ความหลากชนิดของหอยน้ําจืดในพื้นที่เขตหนองจอก กรุงเทพมหานคร

Diversity of Freshwater Mollusks in Nongchok Area, Bangkok Thailand

รุจิรา จําปาปน1 , ชนวัฒน ตัณติวรานุรักษ2 และ พงษรัตน ดํารงโรจนวัฒนา2

Ruchira Chompapon1 , Chanawat Tuntiwaranuruk2 and Pongrat Domrongrojwattana2

บทคัดยอ

   สํารวจความหลากชนิดของหอยนํ้าจืด ในบริเวณเขตหนองจอก กรุงเทพมหานคร โดยทําการสํารวจบริเวณ

พื้นท่ีคลองท้ังหมด 10 สถานี คือ คลองสิบเอด็ คลองสิบสอง คลองสิบสาม คลองสิบส่ี คลองสิบ คลองสอง คลอง

กระทุมลม คลองลําแขก คลองลําปลาทิว และคลองแสนแสบ ผลการศึกษาพบหอยนํ้าจืดฝาเดียว 11 วงศ 12 สกุล

14 ชนิด และหอยสองฝา 4  วงศ 8 สกุล  18 ชนิด  ซึ่งในการสํารวจคร้ังน้ีพบการแพรกระจายของ Pomacea

canaliculata  มากท่ีสุด และพบการแพรกระจายนอยท่ีสุด Hydrorissoia munensis, Melanoides tuberculata,

Stenothyra koratensis koratensis, Corbicula bocourti, C. leviuscula, Hyriopsis (Limnoscapha)

desowitzi, Physunio micropterus, P. modelli, Physunio sp., P. superbus, Uniandra contradens ascia,

U. contradens rustica ซึ่งพบเพียงชนิดละ 1 สถานีจาก 10 สถานีและเมื่อเปรียบเทียบแตละลุมนํ้าภาคตางๆจาก

ท่ีมีผูเคยทําการสํารวจไว โดย Brandt (1974) และ จุฑามาศ และคณะ (2550ก) พบหอยบางชนิดเพิ่มเติมจาก

รายงานซึ่งไมพบพบในลุมนํ้าภาคกลางโดยพบหอยฝาเดียว 6 ชนิด และหอยสองฝา 11 ชนิด

ABSTRACT

   Freshwater mollusks diversity in Nongchok Area, Bangkok Thailand had been studied.

Specimen were collected from 10 stations; Klong Sip Ad, Klong Sip Song, Klong Sip Sam, Klong Sip

See, Klong Sip, Klong Song, Klong Kratum lom, Klong Lam Kag, Klong Lam Pla Tiw and Klong Saen

Saep.There were 11 families 12 genera 14 species of gastropods, and 4 families 8 genera 18 species

of bivalves, the most common species found every stations belong to Pomacea canaliculata while

Hydrorissoia munensis, Melanoides tuberculata, Stenothyra koratensis koratensis, Corbicula bocourti,

C. leviuscula, Hyriopsis (Limnoscapha) desowitzi, Physunio micropterus, P. modelli, P. superbus,

Physunio sp., Uniandra contradens ascia, and U. contradens rustica were found in only one station in

this survey. In comparison river region that has been explored by Brandt (1974), Jiwaluk, et al.,(2007A).

which is not found in the central basin from this survey, six gastropods and eleven bivalves found more.

คําน

KEYWORDS : Diversity,Freshwater Mollusks,Bangkok

Email : zania19_tiktok@hotmail.com

_______________________________________________________________________________________________________________________ 1การสอนชีววิทยา คณะศึกษาศาสตร มหาวิทยาลัยบูรพา ชลบุรี 20131 / 2ภาควิชาชีววิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยบูรพา ชลบุรี 20131 1Faculty of Education,Burapha University,Choburi,20131 / 2Department of Biology,Faculty of Science,Burapha University,Chonburi 20131

คํานํา

   กรุงเทพมหานคร เปนเมืองหลวง และเมืองท่ีมีประชากรมากท่ีสุดในประเทศไทย รวมท้ังเปนศูนยกลางการ

ปกครอง การศึกษา การคมนาคมขนสง การเงินการธนาคาร การพาณิชย การส่ือสาร และความเจริญของประเทศ

เน่ืองดวยความเจริญท่ีมีมากข้ึน ทําใหสภาพแวดลอมธรรมชาติ แหลงนํ้าเปล่ียนแปลงเสื่อมโทรมลงในหลายพื้นท่ี

เขตการปกครองของกรุงเทพมหานครซึ่งมีท้ังหมด 50 เขต ซึ่งเขตหนองจอกน้ันเปน 1 ใน 50 เขตการปกครองของ

กรุงเทพมหานครซึ่งเปนเขตการปกครองท่ีมีพื้นท่ีมากท่ีสุด ต้ังอยูทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของกรุงเทพมหานคร

สภาพพื้นท่ีสวนใหญเปนทองทุง มีลําคลองไหลผานหลายสาย มีกลุมสัตวนํ้าจืดอาศัยและเจริญเติบโตอยาง

แพรหลายในแหลงนํ้าลําคลองตางๆ ไดแก กุง ปู ปลา หอยฝาเดียวและหอยสองฝา ซึ่งมีความสําคัญตอระบบนิเวศ

และนําไปบริโภคและคาขาย โดยเฉพาะหอย เน้ือสามารถบริโภคได เปลือกก็นําไปทําเคร่ืองประดับเปนสินคาได

การศึกษาคร้ังน้ีเปนการสํารวจถึงความหลากชนิดของหอยน้ําจืดในเขตหนองจอก กรุงเทพมหานคร โดยขอมูลท่ีได

จะเปนขอมูลพื้นฐานสําหรับจัดการอนุรักษและใชประโยชนจากหอยนํ้าจืดท่ีสํารวจพบ ท้ังเปนอาหารและสราง

อาชีพ ใหมีความสําคัญทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรมตอไป ( สราวุธ สังขแกว, 2546)

อุปกรณและวิธีการ

เก็บตัวอยางหอยนํ้าจืดโดยทําการสํารวจและเก็บตัวอยางภาคสนามในบริเวณคลอง ในพื้นท่ีเขตหนองจอก

กรุงเทพมหานคร ในชวงเดือนเมษายน พ.ศ. 2554 โดยเก็บตัวอยางท้ังหมด 10 สถานี ไดแก คลองสิบเอด็ คลองสิบ

สอง คลองสิบสาม คลองสิบส่ี คลองสิบ คลองสอง คลองกระทุมลม คลองลําแขก คลองลําปลาทิว และคลองแสน

แสบ ซึ่งเก็บตัวอยางหอยทุกชนิดท้ังท่ีมีชีวิตและเปลือกท่ีพบแตละสถานี จากบริเวณริมฝงและกลางนํ้า ซึง่ทําการ

เก็บตัวอยางดวยมือและดํานํ้าเก็บในบริเวณท่ีระดับนํ้าลึก จากน้ันเก็บตัวอยางนํ้าบริเวณผิวนํ้าแลววัดปริมาณการ

ละลายตัวของออกซิเจนในนํ้าดวยชุด DO Kit ของบริษัท VUNIQUE (V-color 9780)

นําตัวอยางหอยนํ้าจืดท่ีเก็บไดกลับมาตม แยกเน้ือออกจากเปลือกและนําสวนเปลือกมาลางขัดทําความ

สะอาดเปลือก ท่ีหองปฏิบัติการสัตววิทยา ภาควิชาชวีวิทยา คณะวิทยาศาสตร มหาวิทยาลัยบูรพา และทําการจัด

จําแนกชนิดจากลักษณะสัณฐานวิทยาจากเปลือกหอย โดยดูจากรูปรางของเปลือก ลักษณะของฟนดานในเปลือก

หอยสองฝา โดยใชเอกสารของ จุฑามาศ และคณะ(2550ก), Brandt (1974) จากน้ันติดปายตัวอยางประกอบดวย

วันท่ีทําการเก็บ สถานท่ีเก็บ ถิน่ท่ีอยูอาศัย ชือ่วิทยาศาสตร ชื่อผูเก็บตัวอยาง และบันทึกภาพตัวอยาง

Figure 1. Study sites; Klong Sip Ad (1), Klong Sip Song(2), Klong Sip Sam (3), Klong Sip See(4), Klong

Sip(5),Klong Song(6),Klong Kratum Lom(7),Klong Lam Kag(8),Klong Lam Pla Tiw(9), Klong Saen

Saep(10)

ผลการทดลอง

จากการศึกษาความหลากชนิดของหอยนํ้าจดืในพื้นท่ีเขตหนองจอก กรุงเทพมหานคร ซึ่งไดดําเนินการ

สํารวจและเก็บรวบรวมตัวอยางบริเวณพื้นท่ีคลอง 10 สถานี พบหอยนํ้าจืดจํานวน6 อันดับ 15 วงศ 20 สกุล 32

ชนิด การแพรกระจายและถ่ินอาศัยแสดงดัง Table 1 และเปรียบเทียบการแพรกระจายในลุมนํ้าภาคตางๆจากท่ีมีผู

เคยทําการสํารวจโดย Brandt,1974 และกรมประมง (จุฑามาศ และคณะ,2550ก) ดัง Table 2 และ Table 3

นอกจากน้ีไดวดัคาทางกายภาพของนํ้าดัง Table 4

1 2

4

3

5

6

7

8

9

10

Table 1. Species list, habitat and location of freshwater mollusks collected from Nongchok Area,

Bangkok Thailand

Taxa

Locations

Habitats 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Class Gastropoda

Clea (Anentome) helena - - - Hang on vegetation in canal

Filopaludina martensi combodjensis - - - - - - - - Climbing on vegetation in canal

Filopaludina martensi martensi - - Climbing on vegetation in canal

Filopaludina sumatensis polygramma - - Climbing on vegetation in canal

Gundlachia bubendicki - - - - - - - - Hang on vegetation in canal

Gyraulus hubendiki - - - - - - Hang on vegetation in canal

Hydrorissoia munensis - - - - - - - - - Hang on vegetation in canal

Indoplanorbis exustus - - - - - - - - Hang on vegetation in canal

Lymnaea (Radix) auricularia swinhoei - - - - - Hang on vegetation in canal

Melanoides tuberculata - - - - - - - - - Hang on vegetation in canal

Pomacea canaliculata - Climbing on vegetation in canal

Segmentina (Trochorbis) trochoideus - - - - - - - Hang on vegetation in canal

Stenothyra koratensis koratensis - - - - - - - - - Hang on vegetation in canal

Wattebledia crosseana - - - - Hang on vegetation in canal

Class Bivalvia

Corbicula bocourti - - - - - - - - - Buried in the mud

Corbicula gustaviana - - - - - - - - Buried in the mud

Corbicula leviuscula - - - - - - - - - Buried in the mud

Corbicula lydigiana - - - - - - - - - Buried in the mud

Table 1. Species list, habitat and location of freshwater mollusks collected from Nongchok Area,

Bangkok Thailand (continued).

Taxa

Locations

Habitats 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ensidens ingallsianus ingallsinus - - - - Buried in the mud

Hyriopsis (Limnoscapha) desowitzi - - - - - - - - - Buried in the mud

Limnoperna siamensis - - - - - - - - Buried in the mud

Limnoperna supoti - - - - - - - Buried in the mud

Physunio micropterus - - - - - - - - - Buried in the mud

Physunio modelli - - - - - - - - - Buried in the mud

Physunio sp. - - - - - - - - - Buried in the mud

Physunio superbus - - - - - - - - - Buried in the mud

Pilsbryoconcha exilis compressa - - - - Buried in the mud

Scaphula pinna - - - - - - Buried in the mud

Uniandra contradens ascia - - - - - - - - - Buried in the mud

Uniandra contradens rustica - - - - - - - - - Buried in the mud

Uniandra contradens rusticoides - - - - - - - - Buried in the mud

Uniandra contradens tumidula - - - - - Buried in the mud

Remark: Klong Sip Ad(1), Klong Sip Song(2), Klong Sip Sam(3), Klong Sip See(4), Klong Sip(5),

Klong Song(6), Klong Kratum lom(7), Klong Lam Kag(8), Klong Lam Pla Tiw(9), Klong Saen Saep(10)

Table2.The spread between the cover gastropoda is observed in Nongchok Area, Bangkok Thailand

region in the basin the survey, by Brandt (1974).

Species list in Nongchok Area, Bangkok Thailand

Brandt (1974)

N NE C E W S

Clea (Anentome) helena

Filopaludina martensi combodjensis

Filopaludina martensi martensi

Filopaludina sumatensis polygramma

Gundlachia bubendicki

Gyraulus hubendiki

Hydrorissoia munensis

Indoplanorbis exustus

Lymnaea (Radix) auricularia swinhoei

Melanoides tuberculata

Pomacea canaliculata

Segmentina (Trochorbis) trochoideus

Stenothyra koratensis koratensis

Wattebledia crosseana

Remark: N = North, NE = Northeast, C = Central, E = East,W = West, S = South.

Table 3. The spread between the cover bivalvia is observed in Nongchok Area, Bangkok Thailand

region in the basin the survey, by Brandt (1974) and Jiwaluk, et al.,(2007A).

Species list in Nongchok Area,

Bangkok Thailand

Brandt (1974) Jiwaluk, et al.,(2007A)

N NE C E W S N NE C E W S

Corbicula bocourti

Corbicula gustaviana

Corbicula leviuscula

Corbicula lydigiana

Ensidens ingallsianus ingallsinus

Hyriopsis(Limnoscapha) desowitzi

Limnoperna siamensis

Table 3. The spread between the cover bivalvia is observed in Nongchok Area, Bangkok Thailand

region in the basin the survey, by Brandt (1974) and Jiwaluk, et al., (2007A) (continued).

Species list in Nongchok Area,

Bangkok Thailand

Brandt (1974) Jiwaluk, et al.,(2007A)

N NE C E W S N NE C E W S

Limnoperna supoti

Physunio micropterus

Physunio modelli

Physunio sp.

Physunio superbus

Pilsbryoconcha exilis compressa

Scaphula pinna

Uniandra contradens ascia

Uniandra contradens rustica

Uniandra contradens rusticoides

Uniandra contradens tumidula

Remark: N = North, NE = Northeast, C = Central, E = East,W = West, S = South.

Table 4. Some physical measurement from study areas.

Station

Physical Factors

Geographical Co-ordination T (c°) pH DO

Klong Sip Ad 30.70 9.10 15.0 N13°53´57.6˝ E100°50´14.0˝

Klong Sip Song 26.90 7.60 5.0 N13°55´25.1˝ E100°51´59.3˝

Klong Sip Sam 28.41 8.43 6.5 N13°53´52.2˝ E100°53´28.6˝

Klong Sip See 31.4 8.23 11.0 N13°54´02.0˝ E100°54´43.4˝

Klong Sip 30.60 9.00 12.5 N13°53´57.7˝ E100°48´56.6˝

Klong Song 31.0 9.94 3.0 N13°49´00.9˝ E100°52´06.2˝

Klong Kratum lom 32.06 10.30 9.0 N13°46´43.4˝ E100°52´35.4˝

Klong Lam Kag 31.0 9.15 4.0 N13°48´02.3˝ E100°51´14.4˝

Klong Lam Pla Tiw 30.80 10.75 3.0 N13°47´09.7˝ E100°47´56.6˝

Klong Saen Saep 30.40 8.20 6.5 N13°50´37.0˝ E100°54´07.8˝

วิจารณผลการทดลอง

จากการศึกษาความหลากชนิดของหอยนํ้าจดืในพื้นท่ีเขตหนองจอก กรุงเทพมหานคร ซึ่งไดดําเนินการ

สํารวจและเก็บรวบรวมตัวอยางบริเวณพื้นท่ีคลอง 10 สถานี ซึ่งแตละสถานีมีลักษณะทางกายภาพของนํ้าอยูใน

เกณฑปานกลางถึงคุณภาพนํ้าในเกณฑดี พบหอยนํ้าจืดจํานวน 6 อันดับ 15 วงศ 20 สกุล 32 ชนิด ประกอบดวย

หอยฝาเดียว 11วงศ 12 สกุล 14 ชนิด และหอยสองฝา 4 วงศ 8 สกุล 18 ชนิด เมื่อเปรียบเทียบการแพรกระจายจาก

การเก็บตัวอยางท้ังหมด 10 สถานี พบวา ถิ่นอาศัยของหอยน้ําจืดฝาเดียวท่ีสํารวจพบ สวนใหญมักจะเกาะกับ ขอน

ไม กิ่งไมท่ีอยูบริเวณริมนํ้าและเสาสะพาน โดยเฉพาะกลุมสกุล Filopaludina, Pomacea, Clea และมีกลุมท่ีมักพบ

บริเวณผิวดินริมฝงเชนสกุล Wattebledia, Hydrorissoia, Stenothyra, Indoplanorbis, Gyraulus, Segmentina,

Gundlachia บางสกุลจะเกาะอยูกับพืชนํ้าเชนผักตบชวา ผักบุงเชนสกุล Lymnaea เน่ืองจากหอยสกุลน้ีจัดอยูใน

กลุมหอยทากบกมีปอดโบราณ (basommatophoran) จึงหายใจดวยปอดและเปลือกท่ีมีลักษณะบางมากซึ่งนาจะ

ชวยสัมผัสรับอากาศเพื่อชวยในการหายใจ จงึมักพบในบริเวณผิวนํ้าและเกาะกับพชืนํ้ามากกวาฝงตัวกับพื้นดิน ใน

กลุมหอยสองฝาท่ีพบโดยสวนใหญจะฝงตัวอยูกับผิวดิน ท้ังบริเวณริมฝงและกลางพื้นทองนํ้า โดยหอยกาบสกุล

Hyriopsis ท่ีมีขนาดใหญมักฝงตัวบริเวณพื้นทองนํ้า ซึ่งหอยกาบท่ีมีขนาดเล็กเชนสกุล Pilsbryoconcha,

Ensidens, Physunio, Uniandra มักฝงตัวบริเวณริมตล่ิง โคนเสา รากไม หรือบางชนิดจะยึดเกาะอยูกับขอนไม

หรือกอนหิน เชน Limnoperna supoti และ Scaphula pinna ซึ่งมี byssus มีลักษณะเปนเสนขนชวยในการยึด

เกาะอยางเหนียวแนน

เมื่อทําการวิเคราะหปริมาณการละลายตัวของออกซิเจน (DO) ในแหลงนํ้าจํานวน 10 สถานี ท่ีมีอุณหภูมิ

โดยเฉล่ีย 30 องศา ซึ่งโดยปกติควรมีคา DO = 7.5-8 mg/l ( วิรัช จิ๋วแหยม, 2544) จากการสํารวจพบวาคา DO มี

ความสัมพันธกบัความหลากชนิดของหอยแยกออกเปน 3 กลุมดังน้ี 1) สถานีท่ีมีคา DO ≤ 5 ไดแก คลองสิบสอง

คลองสอง คลองลําแขก และคลองลําปลาทิว มีความหลากชนิดของหอยสองฝาเพียง 2 และ 3 ชนิด ในจุดเก็บ

ตัวอยางคลองสิบสองและคลองสองตามลําดับ และอีกสองสถานีไมพบหอยสองฝา อาจเกิดเน่ืองจากนํ้าจากจุดเก็บ

ตัวอยางมีการเคล่ือนตัวของลํานํ้าคอนขางชา 2) สถานีท่ีมคีา 5>DO≤7 (ใกลเคียงกับคามาตรฐาน) พบความหลาก

ชนิดของหอยฝาเดียวและหอยสองฝามากกวากลุมท่ี 1 และ 3 3) กลุมท่ี DO> 8 ซึ่งอาจเกิดไดจาก 2 สาเหตุ จาก

ขบวนการ ยูโทรฟเคชัน (Eutrophication) ชวงแรกทําใหปริมาณของออกซเิจนในแหลงนํ้าสูงขึ้นจากน้ันออกซิเจนจึง

ลดลง (วิรัช จิว๋แหยม, 2544) พบความหลากชนิดของหอยสองฝานอยกวากลุมท่ีสอง ยกเวนในสถานีคลองสิบส่ี

อาจเน่ืองจากมกีารไหลแทนท่ีของมวลนํ้าตลอดเวลา ทําใหคา DO สูง สวนหอยฝาเดียวพบวาทุกสถานีไมมีความ

แตกตางกันมากนักในทุกจุดของสถานีการเก็บตัวอยาง ท้ังน้ีอาจเกิดจากพฤติกรรมของหอยสองฝาเปนการกรองกิน

จึงสามารถรับรูการเปล่ียนแปลงของสภาวะแวดลอมไดดีกวาหอยฝาเดียว (Hunter,1983) สวนพฤติกรรมของหอย

ฝาเดียวจะเปนการครูดกินดังน้ันจึงไมไดสัมผัสกับสภาวะแวดลอมตลอดเวลาจึงอาจเปนสาเหตุท่ีหอยฝาเดียวไมมี

ความหลากชนิดแตกตางกันมากนักในแตละจุดเก็บตัวอยาง พบวาคลองสบิสาม และคลองแสนแสบมี DO = 6.5

mg/l และพบความหลากชนิดของหอยมาก โดยพบความหลากชนิดของหอยสองฝา แตพบวาสถานีคลองสองและ

คลองสิบสอง มีคา DO = 3-5 mg/l จะพบความหลากชนิดของหอยฝาเดียวมาก ดังน้ันคา DO จึงมีความสัมพันธตอ

ความหลากชนิดของหอยฝาเดียวและหอยสองฝา

เมื่อเปรียบเทียบการแพรกระจายของแตละลุมนํ้าตางๆในประเทศไทยพบวา พื้นท่ีท่ีทําการสํารวจน้ีจัดอยู

ในลุมนํ้าภาคกลาง สามารถพบหอยนํ้าจืดเชนเดียวกับท่ีเคยมีผูสํารวจ Brandt (1974) และจุฑามาศ และคณะ

(2550ก) ในภมูิภาคอื่นดวย และพบบางชนิดเพิ่มเติมจากรายงานดังกลาว ซึ่งไมพบในลุมนํ้าภาคกลางโดยพบหอย

ฝาเดียว 6 ชนิด และหอยสองฝา 11 ชนิด โดยหอยฝาเดียวไดแก Filopaludina martensi combodjensis,

Gyraulus hubendiki, Hydrorissoia munensis, Lymnaea (Radix) auricularia swinhoei, Pomacea

canaliculata และ Wattebledia crosseana และหอยสองฝาไดแก Corbicula bocourti,  C. gustaviana, 

C. leviuscula,  Limnoperna supoti,  Physunio micropterus,  P. modelli,  Physunio sp.,  P.superbus, 

Scaphula pinna, Uniandra contradens ascia และ Uniandra contradens rusticoides. นอกจากน้ียังพบวา

Pomacea canaliculata มีการแพรกระจายมากท่ีสุดโดยพบ 9 สถานีจาก 10 สถานี และชนิดท่ีพบการแพรกระจาย

นอยท่ีสุดไดแก Hydrorissoia munensis, Melanoides tuberculata, Stenothyra koratensis koratensis,

Corbicula bocourti, C. leviuscula, Hyriopsis (Limnoscapha) desowitzi, Physunio micropterus,

P. modelli, Physunio sp., P. superbus, Uniandra contradens ascia, U. contradens rustica ซึง่พบเพียง

ชนิดละ 1 สถานีจาก 10 สถานี ซึ่งเปนไปไดวาชนิดท่ีพบการแพรกระจายนอยท่ีสุดน้ี บางชนิดมีการแพรกระจายใน

ภูมิภาคอื่นจากรายงานของ Brandt (1974) และจุฑามาศ และคณะ(2550ก) แตยังไมเคยพบในภูมิภาคท่ีทําการ

สํารวจ ซึ่งการสํารวจคร้ังน้ีอาจเร่ิมมีการแพรกระจายของหอยเขามาในภายหลัง แตยังมีการแพรกระจายในพื้นท่ีไม

มาก นอกจากน้ีการแพรกระจายของหอยท่ีพบในภูมิภาคอื่น และพบในพื้นท่ีทําการสํารวจดวยเชนกันน้ัน อาจเน่ือง

ดวยทิศทางการไหลของนํ้าซึ่งบริเวณคลองท่ีทําการสํารวจน้ีมีเสนทางการรับนํ้ามาจากทางภาคเหนือ โดยคลองแสน

แสบน้ันเชื่อมกบัแมนํ้าเจาพระยาและแมนํ้าบางบางประกง ซึ่งแมนํ้าเจาพระยาน้ันเกิดจากการรวมตัวกันของแมนํ้า

สายหลัก 2 สายจากภาคเหนือ คือแมนํ้าปงและแมนํ้านาน และไหลลงทางทิศใตลงมายังลํานํ้าสาขาตางๆ ซึ่งคลอง

แสนแสบเปนลํานํ้าสาขาหน่ึงท่ีรับนํ้าตอจากแมนํ้าเจาพระยาและคลองแสนแสบยังมีคลองสาขาอีกมาก ซึ่งพื้นท่ีทํา

การสํารวจน้ันก็อยูในกลุมคลองสาขาของคลองแสนแสบดวยเชนกัน จึงเปนไปไดท่ีพบหอยบางชนิดเชนเดียวกับท่ี

พบในลุมนํ้าภาคเหนือดวยเชนกัน และอาจมกีารแพรมากับพืชนํ้าท่ีลอยเขามาจากพื้นท่ีอืน่ หรืออาจติดมากับมนุษย

โดยการนําปลอยท้ังท่ีเจตนาและไมเจตนา นอกจากน้ีพบบางชนิดเพิ่มเติมจากรายงานของ Brandt (1974) ไดแก

Pomacea canaliculata และ Physunio sp.ซึ่ง Pomacea canaliculata เปนหอยชนิดพันธุตางถ่ิน และเร่ิมมีการ

แพรกระจายเขามาในประเทศไทยประมาณป พ.ศ. 2525-2526 (Chanypate and Archaracom,1999), หลังจากท่ี

Brandt (1974) ไดทําการสํารวจไปแลว 

สรุปผลการทดลอง

จากการศึกษาความหลากชนิดของหอยนํ้าจดืในพื้นท่ีเขตหนองจอก กรุงเทพมหานคร ซึ่งไดดําเนินการ

สํารวจและเก็บรวบรวมตัวอยางบริเวณพื้นท่ีคลอง 10 สถานี พบหอยนํ้าจืดจํานวน6 อันดับ 15 วงศ 20 สกุล 32

ชนิด เมื่อเปรียบเทียบการแพรกระจายจากการเก็บตัวอยางท้ังหมด 10 สถานี พบวา Pomacea canaliculata

มีการแพรกระจายมากท่ีสุด และชนิดท่ีพบการแพรกระจายนอยท่ีสุดไดแก Hydrorissoia munensis, Melanoides

tuberculata, Stenothyra koratensis koratensis, Corbicula bocourti , C. leviuscula, Physunio micropterus,

P. modelli, Physunio sp., P. superbus, Hyriopsis (Limnoscapha) desowitzi, Uniandra contradens ascia,

U. contradens rustica ซึ่งพบเพียงชนิดละ 1 สถานีจาก 10 สถานี และเมื่อวิเคราะห คา DO สัมพันธ กับความ

หลากชนิดของหอยพบวาสถานีท่ีมีคา DO ≤ 5 mg/l และ DO > 8 จะพบความหลากชนิดของหอยสองฝาไดนอย

แตจะพบความหลากชนิดของหอยฝาเดียวมากกวา และในสถานีท่ีมีคา 5 >DO≤ 7 จะพบความหลากชนิดของหอย

ฝาเดียวและหอยสองฝา แตจะพบความหลากชนิดของหอยสองฝามากกวา ดังน้ันคา DO มีความสัมพันธตอการ

แพรกระจายความหลากชนิดของหอยฝาเดียวและหอยสองฝา นอกจากน้ีเปรียบเทียบกับลุมนํ้าในภมูภิาคตางๆท่ี

Brandt,1974 และ จุฑามาศ และคณะ(2550ก) เคยสํารวจไว พบบางชนิดเพิ่มเติมจากรายงานดังกลาว ซึ่งไมพบใน

ลุมนํ้าภาคกลางโดยพบหอยฝาเดียว 6 ชนิด และหอยสองฝา 11 ชนิด

เอกสารอางอิง

จุฑามาศ จวิาลักษณ พชิิต พรหมประศรี และอรภา นาคจินดา. (2550ก). หอยกาบนํ้าจืดของไทย.

กลุมงานวิจัยความหลากลายทางชีวภาพสัตวนํ้าจืด สถาบนัวิจัยและพัฒนาทรัพยากรประมงนํ้าจืด

สํานักวิจัยและพัฒนาประมงนํ้าจืด กรมประมง: กรุงเทพมหานคร.

จุฑามาศ จวิาลักษณ มณฑิรา เปยมทิพยมนัส และอรภา นาคจินดา. (2550ข). หอยกาบนํ้าจืดเศรษฐกิจของไทย.

เอกสารวิชาการฉบับท่ี 8/2550. สถาบันวิจัยและพัฒนาทรัพยากรประมงนํ้าจืด กรมประมง:

กรุงเทพมหานคร.

ประทิน บุญงาม, จิราพร ศรียารัน, ศรารัตน ทานะมัย, พงษรัตน ดํารงโรจนวัฒนา.(2552). การศึกษาเบื้องตน

ความหลากชนิดของหอยทากบก และ หอยนํ้าจืดในจังหวัดสระแกว. กรุงเทพมหานคร. 369 หนา

รัชนีวรรณ อินมะดัน, ศรารัตน ทานะมัย, พงษรัตน ดํารงโรจนวัฒนา.(2553). ชนิดและแหลงอาศัยของหอย

ในจังหวัดสระแกว.กรุงเทพมหานคร. 562 หนา

สราวุธ สังขแกว. (2546). เขตหนองจอก..กรุงเทพฯ. ADVANCED THHAILAND GEOGRAPHIC ปท่ี8

ฉบับท่ี61 เดือนกุมภาพันธ พทุธศักราช 2546.

สุชาติ อปุถัมภ, มาลียา เครือตาชู, เยาวลักษณ จิตรามวงศ และศิริวรรณ จัณทเตมีย. (2538). สังขวิทยา.

ศักดิโสภาการพิมพ. กรุงเทพมหานคร.

วิรัช จิว๋แหยม. (2544). ความรูเบื้องตนเก่ียวกับคุณภาพนํ้าและการวิเคราะหคุณภาพนํ้าในบอเพาะเล้ียงสัตวนํ้า.

สํานักพิมพแหงจุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย. กรุงเทพมหานคร

อรภา นาคจินดา, มณฑิรา เปยมทิพยมนัส, จุฑามาศ จิวาลักษณ , วิสาขา ปุณยกนก และ จินตนา โตธนะโภคา.

(2548). การใชประโยชนจากหอยนํ้าจืดในประเทศไทย. กรมประมง,กระทรวงเกษตรและสหกรณ.

กรุงเทพมหานคร.

Brandt, R.A.M. 1974. The non-marine aquatic mollusca of Thailand. Arch.Moll. 105:1-423.

Chanyapate C.and Archavakom T.(1999). The cherry snail.Seminar on the cherry snail.

Bangkok: Entomology and Zoology Division, Department of Agriculture, and

the Entomology and Zoology Associstion of Thailand, 17 March 1999:1.1-1-15.

Hunter W.D.R. (1983). The mollusca: Ecology Vol 6. Academic Press. NewYork. England.

Kittivorachate R.and Yangyuen C.(2004). Molluscs in the Ubolratana Reservoir, Khon Kaen.

Kasetsart J. (Nat. Sci.) 38 : 131 – 139.