SUMMO ADSPIRANTEDISSERTATIO GRADUAL1S,

Dc

MAGNITUDIMEFESTINATA v

QUAMEx confenfu Åniplijf. Senat. Philo/?

In inciito 'ZJpjdienß Ljceo,Sub MODERAMINEVilli CELEBLKIUMI,

Mag. P K T R IEKERMAN.

Eloquentix PROF, Reg. & Ordin:Publice ventilanian exhihet

ABRAHAM PET. SCHULTZBERG,WESTMANNUS,

In Auditorio Carol. Maj. ad d. 0<5fcob.7- Anni MDGCL.Monis ante meridiem confvetis*

UP SALIGE.

S:xPxM:tisMAGN/E i-ir^EI VIRO.

JtEPERENBlSS. FaIRI ac DOMINO „

D:no ANDREJKALSENIO,

SS. Tk DOCTORI Celeberrimöi inclit#Dicecefeos Arofienfis ÉPI&COFO Eminentiffimq,^Yen. Coniiftorii PRiESIDI Graviflimo, G/mnafiiy

4 Scholarumqtie EPHORO AricuratlflimaMjEiMNAll M^XIMU,

Maxime VeneratuH Co ßfhrii

ÅDSESSÖRIBUS,ÅRCI-II-PRiEFOSiTOy

FRAFOS. PASTOR. & LPCTORIBÜS,,Patronis & Promotcribus pi openEffimis, acqrPrseceptoribüs oiim Fidebffimis (umma veneratione»

ad cineres osque, profeqtiendJsr."perbeneüolö, id quödfubmjfa mente precor, dignerts vußtuMsecenasMaximepertenuem bunc, 7uaque falutantem

limxna f hgeftioU mei jetnnu Sic ad Vos itidem, Patro-ni, [olitt Veßri in mejavovis céntinuandi cau/fa, recnr*ro* Sufpiria ad S. N. fundere taiidijfima nunquam in->/ermtttam , velit Je, Reverendiff. Pater, Epifcope, ö~tnnigena tumulare felicitate 5 illamque perdiu retardareboram y qu& Patria, Eccleßa, Familia rlut dientumq>tohorti moßflitiam demnciabit. Pari quoque animi ejffe*Bu Vobis Omnibusy Prumctorespropenßffimi^ Jaiifla cun~Ba vovetyReverendiiL Adin* Rev. & PrseciarifF Nom. VESTROR.

cultor devotifftmusABR. PET. SCHULTZBERG.

\

JD. B.<§■ t-

ihil valet, ne c valept, quanfam«"libet animo conceperis, perfpi-racja humana, fruftraque adhi-bentur omnes Magtutudinis fe-flinata machina:, ita quidem ,

ut dubitem, an ipfa virtus pras-mium reportaret ullum, nifi ad-fit Numen Supremum nunc

confilia nobis fuggerendo, nunc incepta noftra exituoptatiflimo donando, nunc denique eventum ad fco-pum , fibi foli refervatum , perducendo. Sed> ututmagis minus ve fefe immifcet rebus noftris divina iftaecvis, non tamen rationis & libertatis privamur ufu ,quin ea, quse feiicitati noftrae exiftimamus maximeconductura, agere nobis liceat maxime. Etenim, ho-nores qui iitit, media ad illos ducentia, poteft uti-que deligere * eventum vero, adw nutum fuum , ii<ttemperat & moderatur Deus > ratione habita circum-ftantiarum, ut ejus Providentia prudentiam hominisnon plane tollat. Varia in fcriptis veterum quia pro-ftant exempla eorum , qui decus & nominis fplendo-rem perbrevi obtinuerunt temporis intervallo, immo

A i con-

4 >« C KÖ»

confra&iori, quam par fuit vifum humanae indufirtefIdeirco parum abeft, quin obftupefcamus, cum alio-rum mox oecurrant, qui virtutum candore vitosqueintegritate iiiis haud luere inferiores, ad infirna licetfubfellia internecinum cum fortuna perpetuo geffe-rint bellum. Ego itaque mecum conftitui, quamvisrei clifficultate , initio, non leviter territus, modosillos percenfere, quibus, folito citius, inglorise eulmerafuerunt haud pauci eve&i premendo, id quod ingenueprofiteor» veftigia tum Valerii Maximi, cui Caput 4-Lib. Ill infcribitur de humiti loco natts, qui dari c-vaferunt & Caput 14 Lib. VIII de tupiditaie gloria,nec non fequens Cap. 15: qu& cuique magnifica conti-gerunt j tum ceterorum, in hiftoria prifci sevi traden-da operam coliocantium luarn. Åt tuae humanitatiserit, B. L. conafum noftrum in optimam partem ac-cipere, efl hoc ipfum, quod etjam atque etjam ora^mus & obteflarrsur»

f II.Quo demum cunque nos vertamus , magna ubP

que rerum exiåit diverfitas, fed nefcio, an nonnuH«unt, quge, niagnetis inftar, (enfus & animum ad fe*attrahunt. Cadum intuemur> infinita nobis obverfabi-'tur congeries ffellarum, quarum alise , radiorum luceita corufcant, ut, prse reliquis, adfpeélui arrideantHoflro. In terram fi deflediantur oculi, fumma moa-tfam cacymina prius illis objiciuntur, quam ad radi-ces eorum valfes. Homines fi accedamus 9 quibus-^dam eorum ined getierofa indoles & admirabilis vir¬tutum fpiendor: hfnc protinus eque longinquo con-Ipiciuntur, tanquam, hitsr lenta inburna, cnprcfft a}& cufuslibet animum ita perfundunt voluptate, ut,quoad heri poflit, vel ab mvido pr«clarum extor-queant Judicium. Memoria repetaraus antiquiifima

; o ( s

illa tempora, cum nondum Invaluit debHa morumcultura, fed, ubique terrarum, fimplicitas regnabat, fttunc altius emergeret unus vel alter, nobili du<ftusftudio aniini dotes perpoliendi, illurn ipfuni quiiibet& colebat, & obfervabat. Eft hoc , quod PoCtte car-minibus celebrarunt:Saxa ferasque lyra movit Rbodcpeiuf Orpheus by- - Amphion , Tbebaute conditor areif,Saxa movere (ono tefludinis , prece blandaDuccre, quo vellet. Fuit h*c fapientia quondam c)

Cum virtutem ego Joquor, inprimis minime fucatamintelligo , quamvis Ethnicorum fua non deftitua-tur laude: ideoque non demiramur D. O. M. ilfis,qui conftanti ejus ftudio flagrarunt, omnigenam fe-iicitatem rerumque gerendarum fucceffum, efte dilar~gitum, & nomina eorum, vix ulla interjeefta mora rin prseeipuae dignitatis cenfum retulifle, ut & ipfi, 8calii, perfpedla eorum Magnitudine feftinata, perfenti*feerent, quantum bonitas divina, 8c humana virtus yfconjundtoe valeanf. Mille adfunt exempfa tam infan&orum , quam in ceferorum ordine. Intueamurin Davidem > cui non tarn genitalis fortuna, quampietas in Deum, amor in populum , ftdes erga regem6c magnitudo animi feftata in pugna gigantea, prapedo 8c pledlra, coronam & feeptrum obtulere»Quid Jofuam, miniftrum Mofis, ob fitfuciam in Dencollocafam, infignem fecit ? Quid Jephtam fpurium,fed viribus potentem, réddrdit juris dicundi peri tum rQuid Mardochaium, defpedlum Judacurrr, veftitu re¬gio örnavit? Quid Martiano mifiti gregario d)', &Aelio Pertinad, mercaturam exercenti', repente dia-demata impofuit e)? Virtus fane fuit, cujus gradibus,ab infima foepe forte, adfpirante divinae Providentia.«ura, ad fummum honoris faftigium adlcenderonr

w® ) o

Sic Romulus, celebratifliTix urbis conditor, cujusfratricidii non quidem fumus immemores, quoniamvero variis virtutlbus /) maculanri illam ingloriurnq;patris (ui fanguinem St Tiberinum fqualorem ita de-terfit, vix ut prius attigerit pubertatis annos <?), quaratirbem ampliflimam, a fe conditam , prudenter rege-rett mortalitati lacile ccneedimus trifte aliud privile¬gium , ut aliquando peccare minus probrofum iit lo-cumque illi adfignamus anter virtutis proceres. Di-gnus item ett* qui adfpiciatur domitor orientis, A-lexander Maceio, ex regio &: inclito quidem ftem-anate defcendens, fed, rerum geftarum gloria, majori«Ibus fuis longe proeierendus, ivel eo nomine , quodarmis & dementia fimul devicit gentes, orbisque im¬perium , in ipfo astatis fbre, obtinuit, cujus funda-jmenta illi tantuuunodo jecerant b). Venia t in con-

fpe&um Marius, fepties Romanorum conful, fiquidemvirtus abluit natalium ejus fördes & ad confulatumto-ties, ■& quidem sfine exemplo, evexerit i). Sed quidopus eft divagari extra patriam , Magnitudinis fefti-natae exempla colligendi ergo , quibus ipfa abundat}illamne e ttnu fuo protulit fubolem, qu*, licet mi¬nus propitio nfa fit loco natali, varia tarnen fortianimo vincens pericula, quae minatur ferox Bellona,fafces & fcutata infignia promeruit? illane fufceptaeft domi proles, quam natalium iortuna etfi obfcura-verit Sc pa renturn ealigo , cum tarnen vel prudentiaegnomonem fecuta iit, vel juftitise ftateram, ne plusex una penderet iance , follicite examinaverit, velclariffima liberalitatis Sc magnificentise documenta inffempublicam praebuerit, fedem inter purpuratos te-nuit? Nonnc etjam illas produxir propagines, quaetnfauftam habuerunt nafcendi conditionem, fed, cumoleo & oper* non pepercerint in Palladis fchola, or-

na-

\

©Ü2? ) O i €Ä3> ?natse fiieront venerabili pallio ? Nec folum fingulisita contigif emergere, fed etjam civitafes & respubli-cas integras comperimus illuftres cito fa&as fuifFe rquarum Komse principatum facile deferimus* cujus ad-huc tale fupereft elogium, quod virtus ejus omnia tianuiHfet, fcilicet juftitia, labor& feientiarriiitaris, qua regesmagni hello domiti^nationesJerc & populi ingentes vi fuba-tli\ Carthago semula imperit IL ab (lirpe interiit >tun&a inaria terreeque patebant k). Infpieiamus ur-bem Åthenarum, quse gloria non minus erevit, obfapientiam vero & legum difciplinam, femplum lite¬rarum t), patria communis eloquentiae m) & alter o-culus Grsecise n) nominata eft, En ! Belgium Fcede-ratum, rempublicam libertatis fiudiofflimam, quse,firi&o feliciter extrema neceflitatis ferro contra ;ini-quos Hifpanorum irrpetus, inträ paucos annos, fa-mara & g^oriam perennem fibi acquifivit. Multa prse-fereo , re riiccndorum ubertate res, nunquam in du-bium vocata, (fcfcuretur. Etenim cft virtus verumMagnitudiris ftr darr entum , qu£ regna illuftria red-dit, irgioriurr farguinem nobilitat, fceptra diftribuitjeft in ttfidris, ct.ce lucerr» accendit& omnigenam ad-fert felidtatem , t r de Pcéta:

Ctitn L bor & pietas thalamum venera (ub umm\Etc hcc iaf}vgio jers lena nata fuit,a) Vtrg. id /. v. 26- b) Ovid. III. de am

am. l\ 32t. c) Her. in art. Veet. v. jß4* d)Cbrifl,Hattb. I frät Ii./I-Hen. IV. e) Herod. 11.C. t. f)Vlu*tc reb. lan. b. gf) Vlut 7. ll.p.37. & fab) ffijl L XI CS i) Vlut in Mario, k) %al-luß. B. Cat p. 6. lyffj'ß- Hb- H» C 6. ni) L. V. C.0/ g. n) jfutl. L V C» S 4»

§ III./bos alio ferri tu in hane, vel ilbm, vir-

lutea* ftovimus, quamvis ejus rei non rimémur cauf-fas,

%

fas, lateant in diverfa ingenii & rnorum cultura, incerta a parentibus haufta indole, in fortunarum con-ditione, in divinitus infufo virtutis habitu, nec ne :id vero attendimus, quod virtutis praeftantia: refpon-deat, vcl, noftro quidem judicio, oporteat refpon-dere, largior gloriac mtflis. Etenim ille tanta non or*nandus videbitur laude, qui virtutibus, domeftica li¬mma non egreftis, pollet, cum esedem, ad beafamtraducendam vitam, ipd potiffimum inferviant, quan-ta alius , qui egregias edit virtutes, in omnium con*fpedtum prodituras & in publicum ufum tendentes.Laudatur Alexander, mentem 8t oculos, ad intuitumStatine, illibatos fervans n); M, Curius, miflurn abSamnitibus aurum, refpuens b)', Pythagoras, magnumGrasciae lumen, per modeftiam qui cro(pc$ appellari no*luit c)non tarnen hafce virtutes, privatorum pa¬rietum cuftodiis inclufas, falvo tarnen iure earum pre-tii, dicere audemus fuiffe fummte Magnitudinis fcalam,riifi aliae, & majores quidem, vim fuarn in univer-fa republica exferentes , benignumque judicium &téflimoniurn conciliantes, vel etjam alise cauflfe, con-currerent. Interim obfervamus, quod homini nihilfit familiarius , quam parva in magna, & magna inmajora convertere , cum oculis, aliisque homi-nibus plus, quam judicio, habetur fides, quo eve-nit, ut Hephseftionem multi venerentur pro Alexan¬dra, 6? umbram pro corpore apprehendant & haue!pauci, ut irrepant in patriciorum ordinem, fplendidafe tegant virtutis vefte , quamvis intus flagitiofa deli-tefeat mens. Sic Tiberius Nerö, tefle Svetonio, im¬perium diu reeufavit impudentiffimo animo , cujusvehementiori tarnen ardebat defiderio d). Sed htechadenus.

a) Curt. L, IV. C, J- b) Athenf L. II. c) ClciTufc. Quell* Hb* V. d) Vita HL C. 24.

t IV

tfjt

s

f. IV.At regla h&c virtutis via, nee vper amoena pm-

•forum, nee per locajucundis & Ivavibus veftita ii~Iiis, ded per migujia ad aagujla* >per fpnas ad rofas ,

per faxa J& vepres ad palmas laurosque, qu&.ducitjiaftidium creavit penijuitis, qui, giorise jmpulft üimu-Iis , fsd . fpretjs oleo fa pulvere, eam impetrare ftu-doerunt pafronorum praefidio i fceda .metce.de, ftupr©-sliisque nefandis artibus. Et, tamefcfi coelefte Numersåerio id defeftetur, quod egreditur virtutis ©rbitam/t-cum legem tukrir, qua omnia, fecundum prover-rbium, lahorc veoderenturrnortalibus., fepe tarnen permi-41t,fed<nefeio ira, an .gratia, ignaviflimis iuci&mellade*•guftare., imrno flagitiofts, qui parcius feminarunt, Ise-«dffimam percipere fegetem, id eft triumphum depor.«,tare iine bello, metam attingere fine curlu,4 fa lau«•eeans fizieiuda cenfeoui*

> V,Cum proprium de fe ipfo Judicium neminem

ad dignitatem evefcat,, nifi virtutis ©pe adquiratur „411am vel per vim,fa dolum arripi, vel hereditatis ju-4re transmitti, vel demum Principis favore fa emendi«-£8to fuffragio populi, obtineri neeeße eft. Harum i*-taque rerummukös perftudiofos fuifte,monumenta fa an-»tiales identidem referunt. Si eos, qui, infaftigium emer-vgendi caufla* regis favorem aucupati funt» quaefiveris,Jngrediaris, rogo, Macedonumaulam, ubitoti ad adulatio«Rem compofiti regem iliaqueant, facinora ejus,fa egregia,jfa turpia, pari laude extollentes a): etenim , divinoshonores., 4lli tributos b), ut reticeam, vocem* mores.fa adfe&us ejus imitantur r) prorftis* ,1# a Comico de*pinguntur:,Quidquiååicmt,lauäd:idrurfum^ßnegant^laudoid qiNegatquis? nego\ att} ajo: pftremo imprwiegmttOmnia agentari d) ß pro«

te ) 0 C SSa?

probe Intelligentes morum fimilitudinem arflifiimumtefle vinculum ad conne&endam amicitiam, hane ve--ro pronam effe ad ferendum benignius judicium &hoc demum honores decernere. Ali turpi obfequioyin favore tibi conciliando defudarunt atque elabora-verunt. Sic Bertrandus Curva , qui Henrico IV, re¬gi Hifpaniar, mörem gerens, regii tori blanditiis frui-tus eft &, beneficii locoy Comes in Ledefma confti-tutus eX Sic Pomponius Flacctis Syria; 6c L. Pifo ur-bis pracfeéturain a Tiberio obtinuerunt, quod nodlemcontinuumque biduumuna cum illo, epulando po-tandoque confumfere f). Sic Sybaritar füinmis mune-ribus illos prseficiebant y qui gular irritamenta Sc qu«~fibet voluptatum genera adinvenfa exhrberent g)•Si defiderantur r qui fuffragia, prece 8c pre tio r pro-ceribus Sc populo extorferunt, infpiciamus Adoniarrrvcönvivium principibus 8c primariis regnl vins- paran-temjAbfalonem blanditiis & afrentationibus,auram popu-Ii favorabilem captantem/Juflinurrs$bubulcurn,pofteapri-mo fuffragia militumfibi coémendo, imperatorem crea-tum /;). Cruenta doli 8c perfuJke plena fr expefuntur ex-empla Magnifudinisfeflinatsc, ad infamem foedamatris ca-iigine, jugurtham, deveniamus, qui, interemta regla ftir-pe 8c fenatu Romano corrupto, Numidiae regnum inva*fit i)s vel ad Semrramidem ambitiofam AfTyriorunireginam, imperium, ad quinque dies a marito Nino-impetratum , qu«e ejus nece flabilivit k) ve! ad Ar~bacem , Medorum praefedlum r ita perfidiofum in re¬gem Sardanapalum, ut primum dolo in aulam, 8c dein-de, in regnum irrepferit A). Si illi in fcenam produ-cantur* qui a fpurio 8c ementiti generis fanguineMa-gnitudinis fefiinatse initia fumferey fit Mago, qui re-gno Perfidis potitur, cum fe pro Cyri filio venditarm) 6c Trompalus > qui rex Syriac cfl confiitutus „

quoå

) o C ®SS>

quod Alexandri nomen ufurpabat n). Si poftremo il-los lubet oculis ufurpare , qui turpi mercede & opummale qusefitarum cuinulis, ad honoris fafligium prore»pferunt, Infroeamusin curiam Romanam, ubi digni-tatis jura, pofl amiffam libertatern, ita fuere venalia,ut indigni, certam dummodo corrafiiTent pecunise fum-mam, annulo & equo donarentur. Jift id , de quo-conqueritur Nafo:Curia pauperibus (Uiuja eft t äat tenfus honores^

Jnde gravis judex ; rinde feverus eques jo)Nec non Horatius-*

Si quadrtngentis fcx fsptem millia defunt,Eft animus tibi, funt mores & hngua ßdesque9Elebs eris p,).

Utrum public« rei, an privat«, profuerit illa mune-rum rnercatura &, permagna veterum munificentia „non eft nollrae indaginis, cum «diverfitas flatus rei-publicae, diverfam jrequirat pölitiam, unde nec lice-bit faéla quselibet imperantium ifub incudem revocare,quemadmodum injullum föret omnes, qui hac, velaliaet-Jam, ratione illuftres evaferunt, carbunculo adfimilare,qui caret ignis calore, etfi ejus candore fuperbiat«Adjicimus modo, quantum cselum a terra, tantumvirtutem a vitio differre, fed impedire faepe ingeniihumani tenuitatem, quo minus verum a falfo, ju-ftum ab injufto dignofcatur. Sic vera munificentiadillat ab ollentato in ufum patri« lumtu, qui li¬cet prodefiet reipublic« , I ejus caufla , fummiofferantur honores, nihil tarnen aliud ex fe gignit,cum (it perfonata virtus, nifi Magnituäinis jfeftina-16 monftrum.

a) Jul. L. XII. C. (T. b) Juli. L. XI C» ii.c) Curt. d) Ter. Evnuch. Aä. II. Se. 2. e) Puf*introdx ad Hiß, Stat. Eur&p. Capy IL /♦ S- f)

B z Svt*

fr JH3P )©■(' (jgpr

in Tib» Cap. 42. %), Athen: L* XTL C 12t,h) Chr. Matth. Tb. IT Men. IV. p. ja 7. i) Sali B*5^ P. t»« fé. k) Chr. M: 1. Hiß. Mon. h p.'Jftl) Chr. fa % H Men. k m) Herod. L. HL p. 00*

?v Matth. IV IT Mi- il Cfv. Valev» Maxim. Lib*c. /jf. de Bis , T'-i per tuendcicium fe in alietias*familim in/eruerunt„ n) L. Hl Amor. eleq g.Cfr 0-rat. CKer.praLeg.ManiU.nj. 0)Horat.Ep.ifiLlXv.17*

§' Vh-Vi tarn, qm inftkuerunt ad- virtutis- normam, quia

faepe skperti funt inclementiorcs fortun« vices ufmultis ne Jicuerif q-uMem infimum ejus Weneficiorunygraten in Magnjtudinis _ fcaia adfequi 5 co magis ha»bemus perfvanffimum plures, Korum irv grege,"nui avirtutis via dtflexerunt, infelki fucceffu fuiffe imikétatos, quanto-certius- Jiquet eos, hac ratione, in in*imicitiam & Dei? & bominum , non potuiffe non in--€urrere. Senferat ici Gatihna , cum nequitiarum arti*feus inclarefcehdi eflfet percupidus a). MemdeDemetwRufli«, & Demetrio atque Lefro Polonise, fceptrum dqJo~fe ambientibus, dltkum efto b)aEt fi vel contigerit, ut, im-*-pudentiae fu« velis, ad Magnitudinem feftinatam pene^trarint , pro vera nunquam rfcd fpuria, habenda efflila magnitudonam, quemadmodum virtutis alumni ^

üve in Rice fuerint collocati^ five jufierit eos cafusdurior in angulo confenefcere, folis inftar, per to*tum- vit« curriculum retinuerunt virtutis fplendo-tcm 5 ita virtutis ofores fugitivb, quo altiorem dign*-»tati* gradum funt confecutr, ep plus turpitudinis &labis confraxere, & eadem pierumque perfentifcun«fata, qu«, ad naturae ordinem, res fubire folent a*tix. Nimirum, qu« ad maturitatem nimium prone-rant, funt maxime putredini obnoxi«; unde vere quon-dam Plinitis : Jeßinata fiementis fiepe dccepit c). etQuintiiianus: feftinata mmrttas wlerius oeddit dr%jfi

«J® )ö( gggfl T* «f

Äcritfl, cürn $xum tibi magnitudinis termiftüm attige-sunt , fubito in profundum demerguotur.

a) Saüafi. B. QitiL b) Vnf• intr. ad Hift. StafiEur, C. 10. /: IL & X. & C. XL Jf7 III. c) Htß, KX. XVIII.c. 14, d) Proocm Libr. VL

§■ VIXHic quemlibet fabrum Magnitudinis fuat feftK

«atae, five occupaturn in officina virtutum, five istierna vitiorusn, relinquimusad aiiam MagnitudineirtInfpiciendam perre&uri, quse nee exftruitur prsecipua«fum virtutum bafi,- ticc projeéla ad artes illicitas au«dacia ?■ Ted fortuna, quam veteres, in diverfas abeun-do fententias, nunc deam efTe a)f quse pro libidine& cseco impetu cumfla verfat, nunc in aftrorum vieonfiftere b) y nunc eile effecdurn per accidens exifli-marunt c). ^os vero, cselefti utpote lumine collu*ftratos , eorum deliria non deeet attendere, fed for«funain referémus ad fatorem omraum rerum fummum,,totiusque hujus univerfi re&orem liberrimum, Deum*bonorum omnium inexhauftam fcaturiginem, ex qu®Ibomtatk rivuli beue multi, ceu aquse perennes, ema-sjant. Hic confilia hominum & juvaf, & corrigif ,3k ad finem debitum dirigit rerumque proeterea cauf-fas ita inter fe conneélit, ut cum fanétifllma ipfiu«voluntace amiciffime confpirent. Quaprapter Magni¬tudinis feftinatse au&or jure dicitur, etjamG vel ma-xime cauffis utatur feeundis* de quibus pauca reftanfdicenda.

a) Voffs in theol. Gentil. L. IL C. 43. b) $-hidem, c) Voß. Phyf. L. IT. p. in. 42

$. VIILCum ab hoc inclarefcendi modo omnes remo«

veamus, qui vel egregiis virtutibus efflorefcunt, vel,qui, ütemergant> in Varls vitis delabi non verecun-

dan*

H " ۀ2> )o( tg

dantur, al ea nuno animurn revocamus & reflefli-mus» quas, praeter virtutes & vitia, homines ita com-mendant, ut decus & nominis amplitudinem breviconfequi poffiat, Sed fateri cogor omnium difficilli-mum , immo temerarium elfe, velie fingulas hujusMagnltudinis cauifas detegere & julto difponere ordi-me, qüippe qua; adeo variant, ut in exemplis, quaetam in facris literis, quam in profanis hlftoriis occur-yunt t ciariffima quidem adpareant veftigia , fed, ho-minum ope, plerumque ita permixta, ut dubius fas-pe hicferim» cuinam Magnitudink modo ea adlcribe-rem. Igitur, ut me expedirem , ejusmodi ad huncordinem refero, in quorum Magnitudine exigua cer-iiitur humana opera ét induftria , fed vis & efficaciadivina manifeftiffirne. Deus enim, qui, präster ani¬murn, quem homines Ipfi excolere poffunt., ut ho-moribus fe olim dignos prasbeant, exeelientibus etjamcorporis dotibus eos ornavit, quae cum mira volu-ptate lenfus noftros perfundant, oon raro hunc, velIllum, commendare & in ampliorem gradum promo-vere poffunt. Quam elegans & decora eft membro-yum in aliis compofitio? quam regia aliorum corpo¬ris dignitas? quam magna aliorum vultu proditur ve-nuftas ? nunc genas nix obtegit, difpundla modico fan*guinej nunc decor ingenuorum luminum nos oble«Satj alii omnes fuventutis colores gerunt j alii ve-nerandae fene&utis gravftatem tuentur & alii aliis na-turse vel potius Creatoris beneficiis audli adjutiquelunt 9 quae amorem & benevolentiam non folum al-liciunt, fed fundamenta etjam digoitatis eoium faspefubfternunt, prgefertim cum inter illos verfantur, qui^el pluris faeiunt ea, qua; fenfus titillant, quam i-§>fam virtutem , vel qui adfedtus & cupiditates fuas,ratioai obnitentes? compefcere nequeunt, atque ita

con-

<SÄ2?) ® C «5

eontingif, ut multi, praeter opinionem , e fenebrisin lucem prodeant. Id vero, quod illi ipfi ad Ma-gnitudinem fuam conferunt, in exiguis motibus con-fildity cum fciiicet , nullis du&i honoris flimulis, 6crerum eventuum Ignari, hane vel illam fufeipiunt a»élionem , vel verbum quodclam fale & lepore condi-fum fundunt, vel loco cuidam adfunt, ubi faventiorfortunae aura adfpirat. Vertamus oculos in evidensprovidentice divinae, fimul ac ultionis, exempIum,Sau«ium , qui ex obfeura familia » de minima tribu Ifra€*iis, fuiffe commemofatur , & nullis ylrtutibus, autvitiis antea inhgnis, fed ob decoram faciem & pro-cerum corpus, in media concione, commendatur adivino vate, Hic ex domo, filius & fubdicus, egre-ditur ad negotium Tibi a patre eommiflum procuran-dum, fed un&us rex & pater patriae rediit» Quisnon agnofcit Sicx.gcltix.ov tI in Magnitudine feftinatafidiflimi fervi Dei , Mofis,. qui a peeorum cura duxpopuli, praeter ordinem, defignabatur: fruftra in illoquaerimus merita, cum eorum ipfe elTet nefcius, nanifmparem fe huic tanto muneri agnofcit, nunc Iingusetarditatem incufat, nunc divinae ad Pharaonem lega-^tionis provinciam omnino fubterfugit, denique, facul-täte miracula edendi inftru&us, divino mandato mo-rem gefllt, variis fignis, fide, divinae vocationis fir»mata, fufTragium populi adfequitur. Quid Abdolony-mum in hortorum pulvere ad Magnitudinem feftina»tam evexit, fi ejus cognationem, longa ferie anne-xam regiae fiirpi , excipimus; non forfan fperaflet^cum terram coleret, vites fuas fereret, fataque cu»raret, fru&um eorum fore Sidoniorum coronam a)lQuid Beatricem (vel aliis BkzenamJ, humillimae con»ditionis puellam, intulit in thalamum Bohemorum du»eis , Uldarici XXI? Nequaquam avitae dignitatis fplen»

dor?

l« 40® ) ® < €J®éor,nec amieorum favör> nec magna virtüftimfetl cximii vultus ejus dignitas, quse ducem, a venafcuiirevertentem , a via difcedere , ad fontem § fci quo ab.«fuebat ipfa linteolorum fördes, accedere, iMamqueln-tueri Si mox uxorem petere > fvafit juflitque b). Numprsetcr mtlitarem |ocum, fult quidquam Illyrise re*gnum quod 'traderat Regilliano, cujus imperii origi«nem Trebellius Pollio in Hift. XXX. Tyrann, n. IXenarrat. Cum ducatum, inquit, in Illyria gerens \Re-gillianus), milkss quasdam jentm in cma haberet, ad"fiitit Valeriarms Tribunus, qui dicereti Regälianimmen, unde credimus diBu?n? alius eontinuo: creditmus , quod a regns. Tum is , qui adevat Sebolqßicus,ssepit quafi grammaticaliter deolinare, Kex, Regis»Regi, Regidianus, MiIites (ut eft hominum genus.,pronum ad ea, quse cogitant) äixerunr. Ergo poteft Rexejje. Item alius: Er%o poteft-nos regere. Item alius* DeustibiRegis mmen impofuit. Quid multéti Hisdiciis quum,mlia die, måne procejfiftet, d Frincipibut Imperator fa-iutatus eft. Ita quod atiis vel audacia, vel judiciuméetulit, buk jocularis aftutia. Horum ordini quamproxime accedunt etjam illi, quibus fortuna profpe-arum exoptatee rei effedlum largita eft, vel ob ftrate-gema , vel ob pcrexiguum admodum in virtutis pa-isftra laborem. Adfcramus fervum Stratonis, quivlam aperuit domino fuo ad regnum Ferficum, cum,fieri monitu, örtum folis in occafu quasreret b). Paridrnodo Darius Hyftafpis , acumine equifonis fui, deft-deratam Perfarum rnonarchiam confecutus eft djt*üuc fpeftat Magnitud© feftinata Nicetae, Epifcopi Con«ttantinopolitani, qui, profanarum & facrarum literarumomnino rudis , fervilique generc ortus , ad hane di«•gfUtatem a Conftantißo evetftus fuit, cum imagities pl*

1 ■■mn - '

) o C 17

&as de parietibus abraderet, Iigneas expreret, metal-iicas confiaret & in alias formas refunderet. Ne muita?hujus Magnitudinis feftinatse tam magnus adefl cafuumconcurfus, ut luculentiffimum providentiae divinse pan-dat theatrum. Unde Hornerus, Ethnieus licetce-cinit:Psta r d/iyvunog Licq avfyoiai yivstat ä>y.yj ?

'H fih o rsoicriv x\jfog fasfregov lyyvaMfy, ,

'H^' o nya; fAiyJSy tsr xcä in iSéÅqiriv djjujysivti. e» facile autem confpicua Jovis hominibus ht poten*tia, tum quibus gloriam prscftantiorem dederit, tumiis * quos aicenuaverit, nec voluerit adjuvare.

a) Curt. L. IV. b) Chr. Matth. Jh. Hifi. M. /,c) Jüß. L. XVIII. C. 3. d) Juß. L* I. e) Chr.Matth. Th. Hiß. Mon. IV. f) Horn. Iliad. toi.

§. IX.Plura, in materia hac ampliflima, di&urum im«

pediunt temporis & facultatum ratio ingeniique modus,ultra quem fapere nemini licet. Nos divinam vim poten«tiamque admiremur, quse fe adeo immifcet humanis, uf,quam primum ei pro fapientia infinita vifum fuerit ho-minem erigere ex pulvere, omnia continuo parata lintmedia, fini huic obtinendo convenientia. Lubentes pro-fitemur nequaquam efle noflrarum viriurn divinse guber«nationis rayfteria rimari, nihilominus gloriac ejus nonvidetur incongruens, fi illum dicamus eapropter virtutisftudiofos evehere ad Magnitudinem feftinatam, ut cumipfi, tum alii, divinse potentise, fapientiae & bonitatisargumenta fentiant, fimulque ad decurrendum arduumvirtutis iter incitentur. Necipfi putamus Fore inglorium(1 quando eos , qui vitiis fe contaminarunt, extolli fi-nat, cum vel ad refipilcendum alliciat, vel, fi hoc illisnon cordi fuerit, ut, cum fumi inltar, in fuperiorem

C aeris

; o c

a€ris partem adfcenderunt, eo magis diftipentur a no«*vercantis fortunse procellis* Neque exiftimamus glorieeejus quidquam inde detrahi:r quod dicamus ilkirn , e-jusdem illuftrandae cauffa, rnediis exiguis uti» ad expe»dienda egregia fua facinora, ut cum a pkbe & gregariaforte excitat heroas & duces, quorum alter alterius e~rit fiagellum, quo terras monterat & homines caftiget»-Cum diu vibraffet caudam & ienman i fevitia concuterefcorbem Babylonicus Leo».devoratur a Perfico, defuis pro-repeotelatjbuds» Urfo a)>. Hic vero, quando cruento o*re mnumera hpminuni laceraffet cadavera, diianiaturrepenté a, quatuor alls & capitibus infigni, MacedonicoParcio* Ii le demum cum celeri vola tu emenfus effct or-feem, cruenta ubique fui relinquens veftigia, pavidug-fugit coofpecftimi beltuat Romani, quce, reliefta ffpelunca,in folio requiefcit Ita humana omnfa in gyrum circurn-aguntur, fubito oriuntur, fed, inftar luminum caelefttum>äcum in alto fünf, in occafum fubito vergunt, afnsquefuum locum concedunt. Perpendit hoc quidam veterum,,dicens: fortuna cum blanditur, tum vel maxir^e me-tuenda. Felix itaque ille, qui in Magnitud ine fua fefenon infolenter gerit, fed omnem gloria; fplendorem. s>

magnique nominis decus in iuxse digrdtatis defbicientiacollocat ; nam honor lubricus eft, aut ftmulatus, autnon diutumus, omniaque caduca , forma fragilis, vale-tudo incerta, corpus debile , vita brevis, nec unquain>gloriatus eft quisquam, quod tam laeta illuxerit aurora»ut Mlam, in Magnitudinis ejus ftadio, quatdam* non ob«fcuraverit moleftia. Eft hoc ipfum, quod Crcefus olimin pyra b% Polvcrates in c< uce c),Ca;far in curia d), Ale¬xander inlecfto e), lamentabiliquidem voce,ingenuefunÉf>rofeffi. Alios ur rerieearo,qnibus cumDerrse trio convenitfortunam älloquu tume extuUß> tu ip/arur/uf dcjicis f)u

Quid

v o c

Quid itaaue Magnitudo ? quid Giorio ? Vere habet il»lut! cK0?.u$fib},}7jTcv. mtnåana cunEa funt vana,

Ciaumnius dicenda verbis Joa. Lud. ßalzaeir imepifl. ad Jofeph Magnabum, ubi gl. m. Guftavi A»dciphi prsepropeiam mortem deplorat: ad btcc ludi•bru> mjiimur, ut tum potijfmum nullt ßmus , cum nu§maxime florere avbitramur. jQuis enim Guftovum nondelet, magno Alexandra, (ed Jtcco £f fobrio-, fimilemin iplo flore aetatis forturneque ereptum ejj'e orbi terra-rim} Ea ed fatorum imquitas idemque quod cmtatumquarundam infhtutum» Omne, quod emmet, amputem»dum & qttäft ^wptanandum cenfent, neque unquein vir-tuti parcunt, fefenimiitm attollenti. Ire libeat per gen*tium annales & oimis antiquitatts memoriam repliearerobfervabis eelerius femper corruijje Magnitudinem fe-Étinatam c(]e nefcio quam , qu£ fpes ingentes decer*

pat, invidiam , ne ultra, quam homtni datumefl, humana provebantur.

a) Dan VI1. f fi b) Herod- L i.p.iß- c)He*rod. L IH. p.j. d) Plutarch. Brut, p, pßi, e) fu(L L,

i XII G JJ' f) Mut- Demet p. goj*1 d - ■ ' -

Clarigtm* Domino CÄNDTDA1ÖDe Magnitudine feftinatn dijputaturo*

Q j&e prifcis quondam virtutis gloria ceflit,Conveniat meritis, adprecor, ecce, Tuls.HZ.

Till ßn Wen och Landsman.

C")n\ dygd och konftUng, lyckofkott^ År genwåg upp til årans flott,Så får man billigt fråga,

Om åfwen hår, fom cijeft niåfl:,The korta wågar åro haft,

Eli3 om the fogo dåga ?Men Guda-råd och Himla-flutEj någon dödlig räknar ut ,

Faft mindre får man klandraThen dom , fom wunnit laga kraftHos Gud, fom allas öden haft 9

Och ån har magt förandra.Jag derför endaft önfka wil,At Himlen, fom off måter til

Then del wi hatwom alla,Må gifwa Er fa ymnigt måttAf heder, fom uppå Er lått ,

Och Er fortjenff kan falla!E. AnderjJoN.

Till then famma.

wagar _

Då med fin Lycka flåds Er Dygd kan wara nögd.P. Er[jon K.