\)

JAHILCI,MORlA

I

'I_1\

I1.

, I '

, I

RUBUIUWAKITA·

·--------.--.-----.-- --,-_. ---_'0' _~ ._~_. •

RUBUTU WAKITALa Malum ka montu rubuta

wakita ndo? Inko rubutu waki­ta ye goggo ni godon, ke amfaninigodon rankata.

Ba ka montu rubuta wakita kagitati zowa kele ko in memu koya a garan ga kai. Ka kumeti

. labar bonku ba ka garan ga mate"ka gitati ona su labarko. Ka kagitati shirya gojjo ga memun gu­run garan ga kai. IZa gitati rubu­ta ashirko wari foran memu ya aeleyi.

IZullum ka gitati rubuta labarko in sobawako ya a garan gaga kai, mate ke a zowakin kanmissu. I(ai \tvakita ye amfanini gaiyakasa. Bakala ka ndolu wakitako fete sosai ye, kafa ka rubute

00 (0

gan, nbosani fete sosai, ka gitaina malnme sa kafa ka nkozuyadda a rubuto wakitan gong.

Wakita 'yatu zouce bo, inkowakita ye a sikita nbosa sa, ke asauwa sa, ke a montu sa, ba kalandinndo ga zibo ye, bai montezini, ba sau,vidi, bai makala si­kititi; ga lawo takarda erne shir­yantu, alama ngoza rubuta wakitaIe are yalla, ka inne ka ngozi.

G~ FOuL,N~ Dola."PATASKUMO.

Esse wakita ko gama sobako..Karati ka kume foralle ?

2

._---,. ..

f'\~,(, . 5 . 55.

Nd.in.. k.o-~~ .G~N~ O~. K~ ~­

.d.em" ~~, ~ ~­dA,. Ko-~ ~, U\.. ~­~b~~ lJ.o.. do­Uv tko- ~, Ut, Jw.~~.~.,~~~~ kJr,~ UUL~ truun,~,~ num.d..uJur~.dJm.d.e, kG- sh.o%.

Ko., n.d.o.Jur sh.ollir ~~?Aushi. %otL Lffin.in., ~

A~,u\'~~

~R,o...

If\.QJ In, u.n,~~Bu.kon- KtlJW.., .

3

Yau wa Malum, karati wakitaerne ko gama sobako Bukar IZu­fa, kai kafa ka onni amshi. Amma.ndo ka onni amsa ye su wa kamonti wakita ye jiri jiri. Andiwakita in sobako, ndilni gede, inan bodini ke dilto gede. In me­mn an domko ke dilto gede. Inbiya'asse ke dilni gede, in gojjoga mi'y'yan kanti ke jirto gede.Le are wakita ya 11a ba ka rubutayi ka ai rubutu ga lishirn in gonya memu ya ka rubuti ni wakitaye akurne loi karatayi.

4

-"'-"'- _.•._.-~-- ---'--;0-;•. ---"... -.

1

\!

IZe Ie shotto ba ka rubutawakita, ko bo 1<a monte 'ya

kunum erne sa :

I. Sunko ga sun gor1<u.

2. Sornbodi tere (erne a baiyi­

nagadom).

3. Sun memu ya ka rubutiniwakita, ye ga sun bunga ni

ba andi.

5

• •,. "--:- ,..-,.-_ ..,...-••_.__.-_~~~. __....".-...._...._~.~..,~.~~ ...... -_._ •.-¥<¥;i' -•.' ! •

i,i

Esse wakita ko gama bowu ainna gama beni a makaranta mi­di! a gorwuJ.1. siri.

6

"i

I'\~ B~ FOuL,B~u..ruL T~,p~.

b.5. 55.

Wakit.eL k.o-~~,M~ Bo.nd..e-, nd.iJv~'~ BoowL. Kel.f..~~~~' .. ko-~ k.e.­Le, ~, lr\,~ w-oJtito.,eme-- 00. UxLL to.1J.nn.~\w.. \~~ luL ~ Una.,d.om.,~ 'l-Ui.Q., ko- U\.. m..oJuL-~.

INL~UuJL~~~~ ~ L-onL A~.e.nu,.. m.a..~ n,o.. l~.

7

. : -.~' :~ ,,- "~, :;-."' ,--I• ...., :.I ~_ •. '- ""- •.~'r--.-=-..,.:,..-~-..;... ..:< '- •• - ~ ~.,.-4"".~.~-,,-.~ .. ';'0'<_ :;'~-'-~"'''7''=;''~A.~:''.:..t¥-", ..",:;:'P.;~';;'::f~';'':=-· -''''':''''''='~~--':;.;=::~i;'';'''' . 'A".;-., '. ~ . : :-~- -~-:f:"' '~.

d.i.uJ.<L~ o.m.s.hL k. fA.o.n. ­shL k.o- ~~ ko- s-h4 01'lJ

~~. K~~ {IV in.n.oJ {}Jl't.­

s.hL, tuk.a.w.o-.In.Q tn.. tH}h..o­M.~o.. 8~~.r/.

Ka innatu erne wakita, MasayaBarde zou du sunni ga ko 'y'ye,ko shungulen tisho. 1(0 boi sunnikafa sun ngurosu ga sun gorsu.Arne shaf a unda na adireshi.Isin adireshi ye jiri ni bolou mo­di in an zowako wakita. Isinye azi wakita ye a rubutani, inko'y'ye ye.Modi kala in me­mu ya ka zowa ni. Erne kala arubuta ni, gazi ambulo, lema kazowa ti ga ga wakita yeo

s

'tJ

9

.::d

Amfani .adireshi in ga wakitaye, bodo ewe sun an rubuta koyi,ga baiya ndono (wato gorni) .Amfani in boi ambulo kala, boewe bai memu ya ka rubutini ye,ga bai ndononi. Isin ambulo ye·mana, nkirki takatda, ya a zowawakita ga gani feti, bai gojjonikala a goma, ba kandi gojjo ta­karda, harma ga kangoni a boni,ba ka zou du wakita ko ka idi'yule ka feti.

10

-..

'J..,

r

I

Asse Maryana attu karatu biyaasse har azi rubuta wakita in mi­'y'ya to, bo ona su labar to, lodekemis.su.

11

. ,or..• ~.•.__. _n_ .~ •.•-."C----,-.. ~ __"," ,' ." _._.. _ -.,.•."w ..... ..,~". , •."" .. , _. _.__ • .I "_.c ', __

12

.~!I

I

m..o-n..d..u. k a.n1onn.o-, <L ~­

flO-. Un.. k.ul.lum.,. I~ bt.e" In..

min.. Zo.Jla." AftJ knn..o- ~ b ..~. Ta.k.a.wo- .

Ba.RJuL,If\.OJ'\JM~ .

Wakita a sauwo zumenshi, gandolinka, in ko a alako garan bonern.· Esse Awawu IZulu rubutunwakita in Dadaton [oti, bo kumelabar lafiya to. Tikka su ga zaffe'yan ita kuyanga, esse 'kala kul­lum mate azi gomshe gagawakita, sabasu botusa.

13

. -~--'~'''----_'''.--C-.~,_,, __, __._. , ..,. .__ ..~.... '._•.... . . - ...•. !;...----~,., .. -'- - • __ ._,..._•. -,--_._., .,....,........,.. .................:,.,...,L;,-...:-,:::.:.~ •...: "d!!

14

.::' "

"jI,

.n.d.o-? \~~ ~shL,shL~Uw~·1 o..ka.w-o-,

\f\..OJ\J a..nL~,A~K~.

15

. . '...... ,- ..~"... '.'-' . -....

.1(0 gama fukura in makaranta

Yaki ga Jahilci do dai gan1a Editaa ernani labar bo gowa ga Jakadi­ya.

Amfani mona karatu ga rubutu,bodo ka tume labar in beyi modikai ke ka ani labar in lardi ku.Duniya kume, ka fottu kokkokoga bu'um koyi, ke ka fottugorku ga fewa duniya.

16

. . .~

Mairu1fl-L FLk.ov r

F~.b. 5. 55.

Nd.L~ Edita.,J~,Za.ffio..,Ko-~~~,~

~ b, m.LlJ dAn.,~ .G~~Uw.,~~ ..Au.r1.tL ~ LculL ~ ~,fTW., t.anitL~ ko-~m..en.n.. tJ.o.n.o.., mJ...lJ (l.lV~-

nuuuL ~ ~ ~, d.u.,­

shiL. mJ..lJ V\n.e.- Ya.un.o- 9'0"'­~ Ro- te.ne- Uolo- te.to- ~,j-o-,~~~~

~ S<L * ~ tJ.o.M-.I~ Ad..o..rrv .

11

Ba ka zowa wakita ye, in boniwaya, kafa ka rubute adireshi yagomani. Ka zoyi sunko ga goru­ku, ga nguroku, ga sun goru yaka gani, mana rataskumo, inko,ga bani waya a ewe su bone baka rubutu adireshi ko sosai sa.Ko ga wakita erne ka in natu,sau wandun 'ya.rnondi, koga adi­reshi. Zo wandun P.O. Patas­kumo. Inko an rubuta takardaye sunni Adam a Nguro Mainariga Fika. Goruwun siri kala Po­tiskum, beyi ya ga waya yeo

18

I(a rubute adireshin in memuya ka zowani wakita ye, ga boiambulo ye, mamme:

E~

J~,Y«kL d.a.,J~

ZARI'A. '

19

Ba ka ndolu moni ko au rubu- 'tan ngo ye, kobo bai a wena;amboni sa, ba in nan boi ambuloye a matakinkanti 'yankko, in ko.erne, ka bongira boini, ka rubute,

;adireshi ko mamme :

20

\i

-t

\

\\;

,i,

Ko boi adireshi kafa sombodi1ere. Ame ke monani rangata bo:ndo ka zowi. Le shotto a tubutoga wolwoli adireshi ko. Ga'bodom ye ka zowa alkaram, som­bondi tere, ga soni ya mugani.Ba ka inna wakita, in ko'y'ye yeka in ne ti ,mu zowan 6.5.55._Mbosani ye, mana rubutan som­'bodi 6, ga g/a teren badi, ga gasoni in 1955. Inko sombodi terea ewe kati da do, wakita ko, do:ndettu sara ko, a nbotati ke cana.

21

Ba ka ndolu' mona shim kalaka cfiwe, lawo littafi in ngoza nbo-·Slnl. Ba ko boi ka rubututuadireshi ga boi ambulo ye, kafeti, dashit ka fa fena ko moi(stamp). Isin ko moi ye nbatatakarda, ya a gajjo ga bani waya,a gojjo kobo bolou. Ba ka gojjowo ye ka, faiyi ga boi ambulokoye,ka ele ka oni ga bani waya. Ko·moi ya ka fawo ye, wato ndowu.bo biya sufuri ni kenan. Gomnatia ele kati ga Ie au ga woH eme.Ba kala ga isin sa wakita ko a in

nasa.

22

Ba fotin maddi ko ga adireshi'ye ka inne rubutan ce C/o. Erneawan alama na inkiya. A rutaga·erne ba mana memu ya monaninsa sosai, bai ba kala memu ya karubuta ni wakita ye a bani memumodi siri, inko ko eme karubutasun memu ya ka rubutini waki­ta, ga sun memu ya an siri bairutasu bama bonin bono, bo inki­ya ni. Ba ka rubutuwo ga inkiyawane ye, wato wakita ye a in na.gama memu ya ka rubutini ye insara memu ya ka ini bo inkiya yeo

Manamamme:

A~~Flk.tL,

-e,..1 tr Ha.Jti.m.in., FiJuL,PATASKUMO.

•.• -•. .....,.: ......~~-- .,.T"-' __.........-.-.:......~. h.

. ·/<:.1c>."_' .'

Bolo boni waya a zowa ko wa-·kita ko ga Potiskum. Biya baniwaya in Potiskum ke a zowa inAjiyan Fika, isin ke onko,. bolomana.Ajiya ndowuzini inkiya ko.Bolo Ie shotto, ba ka rubutu wa­kita ko ka zodi C/o Ajiyan Fika.

Erne· ke Baba Gimba kumaAbali in kaibonon foyo, yanerubutini wakita boina nigariya gabarka, inko kaibono ya iwo foyayeo

2425

J'OJl\.CL eo.%- (L ~~

~~ U\.Q, k.o.i.OOno-kG- em..e-. Mond.un.o- Kefu-.~~ Ro- ~, i'UL ruln­Iu-- k£L ~ R.el.e, Uv s.o-lJ.oJ.n- to­lrv~ ~. I~ fTUL Q, rul.o...­k.o- lxL m.1L t.o.rW.L ~.

Ltv kala., m..a.,~~ .

nd.,o.? 1"\lrn.nUL h.aJl.. co-n.con.e.­nuL W<1JV QJl'\Jl\.Q.J S-O..J, o..m.m.o..r

mL'\f'\tW'l' J~ h.o.n-­~ m.c1JlQv.,A~

f\\.o.iJuurv ''n.o..n., Anrulo- loJur,8 a.1xL Gun1J.a., .

26

GOGGO ZOWA DODO INBANI WAYA

Eme ke goggo zowa dodo gaboni waya. I<.obo ka sotte, ka

. 20wi tagarda dodo (currency) in"boni waya. Ba iwomamme, ka·

ladurutu oda.· lnko lelo ba awatakarda ko a gitati shirati dodo­.koye.

Kele bo zuro ka zubbe da'ya,dodo sa ga ga arnbulo, in ko· a foiyat~ t~karda yeo Dodoko 'yabi­reZlnl.

lnko inne bone are erne yane,Gomnati zouwuttu dabara erne,bo zowa dodo, in tagarda. Ta­garda in dodo ya a zowa ·ga boniwaya yejir su bolou. Macri ye aundo ni fastal oda (Postal Order)moefi ye ke mani oda (MoneyOrder). Arnma nyantun ruta gafastaloda.

27

Ba, mana ka ndolu. zowa lOS.(sulai bim dadi), in sobako dashit ka ndai boni waya, ka gojjefastal oda in sulai bilnbadi, kaani lada can ji.

Ga ko fastaloda ye ga beyirubuta sun mernu ya ka zowanidodo ye, ga gorwu ya a bikka yi.Ba ka rubutu sun rnernu ye gasun gorwu ya a bikka di dodo ye,bolo ga memu ya a gita bikkadodo erne sa kafa memu eme yaka rubutu sunni ga ko fastal adayeo Gaji fastal oda ye andi Datatagarda da mocfi ya ka botati ko zifastal .ada ye bo do ka 'yuti gagamako bo shaida ka zovvu dodoin memu ya ka rubutu sunni gako rasit yeo I(a zowa fastal adaye ga ga ambulo ga wakita ko,ka feti boni, ka idi dauro bokkabo tagarda da, ba ka wenati. Boi

28

alnbulo ye yane ka ture ti ga layiIe are gefe alIa, ga tadawan unbu'un ba rna pensur in Iifila. Do­d~ kona ambulo ko erne yane kablyana dodo sufuri godon inkoga dodo yeo Ba kala mana kakuma mana sobako wa dodo emeya ka zou ni ye sa, ka kona rasitko ka ile ga boni waya, ka for su,ka zou dodo eme kala ndi sa.Amma are erne a felle badasa. Baka forsu ti mate a inati yadda andoffa ceka dodo ko. Lawo ta­garda ya ka nbota koji fastaloda aundo ni na (kwantafoyiI), isinyane shaida ko yeo

Yane ka kumato 'yaiya ka inaba ka ndolu zowa dodo ga baniwaya. rZe ka kuma tu yadda karubuta wakita gon ya ba ka rubu­tuwo yi in lelo a fayintati 'ya'yaka ndolu forani. Ba ka moutu

29

goggo rubutu wakita guda kokkobolo ka futuzi ko ga foran memumoefi ao rubuti ko, ga memu keya a kume a sir ko sa, dodo kofutu zini, ya ka donga memu ba .Tubuti kawo.

Zaman erne Ie ka itan kafa kazou wu an rubutu za darako sau­we rankata, bakala ka montuakko, kafa ka zoi malum ji ndoka nosse. Kala Ie ka rubuta akko,here mana Lawan ba monu ru­butu ga karatu sa inko Allahdomni bone Ie shatto rutani atina dornsa, inko a yarda gamemu sa, ke a yarda ga konni sa,ba erne falIa yane ingo ruta gatene.

Ba ka monu karatu sa mazarikko, boni, tere bashshimodi rake