Facts about Korea (Turkish)
-
Upload
republic-of-korea-koreanet -
Category
Documents
-
view
265 -
download
2
Transcript of Facts about Korea (Turkish)
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
1/131
KORE
GER E
Kore Yaama Biimi
Evler
Giyim
Yemekler
Festivaller
Dinler
Bir Bakta Korenin Yaama Biimi
Toplum
Toplumsal Refah
Eitim
MedyaBir Bakta Toplum
Kltr ve Sanat
Koredeki UNESCO Kltr Merkezi
Gzel Sanatlar
Edebiyat
Resim
Mzik ve Dans
Tiyatro ve Sinema
Mzeler ve Gsteri Salonlar
Bir Bakta Kltr ve Sanat
Ekonomi
Ekonomik Durum
Endstriyel Deiim
Bilim ve Teknoloji
Enformasyon ve letiim
Ekonomik Glkler
Dorudan Yabanc Yatrm (FDI)
Yatrmcya Ynelik Destek Sistemi
Birinci Snf Lojistik Merkez
Ekonomik Grnm
G20 Seul Zirvesi ve Kore
Bir Bakta Ekonomi
Korenin Dnyadaki Yeri
Uluslararas likilerEkonomik likiler
Uluslararas Bar ve birlii
Kore Geliim birlii
Gelecekte zlenecek Politika
Kuzey-Gney Arasndaki likiler
Tarihi Gemi
ki Kore Arasnda Deiim Ve birlii
Gaeseong Endstriyel Kompleksi
Gney ve Kuzey Koredeki Paralanm Ailelerin
Yeniden Bir Araya Gelmeleri
Bir Bakta ki Kore Arasndaki likiler
Kapak Tasarm
Bu kitabn kapak tasarmnda Kore alfabesi Hangln sessiz harerimotif olarak kullanlmtr. Hangl, sesli ve sessiz harerden oluanfonetik bir yazm sistemidir.
www.korea.net
Spor
Seul Olimpiyatlarna Bak
Genel Olimpiyat Dereceleri
2002 Dnya Kupas Kore / Japonya
Ulusal Spor Etkinlikleri
Popler Sporlar
Geleneksel Sporlar
Bir Bakta Spor
Turizm
Seyahat nerileri
UlamKonaklama
Koreyi Kefetme
Alveri
Bir Bakta Turizm
Kore ve Tabiat
Genel Bilgiler
Corafya
Halk
Hkmet
Ekomomi
Ulusal Sembol
klim ve Hava
Topografya
Sahiller
Yeil Nehirler Projesi
Sulak Alanlarn Korunmas ile lgili, Ramsar
Anlamas
Anayasa ve Hkmet
Anayasa
Yrtme
Parlamento
Yarg
Bamsz Kurulular
Yerel Ynetimler
Bir Bakta Anayasa ve Hkmet
Tarih
Gojoseon
Krallk ve Gaya
Birleik Silla ve Balhae
Goryeo
Joseon
Japon gali ve Korenin Bamszlk Hareketi
Kore Cumhuriyetinin Kuruluu
Bir Bakta Tarih
Kore
Kltrve
Enformasyon
Ajans
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
2/131
KORE GERE
2011 Basm
Copyright (c) 1973
Kore Kltr ve Enformasyon Ajans
Kore Kltr, Spor ve Turizm Bakanl tarafndan yaymlanmtr.
eviren: Nana LEE
/
15, Hyojaro, Jongno-gu, Seul, Kore Cumhuriyeti
Telefon: (82-2) 398 1914-20
Fax: (82-2) 398 1882
/
Btn haklar sakldr.
ISBN 89-7375-156-3 03910
/
Koreye ilikin daha fazla bilgi iin,
aadaki internet sitesiyle iletiim kurabilirsiniz
www.korea.net
KORE
GE R E
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
3/131
4
5
Kore Yaama Biimi
Evler
Giyim
Yemekler
Festivaller
Dinler
Bir Bakta Korenin Yaama Biimi
Toplum
Toplumsal Refah
Eitim
Medya
Bir Bakta Toplum
Kltr ve Sanat
Koredeki UNESCO Kltr Merkezi
Gzel Sanatlar
Edebiyat
Resim
Mzik ve Dans
Tiyatro ve Sinema
Mzeler ve Gsteri Salonlar
Bir Bakta Kltr ve Sanat
Spor
Seul Olimpiyatlarna Bak
Genel Olimpiyat Dereceleri
2002 Dnya Kupas Kore / Japonya
Ulusal Spor Etkinlikleri
Popler Sporlar
Geleneksel Sporlar
Bir Bakta Spor
Turizm
Seyahat nerileri
Ulam
Konaklama
Koreyi Kefetme
Alveri
Bir Bakta Turizm
Kore ve Tabiat
Genel Bilgiler
Corafya
Halk
Hkmet
Ekomomi
Ulusal Sembol
klim ve Hava
Topografya
Sahiller
Yeil Nehirler Projesi
Sulak Alanlarn Korunmas ile lgili,
Ramsar Anlamas
NDEKLER
8
36
56
104
Tarih
Gojoseon
Krallk ve Gaya
Birleik Silla ve Balhae
Goryeo
Joseon
Japon gali ve Korenin Bamszlk
Hareketi
Kore Cumhuriyetinin Kuruluu
Bir Bakta Tarih
Anayasa ve Hkmet
Anayasa
Yrtme
Parlamento
Yarg
Bamsz Kurulular
Yerel Ynetimler
Bir Bakta Anayasa ve Hkmet
Ekonomi
Ekonomik Durum
Endstriyel Deiim
Bilim ve Teknoloji
Enformasyon ve letiim
Ekonomik Glkler
Dorudan Yabanc Yatrm (FDI)
Yatrmcya Ynelik Destek Sistemi
Birinci Snf Lojistik Merkez
Ekonomik Grnm
G20 Seul Zirvesi ve Kore
Bir Bakta Ekonomi
Korenin Dnyadaki Yeri
Uluslararas likiler
Ekonomik likiler
Uluslararas Bar ve birlii
Kore Geliim birlii
Gelecekte zlenecek Politika
Kuzey-Gney
Arasndaki likiler
Tarihi Gemi
ki Kore Arasnda Deiim Ve birlii
Gaeseong Endstriyel Kompleksi
Gney ve Kuzey Koredeki Paralanm
Ailelerin Yeniden Bir Araya Gelmeleri
Bir Bakta ki Kore Arasndaki likiler
nternet Balantlar
Fotoraf Kaynaklar
174
190
206
122
160
232
246
258
260
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
4/131
KOREGERE
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
5/131
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
6/131
10 11
Paleolitik insann 40,000-50,000 yl nce Kore Yarmadasnda yaamaya
balad tahmin edilmektedir. Neolitik insan Kore yarmadasnda M.
4000 yllarnda grnmeye balar, ama onlarn kesin varln gsteren
kantlar yarmada boyunca M. 3000 yllarnda bulunur. Neolitik insanlar,
Korelilerin etnik atasn oluturur. Anakarann ilerine doru girmeden nce,
deniz ya da rmak kylarnda yaamlardr. Deniz, temel besin kaynaklaryd.
Denizden kabuklu rnler ve balk yakalamak iin a ve olta kullanmlardr.
Yiyecek bulmann bir yolu da avclkt. Neolitik blgelerde ok ve mzrak
1Kore Yaama Biimi
ular bulunmutur. Daha sonralar, apa, orak ve deirmen ta kullanarak
iftilie yneldiler.
Pirin tarm, Bronz ada balar ve genellikle Korede M. 400
yllarna kadar srd dnlr. nsanlar ukurlarda yaard ve lleri
gmmek iin arlkl olarak tatan ya da aatan yaplm mezarlar
kullanlrd.
Tarm bata gelen etkinlik olmaya balaynca, kyler kuruldu ve geni
yetkileri olan nderler ortaya kt. Topluluklar ynetmek iin yasalar gerekli
olmaya balad. Gojoseon Dneminde (M. 2333-M. 108) sekiz maddeden
oluan bir hukuk dzeni kuruldu, ama bugn bunlarn yalnzca biliniyor.
Bunlar da: Bir, birini ldren hemen ldrlecek. ki, bir bakasnn bedenine
zarar veren, karln tahl olarak deyecek. , bakasnn maln alan,
kurbannn klesi olacak.
EvlerHanok, geleneksel Kore evleri, Krallk dneminden Joseon Hanedanl
Koredeki ukur evler yerleim sitesi, Neolotik Dnem insanlarnn M. 4000-3000sresince yaad yer olarak dnlmektedir.
OndolModern kullanmda her tip alttan stmaya ya da geleneksel olarak yerde yemek yenen veuyunan odalara verilen isim
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
7/131
12 13
(1392-1910) dnemine kadar pek deimeden kald.
Zeminin altndaki borulardan duman ve s geirerek evi stan deme
alt stma sistemi, yani ondol, ilk olarak kuzey blgelerde ve daha scak
olan gney blgelerde ise ahap zeminle birlikte kullanlmtr. Geleneksel
evlerin bata gelen malzemeleri, toprak ve aatr. atda kullanlan kara
oluklu kiremitler yani giwalar, genellikle kzl topraktan yaplr. Gnmzde
bakanlk konutuna, atsnda kullanlan mavi kiremitlerden dolay, Cheong
Wa Dae yani Mavi Konut denir.
Geleneksel evler yani Hanoklar, madeni deil, yalnzca tahta iviler
kullanlarak yaplrd. Yksek snftan kiilerin evleri, biri kadnlar ve
ocuklar iin, biri ailenin erkekleri ve onlarn konuklar iin, biri de evin
hizmetileri iin, hepsi bir duvarn iinde bulunan ayr blmlerden
olumaktayd. Evin arkasnda atalardan kalan kutsal emanetlerin bulunduu
bir oda bulunurdu. Evin duvarlar dnda bir de nilfer havuzu olurdu.
Evin biimi souk kuzeyden lk gneye farkllk gsterirdi. Drt ke
bir zemin, bir mutfak ve iki tarafnda birer odas olan basit hanoklar nce
gneyde L biiminde, sonra kuzeyde U biiminde, daha sonra da ortasnda bir
avlusu olan kare biiminde bir eve dnt.
1-2. Seul Gahoe-dong Blgesindeki Bukchon (Kuzey Ky)3-4. Im Jin Sunun Gyeonggi-do Blgesi Anseongtaki hanok stili evi.
1
2 3
4
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
8/131
14 15
1960larn sonlarndan balayarak, Korenin ev tasarmlar Bat usul
apartmanlarn yaplmasyla hzla deimeye balad. 1970ten sonra da
yksek apartmanlar lkenin her yannda oald. Ama ondol sistemi, stlm
su borularnn yerini buhar borularnn almasyla poplerliini kaybetmitir.
GiyimKoreliler kendir ve ararot kullanarak kuma dokuyup ipek bcei kullanarak
ipek rettiler. Krallklar dneminde erkekler bir jeogori (ceket), baji
(pantolon), ve durumagi (palto) giyer, apka, kemer takar ve ayakkab
giyerlerdi. Kadnlar, iki kurdelesi bulunan ve birbirine balannca otgoreum
dmn oluturan bir jeogori (ksa ceket), ima denen uzun ve bel
evresine sarlan bir etek, beoseon ile tamamlanan bir turumagi giyerlerdir.
Beyaz pamuklu oraplar ile ipek, kam ya da lastikten yaplan kayk
biiminde ayakkablar bu giysiyi tamamlardir. Korenin geleneksel giysisi
olan Hanbok, yzyllardan bu yana kadn ve erkekler iin ayn biimiyle
gelmi, iklim ve kltre ok iyi uyduu iin, jeogori ve imann boyu dnda
deimeden kalmtr.
Bat giyimi Koreye Kore sava srasnda (1950-1953) girdi. 1960 ve
1970lerdeki hzl sanayileme dolaysyla, Hanbokun kullanm, gnlk
giyim iin uygun olmad dnlerek azald. Ama son zamanlarda Hanbok
sevenler bu giysiyi canlandrmak iin abalara girimiler ve giyilmesi daha
kolay olan yeni biimler gelitirmilerdir.
Geleneksel Hanbok, ay takvimine gre, Yeni Yl tatili ve Chuseok
(sonbahar dolunay da hasat enlii) ve 60. ya kutlamak iin yaplan hvangap
aile trenleri gibi zel gnlerde giyilir.
YemeklerPirin hl temel beslenme esi olmay srdrmekte, ama daha gen olanlar
arasnda Bat usul beslenme tercih edilmektedir. Pirincin yannda baharatl
sebzeler, orba, sulu yemek ve et bulunur.
Geleneksel akam yemei
Modac Lee Young-heenin kreasyonu (sol)Lie Sang Bong delesinde Hangeul modasn tantrken (sa)
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
9/131
16 17
Geleneksel bir Kore yemei, Kimi olmadan tamamlanmaz. Kimi, in
lahanas, turp, taze soan ve salatalktan oluan kark turudur. Baz Kimi
trleri krmz toz biber eklenmesiyle ac olurken, kimisine de biber eklenmez
ama lezzetli bir sosa batrlr. Ancak lezzet versin diye sarmsak mutlaka
eklenir.
Kasm sonlar ya da Aralk balarnda aileler uzun k mevsimi iin
Kimi hazrlamaya giriirler. K iin hazrlanan Kimi byk kaplara
konup tadn korusun diye karanlk yeralt odalarnda saklanrd. Gnmz
Koresinde kadnlarn Kimi yapmaya zamanlar ve darda Kiminin
saklanmasna ihtiyalar yoktur. Ama Kimi halen Kore yaam biiminin
esasl bir parasdr. irketler bu fermantasyonlu yiyecei hazrlarlar ve zel
Kimi buzdolab reticileri bunda faal satlar yapmaktadrlar.
Kiminin yannda, dencang (soya fasulyesi salas) da kanser nleyici
zelliiyle gnmz beslenme uzmanlarnn dikkatini ekmektedir. Koreliler
dencang evde sar fasulyeyi kaynatp glgede kuruttuktan sonra tuzlu suya
koyup gne nda mayalandrarak yaparlar. Ama gnmzde fabrika rn
dencang almak varken, ancak ok az sayda aile dencang kendileri yapar.
Et yemekleri arasnda, baharatl bulgogi (genellikle sr eti) ve galbi
(sr ya da domuz pirzolas) hem Korelilerin hem de yabanclarn ok
tuttuu yemeklerdendir.
Ssalbap (buharda piirilmi beyaz pirin): Beyaz pirin Koreliler
Buharda Piirilmi Beyaz Pirin (Ssalbap) (sol)Fasulye suyu iinde makarna (Kongguksu) (sa)
Making Baechu kimchi
1. Kiminin malzemeleri
ahanalarn
2. in lahanalar dilimlenir
ve tuzlu suda slatlr.
3. in lahanalarn dip
ksmlar temizlenir.
4. Baharatlar tuzlu ve
mayalanm balkla
kartrlr.
5. Baharatlar yapraklarn
arasna eit olarak yaylr.
6. in lahanalar btn
olarak sarlr ve serin bir
yerde saklanr.
Ev kadnlar kimi yaparken (sol)in lahanas kimi (sa)
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
10/131
18 19
arasnda en ok tketilen pirintir. Taze piirilmi beyaz pirin tek bana da
harika bir tada sahipken, garnitrlerle birlikte servis edildiinde, garnitrlerin
tadn daha ok ortaya karr.
Kore Lapas (Juk): Juk Korenin en eski yemeidir. Su ve tahl, 1e 5 ile
7 orannda kartrlarak uzun sre kaynatlr. Malzemelerine gre ok eitli
trleri vardr.
Juk mide iin yumuak bir yiyecektir, mideyi yormaz ve olduka
besleyici olduundan hastalar iin idealdir. Gnmzn youn insanlar iin
juk iyi bir kahvalt yerine geer.
Kore Makarnas: talya spagettisi, Japon sobas ve Vietnam pirin
makarnas gibi dnya genelindeki lkelerin kendilerine zg makarnalar
vardr. Ayn zamanda Korenin de ok eitli makarna yemei bulunmaktadr;
zellikle kalguksu ve naengmyeon.
Kore orbas, Yahni ve Gve: Kore orbalar, birok malzemenin
tencerede piirilmesiyle yaplr. Jjgae ve jeongol orbaya benzer ama jjgae
Kore Pirin Keki (Tteok) (sol)Omija ay, Schisandra Chinensis aacnn meyvesinden yaplr. (sa)
daha az suludur, Jeongol ise masa zerinde piirilen et ve sebze gvecidir.
Kore Garnitrleri (Banan): Kore yemeklerinde olduka fazla garnitr
sunulur. Pilav ve orba kaselerde, garnitrler ise kk tabaklarda ve
paylalmak zere masann ortasnda servis edilir. Korenin her blgesinde
farkl yabani sebzeler ve malzemeler retildii iin yzlerce garnitr eidi
mevcuttur.
Geleneksel Kore Likr: Geleneksel Kore likr eitli fermante
edilmi tahllardan yaplr. Fermantasyon aamas, ortaya kacak rnn
tat ve kokusunu belirleyecei iin tm likr yapm srecinin en can alc
ksmdr. retildii hava ve blgeye bal olarak geleneksel likrlerin
fazlasyla eidi vardr. Tad arttrmak iin meyve ve ifal bitkiler eklenebilir.
Makgeolli (Geleneksel Pirin kisi), Soju (Korenin en nl damtlm
likr), Gwasilju (Meyve arab) isimli ikiler mevcuttur.
Blgesel Kore Yemekleri: Kore taraftan denizlerle evrilmitir ve
toplam alannn %70i dalktr. sk da sralar ve nehirlerle snrlandrlmtr.
Tang, Yahni ve Gve (sol)Makgeolli, Geleneksel Kore Likr (sa)
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
11/131
20 21
klim artlar bu blgeler arasnda deiiklik gsterir, ayn zamanda doal
rnlerde de olduka fazla eitlilik vardr. Blgeleri arasndaki fiziksel ve
iklimsel deiiklikler Korenin blge zellikli yemek kltrnn artmasnda
en nemli nedenlerdir.
Kore Pirin Keki (Tteok): Genel olarak pilav ana yemek olarak tketilir
fakat zel durumlarda pilav ayn zamanda pilav kekine dntrlr. Trensel
durumlarda, ulusal bayramlarda ve doum gnlerinde ziyafet masasnda
daima sunulur. ncelikli olarak beyaz pirin unundan yaplrken, farkl tatlar
meydana getirmek iin misk otu, krmz fasulye, hnnap, fasulye ve kestane
eklenir.
Tatllar: Dagwasang denilen, ay ve kurabiye ya da Hangwadan oluan
tepsi genellikle yemeklerin sonunda sunulur. Misarlere ikram ya da aperatif
olarak da sunulabilir. ay ve kurabiyeler mevsimlere gre deiir. Sonbahar,
k ve ilkbaharda eitli kurabiyeler ve mevsimsel meyvelerden yaplan
biskviler scak ayla sunulur. Yazlar kurabiye ve biskvilere buz gibi meyve
sular ve taze meyveler elik eder.
FestivallerEski zamanlarda festivaller, gsterili dinsel trenlerdi. Birleik Krallklar
dneminde hasat dneminde kran enlikleri resmen yaplmaya baland.
Bunlar Buyoenun yeonggosu (ruhlar aran davullar), Goguryeonun
dongmaengi (kurucuya tapnma) ve Dongyenin mucheonu (Cennete Dans)
idi. Bu enlikler genellikle, yeonggonun dnda, ay takvimine gre onuncu
Chuseok iin songpyeon, yarm ay eklinde pirin keki, hazrlayan bir aile.Sebae, Yeni Yl selamlamas olarak, genlerin sayg gsterme amacyla yallar nndeeilmesidir.
TteokgukKore gelenei, ans getirmesi iin,doyurucu bir kase pirin keki orbasylayeni yla balanmasn gerektirir.
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
12/131
22 23
ayda, rn kaldrldktan sonra yaplrd.
Sonbaharlarda hasat enlii yaparak yeni yl neeyle karlama
gelenei, sonraki krallklar ve hanedanlklar dneminde de, her birinde
eklenip karlsa da devam etti.
Gnmzn hzl yaants dolaysyla, Kore geleneksel bayramlarnn
birounu yitirdi. Fakat baz bayramlar hala cokuyla kutlanmaktadr.
Bunlardan biri, Bat takvimine gre Ocak sonu ya da ubat bana gelen,
Ay takvimine gre yln ilk gn olan Seoldr. Bugnde btn aile biraraya
gelir. Aile Hanbok ya da en iyi giysilerini giyip eski kural ve trenleri uygular.
Trenlerden sonra ailenin kkleri, aile byklerinin nlerinde saygyla
eilirler.
Baka bir bayram olan Daeboreumda, yani yln ilk dolunaynda,
iftiler ile balklar ok rn almak iin dua eder; aileler de mevsimlik
sebzelerle zel yiyecekler hazrlayarak iyi ans iin dilekte bulunurlar.
Mays aynn beinci gn olan Danoda, iftiler, tohum ekme
dneminin simgesi olarak ortak bir elence iin bir gnlne ilerini
brakrlar; kadnlar da kt yazgy nleme umuduyla iris ieinin
kaynatlm suyuyla salarn ykarlard. Eskiden Dano bata gelen
bayramlardan biriydi ama imdi birka ilin dnda bu bayrama ilgi azalmtr.
Austos aynn onbeinci gnndeki dolunayda kutlanan Chuseok,
gnmzde en ok sevilen enliktir.
Otoyollarda araba kuyruklar oluur, hemen hemen btn kurumlar ve
Kore ay Seramonisi
Kore ay seramonisinin balca unsuru
kolay kurallara uyarak ay hazrlamann
kolaylk ve doallnn keyfne varmaktr.
ay seramonileri, hzl kltrn
iinde rahatlama ve uyumu yeniden
canlandrmann yoludur.
Dol, ilk doumgn kutlamas.
1 Ocak Yeni Yl Bayram Yeni yln ilk gn tatildir.
Seollal: Ay Yeni
Yl
Ay takvimine gre ilk ayn ilk gn: Bir nceki ve bir
sonraki gnle birlikte toplam 3 gn tatildir.
1 Mart Bamszlk
Bayram
Japon igaline kar 1919da balatlan bamszlk
hareketinin yldnm.
Budann
Doum gn
(Ay takvimi)
Budist tapnaklarnda dinsel trenler yaplr. Seuln
merkezi Jongno, bir nceki Pazar gn enerli geit
trenleriyle klar ve insanlarla dolar.
5 Mays ocuk Bayram ocuklar iin kutlamalar yaplr.
6 Haziran ehitleri Anma
Gn
Savata lenler anlr. Anma trenleri Seuldeki Ulusal
Mezarlkta yaplr.
15
Austos
Kurtulu
Bayram
1945 yl 15 Austosunda Kore 35 yllk Japon smrge
ynetiminden kurtuldu. Bu gn ayn zamanda KoreCumhuriyeti Hkmetinin 1948deki kurulu gndr.
Chuseok: Kore
kran Gn
(Ay Takvimi)
En byk ulusal bayramlardan biri. Aileler evde ya da
mezarlkta anma trenleri dzenlerler. Akam dolunay
gzleyip bir dilekte bulunulur.
3 Ekim Ulusal KuruluBayram
lk Kore devletinin Tangun tarandan M. 2333 ylnda
kurulmas kutlanr.
25 Aralk Noel Batda olduu gibi Hristiyan olanlar ve olmayanlar bukutsal gn kutlarlar.
Bayramlar
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
13/131
24 25
dkkanlar gn kapaldr. Aile bireyleri bir araya gelerek atalarna sayg
iin mezarlarn ziyaret ederler. Kentte yaayanlar, Chuseoku kutlamak iin
memleketlerine dnerler. Bunun iin aylar nceden uak ve trenlerde yer
ayrtlr.
Kutlanan teki bayramlar arasnda, Nisan aynn sekizinci gnndeki
Budann doumgn ve yalnz Hristiyanlarn deil, ou genlerin de
kutlad Noelde vardr. Budann doumgnnde, Seuln merkezinde
byk bir Budac geit treni yaplr ve belli bal caddelere nilfer biiminde
renkli fenerler aslr.
Btn Koreliler iin nemli olan ve byk sevinle kutlanan aile
bayramlar da vardr. Bunlar arasnda begil, bir ocuun doumunun 100.
gn; dol, ilk doumgn, hvangap, 60. doumgn (bu sonuncusuna
zellikle nem verilir, nk kii Dou Burcunun 60 yllk dnemini
tamamlamtr) vardr. Bebek lm oran yksek, yaam beklentisi ksa
olduu iin, bu zel gnler cokuyla kutlanrd.
Bu zel gnler en uzak akrabalarn bile arand enlikler olarak
kutlanrd, ama aile bayramlar genellikle yakn aile bireyleriyle kutlanrd.
Hegapta ise says gittike artan sayda yal Koreli, evde kutlamalar yerine
yurtd gezileri gibi deiik elenme trlerine ynelmektedir.
DinlerTek bir dinin baskn olduu kimi kltrlerden deiik olarak, Kore kltr
insanlarn dnme ve yaama biimlerini dzenleyen ok sayda e ierir.
Kore tarihinin erken dnemlerinde, dinsel ve siyasal ilevler bir iken daha
sonra ayrlmtr.
Tarihsel olarak Koreliler amanizm, Budizm, Taoculuk ya da
Konfyslkn etkisinde kalmtr. Modern ada da Hristiyanlk
topluma nemli etkiler yaparak insanlarn manevi grntsn deitirecek
nemli bir e olmutur. Batda yzyllar sren sanayilemenin bir ka
onylda hzla gereklemesi, bir yanda Korelilerin ruh huzurunu alt st edip
dinsel etkinliklerde dinginlik aramaya iterken, bir yandan da epey gerginlie
ve yabanclamaya yol amtr. Bunlarn sonucu olarak da, dinsel inanllarn
says belirgin biimde artarken, dinsel kurumlar da etkili toplumsal rgtler
arasna girmitir.
Anayasa Korede din zgrln gvenceye almtr. 2005te yaplan
bir toplumsal istatistik aratrmasna gre, Korelilerin %53.1inin belli bir
dinsel inanc vardr. nananlarn %43n Budistler, %34.5ini Protestanlar ve
%20.6sn da Katolikler oluturur.
Budizm
Budizm, yeniden dou araclyla kiisel kurtuluu ve sonsuz bir yeniden
domalar dngsn vurgular.
Budizm Quian Qin Hanedanl dneminde inden gelen Sundo
adl bir kei tarafndan 372 ylnda Goguryeo Krall dneminde Koreye
getirildi. 384 ylnda inin Dou Jin Eyaletinden Pekeye Malananda adl
bir kei getirdi. Silla dneminde beinci yzyl ortalarna kadar Goguryeolu
Birim: KiiKaynak: Kore statistik
Dinler
2005 saym, nusun yarsnn belli bir dine mensup olduunu gstermektedir.
Bunlarn arasnda Budizm (%43.0), Protestanlk (%34.5) ve Katoliklik (%20.6) egemen
dindir. Kalan %1.9luk ksm genel olarak Konyslk, amanizm, slamiyet ve
yresel bir din olan Chondogyo (Gksel Yol) mensubudur.
10,726,463
8,616,438
5,146,147
129,907
104,575
45,835
201,401
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
14/131
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
15/131
28 29
doruluk, grg, akll ynetim gibi ailenin ve toplumun iyi ynetilmesini
tleyen bir retidir. Konfyslk tanrs olmayan bir dindi ama
alar getike Konfys ve onun temel kurallar baz takipileri tarafndan
kutsallatrld.
Konfyslk, Hristiyanlk ann balarnda yazl in belgelerinin
ilk rnekleriyle birlikte yarmadaya girdi. Krallktan, yani Goguryeo,
Baekje ve Silladan geriye Konfys retisinin etkisinin var olduunu
gsteren belgeler kald. rnein, 372 ylnda Goguryeoda Daehak adl
Konfys bir devlet niversitesi kurulmutu ve bakent dnda da zel
Konfys akademileri bulunuyordu. Baekje, benzer kurumlar daha nce de
kurmutu.
Birleik Silla saray, Konfys enstitlerinin almasn ilk elden
renmek ve bu konuda ok miktarda yaz getirmek iin Tang Hanedannn
hkm srd ine bilgin topluluklar yollad. 10. yzylda Goryeo iin
Budizm devlet diniydi ama Konfyslk devletin felsefi ve yapsal
omurgasn oluturuyordu. 10. yzyln sonuna doru in sisteminden
benimsenen devlet memuru snav olan Gwageo, Konfys klasiklerinin
incelenmesini byk oranda tevik ederek Kore dncesinde Konfys
deerlerin yerlemesini salad.
1392de kurulan Joseon Hanedan, Konfyslk resmi ideoloji
olarak benimseyerek Konfys bir eitim, tren ve kamu ynetimi sistemi
gelitirdi. Kore, 19. yzylda hem Japonya hem de Bat glerince igal
edildiinde, Konfysler igalcilere kar bir hakllar ordusu topladlar.
Ayn zamanda, Konfyslk an deien koullarna ayak
uydurtmak iin yenilik abalar balad. Bu yenilikiler, Bat uygarln
benimseyip ada ve bamsz bir hkmet kurma iine giritiler ve
Koredeki Japon smrge ynetimi srasnda, Japon mparatorluuna kar
savamak iin bamszlk yanls birok rgtle ortak altlar. Bugn
Konfys atalara sayg trenleri hala yaplmaktadr ve Kore toplumunda
byklere sayg nemli bir erdem olarak kabul edilmektedir.
Seuln merkezindeki Myeong-dong Katedrali Geleneksel giysileriyle Konfyslkn kutsal kitaplarn okuyan alimler.
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
16/131
30 31
Katoliklik
Hristiyanlarn misyonerlik almalar 17. yzylda Koreye ulat ve Katolik
misyoner Matteo Riccinin ince yaptlarnn kopyalar, in imparatoruna
her yl gnderilen elilik heyetince Beijingden getirildi. Bu kitaplar, dinsel
retinin yannda, Gndelik Bilgi Okulu Silhak, bilginlerinin dikkatini eken
takvim sistemi ve dier konularda Bat biliminin deiik ynlerini ieriyordu.
18. yzyla doru bu bilginler ve onlarn aileleri arasnda Hristiyanlk
kabul edenler ya da bu eilimi gsterenler vard. Fakat 1794e kadar Koreye
hibir Hristiyan papaz girmedi. O yl bir in papaz olan Peder Zhou Wenmo
Koreyi ziyaret etti. Yabanc dinlerin propagandas Kore topraklarnda hl
teknik olarak yasaya aykr ve sada solda dinsel bask olarak grlyorsa
da, Hristiyan olanlarn says artmaya devam etti. 1865e gelindiinde, yani
yabanc dman bir veliaht prens olan Daewongunun baa geliinden iki yl
sonra, lkede 12 Koreli Hristiyan papaz ve 23,000 Koreli Hristiyan vard.
1925te Joseon Hanedan dneminde ikence grp ehit olan 79
Koreliye Roma St. Peters Basilicada azizlik nvan verildi ve 1968de 24
kii daha aziz ilan edildi.
Kore Sava (1950-1953) srasnda ve sonrasnda Katolik yardm
rgtlerinin ve misyonerlerinin says artt. Kore Katolik Kilisesi abucak
byd ve 1962de kilise hiyerarisi kuruldu. Koredeki Katolik Kilisesi
ikinci yzyln 1984 ylnda Papa John Paul IInin Seul ziyareti ve 93
Koreli ve 10 Fransz misyoner ehide aziz nvan verilmesiyle kutlad.
Vatikan dnda ilk olarak ermilik treni yaplyordu. Katoliklikin saysal
bymesi yava olmakla beraber Kore, dnyadaki Katolik ermi says
bakmndan drdnc sraya ykseldi.
Protestanlk
1884te Horace N. Allen adl bir hekim ve Presbiteryen misyoner Koreye
geldi. Sonraki yl ayn mezhepten Horace G. Underwood ve Metodist
Episkopal misyoner Henry G. Appenzeller de Birleik Devletlerden geldi.
Onlar baka Protestan mezhep temsilcileri izledi. Bu misyonerler kendi
inanlarn yaymann bir arac olarak salk ve eitim hizmeti vererek Kore
toplumuna katkda bulundular. Dr. Seo Jae-pil, Yi Sang-jae ve Yun Chi-ho
adl bamsz toplum nderleri de siyasal amalara adadlar.
Yonhi ve Ewha gibi Protestan zel okullar halk arasnda ulusal
bilincin yaylmasnda etkili oldu. 1903te Seulde baka Hristiyan rgtlerle
birlikte, Gen Hristiyanlar Birlii (YMCA) kuruldu. Bu rgtler, etkin
toplumsal-siyasal programlar uygulayarak, gen Koreliler arasnda benzer
rgtlenmeleri tevik ettiler. Bunlar yalnz siyasi ve eitim amalarnn
dnda, ayn zamanda kadn-erkek eitliini, cariye sisteminin kalkmasn ve
tapnmadaki uygulamalarn sadelemesini savunarak kr inanlara ve kt
alkanlklara kar toplumsal bilincin uyanmasna da katkda bulundular.
Yerli Dinler
Joseon Hanedannn ykl ve Japon igalinin gelii, birka yeni inancn
ekillenmesini tevik etti.
Yenilenmi bir Hristiyan kilisesinin adan
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
17/131
32 33
Won Budizm, ac denizinde boulan tm bilinli varlklar sonsuz bir
cennete ynlendirmek iin kurulmutur. Manevi eitim ve cesaret ile gerei
aray zerine kurulu bir inantr. Won Budizm ismi, Korecede Wonbulgyo,
anlaml gerek, aydnlanma ve reti kelimelerinin birlemesinden oluur.
Won tam bir ember anlamna gelir ve nihai gerei sembolize eder. Bul
aydnlanma ve gyo gerei retmek anlamna gelir. Bu nedenle Won-
Budizm gerek aydnlanmaya ar yapan ve bilgiyi gnlk yaamda
uygulamaya ynelik bir dindir.
Cheondogyo, snrsz bir rekabet ortam ve yabanc mdahalesine kar
toplumsal ve teknolojik bir akm olarak 1860larda balad. O dnemde
bu akma, Batnn Bilgisine karlk olarak Donghak (Dounun Bilgisi)
deniyordu. andogyonun temel ilkesi olan Innaecheon, nsan, Haneullim
(Cheondogyonun Tanrs) ile ayndr, ama insan Tanr deildir, demektir.
Her insan kendi beyninde Haneullimi tar ve bu onun saygnlnn
kaynadr. Ruhsal eitme yoluyla insan kutsal olanla birleir, bir olur.
Daejonggyo, Danguna tapnan milli din, 1910 ve 20li yllarda Kore
ulusal bamszlk hareketinde kritik bir rol oynamtr.
slamiyet
Goryeo Hanedan ve slam dnyas arasnda ticari ve diplomatik ilikiler
olmu olmasna ramen, bu balantlar Joseon Hanedanl sresince
kesilmitir. Mslmanla ynelen ilk Koreliler, Japonyann smrge siyaseti
sonucu olarak 20. yzyln banda Kuzeydou ine g edenlerden kt.
Bunlarn bir ksm II. Dnya Savandan sonra lkelerine dndler. Kore
Sava srasnda Birlemi Milletler kuvvetleriyle birlikte Trk askerleri
gelene kadar yeni inanlaryla yalnz yaadlar. Trkler inancn deitiren
Korelileri beraber dua etmeye ardlar.
Kore Mslmanlnn ilk dinsel treni 1955 Eyllnde yapld
ve bunu ilk Koreli imamn seilmesi izledi. Kore Mslmanlar Dernei
geniledi ve 1967de Kore Mslman Federasyonu ad altnda yeniden
rgtlendi. Daha sonra 1976da Seulde merkezi bir cami kuruldu.
Hannam-dongdaki Seulmerkezi camii
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
18/131
34 35
Kore baheleri; tepeleri, nehirleri ve krlaryla doal
grnm yeniden yaratma giriimindedir.
Genellikle kk lekli olan baheler doann ve insann
ideal uyumu iin uramaktadr. Esas dnce baheyi,
doay mmkn olduunca az bozarak bytmektir. nk
Kore dncesinde doa, zaten yenilenen, yaam devam
ettiren mkemmel ve mutlak bir varlktr.
Kore yemekleri besleyicidir ve birok yemek ksmen
mayaldr. Bu nedenle salkl ve kansere kar nleyici
olarak nitelendirilir. Korenin en nl yemei olan kimi
tuz ve lahanayla mayalanr. Hemen hemen her yemein
yannda garnitr olarak sunulur. Vitamin ve mineral
bakmndan zengindir. Batllarca en ok bilinen yemekler
galbi ve bu lgogidir.
Evler
Yemek
Bir Bakta Korenin Yaama Biimi
Korenin Gzellii
Hanbok, binlerce yldan beri Korenin geleneksel
kostmdr. 100 yl nce Bat giyim tarz henz kabul
edilmemiken, Hanbok, gnlk elbiseydi. Erkekler jeogori(ceket) ve baji (pantolon) giyerken, kadnlar da jeogori ve
ima (sarmalanan tip etek) giyerlerdi. Gnmzde Hanbok,
kutlamalarda ya da dn, 60. ve ya 70. doumgnleri,
Seollal ya da Chuseok gibi zel gnlerde giyilir.
Giyim
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
19/131
2Toplum
Toplumsal Refah
Eitim
Medya
Bir Bakta Toplum
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
20/131
38 39
Toplumsal Refahstihdam
Korenin istihdam yaps, 1960larn banda sanayilemenin balamasndan
bu yana dikkat eken bir dnm gsterdi. 1963te tarm, ormanclk ve
balklk sektrnde alanlar toplam igcnn %63n oluturuyordu.
Ama bu rakam 2010 ylnda yalnzca %6.6ya dt. Tersine nc sektrn
(hizmet sektrleri) arl 1963te toplam igcnn %28.3yken 2010da
%76.4e kt.
2Toplum
1970lerin ikinci yarsnda Kore igc piyasas temel birtakm
deiikliklerden geti. Kore, dokuma ve ayakkab gibi emek-youn
sanayisiyle kresel piyasada rekabeti bir lke olarak ortaya kmt. 1970
ve 1980lerde hkmet, igc arz ve ekonomik byme sorumluluunda
eitime odakland. Ana politika olarak kalifiye igcnn eitilmesi ve
kaliye olmayan alanlara i bulma hizmetleri, sanayilemeden kaynaklanan
igc eksikliklerinin haetilmesi olarak belirlendi. Fakat, 1980lerin ikinci
yarsndan itibaren, niceliksel bymeye nem vermek snflar arasnda
Kaynak: Kore statistikNot: Birincil dnem tarm, ormanclk ve balklk sektrlerini, ikincil dnem madencilik veretim sektrlerini ve ncl dnem sosyal giderler iin genel harcamalar ve dier hizmetsektrlerini ifade etmektedir.
Ar Sanayi eitim merkezi, yabancmhendislere g istasyonu inaas veileyiiyle ilgili eitim verir.
Endstriyel stihdam durumu
Birim: Bin kii, %Kaynak: Kore statistik
stihdam Ynelimleri
Yl 15 ya ve st alan Nfus Ekonomik Etkinlie sizlik
nfus Toplam Sahibi siz Katlm Oran Oran
2001 36,579 22,471 21,572 899 61.4 4.0
2002 36,963 22,921 22,169 752 62.0 3.3
2003 37,340 22,957 22,139 818 61.5 3.6
2004 37,717 23,417 22,557 860 62.1 3.7
2005 38,300 23,743 22,856 887 62.0 3.7
2006 38,762 23,978 23,151 827 61.9 3.5
2007 39,170 24,216 23,433 783 61.8 3.2
2008 39,598 24,347 23,577 769 61.5 3.2
2009 40,092 24,394 23,506 889 60.8 3.6
2010 40,590 24,748 23,829 920 61.0 3.7
2009
2010
2008
2000
1990
1980
1970
%7.0 %16.4 %76.6
%6.6 %17.0 %76.4
%7.2 %17.4 %75.4
%10.6 %20.4 %69.0
%17.9 %27.6 %54.5
%34.0 %22.5 %43.5
%50.4 %14.3 %35.3
Birincil ncl
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
21/131
40 41
araylarna tevik edilmek istenmitir.
Ayn zamanda hayat boyu eitim iin artan taleplere karlk olarak
hkmet, mesleki yatrm eitimlerini azar azar artrmtr. Dk retkenlik
ve yalanan i gc eilimine tepki olarak, kadnlarn istihdam orann
arttrmak iin eitli nlemler uygulanmtr. stihdamda ayrmcln
azaltlmas, i ve aile hayat arasnda uzlamann desteklenmesi, hamilelik ve
doumdan kaynaklanan calmaya ara verme gibi problemlerin stesinden
gelmek bu nlemlere dahildir. Alnan dier eitli nlemler ise yallarn
istihdamnn geniletilmesi ve dengede tutulmas iin emeklilik yann
uzatlmas, cret sistemlerinde reform, yatan kaynaklanan ayrmclk ve
nyarglarn en aza indirgenmesidir.
Konut
Tpk teki lkelerde olduu gibi, Korede de sanayileme ve kentleme
birbirine paralel gitmitir. 1960ta nfusun yalnzca %27.7si kentlerde
yaarken, bu 2000 ylnda %88.3e ykseldi. Fakat bu eilim gerilemi, 2005
ylnda ehirlerde yaayan nfus %81.5e dmtr.
Kentsel blgelerde nfusun hzla artmas, konut skntsna ve arsa
yatlarnn byk oranda ykselmesine yol amtr. Konut sknts sorununu
eitsizlie sebep olmu ve blgeler arasnda probleme yol amtr. Politikann
zerinde durduu nokta bylece daha ok refah ve daha ok eitlik anlayna
kaym, bu da, Asgari cret Yasas (1986), Eit stihdam Yasas (1987),
Engelliler iin stihdam Giriimi ve Mesleki Rehabilitasyon (1990) ve dier
nlemlere zemin hazrlamtr.
1990larn banda, ekonomide yavalamaya neden olan isizlik
sorunuyla sistemli olarak baa kabilmek iin hkmet, stihdam Sigortas
Yasas (1993), Temel stihdam Politikas Kanunu (1995) ve Mesleki Eitime
Destek Kanunu (1997)nu ieren birka temel yasa onaylatm ve istihdam
politikalar iin kurum oluturmutur.
Hkmet, ayn zamanda 1999 Ekiminde istihdam sistemi kapsamn,
yarm gn ve geici alanlar dahil olmak zere tm alanlar kapsayacak
ekilde genileterek, isizlikle baa kabilmek iin sosyal gvenlik alarn
glendirmitir.
Bireysel Eylem Plan (IAPs), isizlik denei alclar iin, hem gen
hem yallar kapsayacak ekilde geniletilmi ve bylece daha aktif i
Seulde bir apartman sitesiModernleme sreci ve ekirdekailenin ortaya kmasyla, apartmanrahatlk yznden ehirde oturanlarnen tercih edilen konut tipi oldu.
Birim: Bin konut birim.Kaynak: Toprak, Ulam ve Denizcilik leri Bakanl
Konut naas Durumu
2009
2010
2008
2006
2000
1990
1980
1970
382
387
371
470
433
750
212
115
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
22/131
42 43
zmek ve ev maliyetlerini istikrara kavuturmak iin, konut ina etmede
kullanlacak arsa miktarn arttrma ve kk konut birimlerinin yaplmas,
hkmetin bata gelen nceliklerinden biri olmutur.
Bu amala, tekrar imar etme ve yeniden ina dzenlemeleri kolaylatrl-
acaktr. Bogeumjari konutlamalarn destekleme plan 2008de kurularak
2018e kadar 1.5 milyon konut birim salanacaktr.
Hkmet 2000 ve 2008 yllar arasnda, her yl 600 bin ile 700 bin konut
birim salamtr. Ykselen arsa fiyatlar ve modern yaam tarzndan yana
kullanlan belirgin tercihlerle apartmanlarda yaayanlarn oran srekli art
gstermitir. 1985te konutlarn sadece %13.5i apartman iken, 2005 ylnda
apartmanlarn oran %52.5e ulamtr. Koredeki apartmanlarn ounda kat
mulkiyeti yaygndr.
Salk ve Tbbi Hizmetler
Korenin ekonomik geliimindeki baarsyla beraber, Korelilerin genel
salklar geen krk ylda nemli bir ekilde gelimitir. 1960ta ortalama
yaam sresi erkekler iin 51, kadnlar iin 54 idi. Bu rakamlar 2009da
erkekler iin 77ye, kadnlar iin de 83.8e ykseldi. Bebek lm oranlar ile
birlikte anne lm oranlar da bariz ekilde azalmtr.
Bu gelimeler, beslenme biimindeki gelimeler ve mevcut salk ve
tbbi hizmetlerle dorudan balantldr. 1985 ylnda ulusal salk giderleri
kii bana 85,000 won iken, 2007 ylnda bu rakam 1,266,000 won olmutur.
Tbbi sigorta ve tbbi destek eklindeki salk bakm ilk kez 1977
ylnda balam olmasna ramen 1980e kadar sigorta kapsam oran sadece
%29.5 idi. 2007 Aralk itibariyle nfusun %96.3 salk sigortas kullanmaya
balamtr, kalan %3.7lik oran ise direkt tbbi yardm alabilecek durumdadr.
Hastaneler ve tbbi personel tedarikleri srekli olarak artmtr. lkedeki
hastane ve kliniklerin (Dou tbbi hastane ve klinikleri dahil) toplam says
1975 ylnda 11,183 idi ve bu say 2007de 52,914e kt. Bu arada toplamda
19,588 olan lisansl doktor says da 2009 ylnda 116,693e ykseldi.
Kore; mide kanseri tedavisi, karacier nakli ve estetik ameliyatlar gibi
tbbi hizmetlerdeki sekin kalitesiyle vnr. Yksek ileri tbbi teknoloji ve
makul tbbi masraflarn birlemesinin sonucunda, tedavi amacyla Koreyi
ziyaret eden yabanclarn saysnda belirgin bir art olmutur. Ayn zamanda
Kore hkmeti, yabanc hastalarn tbbi ar merkezi araclyla tek aamal
hizmet almalarn mmkn klacak altyap binasna destek salad. Tbbi ar
merkezi, yabanc hastalarn Korede bulunduklar sre boyunca ikayetlerini,
rahatszlklarn ve tedavide kasten veya kastsz olarak yaplan yanl veya
ihmalleri zmek iin 5 dilde 24 saat (Tel. No. 82-15777-129) tbbi danma
hizmeti salamaktadr.
Birim: Kii saysKaynak: Kore statistik Not: Tbbi personele doktorlar, diciler, Dou tbb doktorlar, lisansl eczaclar, ebeler vehemiriler dahildir.
Yabanc bir vatanda medikalturizmin bir paras olarakcheck-up yaptrrken.
Kii Bana Den Lisansl Tbbi Personel Says
2005
2000
1995
1990
1985
144
191
228
314433
450
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
23/131
44 45
Sosyal Gvenlik
1980 sonlarndan beri deiik sosyal gvenlik sistemleri yrrle kondu.
Bunlar, salk sigortasnn ve tbbi yardmn geniletilmesini ieren 1988
ylnda balatlan Ulusal Emeklilik Servisi ve 1995 ylnda balatlan sizlik
Sigortas Sistemidir. Bylelikle hkmet insanlarn saln gvenceye
alabilecek bir toplum kurmann temelini salam oldu. Korede ikamet eden
18-60 ya aras her birey kazanlar ne olursa olsun otomatik olarak Ulusal
Emeklilik Servisine dahildir.
Bu sistemin temel amac, ekonomik ynden etkin nfusa, ekonomik
sknt durumunda minimum gvence salamak ise de, ekonomik ynden
etkin olmayanlara gvence salayan programlar da vardr. Bu kamu yardm
programlar temelde iki blmden oluur: temel giderler dentisi ve tbbi
yardm.
Ykselen yaam standartlar, salk ve tbbi hizmetlerdeki gelimeler
dolaysyla Korelilerin ortalama ya hzla ykseldi. Dolaysyla, yllar
getike yallarn says da belirgin biimde artt. 1960ta 65 ve zerindeki
yalarda olanlar Korenin toplam nfusunun %2.9unu olutururken, 2009un
sonuna gelindiinde bu oran 10.7e ulamtr ve 2018 ylna kadar 14.3e
ulamas beklenmektedir.
Yallarn yaam niteliklerini ykseltmek iin uygulanan politikalar
unlar iermektedir: Asgari cret dzeyinin altnda yaayan yallara
dorudan denceler salamak, taban ileri ya maann balatlmas, uygun
i alanlar ve i bulma merkezleri aarak yallar iin istihdam olanaklarn
geniletmek, yallar iin salk sistemlerini glendirmek ve uzun dnem
salk sigortas sisteminin balatlmas, yallar iin eitli sosyal tesisler
amak. Temel ileri ya maa sistemi Ocak 2008de balam ve 65 ya zeri
dk gelir snfna dahil olanlar maa iin uygun bulunmutur. Yallar iin
uzun dnem salk sigortas sistemi 2008 Temmuz aynda balatlan, yallarn
genel saln gelitirmek ve mali ykleri azaltmak iin tasarlanm, sosyal
sigorta bak anlaysyla, yalln sebep olduu akl hastalklar ve felten
zdrap ekenlerin bakmn garantilemektedir.
Sosyal gvenlik nlemlerinin glendirilmesiyle, zrllerin
gereksinimleri konusunda bilinlenme artmaktadr. Engelliler artk 15
kategoride snandrlmaktadr. Yalnzca 2008 ylnda 49 milyonluk toplam
nfusun 2.43 milyonu engelli olarak kaydedilmitir. Sakatlktan etkilenenler
iin devam eden mali sorumluluklarn eksiltilmesi abalarnn bir paras
olarak, hkmet sakatlk denei oluturdu, ayrca engelli ocuklar denei
de mmkn hale geldi.
Kore Birlemi Milletler Engelli Haklar Szlemesinin de taraarndan
biridir. Bu bakmdan, Engellilik Ayrmclk Yasa ve Doru Yardm yasas
Nisan 2008de yrrle girmi ve Kore Asyada byle bir yasay yrrle
koymu ikinci lke durumuna gelmitir.
Drt Sosyal Sigorta Program
Program Balad Yl Temel Ama
Ulusal Emeklilik 1988 Gelir gvenlii
Salk Sigortas 1977 Tbbi bakm
sizlik Sigortas 1995 sizlerin rahatlamas
Sanayi Kazas Sigortas 1964 Sanayi kazalar iin tazminat
Kaynak: www.4insure.or.krYallara sayg
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
24/131
46 47
Kadnlar
Geleneksel Kore toplumunda kadnlarn rol byk oranda ev yaam ile
snrlyd. Gen yalardan balayarak kadnlara gelecekteki rolleri olan elie
ve annelie hazrlanmak iin boyun eme ve sabr gibi erdemler retilir,
erkekler gibi toplumsal faaliyetlere katlma frsat tannmazd. Rolleri ev
ileriyle snrlyd.
1948 ylnda Cumhuriyetin kurulmasyla birlikte kadnlar, eitim, i ve
kamu yaantsnda anayasal haklarn almay baardlar.
Mart 2005te, hkmet, kadn ve erkein eit olduu topluma doru
byk adm atm ve kadnlara kar ayrmcln en byk rnei olan aile
reislii sistemini kaldrmtr. Bu sistemin kaldrlmas, demokratik deerler
ve kadn erkek eitliine dayal yeni aile kltrnn temellerini kurmutur.
Ekonomik gelime artp Korelilerin yaama koullar gelitike, kadnlarn
eitim basamaklar da ykselmeye balad.
Korede ilk ve orta okul renimi zorunlu ve paraszdr. 2005 itibariyle
lke ocuklarnn %100 ilkokula girmitir. Kz ve erkek rencilerin
ortaokul ve lise katlm yzdeleri hemen hemen ayn durumdayd. Lise
mezunu erkek rencilerin toplamda %81.6s yksekokul ya da niversitelere
giderken kz renciler iin bu oran %82.4tr. Bugn kz renciler erkek
rencilere gre daha yksek niversitelileme oranna sahiptirler.
Sanayileme, alan kadnlarn saysn srekli ykseltmitir, 1965te
37.2 olan oran 2010da 49.4e kmtr. Kadnlarn igc iindeki tipik
yerlerine bakarsak, 1975 ylnda kadnlarn yalnzca %2si meslek ya da
ynetim katmanlarnda yer alrken, %3.7si bro ilerinde alyordu. Fakat
2010a varldnda, kadnlarn %21i profesyonel ve ynetim pozisyonlarnda
alrken, geri kalan %17.8i bro ilerinde almaktayd. Bugn Koreli
kadnlar eitli alanlarda etkin olarak grev yapmakta ve bylece topluma
nemli katklarda bulunmaktadrlar.
Son zamanlarda kadnlar baz alanlarda, zellikle de devlet sektrnde
byk atlmlar yapmaktadrlar. rnein meclisin kadn yeleri olduka
Gwacheon Devlet Sitesindeki resmi atama treni iin bir araya gelmi kadn savclar.
Mart 2008 ylnda Gney Korenin ilkastronotu olan Yi So-yeon, uluslararasUzay stasyonunda 11 gn geirdi.
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
25/131
48 49
art gstermitir. 16. Ulusal Meclis(2000-2004) te 16 (%5.9) olan kadn
ye says, 18. Ulusal Meclis(2008-2012) te 43 (%14.4)e kmtr. En
son yaplan baroya kabul snavndaki baarl adaylarn %41.5i kadnlardr.
Yksek seviyeli devlet memurluu ve dileri hizmetleri snavn baaran
kadnlarn oran srasyla %47.7 ve %60a tekabl eder ve neredeyse hemen
hepsi hakim, savc, mdr vekili dzeyinde memur ve diplomat olarak greve
balamlardr.
EitimKoreliler eitime eskiden beri kiisel doyum ve toplumsal ykselme arac
olarak ok nem verirler. ada okullar 1880lerde ald. 1948de Kore
Cumhuriyetinin kurulmasyla hkmet modern bir eitim sistemi kurmaya
balad ve alt yllk ilkokul zorunlu oldu. Bugn Kore, dnyann okuma
yazma oran en yksek lkeleri arasnda olmakla vnmektedir. Korenin
geen krk yl iindeki hzl ekonomik bymesinin ve bilim insanlar,
mhendisler, uzmanlar yetitirmesinin ana kayna olarak ekonomisinin
nemi zellikle belirtilir.
Okul Sistemi
Korenin okul sistemi 1-3 yllk anaokulu, 6 yllk ilkokul, 3 yllk ortaokul, 3
yllk lise ve 4 yllk niversite ya da yksekokul, ayrca niversitede doktora
derecesine varan derslerden oluur. Ayrca master, yksek lisans ve doktora
adaylar iin yksek lisans eitim programlar bulunur. Bunlarn dnda 2-3
yllk nlisans okullar ve meslek okullar vardr. lkretim zorunludur ve
Eitim Sistemi
lkokul rencileri, Korenin en doudaki topra Dokdonun resimlerini gsteriyorlar.
Okulncesi
lkokulEitimi
OrtaokulEitimi
YksekEitim
4~6 7~12 13~15 15~18 19~29
Anaokulu
lkokul
Belediye (Kent)
Okulu
zel Alan Okulu
Ortaokul
Belediye (Kent) Lisesi
zel Alan Okulu
teki Okullar
Yksek Lisans Okulu
teki Okullar
Teknoloji Enstits
Hava ve Haberleme niversitesi
ki Yllk Yksek Okul
Eitim Enstits
Endstri niversitesi
Yksek Okul ve niversite
Lise
Hava ve Haberleme Lisesi
irkete Bal Lise
Ticaret Lisesi
zel Alan Okulu
teki Okullar
Ya
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
26/131
50 51
devam oran yaklak %100dr. 3 yllk ortaokul renimi de 2004 ylndan
itibaren yurt apnda zorunlu hale getirilmitir.
2010 ylnda Korede 411 yksek renim kurumu, toplam 3.64 milyon
renci ve 77,697 yksek retim eleman vardr.
Kore Aratrmalar
Kore aratrmalar terimi, 1945te ulusal bamszln kazanlmasndan
hemen sonra, Korenin tarihi, kltr ve toplumsal-siyasal sistemi de iinde
olmak zere Kore zerine aratrmalar gelitirmek iin akademisyenlerin
abalaryla ortaya kt. 35 yl sren smrgelik dneminde yaplan akademik
almalar bastrlm ya da Japon bak asnn basks altnda kalmt.
Son yllarda gittike artan sayda yabanc aratrmacnn Kore
zerinde incelemeler yapmasnn yannda, hkmet, 1978de kurulan Kore
Aratrmalar Akademisi ve ondan iki yl sonra alan Kore Aratrmalar
Akademisi Mezuniyet Sonras Enstits araclyla i aratrmalar
destekledi.
ubat 2010da devlet yksekokullar, 4 dalda Beeri Bilimler, Kltr
ve Sanat, Sosyal Bilimler, Uluslararas Kore Aratrmalar- 567 yksek lisans,
299 doktora sahibi yetitirmitir. Eitim sresi boyunca 220 Koreli ve yabanc
renci yksekokulun yksek lisans ve doktora programlarna kaydolmutur.
Yabanc mezunlar, profesr ve Kore aratrmaclar olarak aktif olduklar
lkelerine geri dnerler.
Kore aratrmalar yurt dnda kltr adamlarnn gittike daha ok
dikkatini ekmeye balamtr ve gnmzde in, Japonya, Amerika Birleik
Devletleri, Rusya, Fransa, Almanya, Tayland,Vietnam, Polonya, Danimarka,
svire, Ukrayna, Macaristan ve baka lkelerdeki 735 niversitede ilgili
dersler verilmektedir.
MedyaGazeteler ve Haber Ajanslar
Kore basn 100. yan am durumdadr. Korenin ilk modern gazetesi olan
Dongnip Sinmun (Bamsz Gazete), 1896 ylnda Dr. Seo Jae-pil tarafndan
Dongnip Sinmun (Bamsz Gazete)7 Nisan 1896da yaymlanmaya baland.Korenin kiiye ait, tamam Hangeul olan (Korealfabesi) ilk gazetesi.Kltr snar yabanc rencilerin geleneksel mzikritmini renmelerinde yardmc olur.
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
27/131
52 53
kurulmutur. 4 kk sayfadan oluan bu iki dilli gazete, haftada kez
yaynlanyordu. lk sayfas Korece, son sayfas da ngilizce olan 300 kopya
baslyordu.
Sonraki yllarda, Kore gazeteleri, en bata gelen amalarn, Kore
halknn ulusal davalarn ykseltmede ve insanlarn gzlerini hzla deien
dnyaya amakta buluyorlard. Gazeteler Japon smrge ynetimi srasnda
(1910-1945) bamszlk hareketleri iin de nemli rol oynadlar.
Chosun lbo ile Dong-a lbo, Korenin en eski iki gazetesidir. Her ikisi
de 1920de 1 Mart Bamszlk Hareketi sonrasnda kurulmutur ve bamsz
genel politikalar ile kamuoyu zerindeki byk etkileriyle bilinirler.
Kore gazeteleri son yllarda modern bask tesis ve ekipmanlar
konusunda kayda deer yatrmlarda bulunmulardr. ok renkli matbaaclk
kapasitesiyle bilgisayar donanml karakter dizgisi ve dzenleme sistemlerini
en ok ulusal gnlk gazeteler kullanmaktadrlar.
Bunlarn yan sra Yonhap Haber Ajansnn Avrupa, Kuzey Amerika,
Ortadou, Gneydou Asya ve Gney Amerikada 49 denizar brosu
vardr.
Televizyon
Kore Cumhuriyetinde televizyon yayn 1956 ylnda Seulde zel mlkiyete
ait ve ticari olarak yayn yapan bir istasyonun kurulmasyla balad. Ama bu
ilk televizyon istasyonu 1959da bir yangnla yok oldu. Aralk 1961de KBS
TV, Koredeki ilk tam yaynl televizyon hizmeti olarak Seulde hkmet
tarafndan almtr. Dier irketi TBC TV, Aralk 1964te yayna balad.
Munhwa Yayn irketi, Austos 1969da Korenin nc televizyon
istasyonu olan MBC TVyi kurdu. SBS (Seul Yayn Sistemi), 1990da zel
bir ynetimle yayna balad.
KBS, MBC, SBS ve EBS yayn istasyonlar ebekeleri, 2001in ikinci
yarsndan itibaren Seul metropolitan blgesinde dijital yayna balamtr. Bu
hizmet 2002 ylnda Seulde daha byk bir alana ve evre blgelere kadar
geniletilmitir.
1990da kablolu televizyon deneme yaynlar balad. Toplumda bilgiye
ve deiik elence trlerine kar istek artarken kablolu televizyona talep de
geniledi. 2009 ylnn sonlarnda 15.2 milyon kablolu TV aboneleri, deiik
alanda yayn yapan 120 kablolu kanal izleyebilmekteydi.
IPTV (nternet Protokol Televizyonu)nun geliimi de, Korenin
enformasyon ve teknoloji alanndaki liderlerden biri olmasna yol amtr.
Kore Komnikasyon Komisyonu (KCC)ye gre, 2010 yl sonuna gre IPTV
hizmeti abonesi 3.086 milyon olarak tahmin edilmitir.
Radyo
Bugn Kore Cumhuriyetinde toplam 54 radyo istasyonu bulunmaktadr.
Korede televizyona olan ilginin artmasna ramen, radyo dinleyicileri de hala
artmaya devam etmektedir.
Balca Yabanc Gazeteler ve Alar
Medya Dil nternet Sayfas
Korea Times ngilizce www.koreatimes.co.kr
Korea Herald ngilizce www.koreaherald.co.kr
JoongAng Daily ngilizce joongangdaily.joins.com
Arirang TV
KBS worldnet
ngilizce, ince, Arapa
ngilizce, ince, Japonca
www.arirang.co.kr
www.kbsworld.net
(2011 ubat itibariyle)
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
28/131
54 55
Eitim Sevyelerine Gre almalar
Birim: Bin KiiKaynak: Kore statistik, 2010
Ortalama Yaam Sresi
2010da yeni evlilerin ya ortalamas
erkekler iin 31.8, kadnlar iin 28.9dur.
2009 yl ortalama yaam sresi
erkeklerde 77.0, kadnlarda 83.8dir.
Yksek Okul, niversite Mezunlar ve st
Lise Mezunlar
Ortaokul Mezunlar ve Alt
Birim: Yl
Kaynak: OECD Salk Verisi, 2010
Bir Bakta Toplum
Yurtdnda renim Gren
Orta & Lise rencileri
Toplam Dourganlk Oran
Birim: kii
Kaynak: Kore Eitimsel Geliim Enstits
Birim: kiiKaynak: Kore statistik, 2010
Kaynak: Kore statistik, 2009
Koredeki anaokullar says 901den
(1980) 8,388e (2010) kmtr.
Liseye devam eden ortaokul
mezunlarnn oran 2010da % 99.7 idi.
Lise rencilerinin Aktivitelerde
Geirdikleri Ortalama Zaman
%6.4
Dier
%14Sosyal Yaam/
bo zaman
deerlendirme
38.2%
Kiisel
Zaman
41.2%
Ders alma
24SAAT
4.53
2.82
1.57 1.471.19 1.15 1.22
1970 1980 1990 2000 2008 2009 2010 2,024
3,692
12,252
15,697 15,327 14,818
9,749
1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009
9,275
9,618
4,936
20072008
2009
86.1
83.8
79.3
80.475.3
77.0
Male Female
2007
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
29/131
Koredeki UNESCO Kltr Merkezi
Gzel Sanatlar
Edebiyat
Resim
Mzik ve Dans
Tiyatro ve Sinema
Mzeler ve Gsteri Salonlar
Bir Bakta Kltr ve Sanat
3KltrveSanat
Kore geleneksel dansndan ilham alnarak oluturulmu modern dans eseri Birin bir sahnesi
(Lee Jeong-yun, Kore Ulusal Dans Topluluunun ba Danss, Kim Joo-won, Kore Ulusal Bale
Topluluunun ba danss)
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
30/131
58 59
Korenin corafyas dnyann en byk ktasndan da doru km bir
yarmada olmasndan dolay zgn Kore karakteristiinin gelimesinde
olduka etkili olmutur. lkenin kltr ve sanatnn temelleri, kta ile ilgili
zellikler ve ada insanlarnn bileimi olan Kore kimliidir. Binlerce yl
boyunca Kore, bulunduu utaki konumuna ramen, Asyann baskn ktasal
kltrleriyle etkilemitir. lke, dier Asya blgelerindeki temel din ve
geleneklere uyum salarken, bazlarnn Kore kltrnn merkeziyetilii
dedii farkl ve belirgin bir kltr meydana getirmitir.
Bu topografik etki altnda Kore halk, dingin ama evik, umutlu ama
duygusal bir kltr yaratan bar bir dinamik kimlik gelitirmitir.
Koredeki UNESCO Kltr MerkeziDnya Miras
UNESCO, Korenin baz kltr hazinelerini Dnya Miras Listesine koyarak,
Kore kltrnn esiz deeri ve belirgin karakterinin geerliliini kabul
etmitir. 1995te UNESCO, her ikisi de Gyeongsangbuk-do Blgesindeki
Gyeongjuda bulunan Bulguksa Tapna ve Seokguram Maarasn,
Gyeongsangnam-do Blgesindeki Tripitaka Koreana tahta kalplarnn
korunduu Haeinsa Tapna Janggyeongpanjeonu, ve Seuldeki Jongmyo
Kraliyet Soyu Mabedini listesine eklemitir.
Seuldeki Changdeokgung Saray ve Suwondaki Hwaseong Kalesi
1997 ylnda listeye alnmtr. 2000 ylnda iki kltr hazinesi daha listeye
3Kltr ve Sanat
eklenmitir: Gochang, Hwasun ve Ganghwado Dolmen Siteleri ile saysz
kltr hazinesi ve tarihi sitenin itinayla korunduu eski Silla Krall (M.
57-M.S 935)nn bakenti olan Gyeongju Tarihi Alanlar. 2007de UNESCO,
dnya tarihine tanklk eden Korenin volkanik adas olan Jeju-do Adas
ve lava tplerini, olaanst gzelliin doal varl olarak adlandrmtr.
2009da Joseon Hanedannn 40 kraliyet mezar da listeye eklenmitir. Bu
mezarlar, ngilizcede de ince ad feng shui olarak bilinen, topografya
zerine kurulu kehanetin eski teorisine gre yaplmtr.
Bulguksa Tapna ve Seokguram Maaras, Silla Krall dneminde
babakan Kim Dae-seong (701-774) tarafndan 751 ylnda yaplmaya
balam ve 23 ylda tamamlanmtr. Babakan Kimin, nceki hayatnda
dul bir kadnn erdem sahibi olu olarak yaad iin, sadrazam olu olarak
yeniden dnyaya geldii yazlmtr. Kendisi babakan olmu ve 750 ylnda,
bu hayattaki anne ve babasn onurlandrmak iin Bulguksann yapmn,
nceki hayattaki anne ve babasn onurlandrmak iin Seokguramn yapmn
denetlemek amacyla istifa etmitir. Bulguksada halka ak ibadetler,
Gyeongjudak Bukguksa Tapnann Grkemli Girii. Tapnak 1995 ylnda UNESCO DnyaMiraslar Lstesine kaydedilmitir.
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
31/131
60 61
Seokguramda ise kraln zel ibadetleri gerekleiyordu.
stste yerletirilmi ta katmanlarn zerine ina edilmi olan
Bulguksa, Tohamsan Dann ormanlk eteklerindeki kayalk blgenin
organik bir parasym gibi grnr. Tapnak evleri Seokatap (Buda
pagodas) ve Dabotap (birok hazine pagodas) da merdivenler gibi
-Cheongungyo (Mavi Bulut Kprs), Baegungyo (Beyaz Bulut Kprs)
ve Chilbogyo (Yedi Hazine Kprs) simgesel olarak laik dnyadan
Budann ruhsal dnyasna nclk ettikleri iin kpr olarak adlandrlrlar.
Tapnak arazisi iinde ve dnda, altn kaplama Buda heykelleri dahil olmak
zere daha bir ok olaanst hazine vardr.
Daeungjeon (Ana Salon)un ald avluda Korenin en gzel
iki pagodas bulunur. 8.3 metre yksekliindeki Seokatap ile 10.5
metre yksekliindeki Dabotap yaklak 756 ylnda ina edilmilerdir.
Seokatap erkeksi sadelik ve cmert arballkla karakterize edilmitir ve
Sakyamuninin koyduu ruhsal kurallar simgeler. Sslemelerle dolu ve
kadns izgiler tayan Dabotap ise dnyann karmakln simgelemektedir.
Seokguram Maaras, geen srede bir ka kez restore edilmtir. inde,
oturan byk bir Buda heykeline elik eden 38 Bodhisattva (Budist dncede
kendini tm duyarl canllarn Budala ulamasna yardmc olmaya adam
kii)nn olduu kayaya oyulmu yapay bir maaradr. Maara, Bulguksa
Tapnann evresindeki yontular gibi granitten yaplmtr.
Seokguram, bir koridorla birbirlerine balanm dikdrtgen biimindeki
bir giri hol ile kubbe tavanl yuvarlak bir odadan oluur. Tek bir granit
kayadan yontulmu 3.5 metre yksekliindeki Buda lotus iei sslemeli
bir taht zerine bada kurmutur. Yz douya bakar, sessiz bir meditasyon
iinde gzleri kapal, yznde sakin ve her eyi bilen bir ifade vardr.
Seokguram, Sillann mimari, matematik, geometri, fizik, din ve sanat
bilgilerinin bileimini temsil eder ve Korenin Budist aheserlerinden biridir.
Haeinsa tapnandaki iki muhafaza salonu olan Janggyeongpanjeon,
Budist kanunlarnn Goryeo Hanedan (918-1392) versiyonu, 81,258 tahta
yazma kalbndan oluan Tripitaka Koreanann korunduu yerdir. Sahip
olduu 52 milyondan fazla ince karakter, Tripitaka Koreanay bugn
Bulguksa Tapna Sitesindeki Seokguram Maarasnn ana Budas Tripitaka Koreana tahta kalplar deposu olan Heinsa Tapna Janggyeong Pangeon
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
32/131
62 63
dnyadaki en eski ve en kapsaml Budist kanunlar haline getirir.
Jongmyo Kraliyet Soyu Mabedi, Joseon Hanedan (1392-1910)ndan
yl sonra 1395 ylnda, kral ve kralielerin mezarlar iin ayrlm bir yer
olarak kurulmutur. zenle hazrlanm ve Jongmyo eryak adndaki zel
tren mziinin elik ettii anma trenleri szl ve soyut insanlk mirasnn
bayaptlar olarak seilmitir. Joseon atalar iin anma trenleri her Maysn
ilk Pazar gn yaplr.
Changdeokgung Saray 1405 ylnda yaplm, 1592deki Japon igali
srasnda yaklm, daha sonra da restore edilmitir. Sarayn kendisi ok
grkemli bir yapttr ama zellikle ilgi ekici olan, sarayn yaratc izgileri ve
gzelliiyle nl arka bahesi Huwon, ayn zamanda sr bahesi Biwon olarak
da adlandrlr. Saraya dahil 405,636 metrekarelik alann neredeyse drtte
n kaplayan bahe, gzel kulbeleri, salonlar, lotus iekli havuzlar,
ilgin biimde kayalar, tatan kprleri, merdivenleri, su arklar, sk aalar
arasna dalm pnarlaryla geleneksel Kore bahesinin zelliklerini tar.
Hwaseong Kalesi, Seuln gneyindeki Suwon kentinde 1796 ylnda
34 ayda ina edilmitir. Korenin en ileri askeri kalesini yaratmak iin en son
yapm teknolojisi, askeri savunma teorileri ve estetik ilkeler birletirilmitir.
Kentsel merkezin evresindeki bir yayla boyunca uzanan ve dalk bir arazi
zerinde olan kalede drt byk ve yedi kk kap, karargahlar, gzlem
kuleleri, mazgall siperler, sancaklar ve snaklar vardr. 5,743 metrelik evre
duvarnn byk blm hala ayaktadr.
1. Changdeokgung Saray, Joseon dneminde ina edilen Seul Jongno semtindekisaray.
2. Dolmen, Korede Tun ann balca mezar tipi.3. Suwondaki Hwaseong Kalesi, Hem Dou hem Batnn askeri mimarisinin
birletirmesinin esiz rnek.4. Silla Kraliyet Mezarlar, Gyeongju Tarihi Alan iindeki Silla Hanedanndan
kraliyet mezarlar.5. Jongmyo Mabedi, Joseon dneminin len krallarn ve kralielerin levhalarnn
sakland konfys kraliyet mabedi .
1
3
2
4
5
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
33/131
64 65
Gyeongju Tarihi Alanlar ve Jeollabuk-do Blgesi Gochang, Jeollanam-
do Blgesi Hwasun ve Ganghwa ile Incheon Dolmen Siteleri 2000 ylnda
listeye eklenmitir. Gyeongju, binlerce yl boyunca Silla Krallnn bakenti
idi ve bu alan tarihsel zelliklerinin zenginliinden dolay Duvarsz Mze
olarak adlandrlmaktadr.
Volkanik Jeju Adas ve Lava Tpleri 18,846 hektarlk alan oluturur.
Bunlar; en iyi lav tp maaras olarak deerlendirilen, ok renkli karbonatl
tavan ve zemini, koyu renkli lav duvarlar ile Geomunoreum, kaleye benzeyen
ve okyanustan ykselerek gelen Seongsan Ilchulbong krateri ve elaleleri,
ok ekilli kaya oluumlar ve kk krater glleriyle Korenin en yksek
da olan Hallasan Dadr. Bu muhteem gzellikteki alanlar ayn zamanda
gezegenin tarihine, zelliklerine ve dnyamz biimlendiren srece tanklk
ederler.
Joseon Hanedannn kraliyet mezarlar inde feng shui olarak
bilinen, cora kehanetlerin Kore versiyonu olan pungsuya ve o zamann
ynetim ideolojisi Konfyslk prensiplerine bal kalnarak yaplmtr.
Dier lke mezarlarnda kolaylkla bulunamayacak trdeki gzellikleriyle
vnrler. Mezarlar; Joseon dnemi boyunca yerleim, mimari dizayn ve
kullanm ile ta objelerin kullanm lsne ok iyi yansm doa ve evren
bak alarna ettikleri tanklk iin vlrler. Mezarlarn kltrel deeri,
daha ileride, Joseon Hanedannn bugne ulaan uzun tarihi boyunca atalar
anma trenleri geleneinin korumasyla grlebilir.
Temmuz 2010da Dnya Miras Komisyonu Brezilyann bakenti
1. Hahoe Ky, 2010 ylnda UNESCO Dnya Miraslari Listesine kaydedilenKorenin en eski tarihi airet ky.
2-3. Jejudo Adas dnyann birok volkanik faaliyetler ve ekosistemler hakkndakianlaylar gelitirmitir. Hallasan Dann gzel manzaras, biyo-eitlilii vecora zellikleri dnyann doa miras olarak olaanst evrensel deeresahiptir.
4. Joseon Hanedan Kraliyet Mezarlar, Gyeongneung (Kral Heonjong).
1
2 3
4
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
34/131
66 67
Brasiliadaki 34. genel toplantsnda, her ikisi de Gyeongsangbuk-do
Blgesinde olan Hahoe ve Yangdong Kylerinin benzersiz kltrel
deerlerinden dolay Dnya Miras sitesi olarak listeye alnmasn
onaylamtr. ki kyn de, Joseon dnemindeki Konfysle ynelik
merkezli sivil hayatn korunmas iin geerlilikleri kabul edilmitir.
Dnyann Bellei
1997de UNESCO, sonsuza kadar kaybolma tehlikesinde olan miras
niteliindeki belgelerin korunarak yaylmas amacyla Dnyann
Bellei kaytlarn yapmaya balad. Bu listeye eklenen Kore miraslar;
Hunminjeongeum (halk eitmek iin retilen sesil yazm sistemi), Joseon
Wangjo Sillok (Joseon Hanedan vakayinamesi), Buljo Jikjisimcheyojeol
(Budist bilgelerin retileri), Seungjeongwonilgi(kraliyet sekreterlii
gnl), Tripitaka Koreana resimli tahta kalplar ve eitli Budist yazlar ve
Uigwe (Joseon Hanedan kraliyet tutanaklar), ve Donguibogam (Dou Tbb
Prensip ve Uygulamalar) dr.
Hunminjeongeum, Joseon Hanedannn 4. Hkmdar Kral Byk
Sejong (1418-1450) tarafndan yaratlm Kore alfabesi Hangeuln
retilmesinde balang kabul ediliyordu. Yeni alfabe 1446 ylnda resmiyet
kazand.
Joseon Wangjo Sillok, her devrin tarihsel kaydn hazrlama gelenein-
den kaynaklanmtr. 1413 ylnda Joseonun kurucusu ve ilk hkmdar
olan Kral Taejonun vakayinamesiyle balam ve 1910da hanedanln
son buluuna kadar devam etmitir. Vakayinameler, Vakayiname Derleme
Memuriyet (Chunchungwan)indeki tarihiler tarafndan tasarlanm ve
gvenli korunmann salanmas iin nshalar lkenin farkl ksmlarndaki
zel saklama yerlerinde muhafaza edilmitir.
Buljo Jikjisimcheyojeol, 1372de Rahip Baegun (1298-1374) tarafndan
derlenmitir ve Zen Budizminin temel unsurlarn ierir. Baln anahtar
kelimeleri Jikjisimce, Zen uygulamalaryla aydnlanmaya ulama ile ilgili
nl deyimden alnmtr. En arka sayfasndaki amblem, kitabn 1377 ylnda
Heungdoksa Tapnanda oynatlabilir metal harflerle basldn gsterir.
Bu, Almanyada baslm Gutenberg ncilinden 80 yl ncesine denk gelir
ve Buljo Jikjisimcheyojeolu dnyann hareketli metal harerle baslm ilk
kitab olma unvann almtr.
Seungjeongwon, Joseon Hanedannn kraliyet sekreterlii, haned-
anln ilk kral Taejo (1392-1398)dan 27. ve son kral Sunjong (1907-
1910)a kadar, gnlk olaylarn detayl kayd ve sarayn resmi i takvimi
olan Seungjeongwonilgiyi tutmaktan sorumluydu. Fakat gnmzde sadece
3,243 gnlk mevcuttur. Seungjeongwon lgide en fazla saydaki gerek
UigweJoseon Hanedan Kraliyet Protokollar.
Hunminjeongeum1446 ylnda, Kral Sejongun 28inci yl,yaynlanm bu kitaptaHangeul (KoreAlfabesi)n ilkeleri kaydedilmitir.
Buljo Jikjisimcheyojeol1377 ylnda baslm, oynatlabilir metalharerle baslm dinyann en eski kitap.
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
35/131
68 69
tarihi bilgi ve Joseon Hanedannn devlet srr kaytldr. Joseon Hanedan
Vakayinamesi iin en ncelikli kaynak olarak kullanlmtr ancak deer
olarak vakayinamenin kendisinden ok daha stndr.
Bugnk alimlerce Tripitaka Koreana olarak bilinen Goryeo
Daejanggyeong (Goryeo Hanedan Tripitaka), bir Tripitaka (budist yazlar)
koleksiyonudur. 13.yyda Goryeo Hanedan (918-1392)nn emriyle 81,258
resimli tahta kalbn zerine oyulmutur ve gnmzde Gyeongsangnam-do
Blgesindeki Haeinsa Tapnanda koruma altndadr.
Miras niteliindeki kaytlarn zgn bir biimi olan Uigwe, 500 yllk
Joseon Hanedannn kraliyet tutanaklar koleksiyonudur. Resim ve yazlardan
oluan bu kapsaml ve sistematik koleksiyon, Joseon Sarayndaki tren ve
ayinler hakknda detayl aklamalar sunar. Bu zgn kayt miras dnyann
baka hibir yerinde bulunamaz.
Donguibogam (Dou Tbb Prensip ve Uygulamalar), 17.yyn
balarnda Heo Jun (1539-1615) tarafndan derlenip dzenlenmi, kraliyet
sarayndan talimatlara gre toplu tbbi uzman ve aydnlar destekli, tbbi bilgi
ve tedavi teknikleri ansiklopedisidir. alma Dou Asyadaki tp evrimini
ve daha fazlasn anlatmaktadr. Salk hizmetleri sistemi asndan, 19.yya
kadar benzeri grlmemi koruyucu tp idealleri ve devlet tarafndan salanan
toplum salk hizmetleri kirlerini gelitirmitir.
nsanln Manevi Kltrel Miras
1998de UNESCO nsanln Szl ve soyut Mirasnn Bayaptlar
beyannamesini oluturdu. 2001deki ilk beyannameden beri Korenin
soyut kltr miras bayapt olarak ilan edilmitir. Bunlar Jongmyo Jerye
ile Jongmyo-jeryeak (Kraliyet Soyundan Atalar iin Ayin Treni ve Tren
Mzii), Pansori (Destans arklar) ve Gangneung Danoje Festivali vb.
vardr. 2010da orkestra eliinde sylenen ve geleneksel bir mzik olan
Gagok, gnmzde mimara denk gelen Daemokjang ve Atmaca av ek olarak
kaytlara gemitir.
2003 ylnda nsanln soyut Mirasn Koruma szlemesinin kabul
edilmesiyle, bayapt olarak aklanm btn paralar 2008de nsanln
soyut Kltrel Miras Temsil Listesinde birletirilmitir. 2009 ylnda be
yeni eser listeye dahil olmutur. Bunlar; Ganggangsullae ember Dans,
Namsadang Serseri Palyaolarn Oyunu, Akbaba Tepesi Ayinleri, Rzgar
Tanralar iin Jeju Ayinleri ve Cheoyong Dansdr.
Jongmyo Jerye, atalarn ansna, Joseon dnemi kral ve kralielerin
ruhlarnn ebedi istirahat iin ruhlarn temsil eden levhalarn konulduu
Jongmyo Mabedinde dzenlenir. Ayinler boyunca Jongmyo-jeryeaka ayin
danslar, hanedan kurucularnn bireysel kahramanlklarn ven 11 paralk
Botaepyeong (Byk Bar Koruma) ve askeri becerileri ven 15 paralk
Donguibogam1610da Heo Jun (1539-1615)tarafndan tamamlanm olan,Kore tarihinde en baarl Doutb kitab olan Donguibogam,Temmuz 2009da UNESCODnya Miraslar Listesinekaydedilmtir.
Jongmyo-jeryeak (Kraliyet ailesiatalar iin ayin mzii)
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
36/131
70 71
Jeongdaeeop (Byk Hanedanl Kurma) elik eder. Bu iki alma 1447de
bestelenmitir. Jongmyoakjang olarak bilinen ve daha sonra eklenen iki para
bir ka yl sonra bestelenmitir. Yzlerce ayin yneticisi, mzisyen, dans
ve grevli etkinliklerde yer almtr. Bu da Konfys ayinlerin ciddiyet
ve ihtiamn yanstr. soyut bir kltrel bayaptn 500 yl boyunca orjinal
eklinin korunmas sk rastlanan bir rnek deildir.
Pansori, vokal ve eliindeki bir davulla sergilenen mzikal bir hikaye
anlatma trdr. Bu popler tek kiilik destan arklar, hem aristokratik hem
de folklor kltrn benimsemi etkileyici arkclk, stilize konuma ve
takliti jestler olarak nitelendirilir. Pansori, pan (insanlarn bir araya geldii
halk alan) ve sori (ark) kelimelerinin birlemesinden oluur. Erkek ya
da kadn vokalin, krsal lehe ve alimlerin edebi ifadelerini doalamayla
birletirdikleri gsteriler 8 saate kadar devam edebilir. Pansoriyi oluturan
kurgulama, karakterler ve durumlar Joseon dnemine dayanr.
Danoje, ay takvimindeki beinci ayn beinci gnne denk gelir. Hasatn
iyi gemesi iin dzenlenir ayn zamanda arpa ve buday ekme mevsimi
olan ilkbaharn bitiini gsterir. Geleneksel olarak, Seollal (Ay yeni yl)
ve Chuseok (kran Gn) ile birlikte en nemli bayramdan biriydi.
Pansori, bir vokal ve eliindeki bir davulla sergilenen mzkal bir hikaye anlatma trdr.
Gangwon-do Blgesindeki Gangneung Danoje Festivali Koredeki en byk
geleneksel festivaldir ve ay takviminin drdnc ayndan beinci aynn
bana kadar yaklak drt hafta devam eder. Festivalle birlemi mzik, dans,
edebiyat, tiyatro ve el sanatlar yksek sanatsal deere sahiptir. Bu gsteriler
tarihin izlerini ve halk tabakas olarak adlandrlan asl olmayan snfn yaam
biimini sergilemektedir. Ayn zamanda Konfyslk, amanizm, Budizm
ve Taoizm gibi Korenin dinsel geleneklerinin de dahil olduu festival
seremoni ve gsterilerde eitlilik sunar.
Ganggangsullae ember Dans geleneksel olarak, Seol (Yeni Yl),
Daeboreum (Byk dolunay, ay takvimine gre yln ilk dolunay), Dano
(ay takviminde beinci ayn beinci gnne denk gelen bayram festivali),
Baekjung (Temmuz 15te llerin ruhlarn onurlandrmak iin dzenlenen
Budist treni), Chuseok (Kore hasat festivali) ve Junggu (ay takvimine gre
Eylln 9undaki festival) gibi mevsimsel bayram ve festivallerin bir paras
olarak akamlar yaplrd. zellikle en byk Ganggangsullae ember Dans
Chuseok nedeniyle gerekletirilirdi.
Ganggangsullae ember Dans, ark, dans ve mziin birletii basit
bir sanat eklidir ve Kore halk arks dansna benzetilebilir. Ganggangsullae
GangneungDanojeFestivalindenmaske dans.
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
37/131
72 73
ember Dans gsterisi ember halinde el ele tutumu kadnlardan oluur.
lerinden biri lider vokal (sori) iken dier kadnlar arknn bir sonraki
dizesiyle ona karlk verirler. Bu sanat biimine zg halk oyunlarna buk
(davul) ve janggu (kum saati eklindeki davul) gibi Korenin geleneksel
enstrmanlaryla alnm folklor mzii elik eder.
Jeju Chilmeoridang Yeongdeunggut (Rzgar Tanralar iin Jeju
Ayinleri), Jeju ehrindeki Geonip-dongda bulunan Chilmeoridang
Mabedinde ynetilen bir aman ayini (gut) dir. Geonip-dong Jeju-do
Adasnda kk bir kydr ve halk geimini balklk, deniz kabuu
toplamacl yaparak ve haenyeo (kadn dalglar) olarak salar. Geleneksel
olarak kyller aman ayinlerini bar iin ve yarg tanrlarla deniz
tanralarna bereketli hasat iin dua ettiklerinde uygulamlardr. Trenler
belirli zamanlarda Jeju-do Adasnn her yerinde, rzgar tanralarndan
sakin deniz ve bereketli av dilemek iin dzenlenir. Bu bakmdan Jeju
Chilmeoridang Yeongdeunggut olarak bilinen trenler Yeongdeunggut ile
birletirilmi haenyeo inanc ve halk inancn ierir. Trenlerin benzersizlii
ve soyut deeri, haenyolar tarafndan ynetilen tek tren olmasna dayanr.
Namsadangnori (Namsadang Serseri Palyaolarn Oyunu) genellikle, 40
ya da daha fazla erkek gstericiden oluan serseri topluluk Namsadangpaenin
sahneledii performans anlatr. Sradan insanlara ynelmi olan
Namsadangnori, krsal alanlarda ve kasabalarn d kesimlerinde oynanmtr.
Baka bir deyile Namsadangnorinin kaynaklar sadece halk snfna
dayanmakla kalmaz, ama ayn zamanda oyunlar halk snfyla birlikte
1. Cheoyongmu(Cheoyong Dans), Cheoyong maskesi taklarak yaplan bir dans.2. Yeongsanjae, bir Budist ayini olup, genellikle len kiinin lmden 49 gn sonra
ruhunun Nirvana (yce mutluluk)ya ulamasna yardm etmek iin dzenlenir.3. Jeju Chilmeoridang Yeongdeunggut, bir aman ayini olup, Jeju ehrindeki
Geonip-dongdaki Chilmeoridang Mabedinde dzenlenir.4. Ganggangsulle ember Dans, ark, dans ve mziin birletii ilkel bir sanat
ekli olup, Kore stili ballad dansna benzetilebilir.
12
3
4
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
38/131
74 75
hazrlanm ve onlarn nnde sergilenmitir. Bu gsteriler bask boyunduruu
altnda eziyet eken halk neelendirmek iin sergilenmitir. Ayn zamanda
sosyal mizah yoluyla, yangban (soylu snfn) ahlakszlklarn eletirmek
iin buluma yeri olmu ve minjung (halk)un bilincinin gelimesine hizmet
etmitir.
Yeongsanjae (Akbaba Tepesi Ayinleri) bir Budist ayinidir ve genellikle
len kiinin lmden 49 gn sonra ruhunun Nirvana (yce mutluluk) ya
ulamasna yardm etmek iin dzenlenir. Sakyamuninin Hindistandaki
Gdhrakua Danda ynettii ve Lotus Sutrann ikinci kez vaaz edildii
trenden kan Yeongsanjae, Yeongsan hoesang (Akbaba Tepesindeki
Sakyamuni Vaaz Toplants)nn yeniden oluumunu sembolize eder. Kore
geleneksel kltrnn parlak bir rnei olan Yeongsanjae sadece llerin
ruhlarna yardm etmeyi amalamaz, ayn zamanda hayatta olanlarn da
tm dnyasal kayglarnn ortadan kaldrlmasna yardm eder ve bylece
lm Budann gereini aydnlatabilir. Bu etkinlik, insanlarn katlmnn
saland grkemli bir Budist gsterisi deildir.
Cheoyongmu (Cheoyong Dans), Cheoyong maskesi taklarak yaplan
bir danstr. nsan grnmndeki maskelerin taklarak yapld tek saray
dansdr. Bu maske dans, Birleik Silla kral Kral Heongang (875-886)
ile ilgili Cheoyong efsanesinden kaynaklanr. Cheoyong, kraln karsn
ayartm kt ruhlar (bulac hastalk tanrlar) uzaklatrmak iin ark
ve dansn kullanldn syler. Cheoyong Dans ayn zamanda Yin-yang ve
Be Element teorilerindeki ktlkleri nlemeyi ifade eder. Canl ve renkli
hareketler eliindeki dinamik motier, dansa ycelik ve maskelerle uyumlu
bir canllk hissi yaymaktadr.
Gagok bir ka enstrmann eliinde, alnan geleneksel bir vokal
mziktir. Pansori (mzikal drama tarz), minyo (halk arks) ve japga
(folklorik ark)dan farkl olarak Gagok, klasik mzik denen eski mzik
tarzna girer. Choson dneminde oka sylenen Gagokda Korenin
geleneksel iir stili olan Sicolar ark sz olarak kullanlr. Bunun araclyla
eski Korelilerin bilin ve sanat grleri anlalabilir. Gnmz Gagou
ark syleyenin ve dinleyenlerin tamamnn elendii bir ark olarak
gelimitir.
Daemogjang, saray tapnak ev vb. nemli binalar inaa eden ustaba
marangozu ya da bu teknii ifade eder. Daemogjang denen geleneksel tabirin
gnmzdeki mimara denk geldii dnlebilir. Daemogjang manevi
Namsadongnori, genellikle 40 ya da daha fazla erkek gstericiden oluan berdu toplulukNamsadangpaenin sahneledii perfomansdr. Gagok, bir ka geleneksel enstrman eliinde yaplan bir eit Kore vokal mziidir.
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
39/131
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
40/131
78 79
g olmutur. Birleik Silla gzel sanatlarnn en mkemmel rnei olan
Seokguram Maaras; muhteem figrler, gereki ifadeler ve benzersiz
zellii bakmndan rakipsiz bir bayapttr.
Buna ek olarak Silla sanatlar tapnak anlar yapmnda da stndler.
Kral Seongdeokun 8. yyn sonlarnda retilmi lahi an gibi bronz anlar,
zarif tasarmlar, dolgun sesleri ve etkileyici boyutlaryla nldr.
Goryeo dnemi (918-1392) sanat, en iyi olarak seladon sanatnn
incelenmesiyle anlalr. Yeimta rengi, zarif tasarmlar ve ok fazla
eidiyle Goryeo seladon, son derece gzeldir ve dier in seramiklerinden
olduka farkldr. 12. yyn ilk yarsna kadar Goryeo seladon sanat saf
rengiyle n yapmtr. Yzyln ikinci yarsnda tasarmlarn kile kaznmas
ve oyuklarn siyah ya da beyaz izgilerle dolduruluu gze arpan ana
karakteristik olmutur.
Bu ada yaplm en eski mimari tasarm, Gyeongsangbuk-do
Blgesinin Yeongju kentindeki Buseoksa Tapnanda hala ayakta duran
Muryangsujeon (Sonsuz Yaam Salonu)dur. 14. yyda ina edilmi olduu
sylenir. Bu dnemin ahap mimari tasarmlar temel olarak jusimpo (tavan
destekleyen stunlar) ve dapo (st pervazda kolonlar ve temel direklerin
arasna yerletirilmi oklu destek takm) olmak zere iki tiptedir. Dapo
Goguryeo KrallndanSsangyeongchong (iftkolonlu mezarlar)dakitavan boyamas
Silla Krall nemindenKral altn ta
Dnen Bodhisattva Krallk Dnemi, 7. yy balar. Ulusal Hazine No. 83
Seongdeokun lahian (8.yzyl sonlar),Koredeki benzerlerininen bydr.
Muryangsujeon,Koredeki en eski ahapyap
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
41/131
80 81
sistemi, zellikle byk ve geni apl yaplarn inas iin gelitirilmitir. Bu
iki inaat biimi, Joseon Hanedanlna kadar en temel ahap mimari ekli
olarak kalmtr.
Gri kilden yaplm ve beyaz izgilerle sslenmi salam bir mlek
tr olan Buncheong, Joseon Hanedanlnn porselen rnlerinden biridir.
Seladon tip gri-mavi cila tabakasyla kapldr. Ayrca beyaz ve mavi-beyaz
porselenler bu dnemin zelliklerindendir. Sradan halkn gnlk hayatnda
kullanlan Buncheong seramikleri, zgr motierle sslenmitir. Kvrmlar ve
hemen gze arpmayan incelikli renkler arasnda harika bir uyum sergileyen
beyaz porselen, gzelliin son noktasna rnektir. 15. yyn balarnda beyaz
porselen yzeyin stne kobalt mavisi boya ile ilenmi resimsi desenler
sayesinde, mavi-beyaz porselenler olduka parlak bir estetik duygusu
sergilemeye balad.
Joseon Hanedanl (1392-1910) boyunca tabiat manzarasyla uyum
aray iinde olmu geleneksel yap, geni bir eitlilik ve ok ynllkte
ilerleme kaydetmitir. zellikle Seul ehir merkezindeki Sungnyemun
(Namdaemun olarak da bilinir), Joseon Hanedannn ilk dnemlerindeki
mimari stilin ok deerli bir rneidir. Sungnyemun ile saysz tapnak ve
saray geleneksel yntemlerle yeniden ina edilmi ya da restore edilegelmitir.
Bat mimarisi Koreye ilk olarak 19. yyn sonlarna doru, Bat
mimarlar ve mhendislerince kiliseler ve yabanc heyetler iin brolarn
yaplmasyla g irmitir.
1960lardan beri, Korenin sanayileme ve kentleme politikasnn
sonucu olarak, hkmetin, gelime planlarn uygulamaya koymasyla, birok
eski ve gzel bina yklp yerlerine estetik olmayan yaplar dikildi.
Son yllarda bu konuda yaygn tartmalar yaplrken, zamann snad
yaplarn doayla uyum iinde olmas kavram yeniden canlanmaktadr.
EdebiyatKore edebiyat, kronolojik olarak klasik ve modern dnemlere ayrlr.
Goryeo Hanedanndan kakmal bir seladonvazo
Bambu ve am aac desenli mavi-beyazporselen vazo, Joseon Hanedanl
Kaplumbaa eklindeseladon srahi(Goryeo Hanedanl)
akayk desenli Buncheongyass ie(Joseon Hanedanl)
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
42/131
82 83
Korenin klasik edebiyat, Kore halknn geleneksel inanlar zerine
ykselmi; Taoculuktan, Konfyslkten ve Budizmden etkilenmitir.
Bunlarn arasnda zellikle Budac etki en nemlisidir ve onu Joseon
dneminde Konfyslkn byk etkisi izler.
Ama Korede ada edebiyat, adalama akmyla birlikte gelen Bat
kltr ile ilikisi sonucunda gelimitir. Batdan yalnz Hristiyanlk deil,
deiik sanatsal akmlar ve eilimler de girmitir. Yeni Eitim ve Ulusal
Dil ve Edebiyat Akm gelitike, geleneksel olarak egemen snfn kltrn
temsil eden in yaz sistemi, daha nceki toplumsal-kltrel ilevini
yitirmitir.
Silla dneminin Hyangga iiri Kore edebiyatnda kendine zg bir iir
formunun balangcn gsteriyordu. Hyangga, Korecenin in karakterlerinin
ses(m) ve anlamlar (hun) kullanlarak yazld hyangchal yazsyla
yazlmtr. Hyangga teknii kullanlarak Silla dneminde yazlan ondrt iir
Samgungnyusa ( Krallklarn Andalar)da korunup saklanmtr.
Goryeo dnemi edebiyatnn belirleyici eleri, in harerinin gittike
daha ok kullanlmas, Hyanggann kaybolmas ve Joseon dnemine kadar
szl edebiyat olarak aktarlan Goryeogayo (Goryeo trkleri)nun ortaya
kmasdr.
Joseon dneminin balarnda Kore alfabesi Hangeuln yaratlmas,
Kore edebiyat tarihinin dnm noktalarndan biri olmutur. Yongbieocheonga
(Gklerde Uan Ejderlerin Trkleri) gibi akjanglar (mzik yazlar), Kore
yazsyla yazlmtr.
Sijo (gnlk ezgi), Joseon dnemi iirinin belirleyici biimine en iyi
rnektir. iirsel biimi Goryeo dneminde yerlemi, ama byk oranda
Joseon dneminin nde gelen ideolojisi olan inin Song Hanedannn Yeni
Konfysl altnda serpilip gelimitir. Joseon dnemi iirinin bir baka
biimi olan gasa iir biimindedir ama ieriinde kiisel duygularn yannda
ahlaki uyarlarda iermektedir.
Korede ilk klasik dzyaz olan Kim Si-seupun Geumosinhwas
(Geumonun Masallar) in karakterleriyle, Heo Gyunun Honggildongjeonu
(Honggildongun Masallar) Hangeul ile yazlmtr. Zaman getike, Kore
yazs Hangeuln Kore toplumunda yaygn olarak kullanlmaya balanmas,
Kore dil ve edebiyat incelemelerinin gelimesini salamtr. ada Kore
Edebiyat, Joseon Hanedan feodal toplumunun kmesi ve Batdan yeni
dncelerin aktarlmas temeli zerine ykselmitir. ada edebiyatn
formlar olarak changga (yeni ark tr) ve sinchesi (yeni iir) ykselmeye
balamtr.
ResimKore ressamlar, Krallk dneminden elde ettikleri yeteneklerini kesin bir
seviyede gstermilerdir. Resimlerin ou kt zerine izilmi olduundan
kaybolmutur. Sonu olarak bu dnemden, mezar duvarlarndaki resimler
gibi snrl sayda resmi deerlendirmek mmkndr. Goguryeo mezar
duvarlar resimlerine ek olarak Baekjenin manzaral kiremitleri ve Sillann
Uan Atnn resmi, Krallk dnemindeki resimlerin karakteristiklerini ve
HonggildongjeonHonggildongjeon (HonggildongunMasallar, Hangeulla baslm ilkroman), gayri meru ocuklara gsterilenayrmc muamele ve zenginlik farklargibi Joseonun adaletsizliklerine sertsaldrlarda bulunan bir sosyal eletirialmasdr.
Yongbieocheonga DizeleriJoseon Hanedanlnn kurucuailesi olan Yi sulaesinin atalarnnerdemlerini metheden almas;aileyi, derinlere kk salm bir aacave derin sularn kaynaklarna benzetir.
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
43/131
84 85
kalitelerini dorulamak iin bir araya getirilmitir.
Bu almalar, dnemin farkl zellikleri olan hareketli ve cesur
izgilerle, iyi dzenlenmi kompozisyonlar gsterir.
Birleik Silladan geriye az sayda resim kalmtr. Avatamsaka Sutra
retilerinin resim rnekleri, bu a resminin geliimine iaret eder. Zarif ve
canl izgiler bu resimlerin ayrt edici zellikleridir.
Hem dekoratif resimler hem de Budist resimleri, Goryeo Hanedan
dneminde zirveye ulamtr. Bu a boyunca olduka fazla resim
retilmitir. Bu dnem almalarndan gnmze kadar dayanm olanlar
genellikle 13. ve 14. yzyl Budist resimleridir. Giyimde zarif duruu, hassas
ve ince kvrmlar da ieren bu almalarn ana zellii, bu an gelien
Budizmini gsterir.
Kore resminde en byk ilerleme Joseon Hanedanlnda meydana
gelmitir. Eitimli profesyonel ressamlar ve aydn sanatlar resmin
gelimesinde nc olmulardr. zellikle 18. yzyldaki ekonomik byme,
politik istikrar ve ideolojik gelime, esiz Kore resim eklinin olumasnda
1. Geumgangsan-do Joseon Hanedan Dnemi ressam Jeong SeonunGeumgangsan Dann Kubak Manzaras resmi
2. Halk resimlerinde kullanlan yaygn bir tema, Saksaan ve Kaplan3. Joseon Hanedan ressam Kim Hong-donun Ssireum (Kore grei) resmi4. Goguryeo dnemine ait Muyongchong (mezar) duvarlarndan grler
12
3
4
Sansumunjeon
Baekje Krallndan rlyeimanzara ilemeli kiremit
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
44/131
86 87
hzlandrc rol oynamtr. Bu akm, gerek Kore sahnelerinin manzara
resimlerinde ve dnyevi temalar ileyen tr resimlerinde grlebilir. Jeong
Seon (1676-1758) ve Kim Hong-do (1745-1816), bu dnemin nc ressamlar
olarak kabul edilir. inin Gney Okulu resimlerine dayanan Jeong Seon,
tuvalini Kore dalarnn renkli manzara resimleriyle doldurmu ve farkl bir
Kore stili yaratmtr. Zamannn aydn snf zevkinin gelimesinde en byk
etkiye sahip ressam olmutur ve bu etki gnmze kadar gelmitir. En byk
bayaptlarndan biri Geumgangsan Dann Kubak Manzarasdr. Bu
arada Kim Hong-donun resimleri de iftilerin, el zanaat ustalarnn ve
tccarlarn sradan yaantlarndan alnm grntlerinden dolay olduka
deerliydi. Gereki fakat mizahi yaklamlar gze arpmtr. Joseon
Hanedannn son zamanlarnda resim stilleri daha da genilemitir. Sradan
insanlarn taleplerini karlamak zere halk resimlerinin aktif reticileri olarak
eitilmemi ressamlar ortaya kmtr. Bu halk resimlerinin zellikleri, canl
renkleri rahata kullanmalar, cesurca sadeletirilmi ayn zamanda slup
kazanm tasarmlar olmalardr.
1910daki Japon istilasnn ardndan, geleneksel resim sluplar yava
yava, bu dnemde balayp daha sonra egemen hale gelen Bat yal boya
tekniklerinin glgesinde kalmaya balad. 1945te Japon ynetiminden
bamszlk kazanlnca, geleneksel Kore resmi birok sekin sanat
tarafndan hayata dndrld. Ayn Milli Geleneksel Mzik Topluluu
Sujecheon (Gkler Kadar Sonsuz Uzun Hayat) Gsterisi zamanla Avrupada
ve Birleik Devletlerde eitim grm ok sayda Kore sanats, lkelerinin
d dnya akmlarn tanmasnda yardmc olmutur.
1950lerde bir hkmet kuruluu olan Ulusal Sergi Salonu, Kore
sanatnn ilerlemesinde nc rol oynamtr. Olduka biimci ve akademik
tutumlu olan Ulusal Sergi Salonu, daha ok gereki yaptlar seme
eiliminde olmutur. Gen sanatlar, yaptlarnda yaratcl ne kararak
yeni a ile ilikili bir sanat yelediler. 1960 sonlarndan balayarak, modern
Kore resmi ynn geometrik soyutlamalara brakmaya balad. Dier
sanatlar ise, insan ve doann isel birliini yanstan konulara derin ilgi
duydular.
1980lerin Kore sanat, byk oranda 1970lerin modernizmine bir
tepkiydi. Bu dnemde sanatlar, sanatn yaanan toplumsal sorunlarla ilikili
nl video sanats Paik Nam-juneun ABD Haritas, Washington D.C. Smithsoniandasergilenirken
Samulnori drt farkl vurmal alg
topluluudur: kkwaenggwari (kk
metal gong), jing (byk metal
gong), janggu (kum saati ekilli
davul) ve buk (varil davul)
Samulnori iin vurmal alglar
Kkwaenggwari Janggu
Soribuk Jing
-
8/2/2019 Facts about Korea (Turkish)
45/131
88 89
Bunlarn sonucu olarak 1493te, Akhakgwebeom adnda bir mzik
kitab yazld. Kitap, sarayda alnacak mzii e ayryordu: tren mzii,
in mzii ve halk trkleri. zellikle Kral Sejong dneminde ok sayda
alg gelitirildi. Saray mziinin yannda, Dangak ve Hyangak gibi geleneksel
din d mzikler de varln srdrd.
Joseonun ileri dnemlerinde, sandenori olarak bilinen maskeli dans
ve kukla dans yannda ifti dans, aman dans ve kei dans gibi danslar
da halk tarafndan sevildi. Dans, ark ve ykyle birletiren maskeli dans,
amanistik eler ierdiinden halkn her kesiminin ilgisini ekiyordu. Sahne
uygulanmasnda soylularla alay etmeyi ieren yergiler bulunmasndan dolay,
halk tarafndan ok da tutuluyordu.
Geleneksel halk oyunlarnda Konfys ve Budac etkiler ok
belirgindir. Konfys etkisinin genellikle baskc olduu sylenir. Ama
birok gzel saray dansnda ve ller iin yaplan aman danslarnda
grld gibi Budizm daha lml bir tutuma sa