markowitz
Risk Management - Voorbeeld Meer standaarddeviatie minder risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 9 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Talebrsquos View What is Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 10 2013-10-01
Wat is het meest risicovol
0
1
2
3
4
5
6
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Koers A Koers B Koers C
Nassim Nicholas Taleb
Black Swans Antifragile
Risk Management ndashNieuwe Inzichten Talebrsquos View The Turkey
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 11 2013-10-01
Risk Management - Praktijk Filosofisch Risk Management Wat doen we er mee
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 12 2013-10-01
In Control Statement The Rumsfeld definitions of risk levels
Definitie van Risk-levels door United States Secretary of Defense Donald Rumsfeld gedurende de oorlog in Irak (2002)
bull Known Knowns There are known knowns there are things we know that we know
bull Known Unknowns There are known unknowns that is to say there are things that we now know we donrsquot know
bull Unknown Unknowns But there are also unknown unknowns there are things we do not know we donrsquot know
Risk Management - Toezicht Minder is Beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 13 2013-10-01
New Regulatory Insights
To ask todayrsquos regulators to save us from tomorrowrsquos crisis using yesterdayrsquos toolbox is to ask a border collie to catch a frisbee by first applying Newtonrsquos Law of Gravity Andrew G Haldane Executive Director Financial Stability Bank of England (2012)
Symplicity Because complexity generates uncertainty not risk it requires a regulatory response grounded in simplicity not complexity
Risk Management Supervisory Compliant Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 14 2013-10-01
STRONG REGULATION HIGH ldquoSUPERVISORY COMPLIANCE RISKrdquo
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Nieuwe risicowaarheden
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 15 2013-10-01
Guus Boender Top Investment Risk Expert in the Netherlands
But the crisis has also ALM learning effects We have learned that non-normal distributions occur more frequently the tail of the probability is thicker than that we calculated with in the models we need data from much further back in time looking back only a few decades is
just not enough we need to explain better to everyone that you should never consider models as
absolute truth
We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the lsquorange of thousandrsquo
A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis
The financial markets have now taken me twice for a ride the dotcom crisis and now That wonrsquot happen a third time
Risk Management - Beleggingsmodellen Lineair Denken
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 16 2013-10-01
Signs of (dangerous) linear thinking bull Mean Reversion bull Risk = Volatility = σ =Standard Deviation bull Volatility (σ) is more or less constant in timehellip bull If a distribution is complex a normal distribution
nevertheless will do fine bull Results of the past are an adequate estimator for the future bull Mean reversion Returns continue to go back to an average value over time bull Increasing volatility is a good predictor of an upcoming financial crisis bull Tail risks are not really interesting or cant be modeled anyway
Linear mechanisms in life bull On a short time scale things dont change much bull The best estimate for
lsquotomorrowrsquo is lsquotodayrsquo bull Results are a (linear) combination
of events in the past bull Every event now must have a cause
Risk Management ndash Lineair Denken Moeilijk af te lerenhellip
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 17 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
De Actuaris - Beroepsontwikkeling Risicomanager van de toekomst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 4 2013-10-01
Actuaris Anno 1100 AD Actuaris Anno 2012 AD
De Actuaris ndash Reality Check Risicomanager van de toekomst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 5 2013-10-01
Actuaris Anno 2013
Where are we today
De Actuaris - Werkveld Door de ogen van de bestuurder
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 6 2013-10-01
Actuaris Anno 2013
Sterfte
Schade
Rendement Kosten Adviseur
Rekenaar
Specialist
Specialist
Manager
Bestuurder
Rekenen
Beleid
Strategie
Innovatie
Controle
Research
Risk Manager
Risk Management - Perceptie Kunnen we crises voorspellen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 7 2013-10-01
Hoeveel ldquobubblesrdquo zitten er in een fles Champagne
Risk Management - Weeffouten Het fundament
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 8 2013-10-01
Risk = σ Harry Markowitz
Risk Management - Voorbeeld Meer standaarddeviatie minder risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 9 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Talebrsquos View What is Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 10 2013-10-01
Wat is het meest risicovol
0
1
2
3
4
5
6
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Koers A Koers B Koers C
Nassim Nicholas Taleb
Black Swans Antifragile
Risk Management ndashNieuwe Inzichten Talebrsquos View The Turkey
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 11 2013-10-01
Risk Management - Praktijk Filosofisch Risk Management Wat doen we er mee
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 12 2013-10-01
In Control Statement The Rumsfeld definitions of risk levels
Definitie van Risk-levels door United States Secretary of Defense Donald Rumsfeld gedurende de oorlog in Irak (2002)
bull Known Knowns There are known knowns there are things we know that we know
bull Known Unknowns There are known unknowns that is to say there are things that we now know we donrsquot know
bull Unknown Unknowns But there are also unknown unknowns there are things we do not know we donrsquot know
Risk Management - Toezicht Minder is Beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 13 2013-10-01
New Regulatory Insights
To ask todayrsquos regulators to save us from tomorrowrsquos crisis using yesterdayrsquos toolbox is to ask a border collie to catch a frisbee by first applying Newtonrsquos Law of Gravity Andrew G Haldane Executive Director Financial Stability Bank of England (2012)
Symplicity Because complexity generates uncertainty not risk it requires a regulatory response grounded in simplicity not complexity
Risk Management Supervisory Compliant Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 14 2013-10-01
STRONG REGULATION HIGH ldquoSUPERVISORY COMPLIANCE RISKrdquo
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Nieuwe risicowaarheden
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 15 2013-10-01
Guus Boender Top Investment Risk Expert in the Netherlands
But the crisis has also ALM learning effects We have learned that non-normal distributions occur more frequently the tail of the probability is thicker than that we calculated with in the models we need data from much further back in time looking back only a few decades is
just not enough we need to explain better to everyone that you should never consider models as
absolute truth
We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the lsquorange of thousandrsquo
A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis
The financial markets have now taken me twice for a ride the dotcom crisis and now That wonrsquot happen a third time
Risk Management - Beleggingsmodellen Lineair Denken
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 16 2013-10-01
Signs of (dangerous) linear thinking bull Mean Reversion bull Risk = Volatility = σ =Standard Deviation bull Volatility (σ) is more or less constant in timehellip bull If a distribution is complex a normal distribution
nevertheless will do fine bull Results of the past are an adequate estimator for the future bull Mean reversion Returns continue to go back to an average value over time bull Increasing volatility is a good predictor of an upcoming financial crisis bull Tail risks are not really interesting or cant be modeled anyway
Linear mechanisms in life bull On a short time scale things dont change much bull The best estimate for
lsquotomorrowrsquo is lsquotodayrsquo bull Results are a (linear) combination
of events in the past bull Every event now must have a cause
Risk Management ndash Lineair Denken Moeilijk af te lerenhellip
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 17 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
De Actuaris ndash Reality Check Risicomanager van de toekomst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 5 2013-10-01
Actuaris Anno 2013
Where are we today
De Actuaris - Werkveld Door de ogen van de bestuurder
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 6 2013-10-01
Actuaris Anno 2013
Sterfte
Schade
Rendement Kosten Adviseur
Rekenaar
Specialist
Specialist
Manager
Bestuurder
Rekenen
Beleid
Strategie
Innovatie
Controle
Research
Risk Manager
Risk Management - Perceptie Kunnen we crises voorspellen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 7 2013-10-01
Hoeveel ldquobubblesrdquo zitten er in een fles Champagne
Risk Management - Weeffouten Het fundament
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 8 2013-10-01
Risk = σ Harry Markowitz
Risk Management - Voorbeeld Meer standaarddeviatie minder risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 9 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Talebrsquos View What is Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 10 2013-10-01
Wat is het meest risicovol
0
1
2
3
4
5
6
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Koers A Koers B Koers C
Nassim Nicholas Taleb
Black Swans Antifragile
Risk Management ndashNieuwe Inzichten Talebrsquos View The Turkey
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 11 2013-10-01
Risk Management - Praktijk Filosofisch Risk Management Wat doen we er mee
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 12 2013-10-01
In Control Statement The Rumsfeld definitions of risk levels
Definitie van Risk-levels door United States Secretary of Defense Donald Rumsfeld gedurende de oorlog in Irak (2002)
bull Known Knowns There are known knowns there are things we know that we know
bull Known Unknowns There are known unknowns that is to say there are things that we now know we donrsquot know
bull Unknown Unknowns But there are also unknown unknowns there are things we do not know we donrsquot know
Risk Management - Toezicht Minder is Beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 13 2013-10-01
New Regulatory Insights
To ask todayrsquos regulators to save us from tomorrowrsquos crisis using yesterdayrsquos toolbox is to ask a border collie to catch a frisbee by first applying Newtonrsquos Law of Gravity Andrew G Haldane Executive Director Financial Stability Bank of England (2012)
Symplicity Because complexity generates uncertainty not risk it requires a regulatory response grounded in simplicity not complexity
Risk Management Supervisory Compliant Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 14 2013-10-01
STRONG REGULATION HIGH ldquoSUPERVISORY COMPLIANCE RISKrdquo
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Nieuwe risicowaarheden
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 15 2013-10-01
Guus Boender Top Investment Risk Expert in the Netherlands
But the crisis has also ALM learning effects We have learned that non-normal distributions occur more frequently the tail of the probability is thicker than that we calculated with in the models we need data from much further back in time looking back only a few decades is
just not enough we need to explain better to everyone that you should never consider models as
absolute truth
We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the lsquorange of thousandrsquo
A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis
The financial markets have now taken me twice for a ride the dotcom crisis and now That wonrsquot happen a third time
Risk Management - Beleggingsmodellen Lineair Denken
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 16 2013-10-01
Signs of (dangerous) linear thinking bull Mean Reversion bull Risk = Volatility = σ =Standard Deviation bull Volatility (σ) is more or less constant in timehellip bull If a distribution is complex a normal distribution
nevertheless will do fine bull Results of the past are an adequate estimator for the future bull Mean reversion Returns continue to go back to an average value over time bull Increasing volatility is a good predictor of an upcoming financial crisis bull Tail risks are not really interesting or cant be modeled anyway
Linear mechanisms in life bull On a short time scale things dont change much bull The best estimate for
lsquotomorrowrsquo is lsquotodayrsquo bull Results are a (linear) combination
of events in the past bull Every event now must have a cause
Risk Management ndash Lineair Denken Moeilijk af te lerenhellip
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 17 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
De Actuaris - Werkveld Door de ogen van de bestuurder
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 6 2013-10-01
Actuaris Anno 2013
Sterfte
Schade
Rendement Kosten Adviseur
Rekenaar
Specialist
Specialist
Manager
Bestuurder
Rekenen
Beleid
Strategie
Innovatie
Controle
Research
Risk Manager
Risk Management - Perceptie Kunnen we crises voorspellen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 7 2013-10-01
Hoeveel ldquobubblesrdquo zitten er in een fles Champagne
Risk Management - Weeffouten Het fundament
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 8 2013-10-01
Risk = σ Harry Markowitz
Risk Management - Voorbeeld Meer standaarddeviatie minder risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 9 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Talebrsquos View What is Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 10 2013-10-01
Wat is het meest risicovol
0
1
2
3
4
5
6
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Koers A Koers B Koers C
Nassim Nicholas Taleb
Black Swans Antifragile
Risk Management ndashNieuwe Inzichten Talebrsquos View The Turkey
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 11 2013-10-01
Risk Management - Praktijk Filosofisch Risk Management Wat doen we er mee
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 12 2013-10-01
In Control Statement The Rumsfeld definitions of risk levels
Definitie van Risk-levels door United States Secretary of Defense Donald Rumsfeld gedurende de oorlog in Irak (2002)
bull Known Knowns There are known knowns there are things we know that we know
bull Known Unknowns There are known unknowns that is to say there are things that we now know we donrsquot know
bull Unknown Unknowns But there are also unknown unknowns there are things we do not know we donrsquot know
Risk Management - Toezicht Minder is Beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 13 2013-10-01
New Regulatory Insights
To ask todayrsquos regulators to save us from tomorrowrsquos crisis using yesterdayrsquos toolbox is to ask a border collie to catch a frisbee by first applying Newtonrsquos Law of Gravity Andrew G Haldane Executive Director Financial Stability Bank of England (2012)
Symplicity Because complexity generates uncertainty not risk it requires a regulatory response grounded in simplicity not complexity
Risk Management Supervisory Compliant Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 14 2013-10-01
STRONG REGULATION HIGH ldquoSUPERVISORY COMPLIANCE RISKrdquo
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Nieuwe risicowaarheden
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 15 2013-10-01
Guus Boender Top Investment Risk Expert in the Netherlands
But the crisis has also ALM learning effects We have learned that non-normal distributions occur more frequently the tail of the probability is thicker than that we calculated with in the models we need data from much further back in time looking back only a few decades is
just not enough we need to explain better to everyone that you should never consider models as
absolute truth
We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the lsquorange of thousandrsquo
A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis
The financial markets have now taken me twice for a ride the dotcom crisis and now That wonrsquot happen a third time
Risk Management - Beleggingsmodellen Lineair Denken
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 16 2013-10-01
Signs of (dangerous) linear thinking bull Mean Reversion bull Risk = Volatility = σ =Standard Deviation bull Volatility (σ) is more or less constant in timehellip bull If a distribution is complex a normal distribution
nevertheless will do fine bull Results of the past are an adequate estimator for the future bull Mean reversion Returns continue to go back to an average value over time bull Increasing volatility is a good predictor of an upcoming financial crisis bull Tail risks are not really interesting or cant be modeled anyway
Linear mechanisms in life bull On a short time scale things dont change much bull The best estimate for
lsquotomorrowrsquo is lsquotodayrsquo bull Results are a (linear) combination
of events in the past bull Every event now must have a cause
Risk Management ndash Lineair Denken Moeilijk af te lerenhellip
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 17 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Risk Management - Perceptie Kunnen we crises voorspellen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 7 2013-10-01
Hoeveel ldquobubblesrdquo zitten er in een fles Champagne
Risk Management - Weeffouten Het fundament
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 8 2013-10-01
Risk = σ Harry Markowitz
Risk Management - Voorbeeld Meer standaarddeviatie minder risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 9 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Talebrsquos View What is Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 10 2013-10-01
Wat is het meest risicovol
0
1
2
3
4
5
6
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Koers A Koers B Koers C
Nassim Nicholas Taleb
Black Swans Antifragile
Risk Management ndashNieuwe Inzichten Talebrsquos View The Turkey
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 11 2013-10-01
Risk Management - Praktijk Filosofisch Risk Management Wat doen we er mee
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 12 2013-10-01
In Control Statement The Rumsfeld definitions of risk levels
Definitie van Risk-levels door United States Secretary of Defense Donald Rumsfeld gedurende de oorlog in Irak (2002)
bull Known Knowns There are known knowns there are things we know that we know
bull Known Unknowns There are known unknowns that is to say there are things that we now know we donrsquot know
bull Unknown Unknowns But there are also unknown unknowns there are things we do not know we donrsquot know
Risk Management - Toezicht Minder is Beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 13 2013-10-01
New Regulatory Insights
To ask todayrsquos regulators to save us from tomorrowrsquos crisis using yesterdayrsquos toolbox is to ask a border collie to catch a frisbee by first applying Newtonrsquos Law of Gravity Andrew G Haldane Executive Director Financial Stability Bank of England (2012)
Symplicity Because complexity generates uncertainty not risk it requires a regulatory response grounded in simplicity not complexity
Risk Management Supervisory Compliant Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 14 2013-10-01
STRONG REGULATION HIGH ldquoSUPERVISORY COMPLIANCE RISKrdquo
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Nieuwe risicowaarheden
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 15 2013-10-01
Guus Boender Top Investment Risk Expert in the Netherlands
But the crisis has also ALM learning effects We have learned that non-normal distributions occur more frequently the tail of the probability is thicker than that we calculated with in the models we need data from much further back in time looking back only a few decades is
just not enough we need to explain better to everyone that you should never consider models as
absolute truth
We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the lsquorange of thousandrsquo
A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis
The financial markets have now taken me twice for a ride the dotcom crisis and now That wonrsquot happen a third time
Risk Management - Beleggingsmodellen Lineair Denken
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 16 2013-10-01
Signs of (dangerous) linear thinking bull Mean Reversion bull Risk = Volatility = σ =Standard Deviation bull Volatility (σ) is more or less constant in timehellip bull If a distribution is complex a normal distribution
nevertheless will do fine bull Results of the past are an adequate estimator for the future bull Mean reversion Returns continue to go back to an average value over time bull Increasing volatility is a good predictor of an upcoming financial crisis bull Tail risks are not really interesting or cant be modeled anyway
Linear mechanisms in life bull On a short time scale things dont change much bull The best estimate for
lsquotomorrowrsquo is lsquotodayrsquo bull Results are a (linear) combination
of events in the past bull Every event now must have a cause
Risk Management ndash Lineair Denken Moeilijk af te lerenhellip
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 17 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Risk Management - Weeffouten Het fundament
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 8 2013-10-01
Risk = σ Harry Markowitz
Risk Management - Voorbeeld Meer standaarddeviatie minder risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 9 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Talebrsquos View What is Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 10 2013-10-01
Wat is het meest risicovol
0
1
2
3
4
5
6
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Koers A Koers B Koers C
Nassim Nicholas Taleb
Black Swans Antifragile
Risk Management ndashNieuwe Inzichten Talebrsquos View The Turkey
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 11 2013-10-01
Risk Management - Praktijk Filosofisch Risk Management Wat doen we er mee
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 12 2013-10-01
In Control Statement The Rumsfeld definitions of risk levels
Definitie van Risk-levels door United States Secretary of Defense Donald Rumsfeld gedurende de oorlog in Irak (2002)
bull Known Knowns There are known knowns there are things we know that we know
bull Known Unknowns There are known unknowns that is to say there are things that we now know we donrsquot know
bull Unknown Unknowns But there are also unknown unknowns there are things we do not know we donrsquot know
Risk Management - Toezicht Minder is Beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 13 2013-10-01
New Regulatory Insights
To ask todayrsquos regulators to save us from tomorrowrsquos crisis using yesterdayrsquos toolbox is to ask a border collie to catch a frisbee by first applying Newtonrsquos Law of Gravity Andrew G Haldane Executive Director Financial Stability Bank of England (2012)
Symplicity Because complexity generates uncertainty not risk it requires a regulatory response grounded in simplicity not complexity
Risk Management Supervisory Compliant Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 14 2013-10-01
STRONG REGULATION HIGH ldquoSUPERVISORY COMPLIANCE RISKrdquo
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Nieuwe risicowaarheden
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 15 2013-10-01
Guus Boender Top Investment Risk Expert in the Netherlands
But the crisis has also ALM learning effects We have learned that non-normal distributions occur more frequently the tail of the probability is thicker than that we calculated with in the models we need data from much further back in time looking back only a few decades is
just not enough we need to explain better to everyone that you should never consider models as
absolute truth
We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the lsquorange of thousandrsquo
A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis
The financial markets have now taken me twice for a ride the dotcom crisis and now That wonrsquot happen a third time
Risk Management - Beleggingsmodellen Lineair Denken
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 16 2013-10-01
Signs of (dangerous) linear thinking bull Mean Reversion bull Risk = Volatility = σ =Standard Deviation bull Volatility (σ) is more or less constant in timehellip bull If a distribution is complex a normal distribution
nevertheless will do fine bull Results of the past are an adequate estimator for the future bull Mean reversion Returns continue to go back to an average value over time bull Increasing volatility is a good predictor of an upcoming financial crisis bull Tail risks are not really interesting or cant be modeled anyway
Linear mechanisms in life bull On a short time scale things dont change much bull The best estimate for
lsquotomorrowrsquo is lsquotodayrsquo bull Results are a (linear) combination
of events in the past bull Every event now must have a cause
Risk Management ndash Lineair Denken Moeilijk af te lerenhellip
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 17 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Risk Management - Voorbeeld Meer standaarddeviatie minder risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 9 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Talebrsquos View What is Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 10 2013-10-01
Wat is het meest risicovol
0
1
2
3
4
5
6
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Koers A Koers B Koers C
Nassim Nicholas Taleb
Black Swans Antifragile
Risk Management ndashNieuwe Inzichten Talebrsquos View The Turkey
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 11 2013-10-01
Risk Management - Praktijk Filosofisch Risk Management Wat doen we er mee
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 12 2013-10-01
In Control Statement The Rumsfeld definitions of risk levels
Definitie van Risk-levels door United States Secretary of Defense Donald Rumsfeld gedurende de oorlog in Irak (2002)
bull Known Knowns There are known knowns there are things we know that we know
bull Known Unknowns There are known unknowns that is to say there are things that we now know we donrsquot know
bull Unknown Unknowns But there are also unknown unknowns there are things we do not know we donrsquot know
Risk Management - Toezicht Minder is Beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 13 2013-10-01
New Regulatory Insights
To ask todayrsquos regulators to save us from tomorrowrsquos crisis using yesterdayrsquos toolbox is to ask a border collie to catch a frisbee by first applying Newtonrsquos Law of Gravity Andrew G Haldane Executive Director Financial Stability Bank of England (2012)
Symplicity Because complexity generates uncertainty not risk it requires a regulatory response grounded in simplicity not complexity
Risk Management Supervisory Compliant Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 14 2013-10-01
STRONG REGULATION HIGH ldquoSUPERVISORY COMPLIANCE RISKrdquo
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Nieuwe risicowaarheden
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 15 2013-10-01
Guus Boender Top Investment Risk Expert in the Netherlands
But the crisis has also ALM learning effects We have learned that non-normal distributions occur more frequently the tail of the probability is thicker than that we calculated with in the models we need data from much further back in time looking back only a few decades is
just not enough we need to explain better to everyone that you should never consider models as
absolute truth
We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the lsquorange of thousandrsquo
A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis
The financial markets have now taken me twice for a ride the dotcom crisis and now That wonrsquot happen a third time
Risk Management - Beleggingsmodellen Lineair Denken
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 16 2013-10-01
Signs of (dangerous) linear thinking bull Mean Reversion bull Risk = Volatility = σ =Standard Deviation bull Volatility (σ) is more or less constant in timehellip bull If a distribution is complex a normal distribution
nevertheless will do fine bull Results of the past are an adequate estimator for the future bull Mean reversion Returns continue to go back to an average value over time bull Increasing volatility is a good predictor of an upcoming financial crisis bull Tail risks are not really interesting or cant be modeled anyway
Linear mechanisms in life bull On a short time scale things dont change much bull The best estimate for
lsquotomorrowrsquo is lsquotodayrsquo bull Results are a (linear) combination
of events in the past bull Every event now must have a cause
Risk Management ndash Lineair Denken Moeilijk af te lerenhellip
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 17 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Talebrsquos View What is Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 10 2013-10-01
Wat is het meest risicovol
0
1
2
3
4
5
6
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Koers A Koers B Koers C
Nassim Nicholas Taleb
Black Swans Antifragile
Risk Management ndashNieuwe Inzichten Talebrsquos View The Turkey
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 11 2013-10-01
Risk Management - Praktijk Filosofisch Risk Management Wat doen we er mee
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 12 2013-10-01
In Control Statement The Rumsfeld definitions of risk levels
Definitie van Risk-levels door United States Secretary of Defense Donald Rumsfeld gedurende de oorlog in Irak (2002)
bull Known Knowns There are known knowns there are things we know that we know
bull Known Unknowns There are known unknowns that is to say there are things that we now know we donrsquot know
bull Unknown Unknowns But there are also unknown unknowns there are things we do not know we donrsquot know
Risk Management - Toezicht Minder is Beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 13 2013-10-01
New Regulatory Insights
To ask todayrsquos regulators to save us from tomorrowrsquos crisis using yesterdayrsquos toolbox is to ask a border collie to catch a frisbee by first applying Newtonrsquos Law of Gravity Andrew G Haldane Executive Director Financial Stability Bank of England (2012)
Symplicity Because complexity generates uncertainty not risk it requires a regulatory response grounded in simplicity not complexity
Risk Management Supervisory Compliant Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 14 2013-10-01
STRONG REGULATION HIGH ldquoSUPERVISORY COMPLIANCE RISKrdquo
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Nieuwe risicowaarheden
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 15 2013-10-01
Guus Boender Top Investment Risk Expert in the Netherlands
But the crisis has also ALM learning effects We have learned that non-normal distributions occur more frequently the tail of the probability is thicker than that we calculated with in the models we need data from much further back in time looking back only a few decades is
just not enough we need to explain better to everyone that you should never consider models as
absolute truth
We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the lsquorange of thousandrsquo
A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis
The financial markets have now taken me twice for a ride the dotcom crisis and now That wonrsquot happen a third time
Risk Management - Beleggingsmodellen Lineair Denken
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 16 2013-10-01
Signs of (dangerous) linear thinking bull Mean Reversion bull Risk = Volatility = σ =Standard Deviation bull Volatility (σ) is more or less constant in timehellip bull If a distribution is complex a normal distribution
nevertheless will do fine bull Results of the past are an adequate estimator for the future bull Mean reversion Returns continue to go back to an average value over time bull Increasing volatility is a good predictor of an upcoming financial crisis bull Tail risks are not really interesting or cant be modeled anyway
Linear mechanisms in life bull On a short time scale things dont change much bull The best estimate for
lsquotomorrowrsquo is lsquotodayrsquo bull Results are a (linear) combination
of events in the past bull Every event now must have a cause
Risk Management ndash Lineair Denken Moeilijk af te lerenhellip
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 17 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Risk Management ndashNieuwe Inzichten Talebrsquos View The Turkey
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 11 2013-10-01
Risk Management - Praktijk Filosofisch Risk Management Wat doen we er mee
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 12 2013-10-01
In Control Statement The Rumsfeld definitions of risk levels
Definitie van Risk-levels door United States Secretary of Defense Donald Rumsfeld gedurende de oorlog in Irak (2002)
bull Known Knowns There are known knowns there are things we know that we know
bull Known Unknowns There are known unknowns that is to say there are things that we now know we donrsquot know
bull Unknown Unknowns But there are also unknown unknowns there are things we do not know we donrsquot know
Risk Management - Toezicht Minder is Beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 13 2013-10-01
New Regulatory Insights
To ask todayrsquos regulators to save us from tomorrowrsquos crisis using yesterdayrsquos toolbox is to ask a border collie to catch a frisbee by first applying Newtonrsquos Law of Gravity Andrew G Haldane Executive Director Financial Stability Bank of England (2012)
Symplicity Because complexity generates uncertainty not risk it requires a regulatory response grounded in simplicity not complexity
Risk Management Supervisory Compliant Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 14 2013-10-01
STRONG REGULATION HIGH ldquoSUPERVISORY COMPLIANCE RISKrdquo
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Nieuwe risicowaarheden
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 15 2013-10-01
Guus Boender Top Investment Risk Expert in the Netherlands
But the crisis has also ALM learning effects We have learned that non-normal distributions occur more frequently the tail of the probability is thicker than that we calculated with in the models we need data from much further back in time looking back only a few decades is
just not enough we need to explain better to everyone that you should never consider models as
absolute truth
We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the lsquorange of thousandrsquo
A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis
The financial markets have now taken me twice for a ride the dotcom crisis and now That wonrsquot happen a third time
Risk Management - Beleggingsmodellen Lineair Denken
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 16 2013-10-01
Signs of (dangerous) linear thinking bull Mean Reversion bull Risk = Volatility = σ =Standard Deviation bull Volatility (σ) is more or less constant in timehellip bull If a distribution is complex a normal distribution
nevertheless will do fine bull Results of the past are an adequate estimator for the future bull Mean reversion Returns continue to go back to an average value over time bull Increasing volatility is a good predictor of an upcoming financial crisis bull Tail risks are not really interesting or cant be modeled anyway
Linear mechanisms in life bull On a short time scale things dont change much bull The best estimate for
lsquotomorrowrsquo is lsquotodayrsquo bull Results are a (linear) combination
of events in the past bull Every event now must have a cause
Risk Management ndash Lineair Denken Moeilijk af te lerenhellip
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 17 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Risk Management - Praktijk Filosofisch Risk Management Wat doen we er mee
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 12 2013-10-01
In Control Statement The Rumsfeld definitions of risk levels
Definitie van Risk-levels door United States Secretary of Defense Donald Rumsfeld gedurende de oorlog in Irak (2002)
bull Known Knowns There are known knowns there are things we know that we know
bull Known Unknowns There are known unknowns that is to say there are things that we now know we donrsquot know
bull Unknown Unknowns But there are also unknown unknowns there are things we do not know we donrsquot know
Risk Management - Toezicht Minder is Beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 13 2013-10-01
New Regulatory Insights
To ask todayrsquos regulators to save us from tomorrowrsquos crisis using yesterdayrsquos toolbox is to ask a border collie to catch a frisbee by first applying Newtonrsquos Law of Gravity Andrew G Haldane Executive Director Financial Stability Bank of England (2012)
Symplicity Because complexity generates uncertainty not risk it requires a regulatory response grounded in simplicity not complexity
Risk Management Supervisory Compliant Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 14 2013-10-01
STRONG REGULATION HIGH ldquoSUPERVISORY COMPLIANCE RISKrdquo
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Nieuwe risicowaarheden
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 15 2013-10-01
Guus Boender Top Investment Risk Expert in the Netherlands
But the crisis has also ALM learning effects We have learned that non-normal distributions occur more frequently the tail of the probability is thicker than that we calculated with in the models we need data from much further back in time looking back only a few decades is
just not enough we need to explain better to everyone that you should never consider models as
absolute truth
We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the lsquorange of thousandrsquo
A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis
The financial markets have now taken me twice for a ride the dotcom crisis and now That wonrsquot happen a third time
Risk Management - Beleggingsmodellen Lineair Denken
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 16 2013-10-01
Signs of (dangerous) linear thinking bull Mean Reversion bull Risk = Volatility = σ =Standard Deviation bull Volatility (σ) is more or less constant in timehellip bull If a distribution is complex a normal distribution
nevertheless will do fine bull Results of the past are an adequate estimator for the future bull Mean reversion Returns continue to go back to an average value over time bull Increasing volatility is a good predictor of an upcoming financial crisis bull Tail risks are not really interesting or cant be modeled anyway
Linear mechanisms in life bull On a short time scale things dont change much bull The best estimate for
lsquotomorrowrsquo is lsquotodayrsquo bull Results are a (linear) combination
of events in the past bull Every event now must have a cause
Risk Management ndash Lineair Denken Moeilijk af te lerenhellip
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 17 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Risk Management - Toezicht Minder is Beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 13 2013-10-01
New Regulatory Insights
To ask todayrsquos regulators to save us from tomorrowrsquos crisis using yesterdayrsquos toolbox is to ask a border collie to catch a frisbee by first applying Newtonrsquos Law of Gravity Andrew G Haldane Executive Director Financial Stability Bank of England (2012)
Symplicity Because complexity generates uncertainty not risk it requires a regulatory response grounded in simplicity not complexity
Risk Management Supervisory Compliant Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 14 2013-10-01
STRONG REGULATION HIGH ldquoSUPERVISORY COMPLIANCE RISKrdquo
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Nieuwe risicowaarheden
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 15 2013-10-01
Guus Boender Top Investment Risk Expert in the Netherlands
But the crisis has also ALM learning effects We have learned that non-normal distributions occur more frequently the tail of the probability is thicker than that we calculated with in the models we need data from much further back in time looking back only a few decades is
just not enough we need to explain better to everyone that you should never consider models as
absolute truth
We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the lsquorange of thousandrsquo
A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis
The financial markets have now taken me twice for a ride the dotcom crisis and now That wonrsquot happen a third time
Risk Management - Beleggingsmodellen Lineair Denken
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 16 2013-10-01
Signs of (dangerous) linear thinking bull Mean Reversion bull Risk = Volatility = σ =Standard Deviation bull Volatility (σ) is more or less constant in timehellip bull If a distribution is complex a normal distribution
nevertheless will do fine bull Results of the past are an adequate estimator for the future bull Mean reversion Returns continue to go back to an average value over time bull Increasing volatility is a good predictor of an upcoming financial crisis bull Tail risks are not really interesting or cant be modeled anyway
Linear mechanisms in life bull On a short time scale things dont change much bull The best estimate for
lsquotomorrowrsquo is lsquotodayrsquo bull Results are a (linear) combination
of events in the past bull Every event now must have a cause
Risk Management ndash Lineair Denken Moeilijk af te lerenhellip
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 17 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Risk Management Supervisory Compliant Risk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 14 2013-10-01
STRONG REGULATION HIGH ldquoSUPERVISORY COMPLIANCE RISKrdquo
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Nieuwe risicowaarheden
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 15 2013-10-01
Guus Boender Top Investment Risk Expert in the Netherlands
But the crisis has also ALM learning effects We have learned that non-normal distributions occur more frequently the tail of the probability is thicker than that we calculated with in the models we need data from much further back in time looking back only a few decades is
just not enough we need to explain better to everyone that you should never consider models as
absolute truth
We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the lsquorange of thousandrsquo
A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis
The financial markets have now taken me twice for a ride the dotcom crisis and now That wonrsquot happen a third time
Risk Management - Beleggingsmodellen Lineair Denken
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 16 2013-10-01
Signs of (dangerous) linear thinking bull Mean Reversion bull Risk = Volatility = σ =Standard Deviation bull Volatility (σ) is more or less constant in timehellip bull If a distribution is complex a normal distribution
nevertheless will do fine bull Results of the past are an adequate estimator for the future bull Mean reversion Returns continue to go back to an average value over time bull Increasing volatility is a good predictor of an upcoming financial crisis bull Tail risks are not really interesting or cant be modeled anyway
Linear mechanisms in life bull On a short time scale things dont change much bull The best estimate for
lsquotomorrowrsquo is lsquotodayrsquo bull Results are a (linear) combination
of events in the past bull Every event now must have a cause
Risk Management ndash Lineair Denken Moeilijk af te lerenhellip
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 17 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Nieuwe risicowaarheden
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 15 2013-10-01
Guus Boender Top Investment Risk Expert in the Netherlands
But the crisis has also ALM learning effects We have learned that non-normal distributions occur more frequently the tail of the probability is thicker than that we calculated with in the models we need data from much further back in time looking back only a few decades is
just not enough we need to explain better to everyone that you should never consider models as
absolute truth
We have the bad luck that this crisis since 2009 fell outside the lsquorange of thousandrsquo
A model cannot take into account things that have not yet happened such as in this crisis
The financial markets have now taken me twice for a ride the dotcom crisis and now That wonrsquot happen a third time
Risk Management - Beleggingsmodellen Lineair Denken
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 16 2013-10-01
Signs of (dangerous) linear thinking bull Mean Reversion bull Risk = Volatility = σ =Standard Deviation bull Volatility (σ) is more or less constant in timehellip bull If a distribution is complex a normal distribution
nevertheless will do fine bull Results of the past are an adequate estimator for the future bull Mean reversion Returns continue to go back to an average value over time bull Increasing volatility is a good predictor of an upcoming financial crisis bull Tail risks are not really interesting or cant be modeled anyway
Linear mechanisms in life bull On a short time scale things dont change much bull The best estimate for
lsquotomorrowrsquo is lsquotodayrsquo bull Results are a (linear) combination
of events in the past bull Every event now must have a cause
Risk Management ndash Lineair Denken Moeilijk af te lerenhellip
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 17 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Risk Management - Beleggingsmodellen Lineair Denken
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 16 2013-10-01
Signs of (dangerous) linear thinking bull Mean Reversion bull Risk = Volatility = σ =Standard Deviation bull Volatility (σ) is more or less constant in timehellip bull If a distribution is complex a normal distribution
nevertheless will do fine bull Results of the past are an adequate estimator for the future bull Mean reversion Returns continue to go back to an average value over time bull Increasing volatility is a good predictor of an upcoming financial crisis bull Tail risks are not really interesting or cant be modeled anyway
Linear mechanisms in life bull On a short time scale things dont change much bull The best estimate for
lsquotomorrowrsquo is lsquotodayrsquo bull Results are a (linear) combination
of events in the past bull Every event now must have a cause
Risk Management ndash Lineair Denken Moeilijk af te lerenhellip
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 17 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Risk Management ndash Lineair Denken Moeilijk af te lerenhellip
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 17 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Risk Management Economisch Risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 18 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Risk Management - Beleggingen Transparantie
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 19 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Risk Management lsquoSupervisory Compliantrsquo is niet genoeg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 20 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Risk Management ndash Nieuwe Inzichten Conclusie Innovatie Gewenst
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 21 2013-10-01
Nonlinear Risk We hebben nieuwe niet-lineaire modellen nodig
Economic Risk Modellen met een veelheid aan economische scenariorsquos China trekt zich terug uit US Bonds Wat gebeurt er met mijn beleggingsportfolio als de FED QE sopt
Risk Appetite en strategische beleggingsmix interactief in het Bestuur vaststellen Model is niet leading maar wel de discussie en bredere risicoperceptie nav het model Aanpak stelt nieuwe eisen aan Actuaris
1 Samenwerking met economen 2 Naast adviseur vooral acteren als risicoregisseur 3 Voorkom ldquoSupervisory Compliantrdquo worden
Simpele ALM Kwaliteitstoets ALM advies goed kwalitatief beslissingsdocument is hapklare brok Bood uw advies slechts eacuteeacuten optie of werd uw voorstel zonder discussie of aanpassingen overgenomen dan is ndash eufemistisch gesteld ndash uw advies voor verbetering vatbaarhellip
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Nieuwe Tijden Ontwikkeling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 22 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Het Financieel Landschap ndash Diversificatie Ontwikkeling Samenstelling Belegd vermogen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 23 2013-10-01
Ontwikkeling Asset Mix Institutionele beleggers 1996 ndash 2013Q2
Categorie Totaal Pensioenfondsen Verzekeraars Beleggings-Inst
Perioden 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2 1996 2013Q2
Totaal beleggingen 528 1814 296 941 183 449 50 424
Totaal beleggingen 100 100 100 100 100 100 100 100
Direct vastgoed 75 25 69 10 48 25 214 57
Hypotheken 62 27 40 12 114 84 02 01
AandelenDeeln 282 517 322 622 194 268 367 540
Obligaties 291 328 298 273 290 457 251 315
Derivaten 02 24 01 33 00 24 09 02
Leningen LT 237 21 244 05 283 62 25 16
Overige 51 59 25 46 70 79 131 68
Belegd Buitenland 238 544 259 445 127 450 518 863
Aandachtspunten
(1) Diversificatie (2) Systemic Risk Buitenland amprsquoAandelenrsquo (3) Innovatie Hypotheken
(4) lsquoAandelenrsquo wo ook Deelnemingen = Beleggingsinstellingen die ook in obligaties beleggen
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Het Financieel Landschap Ontwikkelingen Nederland
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 24 2013-10-01
Financieel bull Aanhoudende economische en financieumlle crises bull Onzekere en toenemend volatiele rendementen bull Toenemende financieumlle regelgeving (Basel III Solvency II AIFMD etc) bull Van commissieprovisie naar advieskosten bull Solvency Lange termijn garanties
Tweede Pijler Pensioen Kraakt Modernisering is noodzakelijk bull Van verplichtstelling naar vrijwillige deelname bull DE pensioendatum is een fictie Je gaat gradueel met pensioen bull Pensioenuitkering een flexibele individuele inkomensaanvulling vanaf 55+ bull Behoud van (vrijwillige) solidariteit
Maatschappelijk bull We leven langer gaan later met pensioen bull Geld zit vast in woning (Woon-zorg-Pensioen innovatie) bull Waar besteedt een 85-jarige zijn inkomen aan (Zorg)
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
World View Fundamental Changes in the World of Finance
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 25 2013-10-01
I Continuing Economic Crises - Dealing with Crises is a fact of life
II Financial Markets More Risk amp Uncertainty
- Increasing worldwide Debt amp Systematic Risk
- Low Bond Return outlook Artificial markets
- Rising volatility amp inflation risk of hyperinflation
- Considerable uncertainty main asset classes
- Risk premium amp lsquorisk free ratersquo under discussion
- Declining confidence negative economic outlook
III Increasing Regulation Pressure
- Extra Capital Demands due to new regulation (Basel-III Solvency-II)
- New regulatory demands (Transparency Clearing Collateral)
- Quality Rating Agencies under discussion
Subprime Crisis
Housing Crisis
Banking Crisis
Country Crisis
Bond Crisis
Currency Crisis
Real Estate Crisis
World Crisis
2007 2013 2020
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
World View ndash Economic War Wereldwijde schuldontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 26 2013-10-01
Debt ratios remain at historic levels in advanced economies
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
World View Europa amp ESM
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 27 2013-10-01
Line 2013 IF (SPAIN==FALSE) THEN EUROPE=DEFAULT END
bull ESM may demand an unlimited amount of money from European countries bull ESM is not accountable for what happens to the money bull ESM has the power to reduce private customer savings bull There are no compliance or control measures defined bull ESM has no targets cost-limitation and enjoys complete immunity
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Worldwide View DB AssetLiability Ontwikkeling
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 28 2013-10-01
Index
L =Liabilities +113
A = Assets +605
AL = -247
Global DB AssetLiability Indicator
Source Towers Watson ao
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
World View ndash NL Sociale Zekerheid niet Duurzaam Staatsschuld Inclusief AOW en Zorg
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 29 2013-10-01
GDP
Traditional DebtUnfunded Total (million US$)
Germany 81 55 136 3400579
Netherlands 65 499 565 773116
United States 104 1196 1300 15684750
Debt in GDP
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Pensioenfondsen Ontwikkeling aantal fondsen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 30 2013-10-01
1997 2002 2007 2012 2013Q2
Compulsory industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen verplicht67 71 71 62 63
Optional industry-wide pension funds
Bedrijfspensioenfondsen niet verplicht15 31 25 12 11
Company pension funds
Ondernemingspensioenfondsen957 804 597 323 302
Company savings funds
Ondernemingsspaarfondsen9 7 7 4 5
Occupational pension funds
Beroepspensioenfondsen11 11 12 12 12
Total Totaal 1059 924 712 413 393
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Pensioenfondsen Life Cycle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 31 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Pensioenfondsen Pay Out op risico
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 32 2013-10-01
1 Conclusion DNB Actual performance 2000-2010 is 02 better than lsquoown definedrsquo benchmark 2 Other Conclusions bull Compound average performance (42) equals arithmetic average performance bull Average performance (42) lt 10Y Eurobonds performance
Therersquos no pay out on risk Source DNB
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Pensioenfondsen Nominaal Pensioen At Risk voor Reeumlel Pensioen
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 33 2013-10-01
Discussion A real pension objective puts the nominal pension at risk
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Pensioenfondsen Oplossingsruimte verdampt
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 34 2013-10-01
Basel III
Solvency II
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2007 Communicatie Indexatielabel Debacle
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 35 2013-10-01
2007 2009 2013
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2010 Communiceren blijft niet gemakkelijk
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 36 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Pensioenfondsen ndash Anno 2013 In Hypotheken Communicatie wordt beter
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 37 2013-10-01
Henk Brouwer voorzitter ABP (2013) Wij zijn al een grote belegger in Nederland we beleggen zorsquon kleine 32
miljard euro in ons land We hebben steeds gezegd dat wij bereid zijn om meer te beleggen in
Nederland Maar dan moeten de beleggingen passen in ons beleggingsbeleid dat als doel heeft om een goed rendement te halen voor de pensioendeelnemers tegen een verantwoord en gecontroleerd risico
Van beleggingsdwang kan uiteraard geen sprake zijn en Wij gaan ook geen risicorsquos van andere partijen overnemen
en neerleggen bij onze deelnemers Het belang van de deelnemer staat bij ABP altijd voorop Het Kabinet zal ons op punten dus garanties moeten geven It takes two to tango
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Pensioenfondsen Commissie Parameters
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 38 2013-10-01
bull Staatsobligaties 45 bull Beursgenoteerde aandelen 60725 bull Overige zakelijke waarden 65775 bull Direct vastgoed 5065 bull Grondstoffen 50625
Verdeeld
advies
bull Commissie Parameters zal net als commissie UFR uit onafhankelijke deskundigen gaan bestaan
bull Zijn actuarissen onafhankelijk deskundigen
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Pensioenfondsen Solidariteit
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 39 2013-10-01
1 Solidariteit is een groot essentieel onderdeel van een goed pensioen 2 Actuarissen zouden kunnen bijdragen aan een stabieler en meer
vertrouwd pensioen door de solidariteit nu en in de toekomst qua principes beter te beschrijven Daarbij kan gedacht worden aan oa bull Beleggingssolidariteit bull Werkgever-Werknemer-solidariteit bull Generatie-solidariteit bull Inkomenssolidariteit bull Sterftesolidariteit bull Garantiesolidariteit (minimaal gegarandeerde pensioen-
ondergrens) bull Indexatiesolidariteit bull Default-solidariteit (verdeling bij faillissement werkgever) bull Grondslagen-solidariteit (hoe en wanneer worden de lasten
verdeeld als beleggings- sterfte- of kostengrond-slagen onvoldoende blijken)
bull Life-cycle-solidariteit bull Gender-solidariteit bull Product-solidariteit
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Financierbaar
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 40 2013-10-01
Lessen uit het verleden I
bull Volledige duurzame indexatie van pensioen blijkt niet haalbaar
bull Pensioenkortingen werden soms doorgevoerd nadat in goede tijden eerst (gedeeltelijk) geiumlndexeerd was
DNB Terugblik 2013
httpwwwdnbnlnieuwsnieuwsoverzicht-en-archiefdnbulletin-2013dnb286393jsp
Totale prijsindexatie 2008-2013 884
Gemiddeld gewogen Indexatie 350
Gemiddelde korting -1
Totaal Indexatie + Korting 250
Tekort op reeumlel kader 634
( 28 = 25 884 )
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Pensioenhoogte Risico amp Keuze
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 41 2013-10-01
Je mag blind twee pensioeneieren pakken uit slechts eacuteeacuten mandje Welk mandje kies je Het nominaal mandje links of het reeumlel mandje rechts
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Zorgvuldig doordacht
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 42 2013-10-01
Nieuw Pensioencontract bull AFS = Aanpassingsmechanisme Financieumlle Schokken voorheen
Rendements Aanpassings Mechanisme Pensioencontract (RAMP) Systematiek voldoende uitgewerkt bij bull Tijdelijk pensioen bull Hoog laag pensioen Uitruil Uitstel bull Dienstverlaten Indiensttreding bull InkoopAfkoop pensioenrechten bull Arbeidsongeschiktheid bull Deelpensioen bull Etc
bull AFS in procenten of absolute bedragen
bull AFS Communicatie vooraf getoetst met
communicatiedeskundigen bij deelnemers
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Nieuw Reeumlel Pensioencontract Reeumlle Discontorente
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 43 2013-10-01
Nominale discontocurve
Reeumlle discontocurve
Conclusies onderzoek FampC
bull Reeumlle discontorente voor lange looptijden LAGER dan nominale discontorente
bull nFTK reeumlle dekkingsgraad is aanzienlijk lager (circa 15-punt) dan nominale dekkingsgraad
bull Gevolg Reeumlel Dekkingstekort 15 korting (15 pj)
bull Risico-opslag (tot 15) en Indexatieafslag (15-2) vrijwel gefixeerd
bull Slechte relatie tussen werkelijke inflatie en gedefinieerde inflatieafslag Bron FampC CPB Bloomberg juli 2013
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Levensverwachting Hoe lang is een actuarieumlle leercurve
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 44 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Levensverwachting Lost in de details
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 45 2013-10-01
levensverwachting voor 65-jarige mannen en vrouwen blijft stijgen
bull Zijn sterftekansen en rendementen 50 jaar vooruit uumlberhaupt wel te voorspellen
bull Zouden actuarissen zich niet beter kunnen richten op de methodiek hoe om te gaan met veranderende sterftekansen
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
Conclusies
Presentatie Actuarieel Podium - Jos Berkemeijer - copy 2013 Symetrics 46 2013-10-01
