Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8...

23
editors Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulou Selected Proceedings from the 10th International Conference of the Hellenic Semiotics Society

Transcript of Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8...

Page 1: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

editors Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulou

Selected Proceedings from the 10th International Conference of the Hellenic Semiotics Society

Page 2: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

e-book (pdf)Changing Worlds & Signs of the Times /Selected Proceedings from the 10th International Conference of the Hellenic Semiotics Society

editors:Eleftheria DeltsouMaria Papadopoulou

design:Yorgos Rimenidis

publisher:

The Hellenic Semiotics SocietyΕλληνική Σημειωτική Εταιρία

© volos, 2016for the editionthe publisherfor the proceedingsthe authors

isbn 978-618-82184-0-6

Page 3: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

Selected Proceedings from the 10th International Conference of the Hellenic Semiotics Society

Changing Worlds & Signs of the Times

Page 4: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

6 Changing Worlds & Signs of the Times

11 12

16

30

52

68

88

102

112

122

134

144

152

160

170

186

196

Contents

Preface . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Introduction . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

PLENARY SPEECHES Jean-Marie Klinkenberg Thinking the Novelty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Alexandros Ph. Lagopoulos Continuities, discontinuities and ruptures in the history and theory of semiotics . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Farouk Y. Seif Resilience and Chrysalis Reality: Navigating Through Diaphanous Space and Polychronic Time . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Göran Sonesson The Eternal Return of the New. From Cultural Semiotics to Evolutionary Theory and Back Again . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Κάριν Μπόκλουντ-Λαγοπούλου Γιατί η Σημειωτική; . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

SOCIO-POLITICAL ISSUES Mari-Liis Madisson, Andreas Ventsel Analysis of Self-descriptions of Estonian Far Right in Hypermedia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Joseph Michael Gratale The ‘War on Terror’ and the re-codification of war . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Emile Tsekenis ‘African modernity’: Witchcraft, ‘Autochthony’, and transformations in the conceptualizations of ‘individual’ and ‘collective identity’ in Cameroon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Sofia Kefalidou, Periklis Politis Identity Construction in Greek TV News Real-Time Narratives on Greek Financial Crisis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Anthony Smyrnaios Discerning the Signs of the Times: The role of history in conspiracism . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Όλγα Παντούλη Ο ‘αριστερός’ και ο ‘ανατολίτης’ σύζυγος στις αφηγήσεις γυναικών επιστημόνων: διαδικασίες επιτέλεσης του φύλου τους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Μαριάννα Ψύλλα, Δημήτριος Σεραφής H ανάλυση ενός γεγονότος μέσα από τον πολυσημικό λόγο των εφημερίδων: Μία μεθοδολογική και πολιτική προσέγγιση του Δεκέμβρη του 2008 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Αλεξία Καπραβέλου Ο ρατσισμός σήμερα μέσα από τη σημειωτική ανάλυση ρεπορτάζ εφημερίδων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

SPACE AND/IN SOCIETY Eleftheria Deltsou Salonica Other Ways – Otherwise’: A Mirror-λ letter and heterotopias of an urban experiment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .Fotini Tsibiridou, Nikitas Palantzas Becoming Istanbul: a dictionary of the problematics of a changing city; inside critique of significant cultural meanings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Page 5: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

7Selected Proceedings from the 10th International Conference of the Hellenic Semiotics Society

206

216

226

236

248

260

270

284

294

308

318

332

346

360

374

386

398

408

420

430

440

454

Kώστας Γιαννακόπουλος Αναφομοίωτες διαφορές, «εξευγενισμός» και πόλη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ιορδάνης Στυλίδης Η Βιτρίνα ως ελκυστής σημασίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Δήμητρα Χατζησάββα Αναδυόμενες έννοιες για τον χωρικό σχεδιασμό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Θεοδώρα Παπίδου Μεταγραφές ψηφιακού υλικού στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Κωνσταντίνος Μωραΐτης Τοπία σημαίνοντα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Νεφέλη Κυρκίτσου Η ολίσθηση των σημασιών στην τοπική θεωρία του Jacques Lacan . .

Ανθία Βερυκίου Τόποι απουσίας και Τοπολογικά τοπία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VISUAL CUTLURES George Damaskinidis Are University Students Followers of the World’s Semiotic Turn to the Visual? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dimitrios Koutsogiannis, Vassiliki Adampa, Stavroula Antonopoulou, Ioanna Hatzikyriakou, Maria Pavlidou (Re)constructing Greek classroom space in changing times . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Polyxeni Manoli A multimodal approach to using comics in EFL classrooms . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Αικατερίνη Τάτση, Μαρία Μακαρού Πολυτροπικά πολιτισμικά παλίμψηστα: η περίπτωση ενός κόμικ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Αναστασία Φακίδου, Απόστολος Μαγουλιώτης Σημεία και κώδικες: Πώς αντιλαμβάνονται τα παιδιά τη γλώσσα εικόνων που αναπαριστούν την παιδική ηλικία; . . . . . . . . . . . . . . .

Έφη Παπαδημητρίου, Δήμητρα Μακρή Πολυτροπική κοινωνική σημειωτική προσέγγιση στη δημιουργία νοημάτων-σημείων από μαθητές/τριες της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης . . . . . . .

Θεοφάνης Ζάγουρας Ο σχεδιασμός πολυτροπικών κειμένων για το γλωσσικό μάθημα στο Δημοτικό Σχολείο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dimitra Christidou Does pointing in the museum make a point? A social semiotic approach to the museum experience . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Παρασκευή Κερτεμελίδου Οι μετασχηματισμοί του μουσείου τέχνης στην εποχή της κατανάλωσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ART Eirini Danai Vlachou The Beatles Paradigm. Transcending a collection of ‘ropey’, scrappy, multi-cultural breadcrumbs into a whole new semiosphere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Μαίη Κοκκίδου, Χριστίνα Τσίγκα Η κουλτούρα των βιντεοκλίπ: η περίπτωση των μουσικών βιντεοκλίπ δια-τροπικής ακρόασης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Angeliki Avgitidou Art imitating protest imitating art: performative practices in art and protest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Spiros Polimeris, Christine Calfoglou Some thoughts on the semiotics of digital art . .

Χρύσανθος Βούτουνος, Ανδρέας Λανίτης Η Σημειο-αισθητική προσέγγιση της Βυζαντινής τέχνης ως Εικονική Κληρονομιά . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Άννα Μαρία Παράσχου Τοπογραφία διάρρηξης: Φωτογραφικές απεικονίσεις πολέμου από τον Simon Norfolk, ως μια αφήγηση ανατροπής . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Page 6: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

8 Changing Worlds & Signs of the Times

466

478

488

498

508

524

536

544

560

572

588

600

612

622

634

642

652

664

676

686

Pirjo Kukkonen Signs of times and places in Aki Kaurismäki’s films. The existential subject and the semiotic modalities of being and doing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Christina Adamou Swarming with cops . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Yvonne Kosma Picturing ‘Otherness’: Cinematic Representations of ‘Greekness’ in “My Big Greek Fat Wedding” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Χρήστος Δερμεντζόπουλος, Θανάσης Βασιλείου Προσεγγίζοντας μια αφαιρετική κινηματογραφική μορφή: “Το Δέντρο της Ζωής”, του Terrence Malick . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Νίκος Τερζής Η σημειωτική μέθοδος ανάλυσης μιας ταινίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ηρώ Λάσκαρη Σύστημα γενεσιουργής οπτικοακουστικής αφήγησης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ADVERTISEMENT Luiz Carlos Migliozzi Ferreira de Mello Viagra: New Social Forms . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Nikos Barkas, Maria Papadopoulou ‘The house of our dreams’: A decade of advertisements in building magazines . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Stamatia Koutsoulelou Advertising strategies in times of crisis: A semiotic analysis . . . . . .

Περικλής Πολίτης, Ευάγγελος Κουρδής Κοινωνιόλεκτοι σε ελληνικές τηλεοπτικές διαφημίσεις. Η περίπτωση της «γλώσσας των νέων» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ευριπίδης Ζαντίδης Αναδυόμενες ταυτότητες και εθνικότητα σ’ ένα φλιτζάνι κυπριακού καφέ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ελένη Συκιώτη, Γενοβέφα Ζαφειρίδου Σημειωτικές παρατηρήσεις στη σύγχρονη διαφήμιση: Η περίπτωση της εμπορικής και της κοινωνικής διαφήμισης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Βασιλική Κέλλα Η διαφήμιση ως λεκτική πράξη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

LANGUAGE, TEXTS AND TEXTUALITIES George Androulakis, Roula Kitsiou, Carolina Rakitzi, Emmanuel Zerai Linguistic cityscape revisited: inscriptions and other signs in the streets of Volos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

María José Naranjo, Mercedes Rico, Gemma Delicado, Noelia Plaza Constructing new identities around Languages and Media . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ιωάννα Μωραΐτου, Ελευθερία Τσέλιου Ανάλυση Λόγου και μεταμοντέρνες προσεγγίσεις στη συμβουλευτική / ψυχοθεραπεία: η «στροφή στο λόγο» . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Φίλιππος Τεντολούρης, Σωφρόνης Χατζησαββίδης «Κατασκευάζοντας» το κείμενο και τον συγγραφέα: οριοθετημένα και μη-οριοθετημένα σημειωτικά πλαίσια της σχολικής γλωσσικής δημιουργίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Βάσια Τσάμη, Δημήτρης Παπαζαχαρίου, Άννα Φτερνιάτη, Αργύρης Αρχάκης H πρόσληψη της γλωσσικής ποικιλότητας σε κείμενα μαζικής κουλτούρας από μαθητές της Ε’ και ΣΤ’ Δημοτικού . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Αναστασία Χριστοδούλου, Ιφιγένεια Βαμβακίδου, Αργύρης Κυρίδης ‘Lego-Legends of CHIMA’. Κοινωνιοσημειωτική ανάλυση της συναρμολόγησης του θρύλου . . . . . . . . . . . . . . .

Μαρίνα Σούνογλου, Αικατερίνη Μιχαλοπούλου Η Σημειωτική στη διαμόρφωση της έννοιας του πολίτη στο νηπιαγωγείο . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Page 7: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

9Selected Proceedings from the 10th International Conference of the Hellenic Semiotics Society

700

708

720

730

738

756

766

778

790

798

808

818

826

834

844

856

868

BODIES & MINDS Fotini Bonoti, Plousia Misailidi Graphic signs of jealousy in children’s human figure drawings . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Eirini Papadaki The Semiotics of Children Drawings, A Comparative Study of Art, Science and Children Drawing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Myrto Chronaki Changing practices and representations of birth and birth-spaces in maternity clinics and at home . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Athanasios Sakellariadis Metaphor as a Hermeneutical Design of the Mental Phenomena: The role of narrative speech in the cognitive field of the Philosophy of Mind . . . . . . . . .Anita Kasabova A semiotic attempt to analyze delusions . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

LITERATURE Miltos Frangopoulos The Task of the Translator . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Fitnat Cimşit Kos, Melahat Küçükarslan Emiroğlu Reality as a Manner of Transformation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Angela Yannicopoulou, Elita Fokiali Transmedia Narratives for Children and Young Adults . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ioanna Boura The expression of worldviews through narratives and chronotopes of liquid times . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Evgenia Sifaki The “Poetic Subject” as “Subject of Semiosis” in C. P. Cavafy’s “Going back Home from Greece” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Αγγελική Γιαννικοπούλου Το εικονογραφημένο βιβλίο χωρίς λόγια . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Μαρίνα Γρηγοροπούλου Κόσμοι που συγκρούονται και σημεία των τεχνών: οι «Σκοτεινές Τέχνες» του Νίκου Κουνενή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Σοφία Ιακωβίδου Εις τα περίχωρα της δυστοπίας: αφηγήσεις της κρίσης στη λογοτεχνία για νέους . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Πέγκυ Καρπούζου Το παιχνίδι και η ηθική της μετανεωτερικής συμβίωσης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Αγλαΐα Μπλιούμη Ρευστοί καιροί και μεταφορές – Σημειωτικές προσεγγίσεις στη λογοτεχνία της ενωμένης Γερμανίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Παναγιώτης Ξουπλίδης Ένας οικείος δαίμονας: προς μια προσέγγιση του σημείου της λογοτεχνικής γάτας σε 7 κείμενα παιδικής λογοτεχνίας του Χρήστου Μπουλώτη . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Conference Credits . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Page 8: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

Keywords

youth language , TV advertisements , referee audience design , stylization

AbstractIn this paper we study the function of youth language in Greek TV advertisements and its synergy with visual representations of youth as an age group in order to pro-mote goods and services. In particular, we examine how youth language pervades the standard spoken variety, giving rise to commercial scripts that are characterized by colloquialization, conversationalization, wordplay, mockery and intertextual referenc-es. Moreover, we explore how youth language takes part in a process of establishing and diffusing models of consumerism. We conclude that the use of youth language in advertising, even though it might be considered as an aspect of linguistic variety in mass communication, is actually a kind of playful language, which substitutes neces-sary information about goods and services for global models of youth culture.

572 Changing Worlds & Signs of the Times

Περικλής Πολίτης Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκησ [email protected] Ευάγγελος Κουρδής Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκησ [email protected]

AD

VER

TISE

MEN

T

Κοινωνιόλεκτοι σε ελληνικές τηλεοπτικές διαφημίσεις.Η περίπτωση της «γλώσσας των νέων»

Page 9: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

Εισαγωγή

Μη πρότυπες γλωσσικές ποικιλίες, όπως η «γλώσσα των νέων» (ΓτΝ), χρησιμοποιούνται από δεκαετιών σε εμπορικές διαφημίσεις, όταν αποκλείεται η προσφυγή στο λογικό επι-χείρημα και προκρίνεται ως στρατηγική πειθούς η «συναισθηματική πρόταση πώλησης» (Brierley, 1995), που επιτρέπει έναν φαντασιακό συσχετισμό προϊόντων και υπηρεσιών με τρόπους ζωής και διαθέσεις, ώστε να δημιουργηθούν συγκεκριμένες «εικόνες επω-νυμίας» (Jones & Slater, 2003). Η επιλογή, βέβαια, της νεανικής κοινωνιολέκτου δεν είναι τυχαία, καθώς η έκφραση συναισθημάτων είναι ο κύριος λόγος ύπαρξής της (Αν-δρουτσόπουλος, 2001).

Η χρήση της ΓτΝ σε τηλεοπτικές διαφημίσεις ή, ακριβέστερα, η συνύφανση επιλεγμέ-νων στοιχείων της με την πρότυπη ποικιλία της φωνής του διαφημιστή και η μίμηση του νεανικού ύφους (Geis, 1982. Coupland, 2001, 2007) έχουν πολλαπλές λειτουργίες: σχε-διάζουν το ακροατήριο-δυνητικό καταναλωτικό κοινό (Bell, 1992, 2001) συγκεκριμένων κατηγοριών προϊόντων/υπηρεσιών (κινητής τηλεφωνίας, ταχείας εστίασης, γλυκισμά-των, αναψυκτικών κ.ά.) προβάλλοντας στερεότυπες εικόνες νέων (Goddard, 2002)· διεκ-δικούν τον εντυπωσιασμό του μεγάλου κοινού με μια εκκεντρική ρητορική (Leech, 1966) και «σημείωση» στην οποία συμμετέχουν η προσωδία, οι σιωπές, η κίνηση και η ένδυση των σωμάτων και, προπαντός, τα σήματα της νεανικής κουλτούρας (Ανδρουτσόπουλος, 1998· Stamou, Agrafioti & Dinas, 2012), ενώ παράλληλα δοκιμάζουν τη δυναμική μιας αντιγλώσσας, όπως αυτή των νέων, στη δημόσια σφαίρα.

Στην ανακοίνωσή μας μελετούμε τη λειτουργία της ΓτΝ σε ελληνικές τηλεοπτικές διαφημίσεις των ανωτέρω κατηγοριών προϊόντων/υπηρεσιών και τη συνέργειά της με τις οπτικές αναπαραστάσεις εφήβων και νέων, δηλαδή την επιδεικτική αντίστιξή της με τη «γλώσσα των μεγάλων» που ζωντανεύει σενάρια («μικροδράματα», άτυπες συνομιλί-ες, σκηνές του δρόμου) με έντονη προφορικότητα και συνομιλιακό ύφος, λογοπαίγνια, σκώμμα και διακειμενικές αναφορές, και κατ’ επέκταση τη συμβολή της στην οικοδόμη-ση στερεοτύπων καταναλωτικής συμπεριφοράς. Συμπεραίνουμε ότι η χρήση της κοινω-νιολέκτου σε διαφημίσεις, αν και μπορεί να εξηγηθεί ως έκφραση γλωσσικής ποικιλότη-τας στη μαζική επικοινωνία (που αποδίδεται γενικά σε μια στροφή του δημόσιου λόγου προς το ανεπίσημο ύφος), είναι κυρίως στρατηγική παιγνιώδους χρήσης της γλώσσας (Σετάτος, 1997) που υποκαθιστά τις πληροφορίες για προϊόντα και υπηρεσίες με την προ-βολή παγκοσμιοποιημένων ειδώλων νεανικής κουλτούρας.

Η «γλώσσα των νέων» ως κοινωνική ποικιλία / κοινωνιόλεκτος

Η ΓτΝ είναι δύσκολο να περιγραφεί, γιατί «δεν υπάρχει μια ενιαία γλώσσα των νέων, αλλά ένα σύνολο από επιμέρους τρόπους ομιλίας με κοινές τάσεις διαμόρφωσης και κοι-νά γλωσσικά στοιχεία» (Ανδρουτσόπουλος, 2001, σ.108). Πάντως, αν και δεν αποτελεί αυτοδύναμο γλωσσικό σύστημα, η ΓτΝ αναγνωρίζεται ως κοινωνιόλεκτος (Ανδρουτσό-πουλος, 2001, σ. 108), δηλαδή ως μια γλωσσική ποικιλία που συνδέεται με το κοινωνικό

573Selected Proceedings from the 10th International Conference of the Hellenic Semiotics Society

Page 10: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

υπόβαθρο των ομιλητών/τριών της –εν προκειμένω με την εφηβική ή νεανική παρέα), με τον περιορισμό ότι η εξωγλωσσική μεταβλητή της ηλικίας είναι ιδιαίτερα ρευστή–, αν συγκριθεί με άλλες κοινωνιογλωσσικές μεταβλητές (φύλο, εθνικότητα, κοινωνική τάξη) (Macaulay, 2006).

Ο Grabias (1994, στον Lewandowski, 2010), που μελέτησε της κοινωνικές διαλέκτους της Πολωνίας, προτείνει τρία κριτήρια για την ταξινόμησή τους: τον επαγγελματισμό (τη χρησιμότητά τους στην επαγγελματική δραστηριότητα μιας ομάδας), τη μυστικότητα (την ικανότητα να κωδικοποιούν πληροφορίες και να τις διαθέτουν σε επιλεγμένα πρόσωπα) και την εκφραστικότητα (τη δήλωση στάσεων απέναντι στην εξωγλωσσική πραγματικότη-τα). Έτσι, προκύπτει η διάκριση των κοινωνιολέκτων σε επαγγελματικές και εκφραστικές (βλ. Πίνακα 1).

Πίνακας 1. Ταξινόμηση των κοινωνιολέκτων (Grabias, 1994)

Η ΓτΝ είναι το πρωτοτυπικό παράδειγμα της αργκό και χαρακτηρίζεται από εξωτε-ρίκευση στάσεων απέναντι στην πραγματικότητα «των μεγάλων» και ηθελημένη απο-φυγή της μυστικότητας. Εύλογα, λοιπόν, ο Ανδρουτσόπουλος (ό.π.) διαπιστώνει ότι τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία της ελληνικής ΓτΝ βρίσκονται στο λεξιλόγιο στάσεων που εκφράζουν εμπειρίες και βιώματα ή δείχνουν την αξιολόγηση προσώπων και νοοτρο-πιών, και στις στερεότυπες εκφράσεις που χρησιμοποιούνται στη συνομιλία (χαιρετισμοί, προσφωνήσεις, αρνήσεις κ.ά.) (βλ. και Iordanidou & Androutsopoulos, 1997)

Θεωρητικό πλαίσιο

Η εισαγωγή κοινωνιολέκτων, και ειδικότερα της ΓτΝ, σε τηλεοπτικές διαφημίσεις είναι ζήτημα επιλογής ή σχεδόν αναγκαιότητας, ανάλογα με τη σχέση που συνδέει ένα προϊόν (π.χ. αναψυκτικά) ή μια υπηρεσία (π.χ. κινητή τηλεφωνία) με το συμβολικό κεφάλαιο της νεανικής κουλτούρας. Πάντως, σε κάθε περίπτωση η απόκλιση ανάμεσα στη γλωσσική εκφορά των εφήβων και νέων, «ηρώων» του σεναρίου της διαφήμισης, και την ομιλία των μεγάλων (συνήθως «αντιηρώων») ή τη φωνή-υπόκρουση του διαφημιστή, οι οποίοι ακολουθούν την πρότυπη γλώσσα, είναι τέτοια που δημιουργεί στο κοινό το επιδιωκόμε-νο παραξένισμα, την ανοικείωση (ostranenie) –για να δανειστούμε από τον ρωσικό φορ-μαλισμό–, κατάλληλη για την προσέλκυση της προσοχής του στο διαφημιστικό μήνυμα.

574 Changing Worlds & Signs of the Times

Page 11: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

Η απρόσμενη χρήση από τους διαφημιστές γλωσσικών πόρων που δεν χρησιμοποιεί και ίσως δυσκολεύεται να αναγνωρίσει το ευρύ κοινό των διαφημίσεων ερμηνεύεται από τον Bell (1992, 2001) ως διαμεσολαβημένος σχεδιασμός ακροατηρίου (referee audience design), που αντιδιαστέλλεται προς τον αποκριτικό σχεδιασμό (responsive audience design), δηλαδή την αναγκαία προσαρμογή του ύφους ενός ομιλητή, ώστε να ανταπο-κριθεί κατάλληλα στο ύφος του οποιουδήποτε ακροατή του. Ο διαμεσολαβημένος σχεδι-ασμός ξεκινά σαν πρωτοβουλία του ομιλητή, γι’ αυτό ορίζεται ως «ρητορική στρατηγική με την οποία οι ομιλητές αξιοποιούν τους πόρους που διαθέτει η γλωσσική τους κοινό-τητα» (Bell 1992: 328). Οι πόροι αυτοί μπορεί να είναι είτε η ευφάνταστη χρήση υφών που συνηθίζει να χρησιμοποιεί ένας ομιλητής ή μπορεί να αντλούνται από κοινωνικές, γεωγραφικές και ιστορικές ποικιλίες.

Το θεωρητικό πλαίσιο του σχεδιασμού ακροατηρίου συμπληρώνεται και εξειδικεύε-ται από την έννοια της υφοποίησης (stylization), και ειδικότερα της υφοποίησης διαλέκτου (dialect stylization), που έχει επεξεργαστεί ο Coupland (2001, 2007). Υφοποίηση είναι η έξυπνη εκμετάλλευση πολιτισμικά αναγνωρίσιμων υφών και ταυτοτήτων που αποκλί-νουν ολοφάνερα από το ύφος και την ταυτότητα που θα αποδίδαμε στον τρέχοντα ομι-λητή. Υφοποίηση διαλέκτου, από την άλλη, είναι η κατασκευή ενός προσωπείου, άλλου από αυτό του τρέχοντος ομιλητή, με τη βοήθεια φωνολογικών κυρίως μέσων και με παιγνιώδη, συχνά, πρόθεση. Η υφοποίηση διαλέκτου είναι αποσυνδεδεμένη από τοπικά πλαίσια και έχει γίνει πλέον στρατηγική που χρησιμοποιείται σε μιντιακά περιβάλλοντα.

Μεθοδολογία-ερευνητικά ερωτήματα

Ο διαμεσολαβημένος σχεδιασμός ακροατηρίου και η υφοποίηση διαλέκτων ως θεμελι-ώδης εκδοχή του μας προσφέρουν το κατάλληλο ερμηνευτικό πλαίσιο για τη μελέτη της ΓτΝ σε τηλεοπτικές διαφημίσεις. Όσον αφορά τη γλωσσική της ταυτότητα, μελετούμε κυρίως τις γλωσσικές πράξεις που επιτελεί στις διαφημίσεις, γιατί έχουμε να κάνουμε με εργαλειακή χρήση μιας γλωσσικής ποικιλίας και όχι με αποτύπωσή της ή, έστω, ρεαλι-στική αναπαράστασή της. Παράλληλα, εξετάζουμε τις λειτουργικές ποικιλίες (π.χ. λαϊκή, αργκό, γλώσσα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης) που εκμεταλλεύεται η διαφήμιση για την κατασκευή της δικής της ΓτΝ. Όσον αφορά την κειμενική της λειτουργία, εστιάζουμε στη συμμετοχή της σε αληθοφανή ή μυθοπλαστικά σενάρια και στη σοβαρή ή χιουμορι-στική της χρήση. Τέλος, ερευνούμε τους νέους ως ηλικιακές ή κοινωνικές ταυτότητες και ως οπτικά σημεία. Έτσι, μπορούμε να απαντήσουμε στα εξής ερευνητικά ερωτήματα:

α. πώς υπηρετεί η ΓτΝ τη (συγκινησιακή) πειθώ της διαφήμισης;β. πώς συνυφαίνεται η ΓτΝ με άλλες κοινωνικές ποικιλίες στη διαφήμιση;γ. πώς εξυπηρετεί η ΓτΝ τον ρεαλισμό ή τη μυθοπλασία της διαφήμισης;δ. πώς λειτουργεί το διαλεκτικό χιούμορ και η παρωδία σε διαφημίσεις τέτοιου είδους;ε. ποιες κοινωνιο-σημειωτικές ταυτότητες αποδίδει στους νέους η διαφήμιση;

575Selected Proceedings from the 10th International Conference of the Hellenic Semiotics Society

Page 12: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

Το υλικό της έρευνας

Η μελέτη μας στηρίζεται σε 67 τηλεοπτικές διαφημίσεις προϊόντων και υπηρεσιών (βλ. Πίνακα 2) της τελευταίας δεκαετίας. Όλες τους είναι εμπορικές διαφημίσεις, εκτός από μία, που είναι πολιτική. Τριάντα πέντε (35) από αυτές διαφημίζουν προϊόντα που συν-δέονται στενά με τις διατροφικές συνήθειες και την κουλτούρα των νέων (αναψυκτικά, σοκολατούχο γάλα, παγωτά, γλυκίσματα, σνακ, καφέ). Είκοσι (20) διαφημίσεις αφορούν εταιρείες τηλεφωνίας και υπηρεσιών διαδικτύου, που επίσης αντλούν από το συμβολικό κεφάλαιο της νεότητας. Τέλος, δώδεκα (12) διαφημίσεις είτε συνδέονται με κοινωνικές πρακτικές και ανάγκες των νέων (ταξίδια, φροντιστήρια, δάνεια για σπουδές) ή έχουν μακρινή σχέση με τη νεανική κουλτούρα.

Τα ευρήματα και η συζήτησή τους

Τα γλωσσικά χαρακτηριστικά της ΓτΝ στις διαφημίσειςΕπειδή δεν μας ενδιαφέρει μια γραμματική περιγραφή της ΓτΝ στο σύνολό της αλλά οι χρήσεις της στη διαφήμιση, θα αναφερθούμε στα συστημικά γνωρίσματά της (μορφολο-γικά, σημασιολογικά κ.ά.) μόνον επικουρικά. Η μελέτη του υλικού μας δείχνει ότι η ποικι-λομορφία της ΓτΝ μπορεί να τιθασευτεί με κριτήριο τις γλωσσικές πράξεις που προτιμά η διαφήμιση, όταν προβάλλει τα συναφή προϊόντα και υπηρεσίες. Όπως θα δείξουμε, τρεις κατηγορίες γλωσσικών πράξεων χρησιμοποιούνται κυρίως: οι αποφαντικές (συχνότατα η υποκατηγορία των αξιολογικών), οι κατευθυντικές και οι εκφραστικές. Το τρίπτυχο, λοιπόν, αξιολόγηση-κατευθυντικότητα-εκφραστικότητα γίνεται το σημείο συνάντησης της ΓτΝ και της διαφημιστικής πειθούς. Με άλλα λόγια, η εγνωσμένη αγάπη της ΓτΝ για αξι-ολόγηση στάσεων και συμπεριφορών και η έκφραση συναισθημάτων συνυφαίνονται με την προωθητική (για κατανάλωση) λειτουργία του διαφημιστικού μηνύματος. Εννοείται ότι οι τρεις ανωτέρω κατηγορίες γλωσσικών πράξεων πραγματώνονται με ένα πλήθος λεξικών τεμαχίων ή φράσεων και εκφράσεων που όλες τους, ωστόσο, έχουν μία από τις τρεις προσλεκτικές αξίες που προαναφέρθηκαν.

Αποφάνσεις και αξιολογήσεις

Αποφάνσεις γεγονότος (πετάω χαρταετό, βγήκαμε off κ.ά.) και αποφάνσεις γνώμης, και μάλιστα υψηλής βεβαιότητας, όπως στο (1), μια διαφήμιση τηλεφωνίας (WIND), υπάρ-χουν αρκετές στο υλικό μας. Κυρίως, όμως, αφθονούν οι αξιολογήσεις αντικειμένων (2) (από διαφήμιση της σοκολάτας Break), των προϊόντων και των ιδιοτήτων τους (3) (Nescafé), των καινοτομιών μιας εταιρίας (4) (τηλεφωνία Q) ή και ενός πολιτικού κόμμα-τος (5) (Νεολαία ΝΔ-Ευρωεκλογές 2004).

576 Changing Worlds & Signs of the Times

Page 13: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

Πίνακας 2. Κατηγορίες προϊόντων/υπηρεσιών και διαφημίσεις

577Selected Proceedings from the 10th International Conference of the Hellenic Semiotics Society

/

µ µ

« »

(7)«

» ( )

µ Milko (3) , µ

Karabola Hot Wheels (1)

(1) Magnum (5)

, µ , µ

µ ,

Break (4) Join (2) Molto (4) Mini Cookies (3) Goody’s (1)

µ’ McDonald (1)

, µ (‘µ ’)

, Passias (1) µ (1)

-----

Hip hop

, Co ee Break (1) Nescafé (1) Nestea (1)

Edition (1) (µ )

µ (1)

,

11888 (1) COSMOTE Frog (1) COSMOTE (1) COSMOTE 4G (2) OTE (1)

Conn-x (1) Q (8) Wind F2G GR (4) Wind 3G (1)

, , , , µ , µ

i-bank (4) Open Emporiki Bank (1)

, , video games

Hip hop

Travelplanet24 (1)

µ (1)

µ 2004 (1)

Page 14: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

Οι αξιολογήσεις εκφράζονται είτε με λεξικά τεμάχια (αξιολογικά κατηγορήματα) ή με εκφραστικές φόρμουλες. (1) -Στην υγειά των ‘πρέπει’!-Στην υγειά των ‘θέλω’!-Καλή χρονιά!-Πάω να την αλλάξω. Κράτα.-Πού πας;-Άσε. Το ’χω!(…)

(2) -Πατέρα; Ένα θα σου πω. Δεν υπάρχει. Δεν υπάρχει! Θα μου το πάρεις;-Κορίτσι μου, πώς θα σου το πάρω, αν δεν υπάρχει;

(3) Γεύσεις που τα σπάνε!

(4) -Με τόσα SMS που στέλνεις θα πάθει το χέρι σου!-Η Q φταίει.-Γιατί;-Άρχισε πάλι τα κουλά!

(5) -Είναι σωστοί!-Μου φαίνονται τύποι που δε μασάνε!-Τους πάω με χίλια!-Έχουν πιάσει το ρυθμό της εποχής!-Τους βλέπω γκαζωμένους για κάτι καλό!-Μετράνε! Γιατί δεν είναι μόνο λόγια.-Είναι cool!-Εμείς κάνουμε τη διαφορά!

Προτροπές, προσταγές και αιτήσεις

Οι κατευθυντικές γλωσσικές πράξεις, δηλαδή οι προσταγές και πολύ περισσότερο οι υποδείξεις και προτροπές για την αγορά προϊόντων και υπηρεσιών (ξεκόλλα!, ετοιμάσου να φας καινούργιο κόλλημα, δες την αλλιώς κ.ά.), γενικά αποφεύγονται στη διαφήμιση, γιατί προσβάλλουν το αρνητικό πρόσωπο (negative face) των δυνητικών καταναλωτών. Το προτασιακό περιεχόμενό τους αναφέρεται συνήθως με πλάγιο ή μεταφορικό τρόπο σ’

578 Changing Worlds & Signs of the Times

Page 15: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

αυτό που διαφημίζεται (6). Κατευθυντικές πράξεις είναι και οι αιτήσεις, είτε για επιβεβαί-ωση (7) ή για πληροφορία (8) –στο παράδειγμα αυτό, ειδικά, η προσφώνηση ‘ρε, φίλε’, εισάγει την αίτηση σε κλίμα θετικής ευγένειας, μια στρατηγική λόγου που χαρακτηρίζει τη ΓτΝ, γλώσσα της παρέας και της αποδοχής σε αυτήν ενός ‘ξένου’.

(6) -Παιδιά, φύγαμε! Φουλ ταχύτητα με τα Hot Wheels και τα κυπελάκια Karabola. Σανι-δώστε το για απίθανα δώρα και άλλες μεγάλες εκπλήξεις! Σφαίρα στα ψυγεία ΕΒΓΑ για τη νέα καραμπόλα!

(7) -Μπαμπά. Θυμάσαι που ήθελα να κάνω ένα συγκρότημα χέβι μέταλ προγκρέσιβ χαρντ κορ τρανς ντεθ μέταλ; Άκυρο τελικά. Βγήκα σ’ ένα τεστ IQ ‘genius’ και με πήραν στο πα-νεπιστήμιο της Οξφόρδης. Μας παίρνει;

(8) -Ρε, φίλε. Εμείς τώρα δηλαδή με τόσα mini τι είμαστε; Trendy ή Emo;-Μινιμαλιστές, φίλε. Μινιμαλιστές.

Αναφωνήσεις Οι εκφραστικές γλωσσικές πράξεις (ψάρωσα!), συνηθέστατες ως γνωστόν στη ΓτΝ,

είναι εκφράσεις θετικών (9) (χαρά, ενθουσιασμός) ή αρνητικών συναισθημάτων (10) (θυ-μός, οργή). Σε κάθε περίπτωση, η περσόνα που εκφράζει το συναίσθημά της για ένα προ-ϊόν ή υπηρεσία γίνεται στη διαφήμιση μια αγοραστική ταυτότητα με την οποία αναμένεται να στοιχιστεί ο καταναλωτής.

(9) -Ψήνεσαι για πολλά πολλά δωρεάν SMS;-Άγρια!

(10) -To be Q or not to be Q;-Βρε, τα ’χεις όλα και ρωτάς;-To be Q or not to be Q;-Α, θα τα πάρω κρανίο!

Τα κοινωνιογλωσσικά χαρακτηριστικά της ΓτΝ στις διαφημίσεις

Η ΓτΝ είναι μια «γλώσσα» πολυσυλλεκτική και γι’ αυτό δύσκολο να οριοθετηθεί, του-λάχιστον ως προς το λεξιλόγιό της. Ειδικά, στις διαφημιστικές της χρήσεις, εκτός από το ταμείο της νεανικής αργκό, δανείζεται στοιχεία και από άλλες «γλώσσες»: η προφορική κοινή, η καθομιλουμένη, στην πιο ανεπίσημη και άτυπη μορφή της (11), η μάγκικη, όπως

579Selected Proceedings from the 10th International Conference of the Hellenic Semiotics Society

Page 16: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

μας είναι γνωστή από το προπολεμικό περιθώριο (12), η διάλεκτος των μηχανόβιων, που αποτελούν μια αναγνωρίσιμη «υποκουλτούρα» (13), η νεοπαγής γλώσσα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, κυρίως του Facebook (14), η τεχνική διάλεκτος του διαδικτύου (15) και η διεθνοποιημένη αγγλική αργκό (16) είναι οι κυριότεροι γλωσσικοί πόροι από τους οποίους αντλεί η διαφήμιση, για να επενδύσει τη νεανική αργκό ανάλογα με το προ-βαλλόμενο προϊόν ή υπηρεσία.

Προφορική κοινή(11) Έχασες στο τσακ το τελευταίο τρένο και το επόμενο περνάει στις 5.30΄ το πρωί;

Λαϊκή (μάγκικη)(12) Φιλαράκι, μη την ψάχνεις (…) Ανέβα στη Δημοτική Καθαριότητα, για να τη βγάλεις καθαρή.

Κοινωνιόλεκτος των μηχανόβιων(13) βλ. παράδειγμα (6): Σανιδώστε το για απίθανα δώρα και άλλες μεγάλες εκπλήξεις!

Κοινωνιόλεκτος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης(14) -Νόστιμος!-Δεν είναι;-Και πού τον γνώρισες;-Στο Facebook.-Στο Facebook! Αα! Να προσέχεις, κόρη μου! Να μην απογοητευθείς. Άκου και μένα που ξέρω πέντε πράγματα. Ας πούμε. Έχετε mutual friends; Σε ποια groups είναι μέλος; Σε ποια post κάνει like; Και το βασικότερο! Τα religious use του. Είναι Χριστιανός Ορθόδοξος; (…)

Τεχνική διάλεκτος του διαδικτύου(15) -Ας μας αφήσουν ήσυχους, ΟΚ; Delete στους μεγάλους! Delete ξερό!

Αργκό με στοιχεία της αγγλικής (video game)(16) -Δε σε χάλασε! Owned!(Voice over) Respect-Who’s your daddy! (Voice over) (…)

Η ΓτΝ και το κείμενο της διαφήμισηςΗ ΓτΝ με δύο τρόπους υποστηρίζει το διαφημιστικό μήνυμα, συνηθέστερα στο σεναριακό

580 Changing Worlds & Signs of the Times

Page 17: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

τμήμα που περιλαμβάνεται στο «σώμα» της διαφήμισης και σπανιότερα στο προωθητικό τμήμα της και το σλόγκαν, που κανονικά εκφωνείται από τον διαφημιστή: είτε συμβάλ-λοντας στην υφοποίηση αληθοφανών και μυθοπλαστικών σεναρίων ή δίνοντας λαβή για λεκτικό χιούμορ.

Αληθοφάνεια vs. μυθοπλασία Αληθοφανή σενάρια στηριγμένα στη ΓτΝ εμφανίζονται με τρεις μορφές: πρώτον, ως μο-νόλογοι-σκηνές του δρόμου (17)· δεύτερον, ως καθημερινοί διάλογοι (18) και, τρίτον, ως περιπετειώδεις αφηγήσεις (19). Άλλοτε τα σενάρια αυτά σκηνοθετούν το διαφημιστικό μήνυμα, υποβάλλοντας συναισθήματα, χωρίς ωστόσο να εμπλέκονται στην προβολή του προϊόντος ή της υπηρεσίας, και άλλοτε (όπως στο (18)) συμμετέχουν στη προώθηση, μειγνύοντας τις φωνές των «ηρώων» με εκείνη του διαφημιστή. Από την άλλη πλευρά, η ΓτΝ, σπανιότερα, συμμετέχει και στην κατασκευή μυθοπλαστικών σεναρίων διαφημιστι-κού ύφους, όπως στο (20).

(17) Ψάχνω εισιτήριο για τη συναυλία κι ανταλλάσσω με ωραία ηχεία του μπαμπά μου, καταπληκτικά ηχεία, εξαιρετικά ηχεία, αγορασμένα το 2000 στο millennium, που και καλά θα πλάκωναν οι εξωγήινοι, ζώνη φίλου σου που κατοχυρώθηκε στην κοπέλα! (…) Πάμε για δέος τώρα!

(18) -Πήγα σ’ ένα σικάτο φροντιστήριο.-Σε ποιο;-Στο (κόρνα αυτοκινήτου) -Καλό είναι αλλά δεν είναι «Πουκαμισάς». Μάθημα στο τραπέζι; Δεν υπάρχει! Καθηγητές; Respect!

(19) Τσέκαρέ με. Σκύβω στ’ αυτί της, κάνω έτσι το μαλλάκι και τα λέω στα ίσια. Πως τη θέλω από πέρσι, πως είναι το πιο όμορφο κορίτσι στον κόσμο, ότι δε με νοιάζει που ’ναι μ’ άλλον κι ότι η καψούρα γράφεται με έξι γράμματα: Μα-ρά-κι. (…)

(20) –Άσε, ναύτη, τι έπαθα!-Τι;-Άκουσα πόσο φθηνές ειν’ οι χρεώσεις της Q-Και;-Ψάρωσα!

581Selected Proceedings from the 10th International Conference of the Hellenic Semiotics Society

Page 18: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

Σοβαρότητα vs. χιούμορΗ ΓτΝ είναι απόλυτα συμβατή με το χιούμορ, αν δεχτούμε ότι το χιούμορ είναι εγγενώς ανατρεπτικό. Σε αρκετές διαφημίσεις το χιούμορ είναι λεκτικό και στηρίζεται σε παρηχή-σεις (21). Ωστόσο, οι πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις, που φέρνουν αντιμέτωπους τον κόσμο των νέων με τον κόσμο των μεγάλων είναι εκείνες που εξηγούνται με την ασυμ-βατότητα (incongruity) σεναρίων (Ross, 1998). Στο (22) η μάνα, που δεν καταλαβαίνει τη γλώσσα του γιου της, σχολιάζει τη στάση του με απροσδόκητο και αστείο (στα μάτια των νέων) τρόπο ενώ στο (23) μια άλλη μάνα, που θέλει να είναι μοντέρνα και τραγουδά γνωστό παραδοσιακό τραγούδι σε ύφος hip hop, απροσδόκητα και πάλι σωριάζεται στην καρέκλα από την κούραση, αναιρώντας στην πράξη την ηρωική συμπεριφορά της μά-νας… του Κίτσου (της περί ης ο λόγος στο τραγούδι).

(21) -Λουξ.-Νο! Ντέλουξ!-Τρελάθηκα!-Λουξάθηκα!-Γουστάρω!-Λουξάρω!

(22) -Τι έγιν’ αγόρι μου; Τι έπαθες;-Άσε με, ρε μάνα. Δεν είμαι καλά. Έφαγα Χ.-Τι θα κάνω με σένα, παιδί μου! Δε σου έχω πει να μην τρως έξω;

(23) (Μουσική hip hop-Η «ηρωίδα» ψωνίζει σε σουπερμάρκετ και επιστρέφοντας στο σπίτι τραγουδά)Yo yeaΑ α ααYo Του Κι- του Κι- του Κίτσου η μάναYoΤου Κίτσου η μάνα κάθονταν στην άκρη στο ποτάμιΜε το ποτάμι πάλευε και τοΤου Κίτσου η μάνα του Κίτσου η μάνα (…)Του Κίτσου η μάνα… κάθησε!Ααα!(Voice over) Fail.

582 Changing Worlds & Signs of the Times

Page 19: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

Η ΓτΝ και η σημειωτική της διαφήμισης Οι Greimas & Courtés (1986) κατατάσσουν την τηλεοπτική διαφήμιση στα πολυσημειωτικά συστήματα, δηλαδή, στα συστήματα που στηρίζονται στη χρήση αρκετών κωδίκων, πέραν αυτού της γλώσσας. Έτσι, οι «διαφορετικοί σημειωτικοί τρόποι δημιουργούν διαφορετι-κές σημασίες με διαφορετικούς τρόπους, ανάλογα με τα διαφορετικά μέσα έκφρασης που χρησιμοποιούν» (Baldry & Thibault, 2006, σ.4). Είναι λοιπόν, προφανές ότι η μετάδοση του διαφημιστικού μηνύματος στην περίπτωσή μας δεν στηρίζεται μόνο στη γλώσσα αλλά και σε μη γλωσσικά σημειωτικά συστήματα ιδιαίτερου ενδιαφέροντος, καθώς «η σημειωτική μελετά κάθε πολιτισμική διαδικασία ως διαδικασία επικοινωνίας» (Έκο, 1994, σ.27).

Οι τηλεοπτικές διαφημίσεις που μελετήθηκαν αντλούν τη θεματολογία τους από την ελληνική καθημερινότητα, καθώς «[…] το τηλεοπτικό μέσο μάς παρέχει μια συνεχή ροή εικόνων που σχεδόν σε όλες η δομή και η μορφή τους μας είναι βαθύτατα οικείες» (Fiske & Hartley, 2010, σ.10). Για τον λόγο αυτό, οι διαφημιστές «[…] προσανατολίζουν τις κα-μπάνιες τους με τέτοιο τρόπο ώστε να κάνουν τα προϊόντα τους να ξεχωρίζουν και να ελκύουν κοινωνικά προσδιορισμένες και εδραιωμένες ομάδες και άτομα» (Silverstone, 2004, σ.119). Έτσι, οι νέοι που πρωταγωνιστούν σε τηλεοπτικές διαφημίσεις αντιπρο-σωπεύουν τύπους της νεανικής κουλτούρας των αστικών κέντρων (ο ροκάς, ο πανκ, ο ράπερ, ο emo, ο φλώρος, ο ξύπνιος κ.ά).

Οι ταυτότητες αυτές συγκροτούνται σε έναν διπολικό άξονα, όχι μόνο ηλικιακό αλλά και κοινωνικό (Greimas 2005). Έτσι, δεν έχουμε μόνο τα ζεύγη πατέρας-κόρη, πατέ-ρας-γιος, μητέρα-γιος, γιαγιά-εγγονή, παππούς-νεαροί, αλλά και φλώρος-ξύπνιος νέος (εικόνα 1), γυμνασμένος/ελκυστικός νέος-αγύμναστος/μη ελκυστικός νέος· έχουμε ακόμη και έλλειψη διπολικού μοντέλου, μέσα από την αναπαραγωγή κοινωνικών αξιών, όπως η περίπτωση νεαρών φίλων που μοιράζονται κοινές στιγμές (φιλία) (εικόνα 2) ή ενός νεαρού άνδρα που ενδιαφέρεται για νέα γυναίκα (έρωτας), κ.ά.

583Selected Proceedings from the 10th International Conference of the Hellenic Semiotics Society

Εικόνα 1. Στιγμιότυπο από τη διαφή-μιση της εταιρείας κινητής τηλεφω-νίας Wind.

Page 20: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

Η σημασία των μη γλωσσικών σημειωτικών συστημάτων της ένδυσης, της κόμμω-σης και της κινηματικής στις υπό μελέτη διαφημίσεις, είναι αναμφισβήτητα σημαντική (Nöth 1995), καθώς «ακόμη και οι περαστικοί μπορούν να βγάλουν συμπεράσματα από τα ρούχα που φοράνε ή την κόμμωση» (Bignell, 2002, σ.1). Παρατηρούμε, λοιπόν, ότι ο ενδυματολογικός κώδικας των νέων, όταν δεν συνδηλώνει συγκεκριμένο μουσικό ρεύμα, είναι απλός. Οι νέοι εμφανίζονται να φορούν συνήθως tee-shirt, τζιν (γενικά, εφαρμοστά ρούχα), σκούφους, πέτσινα πανωφόρια. Επίσης, αποφεύγουν να φορούν γυαλιά οράσεως, ένα στοιχείο που θεωρείται ότι χαρακτηρίζει περισσότερο συμβατικούς και λιγότερο επαναστατικού πνεύματος νέους. Η κόμμωσή τους ακολουθεί στερεότυπα στιλ: είναι τολμηρή στους νέους και συντηρητική στους μεγάλους. Έτσι, ενώ η γιαγιά θα παρουσιαστεί ως κομψή και έμπειρη κυρία με το μαλλί της μαζεμένο στη διαφήμιση του ibank της Εθνικής Τράπεζας (εικόνα 3), ο καθηγητής στις διαφημίσεις του κρουασάν Molto θα εμφανιστεί σχεδόν φαλακρός και ο νεαρός emo (εικόνα 4) με «[…] άπλυτο μαλλί που πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον τα 3/5 του προσώπου του σχηματίζοντας γωνία» Peckham (2005, σ.121).

584 Changing Worlds & Signs of the Times

Εικόνα 2. Στιγμιότυπο από τη διαφή-μιση αναψυκτικών Λουξ.

Εικόνα 3. Στιγμιότυπο από τη διαφήμιση της υπηρεσίας ibank της Εθνικής Τράπεζας.

Page 21: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

Τέλος, όσον αφορά την κινηματική των νέων, με βάση τη σημειωτική τυπολογία, η λειτουργία της είναι κυρίως συγκινησιακή, καθώς «[…] αυτή εκφράζει τα συναισθήματα του πομπού» (Nöth 1995, σ.396), τόσο των νέων όσο και των μεγάλων. Αξίζει να σημει-ωθεί όμως ότι οι έντονες εκφράσεις και η ζωηρή κίνηση δεν χαρακτηρίζει πάντα τους νέους των τηλεοπτικών διαφημίσεων, πολλοί από τους οποίους εμφανίζονται απαθείς και ακίνητοι κατά τη διάρκεια της περίστασης επικοινωνίας, όπως παραδείγματος χάριν στη διαφήμιση των παγωτών Magnum ή των κρουασάν Molto.

Συμπεράσματα

Η ΓτΝ, μια μη κωδικοποιημένη κοινωνική ποικιλία έντονης εκφραστικότητας, που αξι-οποιεί και ανανεώνεται από άλλες κοινωνικές ποικιλίες (αντιγλώσσες ή σύγχρονες τε-χνογλώσσες), αποτελεί πρόσφορο εργαλείο συγκινησιακής πειθούς, δηλαδή πλάγιας προώθησης προϊόντων στενά συνυφασμένων με τις διατροφικές συνήθειες και τις επι-κοινωνιακές ανάγκες των νέων. Αυτό προκύπτει από την «ενδεικτική» (indexical) χρήση περιορισμένων διαλεκτικών στοιχείων, επενδυμένων με την προσλεκτική αξία αξιολογι-κών αποφάνσεων (που αποτιμούν την υπεροχή προϊόντων και υπηρεσιών), υποδείξεων (που ωθούν έντεχνα σε αγοραστικές επιλογές) και αναφωνήσεων (που υποτίθεται ότι εκφράζουν την ευφορική κατάσταση του καταναλωτή που απέκτησε το αντικείμενο της επιθυμίας του). Παράλληλα, η ΓτΝ συμμετέχει στην υφοποίηση διαφημιστικών σεναρίων που κατασκευάζουν συνήθως αληθοφανείς σκηνές της νεολαιίστικης καθημερινότητας στις οποίες οι πρωταγωνιστές νέοι παίζουν τον εαυτό τους. Η απήχηση της συγκινησια-κής πειθούς ενδυναμώνεται και με το διαλεκτικό χιούμορ: άλλοτε με λογοπαίγνια, άλλοτε με σύγκρουση σεναρίων, που καθιστά τους «μεγάλους» αντικείμενο ιλαρού σκώμματος, επειδή αγνοούν τον κώδικα της ΓτΝ, και άλλοτε με μπουρλέσκ «μικροδράματα» οι δι-αφημίσεις επιχειρούν να δημιουργήσουν μιαν ατμόσφαιρα στρατηγικού αστεϊσμού, για να αποτυπωθούν ευκολότερα στη συνείδηση των δυνητικών καταναλωτών οι εικόνες

585Selected Proceedings from the 10th International Conference of the Hellenic Semiotics Society

Εικόνα 4. Στιγμιότυπο από τη διαφή-μιση του κρουασάν Molto.

Page 22: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

επωνυμίας των προβαλλόμενων προϊόντων. Βέβαια, η ΓτΝ έχει στις διαφημίσεις και το οπτικό της ισοδύναμο, με το οποίο βρίσκεται σε διαρκή συνέργεια. Το οπτικό σημείο «νέοι» συγκροτείται όχι από ατομικότητες αλλά από ταυτότητες και κώδικες. Ταυτότητες παγκοσμιοποιημένων μουσικών ρευμάτων ή νοοτροπιών, που ταξινομούν προβλέψιμες συμπεριφορές, και κώδικες εξίσου παγκοσμιοποιημένης ένδυσης, κόμμωσης ή κίνησης, που τυποποιούν εικόνες σωμάτων. Έτσι, η αναγνώριση και η ταύτιση των νέων με τους «ήρωες» των διαφημίσεων γίνεται σχεδόν αυτόματα. Η ΓτΝ, λοιπόν, μαζί με τα διαφη-μιστικά τους είδωλα αποδεικνύεται απαραίτητη στρατηγική συγκινησιακής πειθούς για προϊόντα και υπηρεσίες που η κουλτούρα των νέων περιβάλλει με υψηλό γόητρο.

ΑναφορέςΑνδρουτσόπουλος, Γ. (1998). Γλώσσα των νέων και γλωσσική αγορά της νεανικής κουλτούρας.

Μελέτες για την ελληνική γλώσσα. Πρακτικά της 18ης Ετήσιας Συνάντησης του Τομέα Γλωσσο-λογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ, 18, (σσ. 41-55). Θεσσαλονίκη: Κυριακίδης.

Ανδρουτσόπουλος, Γ. (2001). Γλώσσα των νέων. Στο Α.-Φ. Χρηστίδης (επιμέλεια), Εγκυκλοπαιδικός οδηγός για τη γλώσσα (σσ. 108-113). Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.

Baldry, A., & Thibault P. (2006). Multimodal Transcription and Text Analysis: A Multimedia Toolkit and Coursebook. London & New York: Equinox.

Bignell, J. (2005). Media Semiotics: An Introduction. Manchester: Manchester University Press. Bell, A. (1992). Hit and miss: referee design in the dialects of New Zealand television

advertisements. Language and communication, 12, 327-340.Bell, A. (2001). Back in style: reworking audience design. In P. Eckert & J. R. Rickford (Εds.), Style

and Sociolinguistic Variation (pp. 139-169). Cambridge: Cambridge University Press.Brierley, S. (1995). The Advertising Book. London: Routledge.Coupland, N. (2001). Dialect stylization in radio talk. Language in Society, 30, 345-375.Coupland, N. (2007). Style: Language Variation and Identity. Cambridge: Cambridge University Press.Έκο, Ο. (1994). Θεωρία σημειωτικής. (Ε. Καλλιφατίδη μτφρ). Αθήνα: Γνώση. Fiske, J., & Hartley, J. (2010). Η γλώσσα της τηλεόρασης. (Ρ. Αστρινάκη μτφρ). Αθήνα: Αιγόκερως. Geis, M. (1982). The Language of Television Advertising. New York & London: Academic Press.Goddard, A. (2002, 2nd edition). The Language of Advertising. London & New York: Routledge.Greimas, A. (2005). Δομική σημασιολογία. Αναζήτηση μεθόδου. (Γ. Παρίσης μτφρ). Αθήνα: Πατάκης. Greimas, A., & J. Courtés (1986). Sémiotique. Dictionnaire raisonné de la théorie du langage II.

Paris: Hachette.Iordanidou, A., & Androutsopoulos, I. (1997). Teenage slang in Modern Greek. In G. Drachman et

al. (Eds.), Greek Linguistics ’95. Proceedings of the 2nd International Conference on Greek Linguistics, Vol.1 (pp. 267-276). Graz: Neugebauer.

Jones, J. P., & Slater, J. S. (2003, 2nd edition). What’s in a Name? Advertising and the Concept of Brands. New York & London: Sharpe.

Leech, G. (1966). English in Advertising. A Linguistic Study of Advertising in Great Britain. London: Longman.

Lewandowski, M. (2010). Sociolects and Registers – a Contrastive Analysis of Two Kinds of Linguistic Variation. Investigationes Linguisticae, 20, 60-79.

Macaulay, R. (2006). Sociolect/Social Class. In K. Brown (Ed.) Encyclopedia of Language & Linguistics, 2nd ed. (pp. 484-489). Oxford: Elsevier.

Nöth, W. (1995). Handbook of Semiotics. Bloomington: Indiana University Press. Peckham, A. (2005). Urban Dictionary: Fularious Street Slang Defined. Kansas City: Andrews McMeel.

586 Changing Worlds & Signs of the Times

Page 23: Eleftheria Deltsou Maria Papadopoulouhellenic-semiotics.gr/images/uploads/2016/04/47... · 8 Changing Worlds & Signs of the Times 466 478 488 498 508 524 536 544 560 572 588 600 612

Ross, A. (1998). The Language of Humour. London & New York: Routledge. Σετάτος, Μ. (1997). Η παιγνιώδης χρήση της γλώσσας. Εφαρμοσμένη γλωσσολογία, 13, 85-98.Silverstone, R. (2004). Television and Everyday Life. London & New York: Routledge.Stamou, A., Agrafioti, A., & Dinas, K. (2012). Representations of youth (language) in Greek TV

Commercials. Journal of Youth Studies, 15(7), 909-928.

Ευχαριστίες

“Η παρούσα εργασία υλοποιήθηκε στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκ-παίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους”.

587Selected Proceedings from the 10th International Conference of the Hellenic Semiotics Society