ESfePi

DISPUTATIO METALLURGICO-PHYSICO*MEDIGA IN A Ü G U R A L I S

D E

H IS T O R IA METALLORUMA M

D I V I N I S A U S P I C I I SEx Auttor it at e Magnifici © . Re ft or i s ,

D J A C O B I P E R I Z O N I I ,HISTORIARUM , ELOQUENTIEA E T GRAECAE

L IN G U A E , U T E T HISTORIAE PATRIAE,PROFESSORIS PUBLIC! j

N E C N O NAmpliffimi Senatüs Academici Confenfu,

& Nobilijfima Facultatis M edicus <DecretoiPRO GRADU DOCTORATUSj

Summifque in M e d i c i n a Honoribus, & Privileges, ritéac legitimè confequendis,

Eruditorum cenfura Jubmittit,P A U L U $ S N E L L E N , Bredanus.

Ad dient 29. Aprilis, loco borisque filitis.

§§11111 1 1 1 » ®f R . Ü K I V A

B I B L i O T H E E K jVlf.i b W

mm

mm

'mm

L V G D V N I B A T A r O R V M iApud A B R A H A M U M E L Z E V I E R , Academie

Typc^raphum. M. DCC VII.

b h mm

.

w

ï-

(j j Jii 0 i> Li i« i i t t~- W 1

•M U #Ö J 1A T 3 M :A I a 6 T A fft.;•■:*

? ; A ' l a -( vc i . ; A . - , v . \.v-. v - u . . A . - A - ■. .A

,' $ni' c ’:iu~ic'iv'-i i3. < zq^Hunyi £* a >r.\3ï a -hifZitmoup'sVioo A:A> <j.X ~~

' w;1xnfl 'M 4 4 ' 4 4 . A. > C. A . ' Ï A>.-WvSiSV » ? • » ■ > A , uWtV.

<f,4'A K T K S s

, > . J I 3 ! V j ' A j A. M U A A i '

■ A?

- . a '

-¥

y

• -;i% *

I,

Ay

DISPUTATIO METALLURGICO-PHYSICO-MEDI CA 1 N A U G U R A L I S

I N A U G U R A L I S

mm mm-‘i-iêSS.mamm m smmmfimmw m mf fi& M

m m

HISTORIA METALLORUM.

Caput Primum.

Dt MineriSy Metallis> corum^ue Locis.Ë s , iftoriam metallicam ordine naturali, generaliori,pa& tradituro , ante omnia , quid Tub hac tradendum|«*j? veniet, indigitare mihi propofui. fcilicet locum,L ot ejufque circumftantias , deinde varias prxparatio-

nes, ut tandem faciem metallicam induant fic di-i fta mineralia : tandem ufum medicum generalemSc fpecificum ; Ordmis gratia , primo quid fubvocabulo minerale intelligi debeat , exponendum

eft > Generaliter fumptum pro omni re qux ex terra & detertea naturaparticipants, effoditur, accipiendum eft; fpecificè, & inhacnoftra tra-«ftatione tantumfub intelliginius ea fubterranea corpora, qux poft mul-

A ï ta$

R T O 1ra

i DISP. METALLURGICO-PHYS..MEDICAtas traftatiónes in véra» feu fui gérieris perfeftametalla redigi queunt;exceptis étiam iis, qiié fujj nomine ferm metpllórüm próftant,ut funtCobaltum > Èifmuthüm Set. cfüd üfqué noftrsi trs&atiö fëlè non cx-tendet % féd qüöniim iriinÊraltS cÜrS.ftiatefri fa Zed fh a lapidofa fubterris in venis jflficra fiint, riècjuê riin rariratfte trietaHöni fórmale, du-d ile , malièabiiè repefiattir j ihddgancmm ergo<-vÉniet, quatnam diffe­rentia intenreclat inter minerale, Sc metallum », prius, quid fit jamdiximus, pofterius diceriduni vénit; nietallumeftcorpus terreftre mal-leabileetiamin frigido, igpibile fu.fibile, vox.ipfa ab Hebrsis derivatura qüibüsèam a verbo mctil ijilód futidéré per ignem fignlficat» praegre-diuntur enim varix prfcpiratiories, qu.ae igne perpetranttir , nimirumuftiones, fufiones, feparationes &c. Tubalcaino enim hx artes not*fuerunt, & ideo latlni Iiarfc vócerh ietibenrès fux linguae tantum accom-modarunt , & ex mctil, metallum fecêre. Expofitis fic verbis minera*fis, & metalli , ad loca ipfa tamquam ipfis propria accedere non in-conveniens erit, qux generaliter taéftum funt duo , vel terra , vel a-qua quamvis proprie in aqua nunquam reperiantur mineralia, quae nonpriüs per vim aqtixab Ipfa terta abrüpta fint, feu, pér aquas fontSi-nas ex terra auferuntur, adeoque unum tantum locum ipfis proprium effe,afferere poffemus , atque in eo indigitando etiam maxime inhxrebi-mus, Gcographicc mineras ipfas ditiores delineando , poftea in metal­lum fui generis dedtiCfrfdaï. .

America quidem nobis prxcipua loca indigitat , quorum etiam di-tiora exiftunt.- aurcx & Argentex in Xdlific, G*rd*Ujtr* , Ctarc ,Fowfi; fólx aüréx rirca montes MjJlccc, circa,qüqs ettain argentex,& martiales: fed tranfeamus ab iJUs locis barbafis, & incultis ad Euro-pam noflram, ubi Germania nobis omnia genera minerarum & metallo-Vurq fere fuèminiftrat , tam in forma ficca .quant fluida, Sc quidemfui? nomine fontium;; Sc Mifnia quidem fertilitate omnes alias minerasV up^t, vel’faltém fuperavitj Argentum énim aliquando cum infigniquan/i'tate obtufit purum * into quod mirandum in talibus fruftis , utTgW^nn prefmenjfa ad epulas in ipfis imóntium cavcrnis infer-yjfrit.j."prxjpr'argènteas,’etiam ali* minerx danVur , fere omnis gene­ris yenerex fè?re|e, pïiimbex , 3c ftanex i‘/&!taifdem etiam rara illa mi­nera, cóbalt'lium , ’ pio cxruleo coTóre ad Vjffa illa fiétilia pingen-da Wêrvïtns , ’datur. Saxonia in'feriór'etiab m'ulta 'genera' niëtallórüfnprofert venéreas argentcas,,'pfumbe'asferreas,pto ut iritlaflc!©|«tl?W«b ©ItttRft pjtet, néc obltvibni tfidendüs èfl móns rlle ©tfttt.

I N A U G U R A L ! SI Pqui plumbum, cuprum,ferrum, profert: non necordamur ful-

phuris & vitrioli quod exeodem mopte exhautitur,. fed poftea ex mine­ra prxparandum. Bohemia etiam ftannum, Hungaria maximam quan-titatem in Europa auri .& mercurii tradic , &'pr2cipue cinnabaris na-tiva ibi eruitur fub qua larva mercurius pro maxima parte h x re t:Thuringia ferri ferax eft , prout etiam Suevia & Norwegia qux regioetiam argentum proferu Anglia ftannum & plumbum fuppeditat; hintplures in aliis adhuc regionibus fodioae « quae omnia attingere ninjisIopgum f o m j noftraque diffotatio potius in volumen excrefeere.t,ideoqufe fufficiat drxifl* q u x l o o fertiliÉ&ma funt roinenarum, 8c ubiea iovenire coronidis loco tatmen Leedii ferri f e w fpdioas quae hisinpropinquo funt addemus.

Caput Secundum.

Dt S ign is inweniendi miner as.

«■ oca ‘hxc pleraque, ubi minera'lia proftant , eafu plerurnquc in-JLventa ftrnt; danmr tamenquxdam media, per q u x , ramquam in­dicias fubjeftarum minerarum , meta'Hurgi ad metalla fodienda aggre-diuntur novas fodinas: generaha -ftgna funt duo aqua & ■ terra ; aquaex :fontibus; terra vel faxa'& its-confinia ,, metallis juntfia ; fpe-cialia funt , arenx rivoru-m , f& ftuminum lavatx., pro auri pu-rioribus ramentis aequhendls, qu® ex propria veira avulfa ifunt: ifilexnrgerdhfeus, ant Cornu ,,aut Jeccfris colore planumque mineram mon-ftrantj omnia ilia lapidum genera quae facile ignediquöfcunt, etiam fitransluceantmetalli indices funt, qux pelluciditas in granato adeft, &hxc funt figna obfeuriopa; ubifrufta ipfa minerarum, feu ipforum me-tallorum reperiuntur, quod quidem faepius de auriargenti,cuprimer-curiique mineris fit , rarius in plumbi, ftanni, ferri mineris obviumtft , & hxc certe inter notiora figna jeponenda funt ; incertiora qux-dam fignafeu fufpiciones quxdam adhuc afferre l^bet qux de fuper-ficie'terrx -ddumenda funt; oimirum ex vegetatione arborum, herba-ruroque venas meraUicas fubftratas indigitante, a circumcrelcentibu*arboribus, herbis• vegetioribas, diverfa: qux minerx- effluvia quxdampltramque-venenata ad fuperficiem terrx emittunt, -herbas & arbaresi&^eolorei & viribus mutantia : -tandem virgula cadens Germanis SBi'*

inter hxc figna reponi poteft. A 3, Gaput

6 DISP. METALLURGICO-PHYS.-MEDICA.

Caput tcrtium.

De Ordine 'vanarum Metallicarum."X J enarum metallicarum tam exadus eft ordo, u t fere impoffibile\ effet, quod has tantum cafu poft mundi creationem, eoexvapp-

ribus, ex inferiori gremio terras procedentibus, ibidem generatz fuif-fent, fed potius ibidem si primo mundi cxordio sL Deo T .O . M.crea-taseffe, credendum fit; Venae eri. faxoab ipfa vena diftindoobtegun-tur non qüidem circum circa, fed duobus faltem lateribus inyicera op-pofitis abvolvuntur, quae vena in fuperiori parte facpe d ioob jeda , in­feriori ad profunditatem faepe infinitam progreditur. Diftinguitur haecvena primo in caput, & caudam, feu principium, & finem; Secundoin tedium Sc pavimentum, inter faxeum hoc involucrum hasret adhucquzdam fubftantia terrea, m ollis, diftinda ab ipfa .vena quz varii eftcoloris,' quam fimbriam, germani ©Attgté ©rtf&dtth / ©t(f>Qsnl>.V ocan t, quz cum faxeo involucro venam teg it, & nunc cralfion,nunc tenuior eft: reliquis duobus mutuo oppofitis lateribusfimili in-tegumentonon obdudis,. tarnen quoddam devortium eft etiam angülisoppofitis-4 reliqua montis fubftantia, ut in hac parte etiam latis exa-ötum ordinem fequatur; quod attinet progreflum, tarn perpendicula-riterad profundidatem, quam fecundum lineam horifontalem, feude-clivem , feu abortu ad occafum, feu contra , feu aliis quibus cumquelineis inceperit progredi, hancfervat; quodipfumetiam obfervatur, &quidem exadiffime in venis carbonariis, atque aliis mcdiis mineraliumvenis; Acciditautem interdum ut portio quzdam ipfius montis venzinterjeda fit quz earn quodam modo dividit , ea tarnen fepofita, ve­na pergit ordine progredi, quz continuitas venarum etiam, quando-que tollitur per dehifcentiam montis, Sc hinc fubnatas rimas, atquehyatus, qui tarnen plerumque alia quadam terrea, fzpe etiam metal-lico-terrea fubftantia repleti funt; aut tandem per fluminumrapidos mo-tus montem de monte diftinguentes, fzpeautem adhuc pergit demon­te in montem. Quod de tradibus irregularibus afferri pollet atque etiamdefodinis quz fub forma niduro Germani IKffa ajunt, illud tantumpro talibus rim is, atque hyatibus habendum eft, limo replptis, aquismetallicis eo fefe ex onerantibus recipiendis atque detincndis aptis. An-

tequam

I N A U G Ü R A L I S . 7tequam autem ad effoCGonem accedant. primo conftare debet an futn-ptus ferant minerx invent*, quod Docimafia experiundum; fi autemres tam clara fit u t metalla ipfa inter faxa pura hxreant malleabilia&c..colore fuo fpetiem metallicam indigitantia, quales illx Potofianx in A-merica, nihil hxfirandum reftat: dein gravitas preponderans circumfa-centcslapides, feu faxa, mineram fodiendam efle fuadet: levitas con­tra , exteris np. paribus:' tandem coloresmetalliscommunesimoetiamde generes fodinam excolendam efle urgent, unde una vena fxpe cumvariiscoloribusvarias mineras indigitat, quales in inferiori Saxonia videreeft, quibus fere femper aliquid ftri&e miniralium admixtum eft, fc. ful-phureo-arfenicalium &c. ita ut aliqaundo colores amxniflimos reprx-fentenu

Caput quartum.

1>e Operationibus, qua in ipfis fodinis inftituuntur .

T n deeuflione minerarum ex fua vena, duo neceflkia funt inftrumen-A. ta mechanica, & hydraulica, quod attinet mechanica ea funt inftru-mcntamanualia, feu quibus manu utiturrretallarius, funt cunei, & mal-Tea; his addi poteft operatio lila qux explofione peragirurcum pulve-re pyrio,ubi nimirum fovea ad pedes duos profunda intra venxfubftan-tiam fit, q u x , canali ligneo, pulverem pyrium continente repletür,fuperiusque orificium fovex ramentislapidum valide firm atur,ne,dim tincenfio m olitur, explofionis vis adfuperficiem vergat, fed lateracon-cutiat atque decutiat, quale quid in inferiori Saxonia vidère eft : ad dc-euftionem autem faciütandam, ( quod rarum eft } operatio quxdamChemica ibidem locorum inftituitur ubi ignem parierem minerx lam-bentem exftruunt,1, qua operatione mollifies quxdam minerx indu-citur,decuflionena facilitantem. Decuflis fieminefismolendulx mecha-nico hydaulicx edüdioni minerarum fuccedünt; ubi quantitas & fum-ptus deficiunt vel etiaro aqux defeftus adeft , molendulx equis vel:manibus circumaftx ufui adfunt, quibus in apricum è profundo terrxpromoventur m inerx; prxterimus ea qux neceflaria quidem funt in fo­dinis, fed tarnen ftri&e furapta operam ipfam non abfolvunt , fciliceteaqux Architc&uram fubterraneam , Hydraulicam Metallurgiam &c..fpeftant;

Caput.

8 DISP. METAI^UR^ipQ.fHY-S.-MEDICA

Caput quintutn.

De Operationibus, qua abfqyeigne extra miner asperfi-c'fflntwr.

duftis ik è.profundo , non,fine vit* periculo,,atquemultis& gravi-JC» bus 'laboribus:, minefilibus, ad operationes ,fuccedentes tranjitumfacimus, ubi contufio & lotura primum locum occupant ; rarius en.ilmmediarefufioni fubjiciuntur minerx, led xontufio, primo pfo fepa-ratione faxi vel manuali.opere, per.vifum ; .v,el Mechanico hydraulipoinftrumento ttttt podjett/ a minerali parte per loturam,adhibetur.Jecundo contufio fluxum in igne accelerat; vel tandem inftituitur ut extraófio fieri poffet per Mercurium ut fit in americanis auri & argentimineris, vel pro ipfoM ercariocoiligendo, ut fit in Hungaria. Quodfi duriora fint mineralia, quam ut contundi poffint, per aliquot tem­pus dio ?xponuntur, prx/entim ea ,qux ,de vitriolo vel jiurtfine parti­cipant , pro ut fit in minera ill a Haffiaca folari, quae tandem quafi inpulverem, feu efllorefcentiam falinam abit, vitriplo cxcoquendo apta;vel fi aeri non cedant, ad ignem &aquam acceffus datur, ubi candefa-fia mineralia aqua exfiinguuntur,, ut.poftmodum contufioni pareant,qux madida inftituta plerum que,ut fub forma pulveris aquae in na-tantis, gravior pars metallicafundum petac, levior lapidea, feu faxeaaquaecontinuo , fed lcni fluxu.guf^ratut; .in quem finem fpeciales d u ftu s ,

. f ove x , & cirqurogirationes quafi conftru&x funt, in quibus minera-Jis portio lubfidua colligitur.- qux. minera ditior lavanda ulteriu; venit,fpbtiliore quadam traóiatiqne, & (pecialj machina ad hoe opus adapta-ta , jn alveo quodam decfivi ex afleribus tabulatis icpnftruflo, quera(jiermani (ttutt ©tcfjct frög/ofctf ftog qui in plano fuo, quan-doque adhuc panno obducitur, ut ramenta metallica eomagis irretian-tur in lanugine panpi pofteaexcutienda jn aqua, qux operatio prxcipuequidem .auto. lavandp jnfervit. pipfis longum foret fi Enchyrefes na-

• r,unvpperatipnum enarr^re vellemus, prpgredimur potius ad operatio-. nes qux igne perficiuntwr;

Caput

9I N A ü G Ü R A t I S.

Caput Scxtum. -Ve Operationibus qua igne perpetrantur-

TTV Ixinaus paulo fuperius, de candefaftione minerarum, fed non eo fi-J fne utadfufionem,fed ad comminutionem potius prxparetur minera,

uftio autem quam Germani rö(ï<n appellant eft prima operatioqux igne peragitur, & eo prxcipue fine inftituirur in iis mineris fulphurevel arfenico fcatentibus, velhifce fimul junftis, quxfubftantia feceffumfeu fcparationem boni metalli jt feoriis fuis impedit, & volatilitatem infufione ipfa, & perfc&o metallo inducitj vel fufioni maxime refragaturin aliquibus, ut cupro & plumbo, in alii^fufionem promovet , fco-riarum autem feparationem probibet, ut in cupro clarum eft , gene­raliter malleabilitatem metallis demit quod gradum ignis in hac opera-tione attinet, ille lenis eft a follium flatu remotus. Operatio duplicimodo inftituitur, in aereaperto, ubi frufta minerarum fuper quandamlignorum quantitatem, in loco adaptato, ponuntur, qux accenfa fenfimflamma confumuntur, qux mineras quodammodo liquat, quo calorefulphüreo arfenicalis fubflantia in auras avolat, quod fi violentoigne fi-mul , Sc femel inftituatur , infignis quantitas boni metalli fimul fa -gam ten tat: hxc operatio ad aliquot vices repctitur, quale quid fit inMisnia, circa Friburgum, in cupri mineris, nec non Goslariam in mine­ra ilia fulphurea, folis virgultis, minerarum cumilis ad hoc opus ada-ptatis inftituitur5 Q ux fimplex uftio fxpe ad aliquot menfes protra-h itu r, qua operatione duo commoda obtinentur,ut Goslarix, fulphuri minera feparetur,dein fulphur ipfum infoveis in fuperiori parte cumulifa&is colligatur: tandem tertia utilitas inde emergit nimirum poft re-petitas tales uftiones fulphurcum acidum, minerisadhxrens, easfolvitaquaelixiviandum, & pro vitriolo excoquendo, & cryftallifando, infer-vit j qux elixiviatio etiam fumme necefTaria eft, quia acidum vitrioli-cum maxime fufioni refiftit, & tanto magis fi fit de natura aluminis.Secunda hujus operationis methodus eft dum ipfx minerx pulverifatx,& ab heterogeneitatibus faxeis liberatx, infurno uftionicommittunturmateriam continuo agitando, quale quid 'in comitatu Luneburgenfi; utautem operatio acceleretur materias fixatorias addunt metallurgi, ex li-xiviis, falibus alcalinis, calce viva, abforbentibus martialibus, venereis

B luto

to D1SP. MEiTAU-WQICD. iPHYS.-MEDICAhito ipfo , excipiuntur miners aurex Sc argentes , q u s immediatefufioni& commixtioni cumplumbgexcipippflunt, & e s quibus Tola a-malgamatio fufficiens eft 7 daniur tameq-tales auri argentique traftusetiam diriflirni,quialiquaheterogeneitatequa(i involuti funt ut mercu-rium non .fine Jeyi praegreffa cand«f?£toone, adnii«apj ,vut quxdamAmerican* miner* teftantur. Imo extra&io feu folutio per corrolivaa c ifc potius cuiiipiitatis, qujm uriji&tis gratia jnftitu&i , eadem requi-iSt priparantia j in hupp cenfwn fitjam vQcanda eft extrjftip q u idam.maceratoria quam Germani SttJ&fl'titn .ajunt.

Caput Septimum.

De Fujionibus."Pufio minerarum pr*cipuam hiftori* metallic* partem conftituit,.JT q u * ordinario lignorum carbonibusperagitur, & quidcm fpecialiterlignorum, quia not) folum colliquatio intenditur, fed matcrialis etiammixtura, q u s ex carbonibus foffilibus non obtinetur $ ltd contra mi-«eras ad flat uni vitrificationis difponit, qualia exempla cum magnodamno in Germania proftant; funditur minera vel per fe * vel aliis qui-busdamadditis.fufionem nempe promo ventibus, confumptionem in-flammabilis fubftantis , (metallis malleabilitatem tradentibus) prohi-bentibus, vel confumptim eandcm reftituentibus. ita cuprum ,ferrum,ftannum cum carbonibus fimul, feu inter carbones remixts minersfunduntur: hoc modo fufa mixtionem metallicam plenariam acquirunt,quam nunquim in magna quantitate fine aliquo additaraento obtinerent.in parvo quidem fuccedit, non Temper tarnen, hsrent enimhinc iadequxdam particul* puriores per fe malleabiles, ut in cupri mineris quan-doque contingit, rariffiine aut nunquam in Terri mineris. perfeótioraautean metal la completiorem in propriis mineris mixtionem obtinent,Sc per confequcns alterationi ignis non ita Tubjefta , Sc nullis fere nififepararione per fufionem , operationibus indigent , Sc hac intentionefolummodo plumbum jn horunvfufionibus adbibetur ut in hoc n e -tallo perfediora excipiantur, Sc retineantur ulteriori fecretioni feu fepa-rationi apta. inaperfedta veto nietalla alterationi, combuftioni fubja-cent, ut patat in metallorum crocis &c. Fufa jam metalla cum Tuis fco-tiis necefle eft ut teaeriter fluant, ut fcoriis Tuperfluentibus me tall u o

gra-

V N J t U 'O U R - A L r S. s i

gravitate fda fundum occupét; cüi intcntioni etiam fatisfaciends aliasfcorias addunt ad- fluxum promovendum , tenackas enim nimia fcoria-rui» fêptfationi obeft, dein pfo'hac operatiofte- folies applicantur; un­de etiam fpeciales furni in ufüm trahuntur, in iis praefertim quae-dif-ficilliroe (ut ferri minera) fufiónem admittunt, hic altior furnus exftrui-tur in forma coni u t in infêriori parte furni metallum afcoriis fubfiderepoffit; fed defcriptiones variorum furnorum practeribimus. inhacfufio»ne prima non ftatim adeft metallum in forma , quod quidem in ftannt,plumbi, ferri fufïonibus accidit, minime in cupri fufione, ardtiffime enimcombinatumretinet fulphur, ut in madamfplendentém & quafiftriatanr,ut in variis régulis metallicis apparet per antimonium para r is , nequeetiam ferrum hac fufione adeo inalleabile e ft, quam malleabilitatera de-mum repetitis ignitionibus acquirit, haec duo ferrum & cuprum in fun-do furni ad certam quantitatem eximendam afiervantur : pro ftanno Scplumbo colligendo pratfurnus exftruftus in <(uem fingulis momentis de-fluit,ut immune a violentia ignis (qua haec metalla citilfime calcinanturjre-tineatur metallum; obfervandum autera quod plumbum citiflime fluat:per fe in mineris difficilhme füfioni obedit; exemplo nobis eft mineraplumbea Goflarienfis. Divcrfitas mineralium in una minera ingens infufione parit incommodum, unde non raro fufiones quaedam inutilesulteriori lecretioni&pr*cipue in cupri mineris obviae funt germanis jffnpftr ©aiicn.

e De Metallorum feparatione a f e invicem.

Etalla varia in una minera mixta exiftentia, vel fimpliciter a feinvicem feparintur, vel per plumbi additionem ; prima fepara-

tio eft ferri a cupro, idem citius fit in feparatione ferri acupro fi ftan-nutn vel plumbum addatur; mercurius etiam folo ignc & fpeciatim qui-dem a metallis per modum deftillationis, féparatur. per plumbi addi-tionem aurum & argentum ab ignobiliöribus metallis féparatur quae veldilfipanturin aerem, vel in formavitri cupellam intrant, vel per quartatio-nem : aurum per Antimonium ab omnibus ignobilioribus, féparatur; re-gulus antimonii & nitrum feparant omnia imperfe&a a perfedfis, Sc in eofolum mod o fundamentum totiusoperationisconfiftit quod ignobiliora

Cajpüt 0&avum;

B x vel

12 DISP. METALLURGICO-PHYS.-MEDICAvel facili negotio vel tn calcera, vel invitrum abeant, nobilioribus abomni ignis violentia immunibus exiftentibus ; fulphur cum phimbovel cupro feparat aurum ab argento, fulphur feparat argentum ab omnibusmetallis, melius adhucfialiquid falis additum fit, non tarnen exacte;

Argenti & auri feparatio ab aliis metallis communiter f it , Sc pracfer-tim in iis mineris ubi parva argenti portio a cupro feparanda venit,quod fit per plumbum primo per cupellationem diébm vulgarem, quxin parva argenti vel auri quantitate i majori alicujus miners parte * fedpauperiore ob fumptus graves non inftituitur fecundo hx difficultatestolluntur per modum eliquationis quam Germani ©Cl'gtflt appellantefpecialiora addere non placet ob brevitatem nobis propofitam, in D o-

.cimafiam ipfam defcendere alias coa&i eflenaus.

Caput nonum .

De Perfeiïione atque melioratione fpecifica metallorum.

T ndigitatis iis quse operationes, per quas mineralia metallicasn con-Xfiftentiam acquirunt, fpeftant, confideratione digna eft ipfa metal­lorum perfeöio & propria differentia ab aliis rebus, & fpecialiffime abipfis mineralibus fic d iö b mediis metallis, quse fuperius indigitata eft.&prscipuae funt malleabilitas du&ilitas &c. hae proprietates ab ipfis me-tallis funt infeparabiles & quo plus de hts proprietatibus participant, eomagis ad perfedtionem accedere pronunciandum venit. quod attinetfpe-cificam proprietatem fingulorum metallorum , ea vel. confiftit ia fpe­cifica gravitate, du&ilitate in frigido & calido, malleabilitate, fufibi-litate, Afixitate ,vel volatilitate in igne, folubilitate; ubi fpecifica auriproprietas feu perfeófio in his fequentibus confiftit, quod fit graviffi-mum, duöififiimum, fixiffimum adignem, rubensante fufionem quamfatis facile fufcipit, cupellam fuftinens, foli aquae regise obediens in fb-hitionibus per corrofiva , per fe non admodum fonans, aliis additum fo-nitum auget.

Mercurius graVitatis ordine fequitur ( quam in reliquis etiam obfer*vabimus) iu quem dü&iliras non cadit, quidem autetn infignis divi-fibilitas , volatile eft levi igne ante ignitionem ipfam ,' omnium facilli-me cum auro amalgamatur quod cum aliis m eta llis ,im oqu ibusdammediis metallis) étiam facit, excepto folo ferro, quod tarnen per eer-

I N A U G U R A L I S , ftas enchyrefcs fragile reddit, adeoque etiam quandam afHonem in illudexercet, folvitur in aqua regia & fo rti, u t & vitriolic© acido.

Succedit plumbum quod du&ile flexile,fufile ante ignitionem, fufioneaudta facile in ealeem fatiscit.facilis folutionis in aqua forti,non itaaquz ac*gias obedit, imperfecta metalla cum ipfo vitrefeunt cupellando, vix fonumedit.

Argentum fixum in igne, & poft aurumdu&iliflimum, funditur poftrubram ignitionem; in aqua forti, non regia folvitur; obtufum fonitumedit.

Duflilitascupri, argentea minor e ft, & potius frigide fit quam ca-lide ,fi faltemin tenues,lamellas redigere fit animus, latis diu in ignefixum, & non nifi poft diutinam vehementem ignitionem funditur;folvitur per acida, quaevis alcalia-, volatilia & fixa; pinguedines feuolea; fonitum latis excellentem edit.

Mars omnium minime duCtile, & fixum fatis in igne mediocri, dif-fieillime fufibile; folvitur ab acidis omnibus; per alcalina quodammodofonitumexcellentiflimum',excepto cupro, obtiner. Magneshunctraliir.

Stanni duCtilitas eft quafi intermedia , facile calcinatur & vola-tilifatur in igne ante candefa&ionem funditur, tria metalla fonora reddit;facile aqua regia,difficillifne forti folvitur,fed non nifi in ealeem a po-fterioridifeontinuatur; coheret tenaciflime auro argento & plumbo fi-mul mixtis, vix lonum habet fed eüm aliis communicat;

Ex his ergo tamquam magisgeneralibus, patent pfoprietates metallorumetiam fpeciales, quzadhuc fecundum exaftiores circumftantiaspoffent de-lineari, ut differentia folutionis per acida, quaedam en. Metallorum cito ,quasdam tarde ab eodem acido folvuntur, unde etiam dependetfunda-mentum praecipitationisunius metalli per aiiud See. Illud autem adhuc;confiderationem meretur,unde metalla generaliter meliorari polfint, &fpecialiter quomodo ignobiliora., ad perfe&iora mag is accedant, un­de ipfum aurum etiam meliorari pOteft (iupponendoquod devilioriau-ri fpecie fermo GtJ fundendo illud per antimonium unde in fuo coloreexaltatur quod etiam cum cupro f it; argentum, vero in tefta cineritiafluens per mercurium injeChim granum auri rradit.• quod idem obtine-bis caementando illud cum cinnabari, vel antimonio.

Mercurius in eum calorera deduftus ut fumum edat ,.in oleo linirepetitis.vicibus iulufus malleabiluatem acquirere dicitur. reliqua me-;t3lla ignojbiliqra in mercurium feu ex iis.mercurius fieri certumeft,quia:partem mwtjonisconftituit,& hunc mercurium etiam aptiorem ad la-pidis prseparationcm crcdunt Alchymift*. B $' Sta-

i4 DISP. METALLURGIOCX-cPHYS.-MEDICAStannum aqu* matin* infufum , &cupellatum trad» granuftfauri-

quodeuara per pulverenrpynum aliquotiesfupcrincenfura obtinetu/Cuprum per fulphur & mtrum detonatum, & rurfum fufione per’

aitrumfolum infhtuta, auri miculam tradit. nihil dicimus dedealbatio-“ cupri per regukm. arftnici & pauca quantitate argenri qu* mix-.

p,dem fuftinet • ^ — — «p™Plumbum granulatum, & aqua falfi.ablu.um, &cum fale anuwöi-

niaco cxmentatum &igne moderato co&um, tandem fatis prope imtoliftanmaccedit, plumbum, fofa, calcinatione, reduftione & cupellatioiiete-.petitis multiplicibus vicibus, Temper granum argenti & miculam auri'tra*d u , & hoe tam dm repeti poteft donee totum plumbum in autum& argentum transrautatum fit; & fi non tanto labore fumptu &,temporeindjgeret utififfima fane effete, transmutatie, phyficeramenpoffibilkas-demonftratur, (quodde omnibus hisexperimentisintelligendura velim)^ p e n d io f io n f°rfan methodoaciuibusdai» inftituiturJ quod in medium

Ferrum cum calce viva in olla in furno figulino per diem naturalem de-tentum, molhticm mfignem acquirit, unde facilius duci poteft, & perconfequens hac propnetate propiusnobilioribusaccedit.tamquam dufti-liffimis; quod idem cum aliquali differentia, per calcem vivaro & oleumohvarum ferro ill.tum&migne candefaftum obtinetur; folaetiam can-defaaione mollefcit ferrum extinguendo in aqua tepida & oleo &c.unna ,pruna « quercu & al» folidioribus velnitrofis lignis,acetum,fuecus rapham adjundis lumbr.es terrae, omnia adftringentia, aquafrigi-dafluviatihs &c. ferrum in Cfaalibem temperant. fufficiant h*c faltempro ahquademonftratione, dan faltem meliorationem metallorum.

Caput Decimum.

De ufu metallorum medico.

T J f u m metallorum antiquiffimum effe certo certius, fontes enimK J mmeralcs a primo mundi exordio exftiteruntincolifquepropotu

m ufum ceflerunt; qu* virtutes fpecific* poft examina elucidat*fünt, velftltem ob expenentiam fpecific* fa «ft*, qüem ufum ars imitavit in tin-cturis, aquis mineralium artificialibus &c. quod attinct ufum metallorum

ïllil

A IE I N A V G U K A L I S: Tfille vel eft cxternus mechanicus propartium deformitate See. reftituen-.da per appropriata inftrumenta, vel Chyrurgicus in exterioribus affe-0libMS \.jg. mercurii pr*cipitatioif«s in ujeeribus fardidis &c. vel tan-don -medicus , eorum i<ft ufus in filbftarrna ut m ïliaro morbo , -ati-rum,argentum vivum,plumbum adhibentunv*! .demumpoftprae matio-nes varias prius in ufum cedunt metalla, quorum ufum finguli metalliin aliqua fpccifica affeftione infpiecre lubet.

Aurumpotabile veptilatur tamquam medicamentum univerfale.fedquiaMs eft de eju^exiftentia ,ideo nosfilemus de ukeriori mquifitione.

Argentum in cry ftallis fpecifice in hydrope commendatur, de caeteroEpilepfiae,vertigini, hemicranixjjnralili dicatumeft.

Mercurius falivationem inducendo multos morbos (prxeipue Luetngaliicamj, diuturnos curat.

Plumbum Chyrurgis ^maxime infervit in Emplaftris, & etiam in­terne faccharum ejus laudatur in inflammationibus See.

Stanni ufus elucet in multipHci ufu antiheöici Poterii; ftannumin uterinis affe&ibus prxeipue locum obtinet.

Venus vomendi virtute reliqua metalla antecedit , dropilativum in-

Ferum in refolvendo & adflringendo pratcipuum 'locum obtinet ;praeeatteris fluxum dyfentericum ilifttt* ut,& injnenfiriloitim ftttscibus tim-modicis vulnerarium eft aegregium.

F I N I S.

C O R . O L L A R . I A ’I.

Pracipue quid fia t > v e l quid fieri confuevit in M edicina confiderandum efi , non quid fieri pojfet.

I I.H i flor ia morborum exatia fumme necefaria eft in Me­dicina.

I I I .Qua hue ufque ex antiquioribus fe r ip tor thus retie defu-m itur.

I V.Variorum fa liu m u fu s, imo abufus, rarijpmeincommoda

producit t ante omnia talia qua diretie iis attrihuipoffent t & non potius ah evidentioribus caufis de-pendeant.

V.Certi morbi certis temperamentis,

V I. 'Certis atatibus , fa ltem fo lennes, obveniunt.

V I I.A nim a atbiones, maxime conftderationem in M edicina

merentur.

f i n i s .

' WËAmm m m©fSK £SaiÉlg§«'M m ,.

'd&e&ÊÊiÊÊMÊÊÊËw £ 0 M ym : éiW W

k 'H ik m m sWMM^ m .WÊÊÈjjmmiijgBÈg

# 5& =3ÖSB!a ; | ^ ;ÏX :

mme - . ' 1 a it

f@ fc.ifc'

m m MS5vÉ tté r - ^ ’.Ws#L

w mmimr IS»IJ * f

pEKil£Qte&m m s0 9 9 m m.'3T '

m mm m

K W■SjS g »

^ g jS ^ t^ m ssB a c -.

wéÊËËakm *m .

HSj=3?3 l»B8l«fE

P p i»Ë fsira

iMM

v Vn Mfcihn r “" '* 1^ ap' m!3sJ r / « .

S sÉËÊiïiiSSs

« s¥ / F ï^ZS?*-- Sfcw-

Pr jT- /m Ê ^^S& SÏj^^L . 'M rnm&mrR■éÊ, ÉMSÊ-