5

(EC GHHD), European Centre Geodynamical Hazards of High DamsCOUNCIL OF EUROPE

EUR-OPA MAJOR HAZARD AGREEMENT EUROPEAN CENTRE

GEODYNAMICAL HAZARDS OF HIGH DAMSGEORGIA, TBILISI

1 Alexidze str. – Tbilisi 0193 – GeorgiaPh: (995 32) 36 37 93; Fax/phone: (995 32) 33 28 67;

E-mail: chelidze@ig.acnet.ge

evropis sabWoevropis sabWoevropis sabWoevropis sabWoevropis sabWo

SeTanxmeba didi katastrofebis TaobazeSeTanxmeba didi katastrofebis TaobazeSeTanxmeba didi katastrofebis TaobazeSeTanxmeba didi katastrofebis TaobazeSeTanxmeba didi katastrofebis Taobaze

evropuli centrievropuli centrievropuli centrievropuli centrievropuli centri

maRlivi kaSxalebis geodinamikuri riskimaRlivi kaSxalebis geodinamikuri riskimaRlivi kaSxalebis geodinamikuri riskimaRlivi kaSxalebis geodinamikuri riskimaRlivi kaSxalebis geodinamikuri riski

saqarTvelo, Tbilisi saqarTvelo, Tbilisi saqarTvelo, Tbilisi saqarTvelo, Tbilisi saqarTvelo, Tbilisi

0193 Tbilisi, m. aleqsiZis q. # 1

Logo:

centris direqtori:centris direqtori:centris direqtori:centris direqtori:centris direqtori: prof. Tamaz WeliZe, geofizikis instituti

centris direqtoris moadgile, administraciuli sabWos Tavmjdomarecentris direqtoris moadgile, administraciuli sabWos Tavmjdomarecentris direqtoris moadgile, administraciuli sabWos Tavmjdomarecentris direqtoris moadgile, administraciuli sabWos Tavmjdomarecentris direqtoris moadgile, administraciuli sabWos Tavmjdomare: prof.

vaxtang abaSiZe, geofizikis instituti

administraciuli sabWos wevrebiadministraciuli sabWos wevrebiadministraciuli sabWos wevrebiadministraciuli sabWos wevrebiadministraciuli sabWos wevrebi: d-ri e. burdaro (safrangeTi), prof. k.

eftaqsiasi (saberZneTi), prof. i. gegeni (safrangeTi), akad. b. balavaZe, prof. o.

lursmanaSvili, d-ri i. nonievi.

samecniero sabWos Tavmjdomaresamecniero sabWos Tavmjdomaresamecniero sabWos Tavmjdomaresamecniero sabWos Tavmjdomaresamecniero sabWos Tavmjdomare::::: doqtori martin vilandi (Sveicaria)

samecniero sabWos wevrebisamecniero sabWos wevrebisamecniero sabWos wevrebisamecniero sabWos wevrebisamecniero sabWos wevrebi::::: prof. b. diukarmi (belgia), prof. j. Bbena (safrangeTi),

prof. v.sgrinia (italia), prof. Aa.saviCi (ruseTi), prof. T.WeliZe, prof. v.abaSiZe.

centris amocanebi:centris amocanebi:centris amocanebi:centris amocanebi:centris amocanebi: centri Seqmnilia, raTa ganaviTaros mravalerovnuli,

mralmxrivi midgoma maRlivi kaSxlebis agebasTan dakavSirebuli geodinamikuri

riskebis problemis mimarT, rac moicavs:

- didi kaSxlebis maxloblad mimdinare lokaluri da regionuli geodinamikuri

procesebis multidisciplinaruli monitoringis axali meTodebis ganviTreba

da gamocda

- did kaSxlebTan mimdinare geodinamikuri procesebis maTematikuri modelireba

mosalodneli geodinamikuri movlenebis (teqtonikuri moZraobebi, mewyrebi,

miwisZvrebi) da am zemoqmedebebze didi kaSxlebis reagirebis prognozireba

- kaSxlebis saZirkvelSi mimdinare fizika-qimiuri procesebis da maTTan

dakavSirebuli fizikuri Tvisebebis cvlilebebis monitoringi

- did kaSxlebze geodinamikuri dakvirvebebis monacemTa bazebis Seqmna, sxva

evropul centrebTan TanamSromlobiT mosalodneli geodinamikuri

saSiSroebebis analizi da ganzogadoeba, SesaZlo zaralis scenarebis Seqmna da

sazogadoebis ganaTleba imis Taobaze, Tu ra unda gakeTdes gangaSis SemTxvevaSi,

6

katastrofis dros da mis Semdeg.

- didi katastrofebisa da ekologiuri problemebisadmi miZRvnil saerTaSoriso,

regionul da erovnul proeqtebSi aqtiuri monawileoba

ZiriTadi problemebi _ galereaZiriTadi problemebi _ galereaZiriTadi problemebi _ galereaZiriTadi problemebi _ galereaZiriTadi problemebi _ galerea

1. saqarTvelos teritoriazeGgeofizikuri velebis (gravitaciuli,saqarTvelos teritoriazeGgeofizikuri velebis (gravitaciuli,saqarTvelos teritoriazeGgeofizikuri velebis (gravitaciuli,saqarTvelos teritoriazeGgeofizikuri velebis (gravitaciuli,saqarTvelos teritoriazeGgeofizikuri velebis (gravitaciuli,

seismuri, eleqtromagnituri da sxva) kartireba da monitoringi maTiseismuri, eleqtromagnituri da sxva) kartireba da monitoringi maTiseismuri, eleqtromagnituri da sxva) kartireba da monitoringi maTiseismuri, eleqtromagnituri da sxva) kartireba da monitoringi maTiseismuri, eleqtromagnituri da sxva) kartireba da monitoringi maTi

droiT-sivrciTi kanonzomierebebis dasadgenad.droiT-sivrciTi kanonzomierebebis dasadgenad.droiT-sivrciTi kanonzomierebebis dasadgenad.droiT-sivrciTi kanonzomierebebis dasadgenad.droiT-sivrciTi kanonzomierebebis dasadgenad.

saqarTvelos magnituri anomaliis rukasaqarTvelos magnituri anomaliis rukasaqarTvelos magnituri anomaliis rukasaqarTvelos magnituri anomaliis rukasaqarTvelos magnituri anomaliis ruka

saqarTvelos gravitaciuli anomaliis rukasaqarTvelos gravitaciuli anomaliis rukasaqarTvelos gravitaciuli anomaliis rukasaqarTvelos gravitaciuli anomaliis rukasaqarTvelos gravitaciuli anomaliis ruka

7

2. dedamiwis struqturis, dinamikisa da evoluciis modelebidedamiwis struqturis, dinamikisa da evoluciis modelebidedamiwis struqturis, dinamikisa da evoluciis modelebidedamiwis struqturis, dinamikisa da evoluciis modelebidedamiwis struqturis, dinamikisa da evoluciis modelebi

• dedamiwis mimoqcevebi da dedamiwis siRrmis fizika

• dedamiwis Tavisufali rxevebi

• mimoqceviTi talRebis amplitudis cvla miwisZvrebis win

• miwisZvrebis mimoqceviTi trigerireba

• kavkasiis geoTermuli da Termodrekadi modelebi

spitakis miwisZvris momcveli

periodisaTvis ( 21.10.1988 - 2.05.1989)

M2 talRis γ faqtoris variacia

daxrimzomebis Canawerebis mixed-

viT.

kavkasiisa da mimdebare Savi da kaspiis zRvebis akvatoriis

Termodrekadi wanacvlebis vertikaluri mdgeneli

21.10.1988 - 2.05.1989 periodisaTvis

M2 talRis γ -faqtoris speq-

traluri variacia E-W mdgene-

lisaTvis (465-saaTiani bijiT)

8

9

3. seismologia, seismuri saSiSroebisa da riskis Sefaseba. miwisZ-seismologia, seismuri saSiSroebisa da riskis Sefaseba. miwisZ-seismologia, seismuri saSiSroebisa da riskis Sefaseba. miwisZ-seismologia, seismuri saSiSroebisa da riskis Sefaseba. miwisZ-seismologia, seismuri saSiSroebisa da riskis Sefaseba. miwisZ-

vrebis prognozi.vrebis prognozi.vrebis prognozi.vrebis prognozi.vrebis prognozi.

Institm. nodias geofizikis instituti monawileobda rukis SedgenaSi

saqarTvelos seismuri saSiSroebis

ruka (PGA)

saqarTvelos seismuri saSiSroebis

ruka (intensivoba MSK)

gansxvaveba prognostul seismur saSiS-

roebis rukasa da dakvirvebul makro-

seismur vels Soris (muqi areebi warmo-

adgenen samomavlod mometebul seis-

muri potencialis mqone ubnebs)

10

dinebebi z=305 m

temperatura z=7 m marilianoba z=7 m

4. atmosferosa da zRvis dinamika, ekologiuri sistemebis modelireba4. atmosferosa da zRvis dinamika, ekologiuri sistemebis modelireba4. atmosferosa da zRvis dinamika, ekologiuri sistemebis modelireba4. atmosferosa da zRvis dinamika, ekologiuri sistemebis modelireba4. atmosferosa da zRvis dinamika, ekologiuri sistemebis modelireba

amJamad, bunebrivi garemos monitoringisa da prognozis sistemis Seqmna

Zalzed mniSvnelovania, rac saSualebas mogvcems operatiulad davakvirdeT

Savi zRvisa da atmosferos mimdinare da Semdgom mdgomareobebs. aseTi

prognozuli sistemis SeqmnisaTvis aucilebeli nabijia zRvisa da atmosferos

dinamikisa da ekologiuri sistemebis maTematikuri modelebis SemuSaveba.

dReisaTvis Cvens mier SemuSavebulia mTeli rigi maTematikuri modelebi:

- Savi zRvis zogadi cirkulaciis baroklinuri modeli 5 km-iani sivrciTi

garCevisunarianobiT da 1 km garCevisunarianobis mqone regionaluri

cirkulaciis modeli saqarTvelos SavizRvispira zonisaTvis.

- didmasStaburi, saSualomasStaburi da mezomasStaburi atmosferuli

procesebis arastacionaruli hidrodinamikuri modelebi.

- Sav zRvaSi arakonservatiul damaWuWyianebel nivTierebaTa gavrcelebis

ori da samganzomilebiani maTematikuri modelebi.

- zRvis auzSi daWuWyianebis wyaros mdebareobis gansazRvris maTematikuri

meTodi da sxv.

ilustraciis mizniT, aq warmodgenilia Savi zRvis saSualo wliuri

hidrofizikuri velebi, romlebic gamoTvlilia zRvis zogadi cirkulaciis

modelis safuZvelze.

regionaluri cirkulaciis modeli, 2005 wlis ivlisSi, warmatebiT

iyo gamocdili Savi zRvis saqarTvelos seqtoris nawilisTvis, saerTaSoriso

proeqtis ARENA-sfarglebSi, pirvelad Savi zRvis regionisaTvis Catarebul

Savi zRvis diagnozisa da prognozis sistemis operatiuli funqcionirebis

pilotur eqsperimentSi.

amJamad, Cveni samecniero interesebi fokusirebulia Savi zRvisa da

atmosferos dinamikis ricxviTi modelebis gaerTianebaze Savi zRva –

xmeleTi – atmosferos sistemis erTiani modelis SemuSavebis mizniT.

dinebebi z=7 m

11

konveqtiuri Rrublebis

ganawileba kaxeTis teritoriaze.

setyvis mosvlis saSualowliuri

ganawilebis albaToba kaxeTSi.

saTburi gazebis kvleva

TbilisSi.miwispira ozonis koncentraciis

(mok) monitoringi TbilisSi.

5. Patmosferos, Rrublebis da aerozolebis fizika, amindis modifikacia5. Patmosferos, Rrublebis da aerozolebis fizika, amindis modifikacia5. Patmosferos, Rrublebis da aerozolebis fizika, amindis modifikacia5. Patmosferos, Rrublebis da aerozolebis fizika, amindis modifikacia5. Patmosferos, Rrublebis da aerozolebis fizika, amindis modifikacia

12

qimiuri laboratoria. samTavrobo komisiis muSaoba

xanZris Sedegebis Sesafaseblad.

xanZrisagan dazaralebuli regionis

mikroklimaturi maxasiaTeblebis

Seswavla.

atmosferuli aerozolebis

optikuri simkvrivis (atmosferos

gaWuWyianebis indeqsi) monitoringi

TbilisSi.

13

ruseTis sabunebismetyvelo akademiis aRmoCenebis diruseTis sabunebismetyvelo akademiis aRmoCenebis diruseTis sabunebismetyvelo akademiis aRmoCenebis diruseTis sabunebismetyvelo akademiis aRmoCenebis diruseTis sabunebismetyvelo akademiis aRmoCenebis di plomi,plomi,plomi,plomi,plomi,

romelic gacemulia atmosferoSi wylis kristalizaciis gamomwveviromelic gacemulia atmosferoSi wylis kristalizaciis gamomwveviromelic gacemulia atmosferoSi wylis kristalizaciis gamomwveviromelic gacemulia atmosferoSi wylis kristalizaciis gamomwveviromelic gacemulia atmosferoSi wylis kristalizaciis gamomwvevi

axali nivTierebebis aRmoCenasTan dakavSirebiT.axali nivTierebebis aRmoCenasTan dakavSirebiT.axali nivTierebebis aRmoCenasTan dakavSirebiT.axali nivTierebebis aRmoCenasTan dakavSirebiT.axali nivTierebebis aRmoCenasTan dakavSirebiT.

setyvis marcvlebis ganviTareba

xelovnuri zrdis procesSi.

14

6.6.6.6.6. mze-dedamiwis kavSirebi (kosmofizika, magnitosferos da ion-mze-dedamiwis kavSirebi (kosmofizika, magnitosferos da ion-mze-dedamiwis kavSirebi (kosmofizika, magnitosferos da ion-mze-dedamiwis kavSirebi (kosmofizika, magnitosferos da ion-mze-dedamiwis kavSirebi (kosmofizika, magnitosferos da ion-

osferos fizika)osferos fizika)osferos fizika)osferos fizika)osferos fizika)

• kosmosur garemoSi (atmosfero, ionosfero, magnitosfero) neitraluri

da eleqtromagnituri SeSfoTebebis wrfivi da arawrfivi stadiis

kvlevebis bazaze gamovlenilia, rom aseT SeSfoTebebs SeuZliaT

TviTorganizeba Zlierad lokalizebuli sxvadasxva ganmxoloebuli

sakmarisad mdgradi grgalebis ansamblis saxiT.

• gamokvleulia arawrfivi ganmxoloebuli grigaluri struqturebis

arsebobis makroskopuli gamovlineba damagnitebul kosmosur garemoSi.

Zlierad lokalizebuli grigaluri struqturebi Seicaven CaWeril

nawilakebs da, garemoSi gavrcelebisas, iwveven garemos simkvrivis,

eleqtruli da magnituri velebis mniSvnelovan SeSfoTebebs da amgvarad,

aZliereben energiis, siTbosa da nivTirebis gadatanis procesebs.

dadgenilia, rom struqturebis erTmaneTTan da garemos nawilakebTan

urTierTqmedeba iwvevs anomalur difuzias amave garemoSi. difuziis

efeqturi koeficienti fesvobrivadaa damokidebuli xmauris stacionarul

doneze.

grigalebis ansambli, rogorc Zlieri turbulentobis

struqturuli elementi

monopoluri da dipoluri grigalebis

urTierTqmedeba kosmosur plazmaSi.

monopoluri grigalebis

dajaxebebi atmosferoSi.

15

grigalebis albaTuri gana-

wileba da struqturebis for-

mireba kosmosur plazmaSi.

struqturebis formireba regularul

da qaotur dinebebSi.

Tovlis safaris dinamika

saqarTveloSi (kosmosuri suraTebi)

2005 wels.

urekis “imedis qalaqis” anomaluri

geomagnituri veli.

minimaluri 46750 nanotesla.

maqsimaluri 50500 nanotesla.

16

mze-dedamiwis kavSirebis seqtorimze-dedamiwis kavSirebis seqtorimze-dedamiwis kavSirebis seqtorimze-dedamiwis kavSirebis seqtorimze-dedamiwis kavSirebis seqtori

ZiriTadi Sedegebi:

1. kolmogorovis skolis da sxva mkvlevarebis (Sedegebze) miRwevebze dayrd-

nobiT SemoTavazebulia ganviTarebuli turbulentobis ganzogadebuli

klasikuri naxevrad-empiriuli Teoria neitralur atmosferosa da plazmuri

garemosaTvis. SemoRebulia reinoldsis, riCardsonis, prandtlis da pekles

oTxi universaluri ricxvi

2. turbulenturi are ganixileba, rogorc ansambli Cveulebrivi da

magnituri tivtivis talRebis (anu grigalebis) ansambli, romelic xasiaT-

deba Svidi turbulenturi maxasiaTebliT.

3. speqtraluri funqciebisaTvis miRebuli gamosaxulebebi saSualebas iZl-

eva vimsjeloT kinetikuri energiis, wnevisa da temperaturis fluqtuireba-

di velebis inerciuli intervalebis Cveulebrivi da magnituri tivtivobis

qveareebiT dakavebis Sesaxeb nawilobriv an srulad (mezosferosa da qveda

TermosferoSi dakvirvebaTa safuZvelze)

4. mezomasStaburi grigalebis ierarqiis energetikuli speqtris indeqsebis

Teoriuli mniSvnelobebi inerciul qveareSi Semdegia: : – 3, – 17/6, – 8/3, – 5/2, –7/3, – 13/6, – 2, – 11/6, – 5/3; blanti qvearis grigalebis ierarqiis energetiku-

li speqtris indeqsebis ricxviTi mniSvnelobebi Semdegia: – 5/3, – 7/3, – 3, – 11/3, – 13/3, – 5, – 17/3, – 19/3, – 7.5. mikromasStaburi da didmasStaburi turbulenturi grigalebis speq-

traluri funqciebis ( ) Tanafardoba fluqtuirebadi kinetikuri energiis,

wnevisa da temperaturis velebis inerciuli intervalebisaTvis iZleva tal-

Ruri ricxvis xarisxis maCveneblis cvlilebis "kvadratul kanons" mx-

olod magnituri an Cveulebrivi da magnituri tivtivobis erToblivi mo-

qmedebis Sedegad: da

6. SemoTavazebulia neitralur da eleqtrogamtar garemoSi mezomasStaburi

turbulenturi grigalebis ierarqiis klasifikaciis meTodi, romelic xas-

iaTdeba sxvadasxva masStabis araerTgvarovnebiT 1000km-dan ramdenime san-

timetramde.

7. ganxiluli mezomasStaburi turbulenturi grgalebis ierarqia kinetikuri

energiis, wnevisa da temperaturis fluqtuirebadi velebis sam intervalSi

karg TanxmobaSia eqsperimentul SedegebTan, romlebic miRebulia okeanis,

zeda stratosferos, mezosferos, qveda Termosferos, ionosferos E da Ffenebis, magnitosferos sazRvris da turbulenturi grigalis struqturis

evoluciis modelirebisas ricxviTi eqsperimentebis saSualebiT.

8. naCvenebia xisti kosmosuri sxivebis d neitronebis komponentebis mze-

dReRamuri anomaliuri variaciebi dedamiwis mier neitraluri smv seqtoris

sazRvrebis gadakveTisas da maTi efeqturi roli M 6 magnitudis mqone

Zlieri damangreveli miwisZvrebis stimulirebisaTvis. aRmoCenilia aRniS-

nuli miwisZvrebis moxdenis 11-wliani periodi.

9. SemoTavazebulia kosmosuri sxivebis intensivobis mze-dReRamuri varia-

ciebis Seswavlis originaluri meTodi, romelic dafuZnebulia kosmofiz-

ikuri da magnituri observatoriebis sinqronuli zusti gazomvebis mo-

nacemTa safuZvelze.

≥

17

Tbilisis neitronuli monitoriTbilisis neitronuli monitoriTbilisis neitronuli monitoriTbilisis neitronuli monitoriTbilisis neitronuli monitori

18

19

7. sainJinro, saZiebo da ekologiuri geofizika, bunebrivi saSiS-sainJinro, saZiebo da ekologiuri geofizika, bunebrivi saSiS-sainJinro, saZiebo da ekologiuri geofizika, bunebrivi saSiS-sainJinro, saZiebo da ekologiuri geofizika, bunebrivi saSiS-sainJinro, saZiebo da ekologiuri geofizika, bunebrivi saSiS-

roebebi da riski, arqeogeofizika, hidrogeofizika, didi sainJinroroebebi da riski, arqeogeofizika, hidrogeofizika, didi sainJinroroebebi da riski, arqeogeofizika, hidrogeofizika, didi sainJinroroebebi da riski, arqeogeofizika, hidrogeofizika, didi sainJinroroebebi da riski, arqeogeofizika, hidrogeofizika, didi sainJinro

obieqtebis monitoringiobieqtebis monitoringiobieqtebis monitoringiobieqtebis monitoringiobieqtebis monitoringi

Aarqeogeofizika –Aarqeogeofizika –Aarqeogeofizika –Aarqeogeofizika –Aarqeogeofizika –

armazcixearmazcixearmazcixearmazcixearmazcixe

1,2,3,4 – geofizikuri1,2,3,4 – geofizikuri1,2,3,4 – geofizikuri1,2,3,4 – geofizikuri1,2,3,4 – geofizikuri

meTodebiT aRmoCeni-meTodebiT aRmoCeni-meTodebiT aRmoCeni-meTodebiT aRmoCeni-meTodebiT aRmoCeni-

li arqeologiuradli arqeologiuradli arqeologiuradli arqeologiuradli arqeologiurad

perspeqtuli ubnebi,perspeqtuli ubnebi,perspeqtuli ubnebi,perspeqtuli ubnebi,perspeqtuli ubnebi,

oTxkuTxedi areebisoTxkuTxedi areebisoTxkuTxedi areebisoTxkuTxedi areebisoTxkuTxedi areebis

SigniT – produqtiu-SigniT – produqtiu-SigniT – produqtiu-SigniT – produqtiu-SigniT – produqtiu-

li gaTxrebi. sayu-li gaTxrebi. sayu-li gaTxrebi. sayu-li gaTxrebi. sayu-li gaTxrebi. sayu-

radReboa warmatebisradReboa warmatebisradReboa warmatebisradReboa warmatebisradReboa warmatebis

maRali procenti.maRali procenti.maRali procenti.maRali procenti.maRali procenti.

Savi oTxkuTxedebiTSavi oTxkuTxedebiTSavi oTxkuTxedebiTSavi oTxkuTxedebiTSavi oTxkuTxedebiT

aRniSnulia warumate-aRniSnulia warumate-aRniSnulia warumate-aRniSnulia warumate-aRniSnulia warumate-

beli gaTxrebi, rom-beli gaTxrebi, rom-beli gaTxrebi, rom-beli gaTxrebi, rom-beli gaTxrebi, rom-

lebic daigegmalebic daigegmalebic daigegmalebic daigegmalebic daigegma

geofizikuri kvlevisgeofizikuri kvlevisgeofizikuri kvlevisgeofizikuri kvlevisgeofizikuri kvlevis

gareSe.gareSe.gareSe.gareSe.gareSe.

Eenguris kaSxlisEenguris kaSxlisEenguris kaSxlisEenguris kaSxlisEenguris kaSxlis

tanSi ganlagebulitanSi ganlagebulitanSi ganlagebulitanSi ganlagebulitanSi ganlagebuli

daxrismzobebisdaxrismzobebisdaxrismzobebisdaxrismzobebisdaxrismzobebis

monacemebi – engurismonacemebi – engurismonacemebi – engurismonacemebi – engurismonacemebi – enguris

kaSxlis saerTa-kaSxlis saerTa-kaSxlis saerTa-kaSxlis saerTa-kaSxlis saerTa-

SorisoSorisoSorisoSorisoSoriso poligonipoligonipoligonipoligonipoligoni

20

21

Eevropis sabWos didiEevropis sabWos didiEevropis sabWos didiEevropis sabWos didiEevropis sabWos didi

katastrofebiskatastrofebiskatastrofebiskatastrofebiskatastrofebis

SeTanxmebis warmo-SeTanxmebis warmo-SeTanxmebis warmo-SeTanxmebis warmo-SeTanxmebis warmo-

madgenlebi (eqsper-madgenlebi (eqsper-madgenlebi (eqsper-madgenlebi (eqsper-madgenlebi (eqsper-

tebi b-ni massue datebi b-ni massue datebi b-ni massue datebi b-ni massue datebi b-ni massue da

prof. Mmaqeiri)prof. Mmaqeiri)prof. Mmaqeiri)prof. Mmaqeiri)prof. Mmaqeiri)

eqspediciaSi durujiseqspediciaSi durujiseqspediciaSi durujiseqspediciaSi durujiseqspediciaSi durujis

Rvarcofis areSiRvarcofis areSiRvarcofis areSiRvarcofis areSiRvarcofis areSi

Eeleqtruli winaRobis Wrili (foladauris veli). zemodan qveviT:- gazomiliEeleqtruli winaRobis Wrili (foladauris veli). zemodan qveviT:- gazomiliEeleqtruli winaRobis Wrili (foladauris veli). zemodan qveviT:- gazomiliEeleqtruli winaRobis Wrili (foladauris veli). zemodan qveviT:- gazomiliEeleqtruli winaRobis Wrili (foladauris veli). zemodan qveviT:- gazomili

moCvenebiTi winaRoba (mw); gamoTvlili mw da inversiis Sedegi (WeSmaritimoCvenebiTi winaRoba (mw); gamoTvlili mw da inversiis Sedegi (WeSmaritimoCvenebiTi winaRoba (mw); gamoTvlili mw da inversiis Sedegi (WeSmaritimoCvenebiTi winaRoba (mw); gamoTvlili mw da inversiis Sedegi (WeSmaritimoCvenebiTi winaRoba (mw); gamoTvlili mw da inversiis Sedegi (WeSmariti

winaRobebis ganawileba)winaRobebis ganawileba)winaRobebis ganawileba)winaRobebis ganawileba)winaRobebis ganawileba)

Ggeomorfologiuri saSiSroebaniGgeomorfologiuri saSiSroebaniGgeomorfologiuri saSiSroebaniGgeomorfologiuri saSiSroebaniGgeomorfologiuri saSiSroebani

da geofizikada geofizikada geofizikada geofizikada geofizika

Hhidrogeofizika – marneulis raioniHhidrogeofizika – marneulis raioniHhidrogeofizika – marneulis raioniHhidrogeofizika – marneulis raioniHhidrogeofizika – marneulis raioni

22

evropis sabWo, didi katastrofebis SeTanxmeba, evropuli centrievropis sabWo, didi katastrofebis SeTanxmeba, evropuli centrievropis sabWo, didi katastrofebis SeTanxmeba, evropuli centrievropis sabWo, didi katastrofebis SeTanxmeba, evropuli centrievropis sabWo, didi katastrofebis SeTanxmeba, evropuli centri

“maRlivi kaSxlebis geodiamikuri riski” Tbilisi, saqarTvelo,“maRlivi kaSxlebis geodiamikuri riski” Tbilisi, saqarTvelo,“maRlivi kaSxlebis geodiamikuri riski” Tbilisi, saqarTvelo,“maRlivi kaSxlebis geodiamikuri riski” Tbilisi, saqarTvelo,“maRlivi kaSxlebis geodiamikuri riski” Tbilisi, saqarTvelo,

m.Nnodias geofizikis institutim.Nnodias geofizikis institutim.Nnodias geofizikis institutim.Nnodias geofizikis institutim.Nnodias geofizikis instituti

Rvarcofebisa da masebis moZraobis adreuli SetyobinebisRvarcofebisa da masebis moZraobis adreuli SetyobinebisRvarcofebisa da masebis moZraobis adreuli SetyobinebisRvarcofebisa da masebis moZraobis adreuli SetyobinebisRvarcofebisa da masebis moZraobis adreuli Setyobinebis

akustikuri sistemaakustikuri sistemaakustikuri sistemaakustikuri sistemaakustikuri sistema

1 – mimRebi antena1 – mimRebi antena1 – mimRebi antena1 – mimRebi antena1 – mimRebi antena

2 – gadamcemi antena2 – gadamcemi antena2 – gadamcemi antena2 – gadamcemi antena2 – gadamcemi antena

3 – gadamcemi bloki3 – gadamcemi bloki3 – gadamcemi bloki3 – gadamcemi bloki3 – gadamcemi bloki

4 - mimRebi4 - mimRebi4 - mimRebi4 - mimRebi4 - mimRebi blokiblokiblokiblokibloki

5 - mimRebi5 - mimRebi5 - mimRebi5 - mimRebi5 - mimRebi blokis kvebablokis kvebablokis kvebablokis kvebablokis kveba

6 – mimRebis akustikuri sensori6 – mimRebis akustikuri sensori6 – mimRebis akustikuri sensori6 – mimRebis akustikuri sensori6 – mimRebis akustikuri sensori

7 - mimRebis sarezervo kveba7 - mimRebis sarezervo kveba7 - mimRebis sarezervo kveba7 - mimRebis sarezervo kveba7 - mimRebis sarezervo kveba

8 – mzis batarea gadamcemisaTvis8 – mzis batarea gadamcemisaTvis8 – mzis batarea gadamcemisaTvis8 – mzis batarea gadamcemisaTvis8 – mzis batarea gadamcemisaTvis

9 – mimRebis9 – mimRebis9 – mimRebis9 – mimRebis9 – mimRebis sarezervo kvebasarezervo kvebasarezervo kvebasarezervo kvebasarezervo kveba

sixSire - 172.725 sixSire - 172.725 sixSire - 172.725 sixSire - 172.725 sixSire - 172.725 MHzmoqmedebis are - 12-15 kmmoqmedebis are - 12-15 kmmoqmedebis are - 12-15 kmmoqmedebis are - 12-15 kmmoqmedebis are - 12-15 km

23

8. fraqtalebi da arawrfivi dinamika geofizikaSi 8. fraqtalebi da arawrfivi dinamika geofizikaSi 8. fraqtalebi da arawrfivi dinamika geofizikaSi 8. fraqtalebi da arawrfivi dinamika geofizikaSi 8. fraqtalebi da arawrfivi dinamika geofizikaSi

mouwesrigebeli sistemebis analizis Tanamedrove meTodebma aCvenes, rom

obieqtebi da procesebi romlebic adre ganixileboda rogorc sruliad SemTx-

veviTi, droSic da sivrceSic cxadad avlenen mowesrigebuli struqturebis arse-

bobas. es axali meTodebi (romlebic efuZneba fraqtalebis, perkolaciis, arawr-

fivi dinamikis da sirTulis Teoriis koncefciebs), Teoriuli modelis da eqs-

perimentuli monacemebis gamoyenebiT, iZleva am struqturebis vizualizaciis da

sirTulis (uwesrigobis) raodenobrivi Sefasebis saSualebas.

geofizikuri garemos fizikuri maxasiaTeblebi yovelTvis erTgvarovani ar

arian da avlenen fraqtalur Tvisebebs SerCeuli sivrciTi da droiTi masStabe-

bisaTvis. meqanikuri perkolaciis Teoria (Semotanilia 70-ian wlebSi T. WeliZ-

es mier) SeiZleba gamoyenebuli iqnes msxvrevis procesebis geometriis mode-

lirebisaTvis. saxeldobr, Cven vixilavT rRvevis fraqtalur aspeqtebs, msxvre-

vis procesSi energiis emisiis CaTvliT. sagangebo yuradReba eTmoba, wneviT in-

ducirebuli anomaliebis deformomgrZnobiare (perkolaciuri) modelis far-

glebSi, deformaciebTan geofizikuri anomaliebis intensivobis kavSirs, rac bune-

brivad xsnis deformaciis variaciaze geofizikuri garemos reaqciis hetero-

genulobas.

droiTi seriebis analizis Tanamedrove wrfivi da arawrfivi meTodebi saSu-

alebas gvaZlevs raodenobrivad SevafasoT wesrigis xarisxi rTuli geofiz-

ikuri procesebis monacemebis masivebSi. am droiTi seriebis sirTulis xarisxis

diapazoni icvleba determinizmidan an dabali ganzomilebis qaosidan maRali

ganzomilebis (gazomvad) arawrfiv dinamikur struqturebamde. axali universa-

luri meTodebis gamoyeneba eqsperimentul droiT seriebSi iseT detalebs av-

lens, romelTa warmoCena klasikuri analizis meTodebs ar xelewifebaT da gvex-

mareba sxvadasxva masStabis geofizikuri movlenebis gagebaSi da prognozSi.

24

araTanabararaTanabararaTanabararaTanabararaTanabari sri sri sri sri srialialialialiali (stik-sli (stik-sli (stik-sli (stik-sli (stik-sliiiiip)p)p)p)p) gar gar gar gar gareSe pereSe pereSe pereSe pereSe periiiiioduloduloduloduloduli zegavlenis pirobebSi –i zegavlenis pirobebSi –i zegavlenis pirobebSi –i zegavlenis pirobebSi –i zegavlenis pirobebSi –

seismuri procesis trigerirebis/sinqronizaciis modeliseismuri procesis trigerirebis/sinqronizaciis modeliseismuri procesis trigerirebis/sinqronizaciis modeliseismuri procesis trigerirebis/sinqronizaciis modeliseismuri procesis trigerirebis/sinqronizaciis modeli

akustikuri emisia (ae) stik-slipis

dros zegavlenis gareSe

akustikuri emisia (ae) stik-slipis

dros perioduli eleqtromagnituri

zegavlenis pirobebSi – naTlad Cans

kargi sinqronizacia

fazaTa sxvaoba ae-sa da 22-62 sek.

intervalSi modebuli eleqtro-

magnituri zemoqmedebis Soris

fazaTa difuziis koeficientiDD

imave pirobebisaTvis

25

didi wyalsacavebis midamoebSi, wylis donis periodulididi wyalsacavebis midamoebSi, wylis donis periodulididi wyalsacavebis midamoebSi, wylis donis periodulididi wyalsacavebis midamoebSi, wylis donis periodulididi wyalsacavebis midamoebSi, wylis donis perioduli

variaciiT gamowveuli, seismuri procesebis mowesrigebulobisvariaciiT gamowveuli, seismuri procesebis mowesrigebulobisvariaciiT gamowveuli, seismuri procesebis mowesrigebulobisvariaciiT gamowveuli, seismuri procesebis mowesrigebulobisvariaciiT gamowveuli, seismuri procesebis mowesrigebulobis

zrdazrdazrdazrdazrda

a) erTwliani aragadamfaravi mcocavi fanjrebisaTvis gamoTvlili

miwisZvrebis yoveldRiuri raodenobebis droiTi seriebis RQA da %DETmaxasiaTeblebi (wrewirebi). miwisZvrebis yoveldRiuri raodenobebis 20

areuli (varskvlavebi) da faziT gaSemTxveviTebuli (samkuTxedebi)

surogatuli droiTi seriis, erTwliani Tanmimdevruli mcocavi

fanjrebisaTvis gamoTvlili RQA da %DET maxasiaTeblebi. b) magnitudebsa

da miwisZvrebs Soris drois intervalebis seriebis RQA da %DETmaxasiaTeblebi: (1) rezervuaris mier gamowveul seismurobamde, (2) rezervuaris

mier gamowveuli seismurobis periodSi, da (3) rezervuaris mier gamowveul

seismurobis dacxromis Semdeg.

26

SARIS – eleqtroZiebis mowyobiloba

ferozondiani magnitometri

geofizikis institutis Tanamedrove mowyobilobageofizikis institutis Tanamedrove mowyobilobageofizikis institutis Tanamedrove mowyobilobageofizikis institutis Tanamedrove mowyobilobageofizikis institutis Tanamedrove mowyobiloba

geoeofizikuri da ekologiuri kvlevebisaTvisgeoeofizikuri da ekologiuri kvlevebisaTvisgeoeofizikuri da ekologiuri kvlevebisaTvisgeoeofizikuri da ekologiuri kvlevebisaTvisgeoeofizikuri da ekologiuri kvlevebisaTvis

DREL/2800 – wylis laboratoriuli

speqtrometri.

SISIE – radonis gamzomi sistema.

“““““Flash-com””””” – ti pis monitoringis

sistema (wylis done, temperatura da

gamtaroba).

konusuri gamosaxulebis mikroskop-

uli veb-kamera da portatuli Ter-

mogamtarobis gamzomi, personaluri

kompiuteriT (WTW 197i modeli).

FEFLOW – miwisqveSa wylebis moZrao-

bis kompiuteruli modelirebis pro-

grama.

protonuli magnitometri

27

Tanamedrove hidrogeofizikuri-hidroqimiuri aparaturaTanamedrove hidrogeofizikuri-hidroqimiuri aparaturaTanamedrove hidrogeofizikuri-hidroqimiuri aparaturaTanamedrove hidrogeofizikuri-hidroqimiuri aparaturaTanamedrove hidrogeofizikuri-hidroqimiuri aparatura