การพฒนาระบบตดตามและประเมนการใชงบประมาณประจ าปผานอปกรณเคลอนทของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

Development of monitoring and evaluation system of fiscal budget via mobile devices for Rajamangala University of Technology Lanna.

วาทรอยตรวรกมล สนชมภ1*

Walrakamol Sunchumpoo1*

1 มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา 1 Rajamangala University of Technology Lanna * Corresponding author e-mail: aum746@hotmail.com, 0903235798

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงคเพอ (1) เพอพฒนาระบบตดตามและประเมนการใชงบประมาณประจ าปผานอปกรณเคลอนท

ของ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา (2) เพอประเมนประสทธภาพการท างานของระบบตดตามและประเมนการใชงบประมาณประจ าปผานอปกรณเคลอนทของ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

ประชากรทใชในการวจยครงน คอ บคลากรในมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา วทยาเขตเชยงใหม จ านวน 14 คน โดยแบงออกเปน 3 กลม ไดแก (1) กลมผบรหาร ฃ (2) กลมผปฏบต (3) กลมกองคลง เปนการวจยเชงคณภาพโดยใชการสมภาษณเชงลกแบบรายบคคล แนวทางการวเคราะหเนอหาค าสมภาษณ และไดใชกรอบแนวคดในการปฏบตงานทเปนล าดบขนทชดเจนตามวงจรการพฒนาระบบ (System Development life Cycle: SDLC)

ผลการวจยพบวา (1) การออกแบบและพฒนาระบบ สวนของเจาหนาทสามารถน าขอมลเขาระบบขอมลในสทธของ Admin และมเครองมอในการจดการระบบ สวนของผบรหารสามารถเขามาดขอมลได 3 รายการ คอ การตดตามงบประมาณเงนแผนดน การตดตามงบประมาณเงนรายได และการดสถตงบประมาณยอนหลง 3 ป ตงแตปพทธศกราช 2556 - 2558 โดยสามารถเลอกดเฉพาะเขตพนทได ดาวนโหลด และเขยนบนทกทหนาจอทแสดงกราฟได (2) การประเมนประสทธภาพของระบบ ดานเทคนค การทดสอบของทกกระบวนทง 4 ดาน สามารถท างานไดตามปกตไมพบปญหาใด ดานกระบวนการท างานสามารถชวยลดขนตอนการท างาน (3) การประเมนประสทธภาพของการใชระบบจากกลมตวอยาง พบวา ระบบมประสทธภาพและประสทธผลสงกวาระบบเกา และกอใหเกดนวตกรรมการพฒนาระบบตดตามและประเมนผลการใชงบประมาณของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานได ซงควรมการพฒนาใหสามารถใชงานไดจรง เพอใหเกดประโยชนและความยงยนตอองคกร

ค าส าคญ: ระบบตดตามและประเมนการใชงบประมาณ, อปกรณเคลอนท

Abstract The objectives of the research are 1) developing mobile tracking and evaluating of Rajamangala

University of Technology Lanna budget system 2) evaluating an implementation of the of Rajamangala University of Technology Lanna budget through portable device system.

The samples of this research are 14 representatives from Rajamangala University of Technology, consisted of 3 groups of, which are executive, operations and budget department. This is a qualitative research that uses in-depth interviews for analyzing within the concept of System Development life Cycle for a project management.

The results of the research are 1) For the system design and development, operators can use system management tools and upload information as an admin of the system, while executive directors can see three types of information, which are tracking budget, tracking income, statistic information of previous budget within three years (2013-2015) filtering by areas. The information is downloadable and can be taken notes from the result page 2) the evaluation an implementation of the system, especially four technical systems is working well and can help reduce procedures of work 3) the evaluation an implementation of the system from sample populations shows that to develop mobile tracking and evaluating is much more efficiency than the previous system. It develops innovations of evaluation an implementation of the Rajamangala University of Technology Lanna budget system to the university. In the future, it could be developed for university’s officer to use as the utilities and sustainability of the organization.

Keywords: Tracking and evaluation of the budget through mobile devices, mobile devices

บทน า สบเนองจาก พ.ศ. 2548 ไดมพระราชบญญต

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล พ.ศ. 2548 ประกาศยกฐานะสถาบนเทคโนโลยราชมงคล ขนเปนมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล 9 แหง ท าใหสถาบนเทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตภาคพายพ ไดรบการยกฐานะเปนมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา วทยาเขตภาคพายพ สงกดส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษากระทรวงศกษาธการ เปดสอนระดบต ากวาปรญญา ระดบปรญญาตร และระดบบณฑตศกษา ปจจบนไดมการแบงเขตพนทท งหมด 6 เขตพนท ไดแก เชยงราย ตาก น าน พษณโลก เชยงใหม และล าปาง

การด าเนนงานท ผานมาจงท าให เหนภาพชดเจนวา มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา วทยาเขตภาคพายพเปนมาหาวทยาลยของรฐ ซงไดรบงบประมาณแผนดนมาด าเนนการกจการภายในมหาวทยาล ย การด า เน นการท เก ย วข อ งก บ

การงบประมาณจะอยในความรบผดชอบของฝายตดตามงบประมาณ สงกดกองนโยบายและแผน และงบประมาณ การด าเนนการทผานมา ฝายฝายตดตามงบประมาณ สงกดกองนโยบายและแผน พบกบปญหาดานการตดตามการด าเนนการใชจายตามงบประมาณและไมสามารถปรบตวไดทนกอนจะถงชวงปดงบประมาณ ท าใหการบรหารงบประมาณไมสามารถท าไดเตมประสทธภาพ อกทงอาจเนองจาก มหาวทยาลย มวทยาเขตในความรบผดชอบอกจ านวน 6 แหงซงตงกระจายอยในพนทตางๆ ท าใหการสงรายงานและการตรวจสอบไดอยางชดเจนวาการเบกจายด าเนนไปแลวเทาใดไมทนกบก าหนดกอนปดงบประมาณ เมอไมสามารถมขอมลสรปผลการด าเนนการตามงบประมาณวาไดด าเนนการตางๆ ตามงบประมาณกาวหนาไปเทาใด กท าใหผบรหารตดสนใจด าเนนการเพอปรบตวหรอปรบเนองานใหตรงงบประมาณเปนไปไดยาก อกทงกอนหนานเครองมอทนสมยและเทคโนโลยใหมๆ ยงมนอยและ

ราคาสง จงไมไดมเครองใดๆ เขามาเสรมการท างานใหรวดเรวรดกมได

ดงนน ผบรหารของมหาวทยาลย ฯ ตระหนกถงปญหาการตดตามและประเมนผลโครงการตามหมวดงบประมาณตาง จงตองการใหมการตดตามการด าเนนการตามงบประมาณท เปนไปอยางมประสทธภาพ สามารถท าใหคณะผบรหารตดสนใจด าเนนการตางๆ ไดอยางมประสทธภาพ ผบรหารจงมความคดรเรมทจะสรางสรรคเครองมอใหมๆ คอการพฒนาระบบตดตามประเมนผลงบประมาณโดยใชอปกรณพกพาทจะเขามาชวยแจงเตอนผบรหารในเรองการใชจายงบประมาณในดานตางๆ ทจะท าใหการบรหารมหาวทยาลยเปนไปไดตรงตามแผนงบประมาณ ทงนผบรหารไดมอบหมายใหฝายตดตามงบประมาณ สงกดกองนโยบายและแผนศกษาหาแนวทางในการสรางระบบตดตามและประ เม นผล โครงการ โดย เฉพาะการต ดตามงบประมาณหรอการใชจายตามโครงการ เพอใหไดขอมลยอนกลบมาปอนแกผบรหาร ทไดจะน าไปใชในการตดสนใจด าเนนการใดๆ ตอไป

วตถประสงค 1. เพอพฒนาระบบตดตามและประเมนการ

ใชงบประมาณประจ าปผานอปกรณเคลอนทของ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

2. เพอประเมนประสทธภาพการท างานของระบบตดตามและประเมนการใชงบประมาณประจ าปผานอปกรณเคลอนทของ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

แนวคด ทฤษฎทเกยวของ แนวคดทฤษฎท เก ยวของกบการบรหาร

จดการ วโรจน สารรตนะ (2545:3-4) กลาววา การ

บรหารจดการเปนทงศาสตรและศลป “ศาสตร” เพราะคอองคความรทเกดจากการสบคน รวบรวม

วเคราะหและประมวลผลขอมล พรอมตงสมมตฐานและทดสอบสมมตฐาน “ศลป” เพราะบคคลตองใชทกษะและความรทางการบรหารทไดรบการพฒนามาเปนอยางด จากการท างานรวมกนกบบคคลอนเพอใหบรรลจดหมายทตงไว

Litchfield (1956: 3–29) ไ ด ใ ห แ น ว ค ดเกยวกบกระบวนการบรหาร วาเปนวงจรใหญทงองคการโดยภายในมวงจรยอยๆ ทเปนการปฏบตงานตามหนาทประกอบดวย การตดสนใจ การจดโปรแกรม การตดตอ การควบคม และการประเมนคา หรอเรยกวาเปนวฏจกรการบรหาร (Cyclical Nature)

Simon (1957: 9) ไดขยายแนวคดการบรหารโดยเนนหนาทของผบรหารในเรองของการตดสนใจ (Decision – making) ท จ ะม ผ ล เก อ ก ล ต อก ารป ฏ บ ต ง าน ขอ งค น ใน อ งค ก าร เพ อ บ รรล ผ ลความส าเรจ คอ

1) การระบหนาทของบคคลใหชดเจน 2) การแบงอ านาจ 3) การวางขอบเขตจ ากดใหบคลากรเพอใหม

การประสานงานดานกจกรรมของบคคลในองคการหรอหนวยงาน

แนวคดเกยวกบงบประมาณ ส านกนโยบาย ส านกงบประมาณไดอธบาย

เกยวกบงบประมาณแผนดนไววา คอ กระบวนการงบประมาณแผนดน (Budget Process) หรอว ธ ก า ร ง บ ป ร ะ ม า ณ (Budget Procedure) หมายถง กระบวนการทเปนล าดบขนตอนเกยวกบการก าหนดแผนความตองการในการจดท างบประมารรายจายประจ าป ประกอบดวยขนตอนหลกทส าคญดงตอไปน

1 ) การจ ด เต ร ยม งบ ป ระมาณ (Budget Preparation)

2 ) ก า ร อ น ม ต ง บ ป ร ะ ม า ณ (Budget Adoption)

3) ก า ร บ ร ห า ร ง บ ป ร ะ ม า ณ (Budget Execution)

4 ) การต ด ต ามป ระ เม นผล งบ ป ระมาณ (Budget Monitoring and Evaluation)

แนวคดเกยวกบการตดตามประเมนผล สมพศ สขแสน (2547 : 2) ไดกลาวถงการ

ตดตามและประเมนผลโครงการ วาคอขนตอนเพอใหทราบถงปญหา อปสรรค และความส าเรจทเกดขนจากการน าโครงการไปปฏบต

William A. Shrode and Dan Voich, Jr. (1974) การตดตามและประเมนผล คอ กระบวนการส าหรบการประสานงานและการบรณาการใหบรรลวตถประสงคขององคกรดวยการใชทรพยากรบคคล

ว ง จ ร ก า ร พ ฒ น า ร ะ บ บ ( System Development Life Cycle: SDLC)

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (2554) ไดใหความหมายของค าวาวงจรการพฒนาระบบ (System Development Life Cycle: SDLC) เ ป น ว ธแกปญหาทเปนระบบ มการจดล าดบกระบวนการใหเปนชวงระยะเวลา และแบงงานยอยเพอทจะสรางห ร อ พ ฒ น าส า รส น เท ศ ข น ม า โด ย เร ม จ ากกระบวนการวางแผนจนน าไปสการนาไปใชและการบ ารงรกษา

เพอใหการพฒนาระบบสารสนเทศเปนไปอยางมประสทธภาพ และส าเรจตามระยะเวลาและเปาหมายทก าหนด จงควรมขนตอนการปฏบตงานเปนล าดบขนทชดเจน ตงแตเรมจนกระทงสนสด เร ย ก ว า ว ง จ ร ก า ร พ ฒ น า ร ะ บ บ (System Development life Cycle : SDLC) ท แ ส ด ง ถ งกจกรรมตางๆ ในแตละขนของการพฒนาระบบสารสนเทศ ประกอบดวย 7 กจกรรม ดงน

1) การก าหนดความตองการ (Requirement Definition)

2) การวเคราะหระบบ (System Analysis) 3) การออกแบบระบบ (System Design)

4 ) ก ารพ ฒ น า ระ บ บ (System Develop ment)

5) การทดสอบระบบ (System Testing) 6) การตดตงระบบ (System Implement) ก า ร บ า ร ง ร ก ษ า ร ะ บ บ ( System

Maintenance) HTML 5 HTML5 (Hyper Text Markup Language,

version 5) คอ ภาษาคอมพวเตอรทพฒนามาจากภาษา HTML โดยมลกษณะเหมอนมาตรฐานตวกอนหนาทง HTML 4.01 และ XHTML 1.1 ทใชในการจดโครงสรางและการแสดงผลของเนอหาสาหรบเวลดไวดเวบ

โดย HTML5 นนไดมการเพมเตมคณลกษณะใหมๆ เขามา มความนาสนใจดงตอไปน

1) Semantic Markup Page Layout : เปนกล มแทกท ใช ในการจด โครงรางของเพจท ส อความหมายของสวนตางๆ โดยตรง เพม Element ทอานงายมากขน เชน <header>, <section> และ <footer>

2) Form Enhancements คอ ความสามารถของ Form ต างๆ เพ อ เขามาเพ อรองรบขอม ลรป แบ บน น โดยต รงไม ว าจะ เป น Input type, Attribute หรอ แมแต Element

3) Audio/Video สามารถรองรบมลตมเดยอยางเตมรปแบบ โดยการเพมแทกสาหรบการแสดงภาพและเสยงโดยตรง ไมจ าเปนตองใช Embed Code ของ Third Party

4) Canvas ท ส าม ารถท า ให วาดกราฟ กรปแบบต างๆ บนเวบ เพจได โดยจ าเปนตองใช JavaScript

5) Drag and Drop สามารถรองรบการ Drag & Drop ออบ เจ ก ต บ น ห น า เพ จ เพ อ เพ ม ก าร ตอบสนองระหวางระบบกบผใช

6) Persistent Data Storage มกลไกในการการจดเกบขอมลทางฝงเบราเซอร (เครองของผใช) ซงท าใหจดเกบขอมลแบบซบซอนไดดกวาเดม

7) Geolocation การหาค าลองจจดและละตจดเพอระบต าแหนงบนพนโลก

แนวความคดเกยวกบอปกรณเคลอนท วรฤทธ วงรจนนท (2551: ออนไลน) อปกรณ

เคลอนท หมายถง อปกรณทสามารถน าตดตวไดโดย งาย ม ขนาดเลกกระท ดรด หรอ อปกรณอเลกทรอนกส อาท สมารทโฟน แทบเลต เปนตน

พ.ท.รศ.ดร. เศรษฐพงค มะลสวรรณ (2550 : ออนไลน ) อปกรณ เคลอนท หรอ Mobile เปนอปกรณ ทใชในการพกพาท างานไดเหมอนกบเครองคอมพวเตอร มคณสมบต คอ เลก, เบา, ใชพลงงานนอย, ท าหนาทไดหลายอยาง, แลกเปลยนขาวสารกบคอมพวเตอร และเพมหนาทการท างานไดโดยอาศย

แนวคดเกยวกบ User Interface User Interface หรอ ส อป ระสานกบผ ใ ช

หมายถง สวนทจะท าใหผใชและระบบงานสามารถตดตอหรอโตตอบกนได ซงมสงทผออกแบบควรค านงถงในการออกแบบสอประสานกบผใช

สงทควรค านงถงของการออกแบบยสเซอรอนเตอรเฟส คอ (Ben and Catherine, 2005)

1) ทกษะผใชงาน เพราะผใชงานมหลากหลาย สาม ารถแบ งได 3 ส วน ค อ ผ ใ ช ม อ ให ม ผ ใ ชระดบกลาง และผเชยวชาญ

2) แจกแจงงาน คอ การแบงหนาทและวานของระบบใหละเอยด แลวเรยงล าดบความส าคญของงาน

3) เลอกแบบการมปฏสมพนธทควรเลอกใหเหมาะสม

3.1) การจบสมผสโดยตรง 3.2) การเลอกเมน 3.3) การเตมค าลงในฟอรม 3.4) ภาษาในการสงการ 3.5) ภาษาพด

งานวจยทเกยวของ ปรารถนา ดประเสรฐกล และคณะ ไดศกษา

เรอง (2550) การจดการขอมลภมสารสนเทศแบบเรยลทาม พบวามการประยกตใชกบระบบงานเพอจดการขอมล และน าขอมลดงกลาวมาชวย วเคราะหและแกปญหาตางๆ เชน การเฝาระวงภยพบตทเกดขนตามธรรมชาต การลดมลพษทเกดจากปรมาณขยะ ฯลฯ และเพอเพมประสทธภาพของการจดการขอมลจงไดมการพฒนาการใชงานรวมกนของระบบจดการขอม ล MIS และระบบสารสนเทศทางภมศาสตร GIS แบบเรยลไทมขน โดยในสวนของ MIS จะมการจดเกบขอมลท งายและเปนขอมลปจจบนทสด ซงขอมลดงกลาวสามารถถกจดเกบ ไดตลอดเวลาผานเวปไซต และในสวนของ GIS จะมการแสดงขอมลเชงพนททเปลยนแปลงไดในทนท ในรปลกษณะตางๆ เชน แสดงต าแหนงสถานทส าคญ หรอ การแสดงคาเชงปรมาณในรปของชวงส เพอใหเหนความสมพนธในเชงพนท

ยมนา อารมณ (2558) ไดศกษาเรองระบบสนบสนนการจดประชมคณะกรรมการในภารกจของสาน กก จการอวกาศแห งชาต ซ ง เป นการน าเทคโนโลยสารสนเทศเขามาประยกตใชงานทางดานการบรหารจดการเอกสารเพอเพมความนาเชอถอ โดยใชซอฟตแวรโอเพนซอรสเพอสนบสนนการจดประชมคณะกรรมการฯ โดยผลท ไดรบจากการพฒนาระบบคอ สามารถใหบรการได รวดเรว สามารถสบคนขอมลไดงาย รองรบการท างานของเจาหนาทผปฏบตงานได และมขอมลครบถวนและพรอมใชงาน ซ งสามารถไดตามเป าหมายและวตถประสงค คอ การสรางระบบสนบสนนการจดประชมคณะกรรมการเพอประชาสมพนธขาวสาร บรการขอมล และมศนยกลางการจดเกบเอกสารแบบไฟลด จท ลท พรอมใชงาน และมคณ ภาพ ปลอดภย

จากการศกษางานวจยทเกยวของสามารถกลาวไดวาระบบสนบสนนการตดสนใจของผบรหารนนม

ความจ าเปนและส าคญ เนองจากสารสนเทศนนสามารถมาชวยจดการการบรหารได โดยเฉพาะสารสนเทศหรอขอมลทมความเปนปจจบน ทจะชวยในการวเคราะหและแกไขปญหาตางๆ ไดทนทวงทและตรงกบความตองการ อกทงยงชวยลดความเสยงหรอขอผดพลาดในการบรหารงานไดอกดวย และยงสามารถชวยท าใหการท างานของผปฏบตงานใหสะดวกและรวดเรวขน เพราะสามารถลดขนตอนการ

ท างาน แตทงนทงนนระบบทพฒนาขนมานนจะตองมาจากความตองการของผใชงานหรอความตองการของผใชงานระบบ อาท พนกงาน เจาหนาท และผบรหาร เปนตน เพอใหระบบทพฒนาขนมานนเกดประสทธภาพและประสทธผลสงสดตอองคกร

กรอบแนวคดการวจย ในการศกษาครงน ผศกษาไดก าหนดกรอบ

แนวคด และทฤษฎในการศกษาแสดงดงภาพ

วธการวจย การวจยในครงนใชการวจยเชงคณภาพ ซงจะ

เนนในเรองของการศกษาการพฒนาระบบตดตามและประเมนผลการใชงบประมาณของกลมผบรหาร

โดยไดก าหนดวธการด าเนนการวจยไว ดงน 1.ประชากรและกลมตวอยาง 2. เครองมอทใชในการวจย 3. การพฒนาระบบ

1. ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรทใชในการวจยครงน คอ บคลากรใน

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา วทยาเขตเชยงใหม จ านวน 14 คน โดยแบงออกเปน 3 กลม ไดแก

1.1 กลมผบรหาร ประกอบดวย อธการบด รองอธการฝายบรหาร และผชวยอธการบดฝายแผนจ านวน 3 คน

1.2 กลมผปฏบต ประกอบดวย นกวเคราะหนโยบายและแผนสงกดหนวยตดตามประเมนผลโครงการจ านวน 6 คน

1.3 กลมกองคลง ประกอบดวย ผอ านวยการกองคลง นกวชาการการเงนและบญชจ านวน 5 คน

2. เครองมอทใชในการวจย 2.1 เครองมอในการพฒนาระบบ 1) ฮารดแวร (Hardware) CPU : i5-4440 MAINBOARD : AsRock H97 Pro4 GRAPHIC CARD : ASUS STRIX GTX750 Ti OC RAM : KINGSTON HYPER-X SAVAGE 4GB HARDDISK : WD 10 EZEX 1 TB BLUE PSU : AEROCOOL KCAS 500W

2) ฮารดแวร (Hardware) - Wordpress - Adobe Photoshop

- Adobe Dreamweaver - Notepad - FileZilla

2.2 เครองมอในการประเมนระบบ

เนองจากการศกษาวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพ ผศกษาใชพนทกรณศกษา (Case study)

เนองจากการศกษาครงน เปนการศกษากรณทเลอกพนทเจาะจงเกยวกบการศกษาระบบตดตามและประเมนการใชงบประมาณผานอปกรณพกพาของฝายตดตามและประเมนผลโครงการมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนาน โดยขอมลทใชในการประเมนระบบกคอ แบบสมภาษณเรอง การพฒนาระบบตดตามประเมนผลการใชงบประมาณผานอปกณพกพาของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

3. การพฒนาระบบ ในการพฒนาการพฒนาระบบตดตามและ

ประเมนการใชงบประมาณผานอปกรณพกพาของ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนาผวจยไดประยกตใชแนวคดวงจรการพฒนาระบบ (System Development life Cycle: SDLC) เปนแนวทางในการพฒนาระบบ 7 ขนตอน ไดแก

3 .1 ก า ร ก า ห น ด ค ว าม ต อ งก า ร ศ ก ษ า (Requirement Definition)

การรวบรวมขอมลความตองการทใชส าหรบการศกษาครงนม 2 ประเภท คอ

1) การสมภาษณหรอสงเกตการณ เกบขอมลการสมภาษณแบบเจาะลก (In-depth Interview) และการสนทนากลม (Focus Groups) โดยเปดโอกาสใหผใหสมภาษณสามารถแสดงความคดเหน

2) เกบรวบรวมจากเอกสารตางๆ ทเกยวของมาพฒนาและตอยอดการพฒนา

ตารางท 1 ตารางแสดงแผนการด าเนนงานการพฒนาระบบ ขนตอน ระยะเวลา

1. ศกษาความเปนไปได 1 เดอน 2. เกบขอมลจากหนวยงานทเกยวของ 1 เดอน 3. ออกแบบและพฒนา (รวม 6 เดอน)

3.1 ระบบตดตามงบประมาณแผนดน 3.2 ระบบตดตามงบประมาณเงนรายได 3.3 ระบบรายงานสถตยอนหลง 3 ป

2 เดอน 2 เดอน 2 เดอน

4. ทดลองและปรบปรง 1 เดอน 3.2 การวเคราะหระบบ (System Analysis) 1) ระบบงานปจจบน

ส าหรบการตดตามและประเมนผลการใชงบประมาณของมหาวทยาลย ในปจจบน ตองมการจดท าบนทกขอความเพอสงการใหกลมผทเกยวของและมหาวทยาลยทกวทยาเขตจดท ารายงานผลการใชงบประมาณ โดยการจ ดท ารายงานการใชงบประมาณ จะแบงเปนหมวดตางๆ ตามแบบฟอรมทสงจากสวนกลาง ซงเมอท าแลวเสรจจะตองสงขอมลกลบไปทางอเมล และตองจดท ารายงานตามความตองการของผบรหารในการประชมสภามหาวทยาลยเปนประจ าในทกๆ เดอน

2) การพฒนาระบบใหม

ระบบการท างานจะเรมตงแตรบขอมลจากระบบ ERP (ขอม ลต งต นงบประมาณ )โดยกองนโยบายและแผนจะเปนผตงงบประมาณทผานการจดสรรมาเรยบรอยใสในโปรแกรม ERP และระบบการต ด ต าม งบ ป ระมาณ จะท าการรบ ข อม ลงบประมาณ อตราการเบ กจ ายจากระบบ ERP

หลงจากนนจะมการประมวลผลแสดงในรปแบบกราฟและท าการแสดงขอมลผานอปกรณเคลอนท ซ งมการพฒนาเปน Web Application โดยใชการพฒนาดวยภาษาทหลากหลาย คอ HTML5, CSS3, JS,

jQuery, requireJS, Framework7, Wordpress

3.3 การออกแบบระบบ (System Design) 1) แผนภาพแสดงการท างานของผใชระบบ (

Use Case Diagram ) ดงภาพท 1

ภาพท 1 แสดง USE CASE ระบบตดตามและประเมนการใชงบประมาณประจ าปผานอปกรณเคลอนทของ

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

2) งาน ฐาน ข อ ม ล เพ อ แ สด งโค ร งส ร า งฐาน ข อม ล โด ย ER-DIAGRAM (ด งร ป ท 2 ) แล ะพจนานกรมขอมล (Data Dictionary) ซ งจะแสดง

รายละเอยดตารางขอมลตางๆ ในฐานขอมล ท าใหสามารถคนหารายละเอยดทตองการไดสะดวกมากยงขน

ภาพท 2 แสดง ER-DIAGRAM ระบบตดตามและประเมนการใชงบประมาณประจ าปผานอปกรณเคลอนทของ

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

3) การแสดงผล

(1) ขนาดของหนาจอการแสดงผล มการออกแบบโปรแกรมแสดงผลใหรองรบบนอปกรณทกแพลตฟอรม แตผพฒนาจะเนนการออกแบบใหเหมาะส าหรบอปกรณพกพาคอสมารทโฟนทขนาด 6-7 นว เพราะในปจจบนมผใชสมารทโฟนเปนจ านวนมาก

(2) ส เนองจากกลมผใชงานคอผบรหารซงตองมการใชเพอประกอบการตดสนใจดงนนคาเฉลยในการดขอมลมากกวา 5 นาท จงควรใหความส าคญในการเลอกสทดดแลวสบายตาและสามารถดไดเปนเวลานาน ซงผลทไดจากการวเคราะหรวมกบทมงานสารสนเทศส านกงานอธการบดม หาวทยาล ยเทคโน โลย ราชมงคลล านนา น นกค อสน าเงนเนองจากเปนสโทนเยนทดแลวสบายตาและสามารถ

ท าใหกราฟดไดงายและชดเจน รวมถงความหมายของสน าเงนนนกเปนสของคณะบรหารธรกจและศลปศาสตรของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา จงได เลอกสน าเงนมาเป นหลกในการออกแบบนนเอง

(3) การแสดงขอมล ขนาดตวอกษร ขนาดกราฟ ในการเลอกขนาดตวอกษรค านงถงกลมผใชเปนหลกคอผบรหารซงมอายเฉลย 55 ปขนไป ดงนนจงไดเลอกขนาดตวอกษรทชดเจนและขนาดใหญท 18

พอรต เพอตอบรบกบการแสดงผลตรงตามความตองการของกลมผใช

3.4 การพฒนาระบบ 1) ภาษาทใชในการพฒนา ดงตารางท 2

ตารางท 2 แสดงการท างานของภาษาทใชในการพฒนา รายการ การใชงาน HTML5

เปนภาษาทไดรบการพฒนาขนมาใหมจาก HTMLแตสงทเพมมาคอ ม Tag ใหมๆ เพมเตมขนมาเพอใหสอดคลองกบการใชงานมากยงขน รวมกบ CSS3

CSS3

เปนภาษาทใชในการจดรปแบบการแสดงผลของ HTML โดยท CSS ก าหนดกฎเกณฑในการระบรปแบบ (หรอ “Style”) ของเนอหาในเอกสารใหดเปนระเบยบและสวยงามมากขน

JavaScript เปนภาษาทม Script ทฝงในเวบไซต ใชงานกบ HTML เพอใหเวบไซตดมการเคลอนไหว สามารถตอบสนองผใชงานไดมากขน

JQuery เปนการรวม function ของ JavaScript ใหอยในรปแบบ Patterns Framework ทใหงายตอการใชงาน มความยดหยนรองรบตอการใชงาน

RequireJS เปน Library ทใชส าหรบโหลดไฟล ท าใหการโหลดเวบนนรวดเรวขนหลายเทาโดยไมตองรอโหลดทละ module จนเสรจ

Framework7 เปนโครงสรางของการเขยนโปรแกรม มรปแบบแผน และลกษณะการเขยน เปนมาตรฐาน

2) โปรแกรมทใชในการพฒนา ดงตารางท 3

ตารางท 3 แสดงคณสมบตของแตละชนดของซอฟแวร รายการ คณสมบต

Word press เปนโปรแกรมส าเรจภาพทมหนาทสรางและจดการเนอหา Adobe Photoshop เปนโปรแกรมทใชส าหรบการออกแบบหนาจอและกราฟฟคตางๆ

Adobe Dreamweaver เปนโปรแกรมทใชส าหรบการพฒนาระบบโดยใชภาษาตางๆ ในการพฒนา

Notepad ใชในการแกไข source code ในทกกรณ FileZilla ใชส าหรบการอพโหลดขอมลเขาสระบบโฮสตง

3.5 การทดสอบระบบ ผพฒนาไดท าการจ าลองพนทและฐานขอมลใน

การพฒนาระบบและทดสอบระบบ ท Server ของหนวยงาน โดยมขนตอนดงน

1) โปรแกรม FileZilla ในการอพโหลดขอมลเขาส FTP

2) MySQL เพอจ าลองฐานขอมลส าหรบการพฒนาระบบและทดสอบระบบ

3.6 การตดตงระบบ ในการตดตงระบบ Server ของมหาวทยาลย

หรอระบบจรงนนแบงออกเปน 2 สวน โดยคลายกบการทดสอบระบบ

1) ขอมลทจะท าการอพโหลด (1.1) ดาน File จะมการตดต งผานระบบ

FileZilla ท IP Address www.hosting.rmutl. ac.th ของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

(1.2) ดานฐานขอมล MySQL ท Address ของมหาวทยาลยของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

2) การตดตงโปรแกรม Word Press เพอใชในการจดการเนอหาท าการใส File Word Press ลงใน Server

3.7 การบ ารงรกษาระบบ 1) ทางหนวยงานจะท าการเกบชดค าสงของ

โปรแกรมตนฉบบ นอกจากนตองมการส าเนาโปรแกรมตนฉบบเอาไว อยางนอย 1 ชด แลวน าชดทส าเนาไปใช หากเกดปญหากบโปรแกรมทใชงานจรง

2) ออกค าสงใหนกพฒนาภายในหนวยงานหามไมใหใชชดค าสงของโปรแกรมตนฉบบในการแกไขเนองจากหากเกดขอผดพลาดกยงสามารถในการแกไขได

ผลการวจย สามารถแยกกลาวเปนหวขอไดดงน 1. ผลลพธของการออกแบบและพฒนาระบบ 2. ผลลพธของการประเมนประสทธภาพของ

ระบบ 3. ผลลพธของการประเมนประสทธภาพของ

การใชระบบจากกลมตวอยาง 1. ผลลพธของการออกแบบและพฒนาระบบ

1.1 การแสดงผลและการท างานของโปรแกรม 1) เจาหนาท (1) หนาจอของการเขาสระบบ โดยในหนาน

สวนของเจาหนาทจะประกอบไปดวยการอพโหลดขอมลเพอส าหรบการประมวลผลกราฟส าหรบระบบโดยการทไดขอมลนนจะตองมการน าเขาขอมลโดย กรอก Username , Password ในสทธของ Admin ซงจะมหนาทและเครองมอในการจดการระบบจะตางกบผใชระบบโดยผใชระบบจะตอง Login ในอกชองทางหนงดงตวอยางภาพท 3

ภาพท 3 แสดงหนาตางการเขาสระบบ

(2) หนาจอส าหรบจดการขอมลดงภาพท 4

ภาพท 4 แสดงหนาตางการแกไขขอมล

2) ผบรหาร (1) หนาจอของการเขาสระบบดงภาพท 5

ภาพท 5 แสดงหนาตางเขาสระบบส าหรบผบรหาร

(2) เมนการใชงาน เนองจากมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานม 6 เขตพนทท าใหมการ

ออกแบบเมนไวส าหรบผบรหารเพอใหเลอกดเฉพาะเขตพนทไดดงภาพท 6

ภาพท 6 แสดงเมนเพอเรยกดขอมลในแตละเขตพนท

(2) ระบบรายงานงบประมาณเงนแผนดน ดงภาพท 7

ภาพท 7 แสดงหนาจอทแสดงกราฟงบประมาณเงนแผนดน

การออกแบบกราฟเงนงบประมาณแผนดนเลอกรปแบบทโคงเพอใหเหนลายเสนการจดสรรและใชจรงรวมถงรายละเอยดทบงบอกตวเลขจ านวนงบประมาณใหเหนอยางชดเจน ซงแบงออกเปน 4

ไตรมาส คอ ชวงเวลาทใชในการบรหารงบประมาณประจ าป

(3) ระบบรายงานงบประมาณเงนรายได ดงภาพท 8

ภาพท 8 แสดงหนาจอกราฟงบประมาณเงนรายได

การออกแบบกราฟเงนงบประมาณเงนรายไดมการออกแบบเปนกราฟแทงทแสดงเปนแตละหมวดงบประมาณยอยเพอใหเหนวางบประมาณรายไดทเขามาภายในมหาวทยาลยนนหมวดไหนมจ านวนมากทสด และสามารถแสดงตวเลขงบประมาณเมอโดยการน านวไปสมผสบรเวณแทงส ซงท าใหเกดความเขาใจมากขน

โดยหมวดงบประมาณยอยท อย ในหมวดงบประมาณเงนรายไดนนมาจากการอางองจากหมวดงบของกองนโยบายและแผนมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา ไดแก 1) เงนราชพสด 2) เบยปรบ 3) เงนทมผมอบให 4) เงนบ ารงการศกษา 5) เงนรายไดอนๆ

(4) ระบบรายงานงบประมาณเงนรายได ดงภาพท 9

ภาพท 9 แสดงหนาจอกราฟรายงานสถตในปงบประมาณ พ.ศ. 2556 – พ.ศ. 2558

การออกแบบกราฟงบประมาณสถตยอนหลงมการใชกราฟแทงคเพอท าใหเหนการเปรยบเทยบระหวางเงนราย ได ของมหาวทยาล ยและ เงนงบประมาณแผนดน และแสดงรายรบหรอรายจายของแตละปงบประมาณ เพอเปนขอมลประกอบการตดสนใจอกรปแบบหนง โดยไดจดท าขอมลยอนหลง 3 ป คอ พ.ศ. 2556 – พ.ศ. 2558

1.2 งานฐานขอมล การไดมาซงขอมลทใชในการรายงานในระบบ

ระบบตดตามและประเมนการใชงบประมาณ

ประจ าปผานอปกรณเคลอนทของ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนานนจะตองมการดงขอมลจากฐานขอมลของ ERP หรอ System Enterprise Resource Planning เพ อ ค ด ลอกข อม ล ไป ไว ทฐานขอมลของตวระบบ หลงจากนนจงจะสามารถประมวลผลออกรายงานทผานการออกแบบไวทงหมด 3 รปแบบเพอสงตอขอมลถงผใชงานหรอผบรหารเพอสนบสนนการตดสนใจของผบรหารตอไป ซงรปแบบการท างาน การสงและรบขอมลจะปรากฏดงภาพท 10

ภาพท 10 แสดงการท างานของระบบ

2. ผลลพธของการประเมนประสทธภาพของระบบ

2.1 ดานเทคนค การประเมนประสทธภาพของระบบอยาง

ตอเนองจะท าใหทราบปญหาและแกไขไดอยางรวดเรวรวมถงการพฒนาตอยอดของระบบน ในอนาคตอกดวย ซงแบงเปน 4 ดาน คอ

1) ความเสถยรของขอมลในการน าเขา 2) การแสดงผลของกราฟ 3) การเขาถงขอมลของผใช 4) การจบเวลาในการเชอมตอ

ในการประเมนประสทธภาพการท างานของระบบนนไดมการจดท าแบบฟอรมเพอรองรบการประเมนทางดานเทคนคในทกๆ 2 สปดาห โดยเรมด าเนนการทดสอบประสทธภาพระบบตงแต วนท 9 พฤษภาคม พ.ศ. 2559 จนถงวนท 25 กรกฎาคม พ.ศ. 2559 เพอเปนการทดสอบวาระบบวาอยในเกณฑทมปญหาหรอไมหากมปญหาจะมการแกไขโดยทนท ดงนนมการประเมนประสทธภาพทมทงหมด 4 จงสามารถท าใหเชอมนในระดบหนงวาการท างานของระบบจะมความเสถยรและยงยน ดงตารางท 4

ตารางท 3 แสดงผลการทดสอบประสทธภาพการท างานของระบบ รายการ จ านวนครงททดสอบ

ผาน ไมผาน 1. ความเสถยรของขอมลในการน าเขา - Data Import - Export Data Import

6 ครง 6 ครง

- -

2. การแสดงผลของกราฟ - กราฟแสดงผลตาม Data - สของกราฟไมเปลยน - กลองขอความตรงกบกราฟทแสดง

6 ครง 6 ครง 6 ครง

- - -

3. การเขาถงขอมลของผใช - ผใชงานระดบ Admin สามารถเขาสระบบได - ผใชงานระดบ User สามารถเขาสระบบได - สามารถเปลยนรหสผานได

6 ครง 6 ครง 6 ครง

- - -

4. การจบเวลาในการเชอมตอ - สามารถเชอตอระบบภายในระยะเวลาทก าหนด (2 ถง 3 วนาท)

6 ครง

-

รวม 54 ครง -

จากตารางท 2 ผลการวเคราะหการทดสอบประสทธภาพการท างานของระบบตดตามและประเมนการใชงบประมาณประจ าปผานอปกรณเคลอนทของ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา งานสารสนเทศ สงกด ส านกงานอธการบด โดยแบงประสทธภาพออกเปน 4 ดาน คอ ความเสถยรของขอมลในการน าเขา การแสดงผลของกราฟ การเขาถงขอมลของผใช และการจบเวลาในการเชอมตอ โดยในการทดสอบของทกกระบวนทง 4 ดานยงสามารถท างานไดตามปกตไมพบปญหาใด ซง

สามารถวเคราะหผลการทดสอบประสทธภาพในภาพรวมไดวาระบบสามารถท างานไดปกต 54 ครง จาก 54 ครง คดเปนรอยละ 100

2.2 ดานกระบวนการท างาน ระบบตดตามและประเมนการใชงบประมาณ

ประจ าปผานอปกรณเคลอนทของ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา งานสารสนเทศ สงกด ส านกงานอธการบด สามารถชวยลดขนตอนการท างานไดถง 11 ขนตอน ดงภาพท 11-12

ภาพท 11 แสดงการท างานของระบบกระบวนการท างานประเมนการใชงบประมาณประจ าปของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา งานสารสนเทศสงกดส านกงานอธการบด

ภาพท 12 แสดงกระบวนการท างานของระบบตดตามและประเมนการใชงบประมาณประจ าปผานอปกรณเคลอนทของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา งานสารสนเทศ สงกดส านกงานอธการบด

3. ผลลพธของการประเมนประสทธภาพของ

การใชระบบจากกลมตวอยาง 3.1 ประสทธภาพหลงจากการพฒนาระบบ

ตดตาม และประเมนผลการใชงบประมาณผานอปกรณพกพา

จากการสมภาษณผบรหาร ซงถอวาเปนกลมทใชระบบดงกลาวมองวา ดานประสทธภาพระบบท างานคอนขางทจะเสถยรแตยงมปญหาในเรองของการน าเขาขอมลในสวนของขอมลในระบบ ERP เนองจากปจจบนระบบ ERP ของมหาวทยาลยยงอย

ในชวงการพฒนาท าใหระบบรายงานผลการตดตามยงขาดประสทธภาพในดานของขอมลทจะน าไปแสดงผลบางสวนแตเมอ ERP ของ มหาวทยาลย ท างานอยางเตมรปแบบระบบการรายงานผลนาจะท างานไดอยางเตมประสทธภาพเนองจากระบบนเปนเครองมอการแสดงผลนนเองและมการรองรบการแสดงขอมลทตรงตามความตองการของผบรหารท าใหเมอแหลงขอมลสมบรณระบบกจะท างานไดดตามไปดวยรวมถงผพฒนาเปนบคลากรภายในซงท าใหประหยดดานงบประมาณและรวมถงการรวมองคความรระหวางผบรหารสผปฏบตอกดวย

3.2 ประสทธผลหลงจากการพฒนาระบบตดตาม และประเมนผลการใชงบประมาณผานอปกรณพกพา

ผลการศกษาท ได จากจากการสมภาษณผบรหาร ซงถอวาเปนกลมทใชระบบดงกลาวมอวา ดานประสทธผลนนพบวา การแสดงผลทไดจากระบบท างานไดอยางเตมรปแบบและตอบโจทยในฝายของการตดตามและประเมนผลโครงการเปนอยางมากเพราะชวยในการรายงานผลไดตลอดเวลาท าใหชวยในการบรหารจดการเมอเปรยบเทยบกบการตดตามจากเดมท าใหน าขอมลทไดมาจดใหเปนสารสนเทศเพอการสนบสนนการตดสนใจไดดมาก

ประการส าคญพบวา ประสทธผลจากระบบทพฒนาดงกลาว เมอเทยบกบระบบเกาจงเหนไดวาการพฒนาของระบบสามารถลดการใชกระดาษ ประหยดกระดาษไดด มการประมวลผลและรายงานผลเชงพนทดวยระบบคอมพวเตอร ท าใหทราบถงขอมลทตองการได สามารรถน าไปวางแผนแกปญหาไดงาย และทส าคญขอมลสามารถเลอกใชไดอยางสะดวก ลดพนทการท างานได ลดภาระงานใหกบเจาหนาททเกยวของไดมากเชนเดยวกน

3.3 ปญหา อปสรรคในการใชงานของระบบ จากการสมภาษณกลมผบรหารทใชงานระบบ

มองวา การใชอปกรณพกพาส าหรบการตดตามและประเมนผลการใชงบประมาณของมหาวทยาลยนนม

ประโยชนเปนอยางมาก เพราะเนองจาก เวลาทผบรหารตองการขอมลใดๆ สามารถใชอปกณพกพาไดงายกวาระบบเกา แตอยางไรกตาม ผบรหารเองเหนควรนาจะมการแสดงผลใหมขอมลเพมเตมเพอท าใหเกดการท างานและตอบโจทยผบรหารมากขนเชน รายงานงบประมาณทไดรบจดสรร จาก 3 ป นาจะยอนหลง ประมาณ 5 ป และเหนควรจะใหมการพฒนาตอในรปแบบเปน Application อยางเตมรปแบบและใหสามารถรองรบในระบบ ISO เพอเพมชองทางใหกบผบรหารทใชระบบปฏบตการ IOS และอยากใหมการพฒนาอยางตอเนองเพราะเรองการตดตามและประเมนผลโครงการเปนสงทส าคญและปญหาอปสรรคจากการใชงานระบบทผานมา ทเหนได ชดเจนคอการใชงานระบบจะError บอย เนองจากระบบ อนเตอรเนตมปญหา และแอปพลเคชนทใชจะตองมการอพเดทอยสม าเสมอเพอใหการใชงานมประสทธภาพเพมมากขน

ด งน น จ ากการจ ด เวท สนทนากล ม เพ อประเมนผลการท างานของระบบจงสามารถสรปไดวา ทงผบรหารและเจาหนาททเกยวของตางใหความเหนตรงกนวา ระบบดงกลาวมผลดมากกวาผลเสยถาพฒนาใหสามารถใชงานไดจรงจะเกดประโยชนอยางยงตอองคกร

อภปรายผลการวจย ในการพฒนาระบบตดตามและประเมนการใช

งบประมาณประจ าปผานอปกรณ เคลอนทของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา สามารถด าเนนการไดบรรลวตถประสงคท ต งไว เพราะสามารถด าเนนการไดส าเรจตามระยะเวลาและเปาหมายทก าหนด ท าให เกดประสทธภาพและประสทธผล ซงไดมการปฏบตงานทเปนล าดบขนทช ด เจน ต าม วงจ รก ารพ ฒ น าระบ บ (System Development life Cycle: SDLC) ซงประกอบดวย 7 กจกรรม คอ 1) การก าหนดความตองการ 2) การ

วเคราะหระบบ 3) การออกแบบระบบ 4) การพฒนาระบบ 5) การทดสอบระบบ 6) การตดตงระบบ 7) การบ ารงรกษาระบบ ตงแตเรมตนการพฒนาระบบจนกระทงสนสดกระบวนการจงท าใหเกดมาตรฐานในการพฒนาอยางสมบรณ

จากผลการศกษาและวเคราะหการพฒนาระบบตดตามและประเมนการใชงบประมาณประจ าปผานอปกรณ เคลอนทของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พบวาระบบตดตามผลการใช งบประมาณ ในรปแบบ เก าน นม ห ลายกระบวนการและขนตอนท าใหการไดขอมลการใชงบประมาณผอ านวยการนนมความลาชา เพราะตองมการเรยกประชมเจาหนาททเกยวของเพอมาแจงในบนทกขอความ อธการบดมหาวทยาลยตองสงการเปนลายลกษณอกษร เพอใหผอ านวยการทกเขตพนทรบทราบและมการจดประชมเพอการสรปผลการใชงบประมาณ โดยนกวเคราะหนโยบายและแผนและผบรหารจะเปนผท าหนาทรวบรวมขอมล จดท ารายงานเปนรปแบบ Excel พรอมรายงานกราฟเพอใหคณะกรรมการมหาวทยาลยพจารณา และเขาสการพจารณาการใชงบประมาณ

จากทกลาวมาขางตนจงท าใหเหนวาการไดมาซงขอมลงบประมาณนนใชเวลาด าเนนการคอนขางชา เพราะผานหลายขนตอนและหลายกลมบคคลทเกยวของ เพราะฉะนนในการพฒนาระบบตดตามและประเมนการใชงบประมาณโดยใชเวบแอปพลเคชนเปนเครองมอของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนาสามารถท าใหผบรหารสามารถตดตามการใชงบประมาณในรปแบบเปนปจจบนหรอเรยลทามผานอปกรณพกพาทกแพลตฟอรมไดทกทและทกเวลา สามารถลดขนตอน เวลา ทรพยากรตางๆ ในการด าเนนการได โดยจากการศกษาดานการประเมนผลการท างานของระบบตดตามและประเมนผลการใชงบประมาณผานอปกรณเคลอนทของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา จาก

การสมภาษณผบรหารทเกยวของ และเจาหนาทผปฏบตงาน สามารถสรปไดดงน

1) ผ อ านวยการและเจาหน าท ว เคราะหนโยบายและแผนไมตองมการประชมรวมกนเพอสรปขอมลในรปแบบ Excel เหมอนรปแบบเกา

2) น ก ว เค ร าะ ห น โย บ าย แ ล ะ แ ผ น ก บผอ านวยการไมตองท ารายงานการใชงบประมาณเปนกราฟ แตสามารถใชรปแบบใหมทพฒนาขน เรยกดขอมลจากอปกรณพกพาไดเลย

3) เจาหนาทวเคราะหแผนและผอ านวยการสามรถตอบปญหาการบรหารจดการงบประมาณงายและรวดเรวขน

4) ทกคนทเกยวของสามารถท างานบนมอถอหรออปกณพกพาได แตทงน ในการพฒนาระบบตดตามการใชงบประมาณจากอปกรณพกพา โดยพฒนาแอฟพล เคชนขนมานน จ าเปนตองมการอพเดทขอมลสม าเสมอเพอความเทยงตรงของขอมล และเจาหนาททพฒนาระบบจ าเปนตองวเคราะหปญหาการใชระบบและมการพฒนาอยตลอดเวลาดวยเชนเดยวกน

5) ลดการใชกระดาษ 6) ไดขอมลทเปนปจจบน 7) มการประมวลผลและรายงานผลเชงพนท

ดวยระบบคอมพวเตอร 8) ทราบถงลกษณะของขอมลทตองการได 9) สามารถน าไปวางแผนแกปญหาได 10) ขอมลสามารถเลอกใชไดอยางสะดวกและ

รวดเรว 11) ลดพนทการท างานได ในสวนของการทดสอบประสทธภาพการ

ท างานของระบบต ดตามและประเมนการใช

งบประมาณผานอปกรณพกพาของมหาวทยาลย

เทคโนโลยราชมงคลลานนาในภาพรวมไดวาระบบ

สามารถท างานไดปกต 54 ครง คดเปนรอยละ 100

โดยแบงประสทธภาพออกเปน 4 ดาน คอ ความ

เสถยรของขอมลในการน าเขา การแสดงผลของกราฟ

การเขาถงขอมลของผใช และการจบเวลาในการ

เชอมตอสามารถวเคราะหไดวาการพฒนาระบบ

ตดตามและประเมนการใชงบประมาณผานอปกรณ

พกพาของ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

นนประสทธภาพและประสทธผลสงกวาระบบเกา

และยงกอใหเกดนวตกรรมการพฒนาระบบตดตาม

และประเมนผลการใชงบประมาณของมหาวทยาลย

เทคโนโลยราชมงคลลานได อกทงยงสามารถน าไป

ตอยอดใชงานกบองคกรภาครฐตางๆ มหาวทยาลย

ฯลฯ ไดอกดวย ซงกระบวนการพฒนาจงเปนไปตาม

กรอบการศกษาทก าหนดไวขนตน กลาวคอ เพอให

ระบบตดตามประเมนผลการใชงบประมาณผาน

อปกรณพกพาทมความยงยนนนเอง

สรป 1. ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช

1) ใน ก ารศ ก ษ าค ร งต อ ไป ค วร ให ม ก า ร

พฒนาการน าเสนอขอมลในเรองอนๆ อาท บคลากร

ตวชวด เปนตน เพอสนบสนนการตดสนใจของ

ผบรหาร

2) ควรมการปรบปรงและพฒนารนของ

โปรแกรมใหทนสมยตอระบบปฏบตการของอปกรณ

พกพาอยางสม าเสมอเพอใหเกดการท างานอยางม

ประสทธภาพและประสทธผล

3) ควรมการพฒนาระบบทสามารถแบงชน

ขอมลไดมากกวาหนงระดบ เชน ระดบผอ านวยการ

หวหนางาน ฯลฯ เพอเปนการประหยดชวงเวลาใน

การตดสนใจหรอกระบวนการท างานและตอบโจทย

ผบรหารทกระดบ

2. ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

ควรมการศกษาและพฒนาตอยอดระบบ

ตดตามการประเมนผลการใชงบประมาณผาน

อปกรณพกพาใหสมบรณและมประสทธภาพ เพอ

น า ไป ส ก ารก าห น ดน โยบ ายการ พ ฒ น าขอ ง

มหาวทยาลยเพอการน าไปใชจรงเพอสนบสนนการ

ท างานขององคกร และสนบสนนการตดสนใจของ

ผบรหาร

กตตกรรมประกาศ ผวจยขอขอบพระคณ รองศาสตราจารย ดร.วภา เจรญภณฑารกษ อาจารยทปรกษาการคนควาอสระเลมนส าหรบค าแนะน าทมคาและความคดเหนทเปนประโยชนอยางมากตอการพฒนาการคนควาแบบอสระเลมนอยางตอเนอง และขอขอบพระคณประธานสอบการคนควาแบบอสระ อาจารย ดร.ดวงดาว วชาดากล ทกรณาใหขอคดเหนท ชวยปรบปรงใหการคนควาแบบอสระเลมนมความสมบรณมากขน ขอขอบพระคณผใหขอมลทส าคญทงคณสณษา ชรง คณอารต นาควโรจน คณพรวฒน ไชยแกวเมร ผศ. ศภชย อครนรากล ดร. ศรประภา ชยเนตร อาจารย ภฤศพงศ เพชรบล ทชวยในการใหขอมลการศกษาครงน ผ ว จ ย ขอขอบพระคณ อาจารย สาขาวช า

วทยาศาสตรและเทคโนโลยมหาวทยาลยสโขทยธรร

มาธราช ทกทาน ความรทไดเรยนกบอาจารยถอเปน

รากฐานส าคญในการคดและการเขยนการคนควา

แบบอสระเลมนใหส าเรจ และขอขอบพระคณคณพๆ

เพอนๆรวมรนหลกสตรสาขาวชาวทยาศาสตรและ

เทคโนโลยมหาบณฑตรน 4 ทกทานทใหความกรณา

ใหก าลงใจ และใหค าปรกษาในการศกษาทงใน

ระหวางเรยนและในระหวางการคนควาแบบอสระ

ครงน รวมทงขอบพระคณเจาหนาทของสาขาวชาท

ใหความชวยเหลอดานตางๆอยางดมาโดยตลอด

เอกสารอางอง

ปรารถนา ดประเสรฐกล และคณะ. (2550). การจดการขอมลภมสารสนเทศแบบเรยลทาม. กรงเทพ.

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. (2554). การพฒนาระบบสารสนเทศการบรหารโครงการ และการประยกต. บณฑตศกษา. สาขาวชาวทยาศาสตรและเทคโนโลย. มหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช. นนทบร

ยมนา อารมณ. (2558). ระบบสนบสนนการจดประชมคณะกรรมการในภารกจของสานกกจการ อวกาศแหงชาต. รายงานการวจย ปรญญามหาบณฑต. มหาวทยาลยเทคโนโลยมหานคร. กรงเทพมหานคร.

วรฤทธ วงรจนนท. (2551). Mobile Application. สบคนจาก https://sites.google.com/a/ bumail.net/mobileappli cation/khwam-hmay-khxng-mobileap plication.

วโรจน สารรตนะ. (2545:3-4). การบรหารจดการ.กรงเทพ: กรงเทพการพมพ.

เศรษฐพงค มะลสวรรณ. (2550). ขอมลเบองตนเกยวกบโปรแกรมในโทรศพทเคลอนท (Introduction to Mobile software). สบคนจาก http://www.manager.co.th/ Cyberbiz/ViewNews.aspx?NewsID=9500000116770.

สมพศ สขแสน. (2547). การตดตามและประเมนผลโครงการ.กรงเทพ: กรงเทพการพมพ.

Herbert, A. Simon. (1957). Administration behavior. New York: The Mcmillan.

Litchfield, E. H. (1956). Notes on General Theory of Administration. Administra tion Science Quarterly. 1(1), 3-29.

Shneiderman Ben, Plaisant Catherine. (2005). Design the user interface:Strategic for effective human- computer interac tion. Pearson Education.

Shrode, A.,William and Voich, Dan. (1974). Organization and Management: Basic System Concepts. Illinois: Richard D. Irwin, inc.

การพฒนาเวบไซตการใหบรการขอมลรถยนตโดสารสาธารณะรอบเมองพษณโลก Develop Web site of Public Transportation in Mueang Phitsanulok District

อมตตา คลายทอง1* และ นายนกล บญจตร2 Amitta Klaytong1* and Nukul Bunchit2

1,2 มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก 1,2 Rajamangala University of Technology Lana Phitsanulok *Corresponding author e-mail: E-mail:amitta@rmutl.ac.th

บทคดยอ งานวจยน มวตถประสงค เพอพฒนาเวบไซตการใหบรการขอมลรถยนตโดยสารสาธารณะรอบเมองพษณโลก ส าหรบ

โครงงานวจยนผพฒนาใชภาษา PHP ในเฟรมเวรกของ Ajax, jQuery และ HTML ในการเขยนโปรแกรม ใช MySQL เปนระบบจดการฐานขอมล สวนการตกแตงหนาจอใชโปรแกรม Adobe Photoshop CS6 ส าหรบสวนการออกแบบหนาจอ ใหงายตอการใชงาน ใช CSS โดยระบบทพฒนาขน สามารถ เพม แกไข คนหา และจดเกบขอมลจดผานรถ ขอมลเสนทางเดนรถ ขอมลสายการเดนรถและขอมลผดแลระบบ เพอใชในการใหบรการขอมลรถรอบเมองพษณโลก ผลการวจย พบวา ระบบสามารถตอบสนองตอผใหบรการไดเปนอยางด และผใชบรการมความพงพอใจอยในระดบมาก เนองจากครอบคลมกบความตองการ มความถกตอง ชดเจนนาเชอถอ งายตอการคนหา รปแบบระบบมความสวยงาม ผลลพธทไดมความรวดเรวในการเขาถงขอมล สามารถสบคนขอมลไดตามตองการและผลลพธของการสบคนสมพนธกบค าทสบคน

ค าส าคญ: รถยนตโดยสาร, เมองพษณโลก, เวบไซต, การใหบรการ, การพฒนา

Abstract This study aimed to develop web site of public transportation in mueang phitsanulok district. The

researcher used PHP language in frameworks of Ajax, jQuery, and HTML for program coding and used MySQL as database management system. In addition to decorating and editing the screen, Adobe Photoshop CS6 program and CSS software were used respectively. After developing, users of this system can add, edit, search, and save data about bus stops, routes, admin and lines of Muang Phitsanulok city loop bus. The findings showed that this developed system can highly satisfy users because it matches their needs, works accurately, reliable, easy-to-use, and has a beautiful system design. Moreover, data can be accessed rapidly, be searched as their needs and search result is always related to keyword.

Keywords: public transportation, mueang phitsanulok district, Web site, Service, Development

บทน า จงหวดพษณโลกอยหางจากกรงเทพฯ ไปทาง

ทศเหนอ เปนระยะทางประมาณ 370 กโลเมตร เนองจากมความเจรญในหลายๆ ดาน และจากลกษณะทางภมศาสตร ท าใหจงหวดพษณโลกเปนศนยกลางในดานการคมนาคมของภมภาคน โดยเปนจดเชอมตอระหวางภาคกลางกบภาคเหนอ รวมทงภาคเหนอกบภาคตะวนออกเฉยงเหนอดวย จนไดรบการขนานนามวาเปน "เมองบรการสแยกอนโดจน" ซ งนกทองเทยวสามารถเดนทางไปยงจ งหวดพษณโลกไดทงทางรถยนต รถประจ าทาง รถไฟ และเครองบน

เนองจากปจจบนมการรณรงคใหประชาชนในเขตอ าเภอเมองพษณโลก หนมาใชบรการรถยนตโดยสารสาธารณะมากขนเพอเปนการประหยดพลงงาน ลดมลภาวะและการจราจรทคบคง ท าใหมรถยนตโดยสารทใหบรการรบสงผโดยสารรอบเมองพษณโลกมากขน แตผใชบรการสวนใหญมกจะพบปญหาวา ไมสามารถเขาถงขอมลการใหบรการของรถยนตโดยสารรอบเมองได เพราะปจจบนมการใหขอมลรถยนตโดยสารเฉพาะจดไมครอบคลมทกพนท ดงนนคณะผวจยจงมแนวคดทจะน าเทคโนโลยสารสนเทศมาชวยในการพฒนาเวบไซตการใหบรการขอมลรถยนตโดยสารสาธารณะรอบเมองพษณโลกขน โดยระบบสามารถเพม ลบ แกไขและคนหาขอมลจด ขอมลเสนทาง ขอมลการเดนรถ ขอมลผดแลระบบ ซงผใชทวไปสามารถคนหาเสนทางการเดนรถจากจดตนทาง ไปย งจ ดปลายทาง ได เพ อ ใหผใชบรการเขาถงและสบคนขอมลรถยนตโดยสารสาธารณะรอบเมองพษณโลกไดอยางสะดวกและรวดเรว

วตถประสงค เพอออกแบบและพฒนาเวบไซตการใหบรการ

ขอมลรถยนตโดยสารสาธารณะรอบเมองพษณโลก

แนวคดทฤษฎทเกยวของ แนวคดรถโดยสารสาธารณะ ณรงคและคณะ(2555) กลาววา รถโดยสาร

สาธารณะ หมายถง รถบรรทกคนโดยสารทเดนทางตามทางทก าหนดไว และเรยกเกบคาโดยสารเปนรายคนตามอตราทใชเปนระยะทางหรอตลอดทาง โดยไดสรปประเภทของรถสาธารณะไว ดงน

- รถยนตรบจางระหว างจ งหวด ไดแก รถยนตรบจางบรรทกคนโดยสารไมเกนเจด คนทใชรบจางระหวางจงหวด โดยรบสงคนโดยสารไดเฉพาะทนายทะเบยนก าหนด

- รถยนตรบจาง ไดแก รถยนตรบจางบรรทกคนโดยสารไมเกนเจดคน หรอรถยนต สาธารณะอน นอกจากรถยนตโดยสารประจาทาง

- รถยนตบรการ หมายความวา รถยนตบรรทกคนโดยสารหรอใหเชา ซงบรรทกคน โดยสารไมเกนเจดคน ดงตอไปน

- รถยนตบรการธรกจ ไดแก รถยนตทใชบรรทกคนโดยสารระหวางทาอากาศยาน ทาเรอเดนทะเล สถานขนสงหรอสถานรถไฟกบโรงแรมทพกอาศย ทท าการของผโดยสาร หรอทท าการของผบรการธรกจนน

- รถยนตบรการทศนาจร ไดแก รถยนตทผประกอบธรกจเกยวกบการทองเทยว ใชรบสงคนโดยสารเพอการทองเทยว

- รถยนตบรการใหเชา ไดแก รถยนตทจดไวใหเชา ซงมใชเปนการเชาเพอนาไป รบจางบรรทกคนโดยสารหรอสงของ

- รถยนตโดยสารบรการ เปนรถโดยสารทใหเชาเปนครงคราว โดยมการตกลงกอนท าการขนสง ไดแก รถยนตเชา (Car rent) และรถยนตบรการทศนาจร หรอรถโดยสารน าเทยว (Coach) รถยนตโดยสารประเภทน จะมบทบาทในการทองเทยวแบบเปนหมคณะ (Group tour)

- รถโคช (Coach) ม 2 แบบ คอ รถโคชชนเดยว และ 2 ชน ซ งตางกนทจ านวนทน งของ ผโดยสารและสงอ านวยความสะดวก บางรนจดท าเปนทนงแบบโซฟาชนลางดานหลงรถ เหมาะกบการเดนทางระยะไกล ทนงสามารถปรบเอนนอนได และมสงอานวยความสะดวกในรถ เชน มมนบาร วดทศน คาราโอเกะ และหองน า เปนตน

- รถโดยสารประจ าทาง คอ รถยนตโดยสารทใหบรการประจ าทาง ทงในเขตตวเมอง และสวนภมภาค เชน รถเมลธรรมดา รถเมลปรบอากาศ รถเมลทางดวน ฯลฯ ซงมลกษณะมาตรฐาน รถหลายมาตรฐาน เชน รถโดยสารปรบอากาศ รถโดยสารปรบอากาศสองชน รถโดยสารธรรมดา รถโดยสารสองแถว

- รถยนตโดยสารไมประจ าทาง คอ รถยนตโดยสารท ใหบรการทวไป ไมประจ าเสนทางใด

เสนทางหนง เชน รถแทกซ รถตโดยสาร รถยนตทศนาจร ฯลฯ ซงมลกษณะมาตรฐานรถเชนเดยวกบ รถโดยสารประจ าทาง

ขอมลการใหบรการรถโดยสารรอบเมองพษณโลก

เมอปลายป 2557 ทผานมา “รถเมลบานเรา” ผใหบรการรถรอบเมองพษณโลก และรถเขาม.นเรศวร ไดหยดใหบรการเดนรถ ซ งท าใหชาวพษณโลกใจหาย เพราะใชโดยสารกนมานาน แตปจจบนมผใหบรการรายใหมเขามาแทนทรถเมลทปลดประจ าการไป เปนรถเมล Mini Bus และรถสองแถวสมวง ซงหลายๆ คนอาจจะคนตา หรอเคยใชบรการกนบ างแลว แตส าหรบผท เ ดนทางมาพษณโลกครงแรกนน อาจจะยงมาไมถก ซงทางบรษทผประกอบการรายใหมมเสนทางจดผานรถรอบเมองพษณโลกดงรปท 1

ภาพท 1 แสดงตวอยางเสนทางจดผานรถรอบเมองพษณโลก

ทฤษฎการยอมรบเทคโนโลยและการแพรกระจายเทคโนโลย

1. ทฤษฎการยอมรบเทคโนโลย (Technology Acceptance Model - TAM)

Davis (1989) กลาววา ทฤษฏการยอมรบเทคโนโลย (Theory of Reasoned Action) ของ Ajzen แ Fishbein เปนแบบ อง อ

อ ของผใชงานโดยเสนอวา เมอผใชงานไดรบการน าเสนอขอมลเกยวกบเทคโนโลยใหม ปจจยทสงผลตอการตดสนใจเกยวกบการใชงานและระยะเวลาของการใชงานหรอการยอรบเทคโนโลย ซงประกอบดวย 2 ปจจย ดงน

- การรบรถงประโยชนทไดรบ (Perceived Usefulness) ถกจ ากดความโดย Fred Davisวา ระดบความเชอของบคคลตอการใชเทคโนโลยนน ๆ วาจะชวยเพมประสทธภาพในการท างานของตนได

- ก า ร ร บ ร ถ ง ค ว า ม ง า ย ใ น ก า ร ใ ช ง า น (Perceived Ease of Use) Davis ไดใหค าจ ากดความไววา ระดบความเชอวาการใชงานนนไมตองการความพยายามในการใชงาน นนคอ ใชงานงายนนเอง

ปจจบนนการน าเอาแบบจ าลองการยอมรบเทคโนโลย (Technology Acceptance Model :TAM) เขามาใชศกษาเกยวกบการยอมรบเทคโนโลยสารสนเทศอยางแพรหลาย เ ชน เกยวกบเกมออนไลน การเรยนออนไลนชอปปงออนไลน และการแบงปนขอมลทองเทยวผานเวบไซต เปนตน แสดงใหเหนวา แบบจ าลองการยอมรบเทคโนโลย เปนแนวคดหน งท ไดรบความนยมจากนกวจยดานเทคโนโลย ซงเปนขอมลทส าคญ น าไปสการพฒนานวตกรรมหรอเทคโนโลยใหมออกมาใหผบรโภคไดใชงานและพฒนาตอยอดเทคโนโลยตอไปโดยสงหะและสนนทา (2555) กลาววา หลกการของ TAM จะศกษาปจจยทมอทธพลตอความตงใจแสดงพฤตกรรมการใชเทคโนโลยสารสนเทศ ซงประกอบดวยปจจยหลก 4 ประการ ไดแก ตวแปรภายนอก (External Variables) ก าร ร บร ถ งประ โยชนท ไ ด ร บจากเทคโนโลยสารสนเทศ (Perceived usefulness หรอ PU) การรบรวาเปนระบบทงายตอการใชงาน(Perceived Ease of Use หรอ PEOU) และทศนคตทมตอการใชงาน (Attitude toward Using)

การรบรถงประโยชนทไดรบจากเทคโนโลยสารสนเทศ คอ ปจจยทก าหนดการรบรในแตละ

บคคลวาเทคโนโลยสารสนเทศมสวนชวยพฒนาประสทธภาพการปฏบตงานไดอยางไร และเปนปจจยทสงผลโดยตรงตอความตงใจแสดงพฤตกรรมการใชดวย ซง Davis และ Arbor (1989) อธบายถงการรบรถงประโยชนทไดรบ คอ ระดบความเชอเฉพาะบคคลตอการใชเทคโนโลยนน ๆ วาจะชวยเพมประสทธภาพในการท างานของตนได ซงคนทจะใชหรอไมใชนนอยทวา สงนนจะชวยใหการท างานของเขาดขนหรอไม และยงรวมไปถงความรวดเรวและความถกต องท ท า ให งานมประสทธภาพ นอกจากน ยงตองดถงการรบรถงความงายในการใชงานของแตละบคคล ถาหากเทคโนโลยทมการใชงานทยากเกนไปกจะมผลตอประสทธภาพและประโยชนตองานไปดวย

การรบรวาเปนระบบทงายตอการใชงาน คอ ปจจยทก าหนดในแงปรมาณหรอความส าเรจทไดรบวาตรงกบความตองการหรอทคาดหวงไวหรอไม ซงเปนปจจยทสงผลตอการรบรถงประโยชนทไดรบจากเทคโนโลยสารสนเทศดวย

ทศนคตทมตอการใชงานไดรบอทธพลจากการรบรถงประโยชนทไดรบจากเทคโนโลยสารสนเทศ และการรบรวาเปนระบบทงายตอการใชงาน ในขณะทความตงใจแสดงพฤตกรรมการใชงานไดรบอทธพลจาก ทศนคตทมตอการใชงาน และการรบรถงประโยชนทไดรบจากเทคโนโลยสารสนเทศ และสงผลใหเกดการยอมรบการใชงานจรงในทสด แตอยางไรกตามจากผลการวจยทผานมาแสดงใหเหนถงความจาเปนทตองเพมตวแปรอน ๆ ในแบบจ าลอง TAM เพอสามารถสรางความเขาใจถงวธการอธบายการยอมรบการใชเทคโนโลยใหมของแตละบคคลไดชดเจนยงขน และเพอใหสามารถอธบายเหตผลของบคคลในการรบรถงประโยชนทไดรบจากระบบสารสนเทศ

2. การแพรกระจายนวตกรรม (Diffusion of Innovation - DOI)

เปนกระบวนการในการถายเทความคด การปฏบตขาวสารหรอพฤตกรรมไปสทตางๆ จากบคคลหรอกลมบคลไปสกลมบคคลอนโดยกวางขวางจนเปนผลใหเกดการยอมรบความคดและการปฏบตเหลานนอนมผลตอโครงสรางและวฒนธรรมและการเปลยนแปลงทางสงคมในทสด

Rogers (1983) ไดอธบายวาคาดวาการแพรกระจาย หรอ "Diffusion" ดงตอไปน การแพรกระจาย คอ กระบวนการซงนวตกรรมถกสอสารผานชองทางในชวงเวลาหนงระหวางสมาชกตางๆทอยในระบบสงคม (Diffusion is the process by which an innovation is communicated through certain channels overtime among the members of a social systems) ตามความหมายขางตน Rogers ไดอธบายสวนประกอบของการแพรกระจายนวตกรรมไว 4 ประการคอ

- มนวตกรรมเกดขน - ใชสอเปนชองทางในการสงผานนวตกรรมนน - ชวงระยะเวลาทเกดแพรกระจาย - ผานไปยงสมาชกในระบบสงคมหนง จากนน Everette M. Rogersไดเสนอทฤษฏ

การเผยแพรเทคโนโลยในองคกร (Diffusion of Innovation - DOI) โดยมองคประกอบทมผลตอการกระจายนวตกรรมดงน คอ

- ประโยชน (Relative Advantage) หมายความวานวตกรรมนนด เหมอนจะดกว าเทคโนโลยอน ๆ

- ความเขากนได (Compatible) หมายความวานวตกรรมนนสอดคลองกบคานยม ประสบการณในอดต และความจ าเปนในอนาคตหรอไม

- ความซบซอน (Complexity) หมายความวานวตกรรมนนซบซอนเกนกวาทจะเขาใจหรอนาไปใชหรอไม

- การทดลองใช (Trial ability) หมายความวาหนวยงานจะทดลองนานวตกรรมนนมาใชไดหรอไม

- การสงเกตเหนได (Absorbability) หมายความวาผลลพธของการใชวตกรรมนนจะมผสงเกตเหนหรอไม

ทฤษฎการใชประโยชนและความพงพอใจ อรณรตน(2553) ใหความเหนวา ทฤษฎการใช

ประโยชนและความพงพอใจอยภายใตกรอบทฤษฎทนกการสอสารมวลชนเรยกวา ทฤษฎเชงหนาท (Functional Perspective) การวเคราะหในเชงหนาทของสอมวลชนนต งอยบนความเ ชอท ว า พฤตกรรมและปรากฏการณในสงคมมนษยตางกเกยวของในเชงหนาทตอกน กลาวคอ มความเกยวของกนอยางเปนระบบ ทงแบบลกโซและแบบวงจร ดงนน พฤตกรรมของมนษยจงอาจจะอธบายไดวา เกดขนจากความตองการ ซงความตองการแตละคนจะแตกตางกน พฤตกรรมการเปดรบสอมวลชนของบคคลเกดขนเพอสนองความตองการอนเกดจากพนฐานดานจตใจของบคคลนนๆ และประสบการณทบคคลนนไดรบจากสถานการณทางสงคม

ทฤษฎการใชประโยชนและความพงพอใจเปนทฤษฎทมความเชอวา ผรบสารเปนผก าหนดความตองการของตนเองและประเภทของสอทเลอกใช รวมถงลกษณะของเนอหาสารทเปดรบ ทงนเพอตอบสนองความพงพอใจของตนใหมากทสด โดยเนนถงความส าคญของผรบสารวาเปนตวจกรส าคญทสามารถตดสนใจ โดยอาศยพนฐานความตองการเปนหลก

ความรพนฐานเกยวกบฐานขอมล โ อภาส (2551) ไ ด ใ ห ค าน ย ามว า ร ะบบ

ฐานขอมล (Database Systems) คอ ศนยของขอมลตางมความสมพนธกน (Relationship)โดยจะมกระบวนการจดหมวดหม ขอมลอยางมระเบยบแบบแผน กอใหเกดฐานขอมลทเปนแหลงรวมของขอมลจากแผนกตางๆ ซงถกจดเกบไวอยางมระบบภายในฐานขอมลชดเดยว โดยผใชงานแตละแผนก

สามา รถ เ ข า ถ ง ข อม ล ส วนกล า งน เ พ อ น า ไ ปประมวลผลรวมกนได และการทมศนยกลางขอมลเพยงแหลงเดยว รวมถงความสามารถในการเขาถงขอมลเพอใชงานรวมกนไดจะชวยแกปญหาความซ าซอนของขอมล และทส าคญ ขอมลในฐานขอมลจะไมผกตดกบโปรแกรม กลาวคอ จะมความอสระในขอมล (Program-Data Independence) และดวยแนวคดของฐานขอมลนเอง จงท าใหแกไขปญหาตางๆทเกดขนจากการประมวลผลดวยวธแฟมขอมลไดเปนอยางด แตอยางไรกตาม แนวคดของระบบฐานขอมลนผใชจ าเปนตองเรยนรถงกระบวนการจดการและการพ งพาผ เ ช ยวชาญ หร อผ ท มประสบการณดานฐานขอมลเปนอยางด

การวเคราะหและออกแบบระบบ โอภาส (2549) กลาววา การพฒนาระบบ

สารสนเทศเปนกระบวนการในการสรางระบบสารสนเทศขนมาเพอใชส าหรบแกปญหาหรอสรางมลคาเพมใหกบธรกจและดวยระบบสารสนเทศในยคปจจบน นบวนจะทวความซบซอนยงขนและมขนาดใหญ ดงนนโครงการพฒนาระบบสารสนเทศจงเปนตองไดรบการวางแผนทดและหากเปนโครงการขนาดใหญ ยงสมควรไดรบการเอาใจใสเปนพเศษ ถงแมวาทมงานจะเปนทมประสบการณกตาม

การพฒนาซอฟตแวรตามปกตแลวจะประกอบไปดวยกลมกจกรรม 3 สวนหลกๆ ดวยกน คอ การวเคราะห (Analysis), การออกแบบ (Design), และการน าไปใช (Implementation) ซงกจกรรมทงสามนสามารถใชงานไดดกบโครงการซอฟตแวรขนาดเลก ในการทโครงการของซอฟตแวรขนาดใหญ มกจ าเปนตองใชแบบแผนการพฒนาซอฟตแวรตามแนวทางของ SDLC จนครบทกกจกรรม

ความรเกยวกบ PHP อนรรฆนงค (2554) ไดใหค านยามวาภาษา

PHP นนถกสรางขนประมาณกลางป ค.ศ.1994 โดย Rasmus Lerdorf ชาวเดนมารกเปนผเรมตนพฒนา ซงจดเรมตนนนกมาจากความตองการทจะบนทก

ขอมลผทเยยมชมโฮมเพจสวนตวของเขา โดยแนวคดกคอ การเขยนโปรแกรมดวยภาษา C แตตองการแยกสวนทเปน HTML ออกจากภาษา C และนนท าใหเขาไดสรางโคด HTML ขนมาใหม และตงชอวา Personal Home Page Tools (PHP-Tools)

หลงจากสราง PHP ขนมาแลวเขาไดเรมแจกจายโคดฟรออกไป แตในชวงแรก PHP ยงไมมความสามารถอะไรมากนก

ในชวงกลางป ค .ศ .1995 เขาได เพ มขดความสามารถให PHP สามารถรบขอมลทสงจากฟอรมของ HTML รวมทงสามารถตดตอกบฐานขอมล MySQL ได

ในป ค.ศ. 1997 ได เปดใหผสนใจเขารวมพฒนาจงมผรวมพฒนาอก 2 คนคอ Zeev Suraski และAndi Gutmans ไดชวยกนปรบปรงและพฒนาโคดขนมาใหม ใหดขนในหลายๆดาน ท งแก ไขขอบกพรอง, เพมประสทธภาพ และเพมเครองมอตางๆ มากขน เชน เปลยนแปลงไปสการเขยนโปรแกรมเชงวตถทสมบรณแบบและสามารถใชกบ Web Server ไดหลากหลายแพลตฟอรมจนเปนทนยมในปจจบน

ปจจบน PHP ไดผานการพฒนามาหลายเวอร ชนม เวบไซตทางการของ PHP คอ http://php.net. ซงสามารถเขาไปอพเดตเวอรชนลาสด รวมทงหาขอมลทเปนประโยชนตอการสรางเวบดวย PHP ได ส าหรบเมองไทยนน PHP ไดรบความนยมในการพฒนาเวบไซตสงสด เปนภาษาเขยนเวบทไดรบความนยมสงสด มเวบชอดงหลายๆ แห งท พฒนาด วย PHP ต ว อย า ง เ ช น www.pantip .com เปนเวบไซตทโดงดงทนยมของคนไทยกสรางดวยภาษา PHP เปนหลก

- กลไกการท างานของเวบเพจและไฟล PHดวยความพเศษของ PHP ท าใหเพมความสามารถใหเกบเวบเพจทวไป ดงนนจงเปรยบเทยบการท างานในรปแบบทวไปกบรปแบบใหมทใช PHP

- รปแบบทวไป กลไกการท างานของเวบเพจทวๆไปทภาษา HTML นน เมอปดเวบบราวเซอรโปรแกรมเวบบราวเซอรจะรองขอไปยงเวบเซรฟเวอร เวบเซรฟเวอรจะสงไฟลเวบเพจ HTML กบมาแสดงผลบนหนาเวบบราวเซอร

- รปแบบทใช PHP ส าหรบเวบเพจทมภาษา PHP รวมอยดวยกนนน เมอปดเวบบราวเซอรโปรแกรมเวบบราวเซอรจะรองขอไฟล PHP ไปยงเวบเซรฟเวอรจะเรยก PHP engine ขนมาแปลไฟล PHP และ ตดตอกบฐานขอมล แลวสงผลลพธทไดจากการแปลและประมวลผลเปนภาษา HTML ทงหมด กลบไปยงเวบบราวเซอรใหผใชไดน าไปใชงานตอไป ส าหรบภาษาในกลม Server-Side Script อนๆ เชน ภาษา CGI, ASP, ASP.NET, PHP, JPS กจะท างานดวยกลไกการท างานคลายๆ กนตางกนเพยงแคตวภาษาเทานน

- ความสามารถของ PHP เนองจาก PHP มความสามารถมากมาย ดงนน ผเขยนจงจดหมวดหมของความสามารถท PHP สามารถท าไดออกเปน 3 หมวดหม ดงน

- ความสามารถพนฐาน เปนความสามารถขนพนฐานทภาษาสครปตทวๆ ไปตองท าได ไดแก

- สรางฟอรมโตตอบ หรอรบสงขอมลกบผใชได ตวอยางเชน PHP นนชวยใหเราสรางฟอรมเพอรบขอมลกบผใชงาน, ใชงาน Cookies เพอแลกเปลยนขอมลระหวางผใชงานกบเวบเซรฟเวอร

- แทรกโคด PHP เขาไประหวางโคดภาษา HTML ไดทนท ท าไดงายเพยงแคพมพแทรกเครองหมายพเศษเขาไประหวางสวนทเปนภาษา HTML กจะท าใหสามารถเพมขนทนท

- ฟงกชนสนบสนนการท างาน PHP มฟงกชนมากมายทเกยวของกบการจดการขอความอกขระ และ Pattern matching (เหมอนกบภาษา Perl) และสนบสนนตวแปร Scalar. Array, Associative, Array นอกจากนยงสามารถก าหนดโครงสรางขอมล

รปแบบอนๆ ทสงขนไปได (เชนเดยวกบภาษา C หรอ Java)

- ความสามารถในการตดตอกบฐานขอมลการสรางเวบไซตสวนใหญจะมการรบสงขอมลกบผใชงาน เชน ผใชงานกรอกขอมลเพอสมครสมาชก , การลอกอนเขาใชงานระบบ , การซอขายสนคาออนไลน ฯลฯ เหลานลวนตองมใชงานฐานขอมลเพอท า ใ ห ข อ ม ล ถ ก จ ด ก า ร อย า ง ถ ก ต อ ง แ ล ะ มประสทธภาพ สามารถจดเกบและแสดงผลทางเวบเพจไดอยางถกตองสวยงาม ซงภาษา PHP มขอดกวาภาษาอนทสามารถรองรบการใชงานฐานขอมลไดมากมาย ส าหรบฐานขอมลท PHP สามารถเชอมตอได ไดแก Access, dBase, Empress lnformix, lnterBase Solid, PostgreSQL, My SQL, Oracle, SQLServer, Unix dbm, Velocis

- ความสามารถข นส ง นอก เหน อจากความสามารถทกลาวไปแลว PHP ยงมความสามารถในดานอนๆ อกโดยสรปไดดงน

- สนบสนนการตด ตอกบโปรโตคอลไ ดหลากหลาย PHP สามารถเชอมตอกบโปรโตคอลอนๆเชน IMAP, SNMP, NNTP, POP3 และ HTTP และสามารถปดพอรตการเชอมโยง (Socket) หรอส อสาร โต ตอบแบบอนเตอรแอคทฟโดยผ านโปรโตคอลอนๆไดดวย

- สามารถท างานไดกบฮารดแวรทกระดบเนองจาก PHP จะถกประมวลผลและท างานอยบนเวบเซรฟเวอร ดงนน โปรแกรมทเขยนดวย PHP ทมขนาดใหญ และซบซอนเพยง ใดกจะสามารถประมวลผลได โดยไมจ า เปนต องใ ชกบ เคร อ งคอมพวเตอรทมประสทธภาพสงเทานน ฮารดแวรในระดบใดกสามารถใชได

- องคประกอบของการเขยนสครปต PHP ซงในการเขยน PHP นนสงทตองมเพอใชในการเขยนคอ

- เซรฟเวอร ในการใชงานเบองตนกใช PC ทก าลงเขยนหนาทเปนเซรฟเวอรกได หากเปนเวบไซต

ทท างานจรงจะตองเปนคอมพวเตอรทมคณสมบตดเยยมแยกตางหาก

- ไคลเอนท ส าหรบไคลเอนทกคอ เครองของผใชงาน ในการศกษาดวยตนเอง อาจจะใหไคลเอนทกบเซรฟเวอรเปนเครองหมายเดยวกนไปเลย

- โปรแกรม Web Server เปนซอฟตแวรทท าใหเซรฟเวอรกลายเปนเซรฟเวอรนนคอ พรอมรองรบการใชงานจากไคลเอนทหลายๆ ตวพรอมกน ส าหรบโปรแกรม Wep Server ทนยมกนกคอ Apache PWS (Personal Wep Server) และ IIS (Microsoft internet information Server)

- โปรแกรม Text Editor เปนซอฟตแวรทเราใชพมพและแกไขสครปตในภาษา PHP ซงมใหเลอกหลายโปรแกรม เชน Notepad, FrontPage, Dreamweaver และ Edit Plus เปนตน

- PHP Script Language คอค าสงภาษา PHP ทจะเขยนนนเอง

- โปรแกรม Database Server เปนซอฟต แวรทท างานบนเซรฟเวอร ท าใหเซรฟเวอรใหบรการเกยวกบฐานขอมลได ส าหรบโปรแกรม Database Server ทนยมกนกคอ MySQL, Postgre SQL, SQL Server

- โปรแกรม Database Manager เปนซอฟตแวรทชวยอ านวยความสะดวกในการจดการระบบฐานขอมล ทงนโปรแกรม Database Server บางตว เชน MySQL ไมไดสรางสวนทจดการ, สราง, แกไข Database เหมอน Microsoft Access ท าใหจ าเปนตองมผชวยทคอยจดการเกยวกบฐานขอมล ซงกคอ PHPMyAdmin พฒนาขนดวยภาษา PHP เพอใชในการจดการ MySQL โดยเฉพาะ

เนองจาก PHP เปนภาษา Script Language ดงนน ค าสงตางๆ จงเกบอยในไฟลทเรยกวา สครปต (Script) โ ดนภาษาจดอย ในกล ม Server-Side Script นนคอ ภาษานนจะถกประมวลผลบนเครองเซรฟเวอรเชนเดยวกบ CGI, ASP, ASP.NET. PHP, JSP เปนตน การใชงานโปรแกรมในกลมนตองอาศย

ตวแปลชดค าสง ซงจะเกบอยในเซรฟเวอรเพอแปลค าสงสงกลบไปยงเครองไคลเอนทในรปไฟล HTML

วธการวจย - ศกษาหลกการ ความรเกยวกบการพฒนา

เวบไซตทฤษฏและงานวจยทเกยวของ - น าผลจาการศกษา มาประมวลแลวก าหนด

กรอบความคดส าหรบวจย - ก าหนดประชากรและกลมตวอยางทจะศกษา - สรางเครองมอ คอ แบบสมภาษณความ

ตองการและแบบสอบถามเกยวกบรปแบบเวบไซตการใหบรการขอมลรถยนตโดยสารสาธารณะรอบเมองพษณโลก

- ท าการเกบรวบรวมขอมล จากกลมตวอยางทไดท าการสมตวอยางไว

- วเคราะหแปลผลขอมลทไดจากการสมภาษณและแบบสอบถาม

- น าตนรางของแบบสอบถามเสนอตอผเชยวชาญ 5 คน เพอตรวจสอบความตรงในดานเนอหาโดยการหาคาดชนความสอดคลองของขอค าถาม (index of congruence) ดานความตรงของเนอหา (Content Validity) คอการหาความสอดคลองกนระหวา งข อค าถามแต ละขอกบจดประสงค (Index of Item - Objective Congruence หรอ IOC) สรวาท (ไมระบป)

โดยใชสตร N

ERIOC

เมอ ER แทน ผลรวมของคะแนนการพจารณาของผเชยวชาญ N แทน จ านวนผเชยวชาญ

เกณฑการตดสนคา IOC ถามคา 0.50 ขนไป แสดงวา ขอค าถามนนวดไดตรงจดประสงคนน แสดงวา ขอค าถามขอนนใชได

ผลของการตรวจเครองมอทใชในงานวจย คา IOC ไมต ากวา 0.80 เกอบทกขอ มบางขอทตองท าการปรบปรงแกไข โดยภาพรวมแบบสอบถามม

ความสอดคลอง ภาษาทใชเหมาะสม เขาใจงาย ขอค าถามตรงกบวตถประสงคของงานวจยด

- พจารณาปรบปรงขอค าถามใหเหมาะสมอกครง จนไดเครองมอฉบบสมบรณ แลวน าออกไปใชกบกลมตวอยาง

- ออกแบบและพฒนาเวบไซตการใหบรการขอมลรถยนตโดยสารสาธารณะรอบเมองพษณโลก ดวยภาษา PHP และใช MySQL เปนฐานขอมล

- ทดสอบและแกไขปรบปรงระบบ รวมทงใชแบบสอบถามเพอประเมนความพงพอใจของผใชระบบ ใชเกณฑการแปลความหมายตามแนวคดของบญชม (2547) 5 ระดบท าการวเคราะหขอมลโดยใชคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและรอยละ และจดท าเอกสารรายงานการวจย

1. ประชากรและกลมตวอยางทใชในการวจย

ประชากรทใชในการวจยคอ ประชากรท ใชบรการรถโดยสารสาธารณะ ซงไมทราบจ านวนทแทจรงของผใชบรการ

ตวอยาง ผวจยไดก าหนดขนาดตวอยางตามความเหมาะสมคอจ านวน 400 คนโดยการสมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง(purposive sampling)โดยเลอกศกษาจากกลมทเคยใชหรอใชบรการรถโดยสารสาธารณะ

2. เครองมอในการวจย - แบบสมภาษณความตองการรปแบบของ

เวบไซตการใหบรการขอมลรถยนตโดยสารสาธารณะรอบเมองพษณโลกเชงลก และน าผลทไดจากการสมภาษณมาสรางแบบสอบถาม

- แบบสอบถามเกยวกบรปแบบเวบไซตการใหบรการขอมลรถยนตโดยสารสาธารณะรอบเมองพษณโลกโดยก าหนดค าถามทผวจยตองการทราบในเร อ ง ร ปแบบและ เน อหาของ เว บ ไซต ฯ ตามวตถประสงค

- แบบสอบถามความพงพอใจของผใชเวบไซตการใหบรการขอมลรถยนตโดยสารสาธารณะรอบ

เมองพษณโลก โดยเปนแบบสอบถามเพอท าการประเมนความพงพอใจของผใชเวบไซต มรปแบบของแบบสอบถามจะแบงออกเปน 2 ตอนคอ

ตอนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ตอนท 2 แบบสอบถามเกยวกบความพงพอใจ

ของผใชเวบไซตการใหบรการรถโดยสารสาธารณะรอบเมองพษณโลก ซงเปนแบบสอบถามปลายปด มาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) ท าการสรางแบบสอบถามโดยการศกษาเอกสารงานวจยทเกยวของและท าการตรวจสอบความเทยงตรงของเนอหาแบบสอบถามจากผเชยวชาญอยาง ไมเปนทางการ

3. การวเคราะหขอมลและสถตทใชในการวจย

คณะผ ว จ ย ไดท าการรวบรวมขอมลจากแบบสอบถามมาท าการแปลงค าตอบในแตละขอลงในเครองคอมพวเตอร เพอท าการวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรม SPSS for Windows version 11.5 เพอหาคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและรอยละ ซงเกณฑการแปลความหมายตามแนวคดของบญชม(2547)มาใชในการแปลความหมายดงน

- คาเฉลย 4.51 -5.00 หมายถงผทตองมความพงพอใจในระดบมากทสด

- คาเฉลย 3.51 -4.50 หมายถงผทตองมความพงพอใจในระดบมาก

- คาเฉลย 2.51 -3.50 หมายถงผทตองมความพง

พอใจในระดบปานกลาง - คาเฉลย 1.51 -2.50 หมายถงผทตองมความ

พงพอใจในระดบนอย - คาเฉลย 1.00 -1.50 หมายถงผทตองมความ

พงพอใจในระดบนอยทสด

ผลการวจย ผลการวเคราะห 1. ผลการวเคราะหขอมลจากการสมภาษณ

ความตองการรปแบบของเวบไซตฯ สามารถสรปผลการสมภาษณไดดงน

- ประเดนท 1 ปญหาทพบในปจจบนของผใหบรการรถโดยสารสาธารณะคอ การใหบรการขอมลการเดนรถกบผใชบรการไมทวถงและยงไมมเวบไซตส าหรบการใหบรการดานขอมล

- ประเดนท 2 การเขาถงขอมลของผใชบรการโดยการสอบถามกบพนกงานขบรถ ผใชบรการทอยแถวนนหรอสงเกตจากปายหนารถ ซงท าใหการเขาถงขอมลของผใชบรการเกดความลาชา

- ประเดนท 3 ขอมลทจ าเปนในการน ามาจดท าเวบไซต ไดแกขอมลจดผานรถ ขอมลสายการเดนรถ ขอมลเสนทางเดนรถ ซงขอมลเหลานจะท าให

ผใชบรการทราบถงขอมลเสนทางทตองการ ดวยการคนหาจากจดตนทาง และปลายทาง

2. ผลความคดเหนของผตอบแบบสอบถามเกยวกบรปแบบเวบไซตฯ เมอพจารณาขอมลเชงสรปพบวา ดานขอมลและเนอหา ผตอบแบบสอบถามมความตองการโดยภาพรวมในระดบมากทสด สวนดานรปแบบ ผตอบแบบสอบถามมความตองการโดยภาพรวมในระดบมากทสด

3. จากการรวบรวมขอมลความคดเหนของผตอบแบบสอบถามความพงพอใจของผใชความพงพอใจของผ ใ ชเวบไซตการใหบรการรถโดยสารสาธารณะรอบเมองพษณโลก จ านวน 3 ดาน โดยขอมลเชงสรปพบวา ผใชมความพงพอใจในภาพรวมทง 3 ดาน มระดบคะแนน 4.39 อยในระดบมาก ดงตารางท 1

ตารางท 1 แสดงผลการประเมนความพงพอใจผใชเวบไซตฯ ดานทประเมน คาเฉลย S.D. ระดบ

ดานเนอหา 4.32 1.240 มาก ดานงายตอการเขาใชงาน 4.46 0.997 มาก

ดานการรบบรการ 4.40 1.028 มาก ภาพรวมทง 3 ดาน 4.39 1.088 มาก

ผลการวเคราะหและออกแบบเวบไซตการใหบรการขอมลรถยนตโดยสารสาธารณะรอบเมองพษณโลก

- ขอมลจดผานรถโดยสาร- ขอมลเสนทางเดนรถ- ขอมลสายการเดนรถ- ขอมลผดแลระบบ

การพฒนาเวบไซตการใหบรการขอมลรถยนต

โดยสารสาธารณะรอบเมองพษณโลก

ผดแลระบบ

- ขอมลจดผานรถโดยสาร- ขอมลเสนทางเดนรถ- ขอมลสายการเดนรถ- ขอมลผดแลระบบ

0

ผใชทวไป

- ไดค าคนหาเสนทางการรถจากจดตนทางไปยงจดปลายทาง

- คนหาเสนทางการรถจากจดตนทางไปยงจดปลายทาง

ภาพท 2 แสดงแผนภาพโครงสรางบรบท (Context Diagram)

Tb_locate

l_id (PK)PK

l_name

Tb_route

r_id (PK)PK

l_name

r_time

l_id(FK)

Tb_busline

b_id (PK)PK

b_name

b_detail

r_id(FK)

Tb_admin

a_username (PK)PK

a_password

a_namel

a_tell

a_email

ภาพท 3 แสดง ER-Diagram

ภาพท 4 แสดงตวอยางหนาตาของเวบไซตการใหบรการขอมลรถยนตโดยสารสาธารณะรอบเมองพษณโลก

ภาพท 5 แสดงผลลพธจากการการคนหาขอมลของผใชเวบไซตฯ

อภปรายผลการวจย จากการศกษาและพฒนาเวบไซตการใหบรการ

ขอมลรถยนตโดยสารสาธารณะรอบเมองพษณโลก สามารถอภปรายผลการวจยดงรายละเอยดตอไปน

รปแบบระบบและระบบฐานขอมลฯชวยท าใหระบบงายตอการเขาใชงานซงสอดคลองกบงานวจยของกวนและบญรตน(2555) ไดศกษาเรองระบบน าทางส าหรบรถประจ าทางบนโทรศพทม อถ อ ระบบปฏบตการแอนดรอยด โดยระบบมสวนตดตอผใช สามารถก าหนดต าแหนง สามารถคนหาขอมลไดอยางถกตอง แมนย า นาเชอถอ ชวยใหผโดยสารรถประจ าทางสามารถเดนทางไดสะดวก รวดเรวในการคนหาขอมล ตรงกบดานการรบบรการ การงายตอเขาใชงานและเนอหาสอดคลองกบงานวจยของอดศกด(2543) ไดศกษาเรองระบบตรวจสอบเสนทางเดนรถประจ าทางบนโทรศพทเคลอนท WAP โดย

ระบบมการจดเกบขอมลรายละเอยดรถประจ าทาง ขอมลเสนทางเดนรถประจ าทาง สามารถคนหาขอมลรถประจ าทาง จากสถานทหลกๆ ทตองการไปและคนหาจากสถานทตนทางกบปลายทางทตองการไปท าใหระบบมประสทธภาพในการคนหาและแสดงรายละเอยดขอมลเกยวกบรถประจ าทางแกผใชงานไดอยางถกตอง

สรป

จากการท าวจยเรองการพฒนาเวบไซตการใหบรการขอมลรถยนตโดยสารสาธารณะรอบเมองพษณโลก โดยมกระบวนการ ดงน

- ผดแลระบบ สามารถเพม ลบ แกไขและคนหาขอมลจดผานรถ ขอมลเสนทางเดนรถ ขอมลสายการเดนรถและขอมลผดแลระบบ

- ผใชทวไป สามารถคนหาเสนทางการรถจากจดตนทางไปยงจดปลายทางได เพอใหผใชบรการเขาถงและสบคนขอมลรถยนตโดยสารสารธารณะรอบเมองพษณโลกไดอยางสะดวกและรวดเรว

ผลการประเมนความพงพอใจของผใชระบบมความพงพอใจในภาพรวมอยในระดบ 4.39 อยในระดบมาก โดยทง 3 ดานคอดานเนอหา ดานงายตอการเขาใชงานและดานการรบบรการ มความพงพอใจในระดบมากในเรองขอมลหลากหลาย มความทนสมย มความถกตอง ชดเจนนาเชอถอ ครอบคลมกบความตองการ ความรวดเรวในการเขาถงขอมล

การจดหมวดหมของขอมล งายตอการคนหา รปแบบระบบมความสวยงาม สามารถสบคนขอมลไดตามตองการ ผลลพธของการสบคนสมพนธกบค าทสบคน และความเรวในการเรยกใชบรการ

ขอเสนอแนะ - ควรเพมเงอนไขการคนหาในรปแบบการตอ

สายเดนรถ ในกรณทเสนทางทผใชเลอกไมมสายการเดนรถผานใน 1 สาย

- ควรเพมการน าเสนอเสนทางทผใชเลอก ในรปแบบแผนท

กตตกรรมประกาศ งานวจยไดรบเงนอดหนนภายใตโครงการ

ยกระดบปรญญานพนธเปนงานวจยตพมพ งานสรางสรรค และงานบรการวชาการสชมชน ประจ าป 2558 ของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก

เอกสารอางอง

กวนและบญรตน. (2555). ระบบน าทางส าหรบรถประจ าทางบนโทรศพทมอถอแอนดรอยด. วทยานพนธปรญญาโทมหาวทยาลยเกษตร ศาสตร. กรงเทพมหานคร.

ณรงค ปอมหลกทองและคณะ. (2555). รายงานการวจยโครงการมาตรฐานดานความปลอดภยของรถในระบบรถโดยสารประจ าทาง: การก าหนดมาตรฐานการบงคบใชและการตรวจสอบ. กรงเทพฯ ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ.

บญชม ศรสะอาด. (2547). วธการทางสถตส าหรบการวจย. สวรยสาสน,กรงเทพมหานคร. 419 น.

สงหะ ฉวสข และสนนทา วงศจตรภทร. (2555). ทฤษฎการยอมรบการใชเทคโนโลยสารสนเทศ. สบคนจาก http://journal.it.kmitl.ac.th.

สรวาท ทองบ. (มปป.). การตรวจสอบคณภาพของแบบทดสอบ. สบคนจาก http://www.rmu.ac. th/~surawart/elearning/content/lesson8/801.html.

อดศกด ศรเมอง. (2543). ระบบตรวจสอบเสนทางเดนรถ ประจ าทางบนโทรศพทเคลอนท WAP. วทยานพนธปรญญาโท. มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร. กรงเทพมหานคร.

อนรรฆนงค คณมณ. (2554). Basic & workshops PHP. ไอดซฯ. นนทบร. 448 น.

อรณรตน ชนวรณ. (2553). สอประชาสมพนธ(Publicrelation media). กรงเทพมหานคร:จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

โอภาส เอยมสรวงค. (2549). การวเคราะหและออกแบบระบบ (System Analysis and Design). ซเอดยเคชน. กรงเทพมหานคร. 416น.

โอภาส เอยมสรวงศ. (2551). ระบบฐานขอมล. ซเอดยเคชน. กรงเทพมหานคร. 432 น.

Davis, F. D. (1989). Perceived use fullness, Perceived Ease of use and user acceptance of information technology. MIS Quarterly. 13(3), 319-339.

Rogers, E. (1983). Diffusion of Innovations. 3nd Ed. New York: Free Press.

การดดซบไอออนของเหลก (III) ในสารละลายดวยเพคตนจากเปลอกมะนาว Adsorption of Fe (III) Ion in Aqueous Solution by Pectin from Lime Peel

หทยรตน สขเพรยบพรอม1*, วาทน จนม2, อมาล นามดวง3, วไล กตญญ4 และ พรพรรณ รสหอม5 Hatairat Sukpreabprom1*, Watinee Chanmee2, Umalee Namdaung3, Wilai Katanyoo4

and Pornphan Roshom5 1,2,3 สาขาวชาเคม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา 4,5 สาขาวชาวทยาศาสตร คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา 1,2,3 Program in Chemistry, Faculty of Science and Technology, Bansomdejchaopraya Rajabhat University

4,5 Program in Science, Faculty of Education, Bansomdejchaopraya Rajabhat University * Corresponding author e-mail: hatairat278@gmail.com

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงคเพอท าการศกษาการดดซบไอออนของเหลก (III) ในสารละลายดวยเพคตนจากเปลอกมะนาว

โดยท าการทดลองแบบแบตซ ศกษาปจจยทมผลตอการดดซบ ไดแก ปรมาณเพคตน (0.1-0.5 กรม) เวลาในการดดซบ (10-300 นาท) และความเขมขนเรมตนของไอออนเหลก (III) (2-5 มลลโมลาร) ผลการศกษาพบวา ปรมาณเพคตนทเหมาะสมในการดดซบไอออนของเหลก (III) เทากบ 0.5 กรม การดดซบเรมเขาสสมดลทเวลา 40 นาท โดยมประสทธภาพในการดดซบประมาณรอยละ 81.05 และการเพมความเขมขนเรมตนของไอออนเหลก (III) มผลท าใหความสามารถในการดดซบเพมสงขนจาก 0.164 ถง 0.335 มลลโมลตอกรม นอกจากนยงท าการศกษาไอโซเทอมของการดดซบโดยศกษาจากไอโซเทอมของแลงเมยรและไอโซเทอมของฟรนดลช พบวาไอโซเทอมของการดดซบไอออนของเหลก (III) นสอดคลองกบไอโซเทอมของแลงเมยร โดยมคาสมประสทธสหสมพนธ (R2) เทากบ 0.9106 และมคาความสามารถในการดดซบแบบชนเดยวสงสด (qm) เทากบ 0.484 มลลโมลตอกรม

ค าส าคญ: เพคตน เปลอกมะนาว ไอออนเหลก (III) การดดซบ ไอโซเทอม

Abstract This research aimed to study the adsorption of Fe (III) ion in aqueous solution by pectin from lime peel

using batch experiment. The effects of amount of pectin (0.1-0.5 g), contact time (10-300 min) and initial concentration of Fe (III) ion (2-5 mM) on the adsorption were investigated. The results revealed that the appropriate amount of pectin for adsorption of Fe (III) ion was 0.5 g. The adsorption reached equilibrium at 40 min with the efficiency of adsorption about 81.05%. Also, an increasing initial concentration of Fe (III) ion increased adsorption capacity from 0.164 to 0.335 mmol/g. Furthermore, the Langmuir and Freundlich isotherms were applied to describe the adsorption equilibrium data. It was found that the adsorption isotherm of Fe (III) ion fitted to the Langmuir isotherm (R2 = 0.9106). The maximum monolayer adsorption capacity (qm) was 0.484 mmol/g.

Keywords: Pectin, Lime peel, Iron (III) ion, Adsorption, Isotherm

บทน า น าถอ เป นส งจ า เป นตอการด ารงชวตของ

สงมชวตทกชนดโดยเฉพาะมนษย เนองจากมนษยมความตองการใชน าเพอประโยชนในดานการอปโภคและบรโภค การคมนาคม การเกษตรกรรม และอตสาหกรรม จงสงผลใหน าในแหลงน ามสงปนเปอนเพมมากขน ทงจากแรธาตทมในธรรมชาตและจากส าร เค ม ท ถ ก ใ ช ใน ภ าค อ ต ส าห ก รรม แ ล ะ ในชวตประจ าวนของมนษย โดยแหลงน าทใชเพอการอปโภคและบรโภค ไดแก น าในบรรยากาศ น าผวดน และน าใตดนหรอน าบาดาล ในปจจบนแหลงน าบาดาลถกน ามาใชประโยชนเพอการอปโภคและบรโภคอยางมาก (พชรนทร, 2549) แตเนองจากน าบาดาลไหลผานชนดนชนหนใตดน จงอาจละลายเอาแรธาตตางๆ เชน เหลก แมงกานส เปนตน เขามาเจอปนกบน า ท าใหน าบาดาลมคณภาพต าลงและไมปลอดภ ยตอการน ามาใชอป โภคและบรโภคในชวตประจ าวน ในกรณทน าบาดาลมเหลกปนเปอนอยในปรมาณมากจะท าใหน ามสน าตาลแดงหรอแดง มกลนสนมเหลก นอกจากนยงกอใหเกดคราบเกาะตามเสอผา และยงสงผลท าใหทอน าอดตนเนองจากเกดสนมขนอกดวย ดงนนเพอความปลอดภยในการอปโภคและบรโภคน าบาดาลจงจ าเปนตองก าจดเหลกและสงปนเปอนอนๆ ออกจากน าเสยกอน (รตนา และคณะ, 2551)

วธการก าจดโลหะในน ามอยมากมาย เชน การตกตะกอนดวยสารเคม การแลกเปลยนไอออน การแลกเปลยนไอออนดวยเรซน (Kyzas, 2012) การกรอง การสกด และการดดซบ (พอตา, 2547) เปนตน การดดซบเปนวธหนงทไดรบความสนใจและถกน ามาใชอยางกวางขวาง เนองจากเปนวธทท าไดงาย ตนทนในการด าเนนการต า ใชเวลาไมนาน และใชสถานทไมมาก (Sukpreabprom et al., 2014) ส าหรบตวดดซบทนยมน ามาใชอยางแพรหลายคอ ถานกมมนต แตถานกมมนตมราคาแพง ดงนนปจจบนจงนยมน าวสดชวภาพหรอวสดเหลอใชจากการเกษตรมาพฒนาเปนตวดดซบ เชน แกลบ ซงขาวโพด ขเลอย กากกาแฟ

กากถว เปลอกของพช เปลอกหรอกระดองสตว และผกตบชวา เปนตน (รวนทร และโกวทย, 2554)

เพคตนจดเปนสารประกอบโพลแซคคาไรดทพบตามธรรมชาตซงท าหนาทเปนโครงสรางของเซลล และเปนสารส าคญทพบบรเวณมดเดลลาเมลลา (middle lamella) ทยดเหนยวเซลลเขาดวยกน โดยจบกบเซลลโลส เฮมเซลลโลส และไกลโคโปรตนของผ น ง เซ ล ล พ ช (ช น าน าฏ แ ล ะ ส ม ช ญ , 2556) สารประกอบเพคตนเปนโพลเมอรสายยาวของกรดกาแลคทโลนก (D-galacturonic acid) เชอมตอกนดวยพนธะแอลฟา 1,4 ไกโคลซดก (α -1,4 glycosidic) (องอาจ, 2553) เพคตนเปนสารทสกดไดจากเปลอกผกและผลไมหลายชนด เชน แอปเปล ฝรง พชตระกลสม และมะนาว เปนตน จากขอมลข างตนทางคณะผวจยจงมแนวคดทจะน าเพคตนทสกดจากเปลอกมะนาวมาปรบใชเปนตวดดซบไอออนของเหลก (III) ซงถอเปนการน าวสดเหลอทงทางการเกษตรมาท าใหเกดประโยชน โดยน ามาใชเปนตวดดซบท เปนมตรกบสงแวดลอม

วตถประสงค

งานวจยนท าการศกษาความเปนไปไดในการน าเพคตนทสกดไดจากเปลอกมะนาวมาใชเปนตวดดซบเพอดดซบไอออนของเหลก (III) โดยศกษาปจจยทมผลตอการดดซบ ไดแก ปรมาณเพคตน เวลาในการดดซบ และความเขมขนเรมตนของไอออนเหลก (III) รวมทงศกษาไอโซเทอมของการดดซบ เพอหาสภาวะทเหมาะสมส าหรบการดดซบไอออนของเหลก (III) ไดดทสด

แนวคด ทฤษฎทเกยวของ งานวจยในปจจบนไดใหความสนใจเกยวกบการ

น าวสดเหลอทงทางการเกษตร เชน เปลอกพช เปลอกสตว แกลบ ฟางขาว และกะลามะพราว เปนตน (ไกรศร, 2551) มาผลตเปนตวดดซบเพอใชในการก าจดโลหะหนกออกจากน าเสย ตวอยางงานวจยทเก ย วข อ งม ด งน ส มพ นธ และคณ ะ (2556) ได

ท าการศกษาการดดซบโลหะหนกดวยสารสกดจากเปลอกสมโอ พบวาเพคตนทสกดจากเปลอกสมโอและต ก ต ะ ก อ น ด ว ย เอ ท าน อ ล เข ม ข น 75%v/v มความสามารถในการดดซบ Pb2+ และ Cr6+ ไดดทสดทเพคตนปรมาณ 2.5 และ 0.5 กรม ตามล าดบ รตนา และคณะ (2551) ไดใชไคโตซานเมมเบรนมาก าจดเหลกในน าบาดาลสงเคราะห ผลการทดลองพบวาไคโตซานเมมเบรนมประสทธภาพในการดดซบเหลกสง Sirichote et al. (2002) ท าการศกษาการด ดซบไอออนเหลก (Fe3+) บนถานกมมนตทเตรยมจากชานออย เปลอกลกยาง และกะลามะพราว พบวาปรมาณไอออนเหลกทถกดดซบสงสดบนถานกมมนตจากชานออย เปลอกลกยาง และกะลามะพราวมคาเทากบ 0.66, 0.41, 0.18 ม ล ล โม ล ต อ ก ร ม ต าม ล า ด บ นอกจากน Annadurai et al. (2003) ไดใชเปลอกกลวยและเปลอกสมมาดดซบโลหะหนก ไดแก Cu2+, Co2+, Ni2+, Zn2+ และ Pb2+ พบวาทงเปลอกกลวยและเปลอกสมมความสามารถในการดดซบโลหะหนกลดลงตามล าดบดงน Pb2+ > Ni2+ > Zn2+ > Cu2+ > Co2+ จากการศกษางานวจยทเกยวของแสดงใหเหนวา วสดเหลอทงทางการเกษตรสามารถน ามาประยกตใชเปนตวดดซบโลหะหนกในน าเสย ซงสามารถชวยลดปญหามลพษในแหลงน าได และถอเปนการชวยก าจดของเหลอทงทางการเกษตรโดยการน ามาสรางคณคาใหเกดประโยชนสงสด

วธการวจย การเตรยมตวดดซบ น าเปลอกมะนาวทเหลอจากการคนน ามาลางท า

ความสะอาดดวยน า แลวน ามาบดใหมขนาดเลกลงด วย เคร อ งบ ด น า ไปต ม ใน เอท านอล 95% ในอตราสวน 1:1 โดยน าหนกตอปรมาตร ทอณหภม 80 องศาเซลเซยส เปนเวลา 10 นาท กรองโดยใชผาขาวบาง น าไปลางดวยน าแลวบบเอาน าออก ท าซ าเชนนอก 3 คร ง น าไปอบให แห งท อณหภม 65 องศา

เซลเซยส แลวน าไปชงน าหนก จากนนน าเปลอกมะนาวบดแหงทเตรยมไดมาท าการสกดเพคตนตอไป

การสกดเพคตน เรมตนจากน าเปลอกมะนาวบดแหงใสบกเกอร เตมกรดไฮโดรคลอรกเขมขน 0.05 โมลาร ในอตราสวน 1:12 โดยน าหนกตอปรมาตร น าไปสกดในอางน าควบคมอณหภมท 95 องศาเซลเซยส เปนเวลา 60 นาท กรองผานผาขาวบาง แลวน าเปลอกมะนาวทกรองไดมาสกดซ าอกครงท าเชนเดยวกบครงแรก จากนนน าสารละลายทกรองไดทง 2 ครงมารวมกน ท าการตกตะกอนเพคตนโดยเตมเอทานอล 95% ใน อ ต ร าส วน 1:1 โด ยป ร ม าต ร เก บ ไว ทอณหภมหองเปนเวลา 15 ชวโมง ท าการกรองแยกเอาตะกอนเพคตนดวยผาขาวบางและลางตะกอนดวยเอทานอล 95% จ านวน 3 ครง ตามดวยอะซโตนเขมขน 50% จ านวน 3 ครง น าเพคตนมาอบใหแหงทอณหภม 65 องศาเซลเซยส (ธานวฒน และคณะ, 2556) บดใหเปนผงแลวน าไปรอนผานตะแกรงขนาด 80 mesh จากนนน าเพคตนทสกดไดไปศกษาการดดซบตอไป

การเตรยมสารละลายไอออนของเหลก (III) สารละลายไอออนของเหลก (III) เขมขน 5 มลล

โมลารเตรยมจาก FeCl3.6H2O 0.6758 กรม ละลายในน ากลนจากนนปรบปรมาตรดวยการเตมน ากลนลงในขวดวดปรมาตรขนาด 500 มลลลตร

การดดซบสารละลายไอออนของเหลก (III) การทดลองแบบแบตซถกน ามาใชศกษาการดด

ซบไอออนของเหลก (III) ในสารละลายดวยเพคตนจากเปลอกมะนาว (Sukpreabprom et al., 2014) เพอศกษาปจจยทมผลตอการดดซบ และไอโซเทอมของการดดซบ

การศกษาผลของปรมาณเพคตนทมตอการดดซบ ท าโดยชงเพคตนปรมาณ 0.1, 0.2, 0.3, 0.4 และ 0.5 กรม ใสในขวดรปชมพขนาด 125 มลลลตร เตมสารละลายไอออนของเหลก (III) ความเขมขน 5 มลลโมลาร ปรมาตร 50 มลลลตรจากนนน ามาเขยาดวยเครองเขยา (Stuart รน SSL1) ดวยความเรว 150 รอบตอนาท เปนเวลา 5 ชวโมง ทอณหภมหองกรอง

เพคตนออกดวยกระดาษกรองเบอร 1 วเคราะหหาความเขมขนของสารละลายไอออนเหลก (III) ทเหลอจากการดดซบโดยใชเครองยว-วสเบลสเปกโทรโฟโตม เตอร (Shanghai Metash รน UV-5100) ทความยาวคลน 525 นาโนเมตร และน าคาทไดมาค านวณหารอยละประสทธภาพการดดซบ ตามสมการท (1)

%Adsorption = 100C

CC0

e0

(1)

เมอ C0 คอ ความเขมขนเรมตนของสารละลายไอออนเหลก(III) (มลลโมลาร)

Ce คอ ความเขมขนของสารละลายไอออนเหลก (III) ทสภาวะสมดล (มลลโมลาร)

การศกษาผลของเวลาทมตอการดดซบ ท าโดยใชปรมาณเพคตนท เหมาะสมตามผลทไดจากการทดลองขางตน เตมสารละลายไอออนของเหลก (III) ความเขมขน 5 มลลโมลาร ปรมาตร 50 มลลลตร จากนนน ามาเขยาดวยความเรว 150 รอบตอนาท เปนเวลา 10, 20, 30, 40, 60, 90, 120, 180, 240 และ 300 นาท ทอณหภมหอง กรองเพคตน ออก วเคราะหหาความเขมขนของสารละลายไอออนเหลก (III) ทเหลอจากการดดซบ แลวน าคาทไดมาค านวณหารอยละประสทธภาพการดดซบ ตามสมการท (1)

การศกษาผลของความเขมขนเรมตนของไอออนเหลก(III) ทมตอการดดซบ ท าการทดลองทความเขมขน 2, 3, 4 และ 5 มลล โมลาร โดยเลอกใชปรมาณเพคตนทเหมาะสมและเวลาในการดดซบจากผลการทดลองขางตน น ามาเขยาดวยความเรว 150 รอบตอนาท ทอณหภมหอง วเคราะหหาความเขมขนของสารละลายไอออนเหลก (III) ทเหลอจากการดดซบ

แลวน าคาทไดมาค านวณหาคาความสามารถในการดดซบ ตามสมการท (2)

eq = VW

CC e0

(2)

เมอ qe คอ ความสามารถในการดดซบไอออนเหลก (III) ของเพคตนจากเปลอกมะนาวทสภาวะสมดล (มลลโมลตอกรม)

V คอ ปรมาตรของสารละลายไอออนเหลก (III) (ลตร)

W คอ น าหนกของเพคตน (กรม)

ผลการวจยและอภปรายผลการวจย ผลของปรมาณเพคตน จากการศกษาผลของปรมาณเพคตนทมตอการ

ดดซบไอออนของเหลก (III) ความเขมขน 5 มลลโมลาร เมอเปลยนแปลงปรมาณเพคตน 0.1, 0.2, 0.3, 0.4 และ 0.5 กรม พบวาปรมาณเพคตนมรอยละประสทธภาพการดดซบเทากบ 71.30, 74.13, 77.45, 80.09 และ 80.38 ตามล าดบ ดงแสดงในรปท 1 การเพมปรมาณของเพคตนมผลท าใหรอยละประสทธภาพการดดซบ ไอออนของเหลก (III) เพ มส งขนท งนเนองจากมพนทผวในการดดซบเพมมากขนเมอมการเพมปรมาณเพคตนมากขน ในการทดลองจะเหนไดวา เพคตนปรมาณ 0.5 กรม มรอยละประสทธภาพการดดซบไอออนของเหลก (III) สงทสด ดงนนจงเลอกใชเพคตนปรมาณ 0.5 กรม ท าการศกษาผลของเวลาในการดดซบและความเขมขนเรมตนของไอออนเหลก (III) ตอไป

ภาพท 1 ผลของปรมาณเพคตนตอรอยละประสทธภาพการดดซบไอออนของเหลก (III)

ภาพท 2 ผลของเวลาในการดดซบตอรอยละประสทธภาพการดดซบไอออนของเหลก (III)

ผลของเวลาในการดดซบ จากการศกษาผลของเวลาทมตอการดดซบ

ไอออนของเหลก (III) โดยท าการศกษาเวลาในการดดซบท 10, 20, 30, 40, 60, 90, 120, 180, 240 และ 300 นาท พบวาในชวงเรมตนเมอเพมเวลาในการดดซบจะท าใหคาประสทธภาพการดดซบไอออนของเหลก (III) สงขน และการดดซบเกดขนอยางรวดเรว เนองจากในชวงแรกมพนทบรเวณผวของตวดดซบจ านวนมากทสามารถดดซบไอออนของเหลก (III) ได จงสามารถดดซบไดอยางรวดเรว หลงจากนนเมอเวลาเพมขน คาประสทธภาพในการดดซบจะเรมคงท ซงหมายความวาการดดซบเขาสสภาวะสมดล ดงแสดงในรปท 2 ในการทดลองนทเวลา 40 นาท เปนเวลาทการ

ดดซบเรมเขาสสภาวะสมดล มคารอยละประสทธภาพการดดซบไอออนของเหลก (III) เทากบ 81.05 ดงนนเวลาทเหมาะสมส าหรบการดดซบไอออนของเหลก (III) ดวยเพคตนจากเปลอกมะนาว คอ 40 นาท

ผลของความเขมขนเรมตนของไอออนเหลก (III)

จากการศกษาผลของความเขมขนเรมตนของไอออนเหลก (III) ทมตอการดดซบ เมอเปลยนแปลงความเขมขนเรมตนของไอออนเหลก (III) เปน 2, 3, 4 และ 5 มลลโมลาร พบวาเพคตนมความสามารถในการดดซบไอออนของเหลก (III) เทากบ 0.164, 0.251, 0.309 และ 0.335 มลลโมลตอกรม ตามล าดบ ดงแสดงในรปท 3 การเพมความเขมขนเรมตนของ

ไอออนเหลก (III) มผลท าใหความสามารถในการดดซบไอออนของเหลก (III) เพมสงขน เนองจากเมอความเขมขนของไอออนเหลก (III) เพมขน มผลท าใหความแตกตางระหวางความเขมขนในสารละลายกบความเขมขนทผวหนาของตวดดซบเพมสงขน ท าใหเกดแรงผลกดนทมากขน (พชญนภา และวลยรตน, 2556) ดงนนความสามารถในการดดซบไอออนของเหลก (III) จงเพมสงขน

ผลการศกษาไอโซเทอมของการดดซบ ในการศกษาไอโซเทอมของการดดซบไอออน

ของเหลก (III) เปนการหาความสมพนธระหวางปรมาณของไอออนเหลก (III) ทถกดดซบตอหนวยน าหนกของเพคตนจากเปลอกมะนาวกบความเขมขนของไอออนเหลก (III) ท เหลออย ในสารละลาย ทสภาวะสมดล ณ อณหภมคงท และสามารถใชอธบายลกษณะการดดซบได ซงไอโซเทอมการดดซบทถก

เลอกน ามาใชในการทดลองนคอ ไอโซเทอมของแลงเมยร (Langmuir isotherm) และไอโซเทอมของฟรน ดลช (Freundlich isotherm) (พชญนภา และวลยรตน, 2556)

ไอโซเทอมของแลงเมยรมสมมตฐานวา การดดซบเกดแบบชนเดยว และพนผวของตวดดซบมลกษณะเปนเนอเดยวกน สมการเสนตรงของไอโซเทอมของแลงเมยรเขยนไดดงสมการท (3)

eq1 =

mq1 +

mLqK1

eC1 (3)

เมอ qm คอ ความสามารถในการดดซบแบบชนเดยวสงสด(มลลโมลตอกรม)

KL คอ คาคงทแลงเมยร (ลตรตอมลลโมล)

ภาพท 3 ผลของความเขมขนเรมตนของไอออนเหลก (III) ตอความสามารถในการดดซบไอออนของเหลก (III)

ไอโซเทอมของฟรนดลชมสมมตฐานวา พนผวของตวดดซบมลกษณะไมเปนเนอเดยวกน การดดซบเกดแบบหลายชน สมการเสนตรงของไอโซเทอมของฟรนดลช (สดารตน และคณะ, 2558) เขยนไดดงสมการท (4)

elogq = FlogK + n1

elogC (4)

เมอ KF คอ คาคงทฟรนดลช (มลลโมลตอกรม) 1/n คอ ปจจยทแสดงความไมเปนเนอเดยวกน

จากทกลาวมาขางตน น าขอมลสมการไอโซเทอมของแลงเมยรและไอโซเทอมของฟรนดลชมาเขยนกราฟเสนตรง ด งแสดงในรปท 4 (ก) และ 4 (ข) ตามล าดบ ในขณะทตารางท 1 แสดงคาคงทไอโซเทอมของแลงเมยรและฟรนดลชทค านวณไดจากความชนและจดตดแกนในแนวตง ความสอดคลองของ

ขอมลส าหรบไอโซเทอมการดดซบไอออนของเหลก (III) ดวยเพคตนจากเปลอกมะนาว พจารณาจากคาสมประสทธสหสมพนธ (R2) ผลการทดลองพบวาขอมลสอดคลองกบไอโซเทอมของแลงเมยรมากกวาไอโซเทอมของฟรนดลช เน องจากค าสมประสทธสหสมพ นธของไอโซ เทอมของแลงเม ยร (R2 = 0.9106) สงกวาคาสมประสทธสหสมพนธของไอโซ

เทอมของฟรนดลช (R2 = 0.8654)ดงนนอธบายไดวาการดดซบไอออนของเหลก (III) ดวย เพคตนจากเปลอกมะนาวเปนการดดซบแบบชนเดยว ซงมคาความสามารถในการดดซบแบบชนเดยวสงสด (qm) และคาคงทแลงเมยร (KL) เทากบ 0.484 มลลโมลตอก ร ม แ ล ะ 1.503 ล ต รต อ ม ล ล โม ล ต าม ล าด บ

ตารางท 1 คาคงทไอโซเทอมของแลงเมยรและฟรนดลชของการดดซบไอออนเหลก (III) Langmuir isotherm Freundlich isotherm

qm (mmol/g) KL (L/mmol) R2 1/n KF (mmol/g) R2 0.484 1.503 0.9106 0.405 0.276 0.8654

ภาพท 4 ไอโซเทอมการดดซบไอออนของเหลก (III) (ก) ไอโซเทอมของแลงเมยร (ข) ไอโซเทอมของฟรนดลช

สรป การศกษาการดดซบไอออนของเหลก (III) ดวย

เพคตนจากเปลอกมะนาว พบวาสภาวะทเหมาะสมตอการดดซบคอปรมาณเพคตน 0.5 กรม เวลาในการดดซบ 40 นาท และเมอความเขมขนเรมตนของไอออนเหลก (III) เพมมากขนมผลท าใหความสามารถในการดดซบ ไอออนของเหลก (III) เพ มส งขน ส าหรบการศกษาไอโซเทอมของการดดซบ พบวาการดดซบสอดคลองกบไอโซเทอมของแลงเมยรมากกวาไอโซเทอมของฟรนดลช ดงนนการดดซบไอออนของเหลก (III) ดวยเพคตนจากเปลอกมะนาวจงเปนการดดซบแบบชนเดยว จากผลการทดลองสรปไดวาเพคตนจาก

เปลอกมะนาวสามารถน ามาใชเปนตวดดซบไอออนของเหลก (III) ได

กตตกรรมประกาศ คณะผวจยขอขอบคณสาขาวชาเคม คณะ

วท ย าศ าส ต ร แ ล ะ เท ค โน โล ย แ ล ะ ส าขาว ช าวทยาศาสตร คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา ส าหรบความอนเคราะหสนบสนนเครองมอและสารเคม รวมทงเออเฟอสถานทในการท างานวจยในครงน

เอกสารอางอง

ไกรศร ทองเสมยน. (2551). ความสามารถในการดดซบไนโตรเจนและฟอสฟอรสของดนตอระบบการปลกมนส าปะหลงอนทรย. วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ชนานาฏ วทยาประภากร และสมชญ ทวเกษมสมบต. (2556). การศกษาสภาวะทเหมาะสมในการสกดเพคตนจากวสดทางการเกษตร. ใน วารสารวชาการและวจย มทร. พระนคร ฉบบพเศษ การประชมวชาการมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล ครงท 5, 183-189. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล พระนคร.

ธานวฒน ลาภตนศภผล, ปฏมา ทองขวญ และ ศรลกษณสรงพรมทพย. (2556). การสกดเพคตนจากเปลอกผก และผลไม. วารสารวทยาศาสตรเกษตร. 44(2) (พเศษ), 433-436.

พอตา ประสานนาม. (2547). การก าจดโลหะหนกออกจากสารละลายโดยใชสารแลกเปลยนไอออนทผลตจาก HYDROXYETHYL CELLULOSE. วทยานพนธปรญญาวศวกรรมศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยศลปากร.

พชรนทร ตงควเวชกล. (2549). การดดซบเหลกและแมงกานสดวยถานทเตรยมจากไมยราบยกษ แกลบด า และไคโตซานจากกระดองปนา. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยนเรศวร.

พชญนภา ขวญเผอก และวลยรตน จนทรอมพร. (2556). การดดซบสารหนในน าปนเปอนดวยตวดดซบสงเคราะหจากเปลอกหอยนางรม. ใน เรองเตมการประชมทางวชาการของมหาวทยาลย เกษตรศาสตร ครงท 51: สาขาสถาปตยกรรมศาสตรและวศวกรรมศาสตร, 136-143. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

รวนทร สทธะนนท และโกวทย ปยะมงคลา. (2554). จลนศาสตรและเทอรโมเคมการดดซบเมททลนบลโดยใชแกลบดดแปร. วารสารวชาการพระจอมเกลาพระนครเหนอ. 21(2), 337-348.

รตนา สนนเมอง, ยทธพงษ อดแนน และวภารตน เชอชวด. (2551). การก าจดเหลกในน าบาดาลสงเคราะหดวยไคโตซานเมมเบรน. วารสารวทยาศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร. 5(2), 200-209.

สมพนธ สรอยกลอม, สทธน ศรโชต, วรญา แหลมเพชร และโสภา กลนจนทร. (2556). การดดซบโลหะหนกดวยสารสกดจากเปลอกสมโอ. ใน เรองเตมการประชมทางวชาการของมหาวทยาลย เกษตรศาสตร ครงท 51: สาขาวทยาศาสตร สาขาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 91-98. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

สดารตน สมบตศร, ชยยศ จนทรแกว, ปกต ก าบญมา และวณา รองจะโปะ. (2558). การดดซบทางชวภาพทองแดง(II) ดวยไฟโบรอนจากรงไหม เหลอทง. วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยอบลราชธาน. 17(1), 50-58.

องอาจ เดดดวง. (2553). การเปรยบเทยบเพคตนสกดจากฝรงสามชนดกบเพคตนมาตรฐาน. สารนพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต. มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

Annadurai, G., Juang, R. S. and Lee, D. J. (2003). Adsorption of heavy metals from water using banana and orange peels. Water Science and Technology. 47(1), 185-190.

Kyzas, G. Z. (2012). Commercial Coffee Wastes as Materials for Adsorption of Heavy Metals from Aqueous Solutions. Materials. 5, 1826-1840.

Sirichote, O., Innajitara, W., Chuenchom, L., Chunchit, D., and Naweekan, K. (2002). Songklanakarin Journal of Science and Technology. 24(2), 235-242.

Sukpreabprom, H., Arquero, O., Naksata, W., Sooksamiti, P. and Janhom, S. (2014). Isotherm, Kinetic and Thermodynamic Studies on the Adsorption of Cd (II) and Zn (II) ions from Aqueous Solutions onto Bottom Ash. International Journal of Environmental Science and Development. 5(2), 165-170.

เกลยวไหมสายสมพนธพระพทธศาสนากบวฒนธรรม 2 แผนดน: การจดการศกษาพระพทธศาสนาในเชยงตง The Cultural Route of Two Frontiers:

The Buddhist Educational Management in Keng Tung

เทพประวณ จนทรแรง 1* Tapprawin Janrang 1*

1มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม 1Mahachulalongkornrajavidyalaya Buddhist University, Chiang Mai Campus

* Corresponding author e-mail: Thepprawin19@hotmail.com

บทคดยอ การวจยครงน มวตถประสงคเพอศกษาประวตศาสตรพระพทธศาสนาในเชยงตง รปแบบและลกษณะการจดการศกษา

พระพทธศาสนาในเชยงตง และสภาพปญหาตลอดจนแนวทางในการพฒนาระบบการจดการศกษาของคณะสงฆเชยงตง โดยการเกบรวบรวมขอมลหลากหลายวธ ไดแก การศกษาเอกสาร การสงเกตการณ การศกษาภาคสนาม การสมภาษณ การสนทนากลม การสอบถาม การประชมเชงปฏบตการ และการจดเวทเรยนรผลการศกษาพบวา การศกษาของคณะสงฆไทขน เมองเชยงตง ตงแตอดตเปนการศกษาแบบดงเดม คอ ศกษาเลาเรยนภาษาไทขน ตอมาทองจ าบทสวดมนตแลวเรมเขาสการศกษาพระปรยตธรรมแบบเกา คอ การอานพระธรรมค าสอนของพระพทธเจาจากคมภรใบลานใหคลอง เทคนคและวธการเทศนตามแบบโบราณทสบทอดกนมา ในปจจบนการศกษาของคณะสงฆเมองเชยงตงมอย 2 ลกษณะคอ การเรยนในโรงเรยนของรฐบาลพมา และการเรยนในวด เปนการเรยนการสอนระดบชนนกธรรม 7 ชน คอ 1) ชนมล เปนหลกสตรวาดวยการเรยนอกขระไทขน 2) ชนปฐมะ เปนหลกสตรวาดวยการเรยนบทสวดมนต 3) ธรรมศกษาชนตน หรอนกธรรมชนตร 4) ธรรมศกษาชนกลาง หรอนกธรรมชนโท 5) ธรรมศกษาชนปลาย หรอนกธรรมชนเอก 6) หลกสตรเปรยญธรรมประโยค 1-2, 3 และ 4 และ 7) หลกสตรวชาบาลไวยากรณชนสงและการแปลภาษาบาลหรอเปรยญธรรมประโยค 5 -6 เทยบไดกบวฒมธยมศกษาปท 6 ของการศกษาในประเทศไทย สภาพปญหาการจดการศกษาของคณะสงฆเชยงตง พบวา มปญหาเรองงบประมาณ ปญหาเรองขาดครสอน รฐบาลพมาไมใหการสนบสนนในดานการศกษา ปญหาเรองการจดการศกษา ขาดการวางแผนและการจดระบบการศกษา และมความตองการนกวชาการและผทมความรมาชวยจดระบบการศกษา และแนวทางในการพฒนาระบบการจดการศกษาของคณะสงฆเชยงตง คอ 1) คณะสงฆเมองเชยงตงตองการจดระบบการศกษาอยางเปนระบบ มแบบแผนและยทธศาสตรในการพฒนา และ 2) ควรใหมการศกษาตอ การไดงานท า การสนบสนนจากรฐบาลพมา

ค าส าคญ: การจดการศกษาพระพทธศาสนาในเชยงตง

Abstract The research aims to study the history of Buddhism in Keng Tung, the pattern and the characteristics of

Buddhist educational management in Keng Tung, and the guidelines for developing the ecclesiastical education of Keng Tung. The data collection methods include a variety of documents, observations, field studies, interviews, focus groups, workshops inquiry, and learning stage. The results were as follows: Regarding to the ecclesiastical education of Tai Khun in Keng Tung in the past, it was found that Buddhist monks and novices studied Tai Khun language and memorized the Buddhist Sutta after that started to the traditional Buddhist scriptures. They must fluently read the teachings of the Buddha in the palm leaf and practiced the old traditional Dhamma preaching. At present, it is found that the ecclesiastical education of Keng Tung is divided into 2 aspects as: 1) the education

that is provided by the Myanmar government and 2) the ecclesiastical study. The Keng Tung ecclesiastical study is divided into 7 classes as follows: 1) The Elementary level: the curriculum of Tai Khun Language 2) The First Level: the curriculum of a study on Chanting the Sutta 3) Dhamma Scholar, Elementary Level 4) Dhamma Scholar, Intermediate Level 5) Dhamma Scholar, Advanced Level 6) The Curriculum of Pali Studies: Pali Scholar, 1-2, 3 and 4 Level and 7) The curriculum of Advance Pali Grammar and Pali translation or Pali Scholar, Level 5 – 6 and it is equaled to the High School Education level 6 in Thailand educational system. The state of problems in the ecclesiastical education management of Keng Tung can be found as follows: lack of budget, lack of teachers, and no educational financial-support from the Myanmar government, the lack of educational strategy and planning, and the academicians and scholars being needed. Last, the guidelines for developing the ecclesiastical education of Keng Tung can be classified into 2 aspects as: 1) The educational system and strategic plan for developing are needed to systematically manage for the Keng Tung Sangha Council and 2) further study, getting the job and adequate financial support by the Government of Myanmar are also need.

Keyword: Buddhist Educational Management in Keng Tung

บทน า ในชวงพทธศตวรรษท 20 เชยงตงไดรบอทธพล

พทธศาสนาจากเชยงใหม 2 นกายเขาไปเผยแพรศาสนายงเมองเชยงตงคอ นกายลงกาวงศเกา (สวนดอก) ราวป พ.ศ.1912 (ค.ศ. 1369) และนกายลงกาวงศใหม (ปาแดงหลวง) ป พ.ศ. 1973 (ค.ศ.1430) โดยกอนหนานนเมองเชยงตงไดรบพทธศาสนานกายมอญหรภญไชยเปนนกายเดมอยแลว (ประเสรฐ ณ นคร , 2537: 65) ตอมาม การขยายอ านาจการปกครองของพมาชวงพระเจาบเรงนองแพรอ านาจครองเชยงใหมไดในป พ.ศ. 2101 หลงจากพระยาแกวรตนภ ม นทร (พ .ศ .2079-2139) (ค .ศ .1536-1596) ไปเขาเฝากษตรยพมาทเมองเชยงแสนและยอมสวามภกดตออ านาจ สงผลใหฐานะของเมองเชยงตงกลายเปนประเทศราชของพมา (รตนาพร เศรษฐกล, 2537: 35) และตองสงตนไมเงน ไมทอง และเครองบรรณาการตาง ๆ ใหกบพมา ตามธรรมเนยมเมองขน (ปราณ ศรธร, 2522: 5)

เชยงตงเปนเมองทอยดานทศตะวนออกของแมน าสาละวน และตงอยบนทราบสงเชยงตง ซงเปนหนงในทราบสงหนงขนาดใหญสามแหงของรฐฉาน มลกษณะภมประเทศเปนแองกระทะลอมรอบดวยเทอกเขาเมองเชยงตง โดยมแมน าสายส าคญสองสายไหลขนานกนอยระหวางทศตะวนตกแมน าสาละวน

และทศตะวนออกคอ แมน าโขง สวนอาณาบรเวณทางดานทศเหนอตดกบแควนสบสองปนนาของจน และทศใตตดกบลานนา ท าใหเมองเชยงตงตงอยบนยทธศาสตรและเสนทางการคาทส าคญ เชยงตงมประวตการสรางบานแปลงเมอง เรมตงแตยคของต านานไดกลาวถงวาเปนชมชนโบราณของลวะทมมาแลวตงแตพทธศตวรรษท 17 (ครสตศตวรรษท12) ตอมาในพทธศตวรรษท 18 (ครสตศตวรรษท 13) พญามงรายปฐมกษตรยแหงลานนา (พ.ศ. 1804-1854, ค.ศ. 1261-1311)ไดสงกองทพไปตเมองเชยงตงแลวใหมงคมกนเมองเชยงตงและในชวงตอนตนพทธศตวรรษท 19 (ครสตศตวรรษท14) เปนตนมา เมองเชยงตงมฐานะเปนเมองขนของเชยงใหม ซงกษตรยเชยงใหมจะสงขนนางไปปกครองเมอง ตอมาเชยงตงเปนเมองรางซงเชอวาถกเสนยดจญไร จงท าใหพญาผาย (พ .ศ . 1877-1879, ค .ศ. 1334-1336) กษตรยเมองเชยงใหมในขณะนนตองถวายเมองใหแกพระสงฆวดลเชยงพระ (วดพระสงห) แลวจงถวายเงนทองไถเมองคนพรอมกบสงเจาพนตราชโอรสไปครองเมองเชยงตงในป พ.ศ. 1893 (ค.ศ. 1350) และไดส ร า งบ า น แ ป ล ง เม อ งข น ให ม แ ล ะ น า เอ าพระพทธศาสนาจากเชยงใหมไปเผยแพรยงเมองเชยงตง พรอมกบสรางวดขนจ านวน 12 วด (ทว สวางปญญากร, 2539: 36)

นบเนองจากอดตตราบจนถงปจจบนบทบาทของเชยงใหมในฐานะของการเปนศนยกลางทางดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม ทมพระพทธศาสนาเปนรากฐานไดรบการยอมรบอยางกวางขวาง และไดมการเผยแผเชอมประสานไปยงดนแดนขางเคยง ทงในเขตประเทศไทยและประเทศใกลเคยง ประกอบกบรฐบาลไดก าหนดใหมการด าเนนงานยทธศาสตร 5 เชยงขน ดวยมงหวงวา จะสงเสรมใหมการเชอมสมพนธทางการคา ทางสงคม การศกษา และวฒนธรรมในกลม 5 เชยง อนประกอบดวย เชยงใหม เชยงราย เชยงตง เชยงรงและเชยงทอง ส าหรบมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหมในฐานะสถาบนการศกษาของสงฆซงไดรบมอบหมายจากมหาวทยาลยให เปน ศนยกลางการศกษาพระพทธศาสนาและวฒนธรรมกบประเทศเพอนบาน คอ พมา เชนเดยวกบความคาดหวงของคณะสงฆจงหวดเชยงใหม การเผยแผเชอมสมพนธไมตรทางพทธศาสนากบประเทศใกลเคยง จงไดตระหนกถ ง ความจ าเปนอยางย งในการเชอมสมพนธไมตรทางวฒนธรรมทมพระพทธศาสนาเปนรากฐาน ดวยเชอวา วถทางดงกลาวจะเปนแนวทางส าคญในการผกรอยความรสกของการเปนญาตมตรทดภายใตวฒนธรรมเดยวกน และจะเปนกระแสพลงส าคญในการตอตานอ านาจแหงโลกาภวฒนในเชงครอบง าทน ามาซงความรสกแขงขนแบงแยก อนจะส งผลกระทบตอการอย ร วมกนอย างเอ อ เฟ อสมานฉนท

ภาพเหตการณในอดตหลายเหตการณ เปนตวบงบอกถงความสมพนธของผคน/ประชาชนสงคมเมองทงสองประเทศ ปจจบนเสนทางดงกลาวยงมปรากฏใหเหนดวยความสมพนธดานการคาขาย และการคมนาคมจากการยายถนของเหลาบรรดาผขายแรงงาน (แรงงานขามชาต) และพระภกษสงฆชาวไทใหญ ไทลอ ไทขน และประเทศพมา โดยเฉพาะกลมพระภกษสงฆทมการยายถนฐานสวนใหญจะมวตถประสงคของการยายถนเพอมงเนนถงการเปลยน

สถานะและเพอการศกษาของตนเปนหลก อนมผลมาจากความลาหลงในดานการศกษาของพระสงฆไมวาจะเปนการศกษาในระบบพระปรยตธรรมทเกดขนภายในวด หรอระบบโรงเรยนทเปนการจดการศกษาของทางภาครฐ (ประเทศพมา) กตาม ดวยมเหตผลททราบกนดอยแลวถงสถานะทางการเมองในประเทศพมา หนทางเดยวทคนยากจนหรอลกหลานผมรายไดนอยจะไดรบการศกษาไดในเชยงตง คอ การบวชเรยนในพระพทธศาสนา ถงแมระบบการศกษาจะยงผานวดทยงดลาหลงอยบ าง แตพฒนาการของการศกษาระบบพระปรยตธรรม ไดมการเคลอนไหวเพอปรบเพมคณภาพอยตลอดเวลา ดวยความรวมมอจากประเทศเพอนบานอยางประเทศไทย เปนตน นอกจากนความลาหลงทางดานเทคโนโลยและสงอ านวยความสะดวกตาง ๆ เปนสาเหตหนงทท าใหเกดการยายถนเพอพฒนาศกยภาพหรอคณภาพความเปนอยของตนเชนกน โดยเฉพาะกลมพระภกษสงฆในนครเชยงตง เมอดหลกฐานจากสถตการเขามาศกษาตอของพระภกษสงฆ – สามเณรตางประเทศในจงหวดเชยงใหม สภาพปญหาความไมสงบในบ าน เม อ งถ อ เป น ป จ จ ยห น งท ท า ให เก ด ก ารเคลอนยายถนฐานของพระสงฆในเมองเชยงตงเสมอมา

ดงนน ผวจยจงมความสนใจในบทบาทการสงเสรมการศกษาของคณะสงฆเชยงตงกบเชยงใหมวามความเหมอนและความแตกตางกนอยางไร มโอกาสในการพฒนาอยางไร เพอจะน าไปสการวเคราะหถงสภาพปญหาและสาเหตปจจย ซงจะเปนการน าเสนอแนวทางในการเชอมความสมพนธกนในดานการศกษาตอไปในอนาคต

วตถประสงค 1. เพอศกษาประวตศาสตรพระพทธศาสนาใน

เชยงตง 2. เพ อศกษารปแบบและลกษณะการจด

การศกษาพระพทธศาสนาในเชยงตง

3. เพอศกษาสภาพปญหาและแนวทางในการพฒนาระบบการจดการศกษาของคณะสงฆเชยงตง

แนวคด ทฤษฎทเกยวของ สาเหตทเปนอทธพลปจจยท าใหเกดพฤตกรรม

การยายถนของพระสงฆ เมองเชยงตง เกดจากอทธพลปจจยผลกดนและปจจยดงดด 4 ประการดวยกน กลาวคอ ประการท 1 อทธพลปจจยจากสถานการณทางสงคมเมองเชยงตง ภายใตการเมองการปกครองระบอบรฐบาลทหารแหงสหภาพเมยนมาร (ประเทศพมา) ประการท 2 จดออนทางดานการศกษาพระสงฆเมองเชยงตง คอ ความดอยโอกาสและพนททางการศกษา และการศกษาในปจจบนมลกษณะของการปดกนโอกาสทางศกษา ประกอบกบหลกสตรการศกษาทงทเปนหลกสตรการศกษาจากรฐบาลพมา และหลกสตรการศกษาพระปรยตธรรมในพระพทธศาสนา หรอองคกรคณะสงฆเมองเชยงตงไมมระเบยบแบบแผนทแนนอน อกทงไม เปนทยอมรบในคณภาพทางการศกษา ประการท 3 ปรากฏมสถานศกษาทไดรบการยอมรบในคณภาพทางการศกษาในประเทศเพอนบาน เชน ประเทศไทย เปดโอกาสทางการศกษาใหแกพระสงฆตางชาต และมการรองรบการเขามาศกษาของพระสงฆเมองเชยงตง จากความรวมมอของโครงการศนยศกษาพระพทธศาสนาประเทศเพอนบาน มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม ป ระการท 4 ภ ายห ล งส า เร จ การศ กษ าจ ากตางประเทศของพระสงฆเมองเชยงตงแลว มการเปลยนแปลงสถานะทางสงคมทดขน เกดการยอมรบในคณภาพหรอวฒ ทางการศกษาไดรบมาจากการศกษาเลาเรยนในประเทศไทย จากความไมแนนอนของสถานการณทางสงคม การเมอง และการปกครองเมองเชยงตงภายใตระบอบการปกครองรฐบาลทหารพมา ซงเปนสาเหตทท าให เกดการเปลยนแปลงลกษณะวถชวตจากการอยอยางสงบเรยบงาย จนกระทงกลายมาเปนวถชวตทตองดนรน

เพ อสถานะและความอยรอดในสงคม ปจจบนลกษณะการปดกนความเจรญในสงคมกลมชาวไทขน เมองเชยงตงนน มปรากฏภาพทออกสสายตาชาวโลก คอ ความเจรญบนพนฐานการใชชวตทเรยบงายของประชาชน แตในความเปนจรงแลว สงทปรากฏออกมาสสายตาสงคมชาวโลกดงกลาว คอ ความเจรญทถกจ ากดระดบความพอด จากอ านาจของรฐบาลทหารพมาทคอยบบบงคบใหชาวไทขนเมองเชยงตงจ าตองถอปฏบตตาม หนทางเดยวทจะสามารถชวยใหหลดพนสถานะดงกลาวนไดวธหนง คอ การยกระดบสถานะของตนเองด วยระบบการศกษา ซงในการศกษานเองจะเปนชองทางทท าใหชาวเมองเชยงตงพบกบโอกาสทดตาง ๆ อนจะน าไปสความเจรญอยางแทจรงได ถงแมจะอยภายใตอ านาจการปกครองรฐบาลทหารพมากตาม

แนวคดทฤษฎเกยวกบการจดการและพฒนาการศกษา

ความหมายของการบรหาร การบรหาร มค ว าม ห ม า ย ต ร งก บ ค า ใน ภ าษ าอ งก ฤ ษ ว า Administration ค วามห ม ายของการบ ร ห ารการศกษา โดยสรป หมายถง กจกรรมของกลมบคคลทด าเนนการด วยศาสตร และศลป เพ อพฒนาทรพยากรมนษยในทก ๆ ดาน ใหเปนบคคลทมคณภาพและประสทธภาพ ดงท ธรวฒ ประทมนพรตน (2530 : 4) ไดใหความเหนวา การบรหารการศ กษาหมายถ ง ก จกรรมต าง ๆ ท บ คคลผเกยวของตงแตสองคนขนไป รวมกนกระท าเพอพฒนาผเรยน หรอเยาวชนใหเจรญเตมโตทงทางดานรางกาย สต ป ญ ญ า อารมณ และส งคม การด าเนนงานจะตองมการใชทรพยากร คอ คน เงน และวสดอปกรณใหเกดประโยชนสงสด และ การบรหาร คอ การน าสงตาง ๆ ใหเกดขนโดยการน าศลปะของการเปนผน ามาใชในการบรหาร โดยผบรหารไม ใชผ ปฏบ ต แต เปนผ ใชศลปะท าใหผ ป ฏ บ ต ง าน ท า งาน ให เก ด ผลส า เร จ ต ร งก บจดมงหมายขององคการ และเนนทการสรางมนษย

สมพนธทดตอผรวมงาน โดยมผบรหารในฐานะผน าองคการยอมมบทบาทและภารกจ มความส าคญในการท าใหงานขององคการบรรลวตถประสงคทวางไว ซงเปรยบไดกบกปตนเรอ กบตนเรอมความส าคญกบเรอฉนใด ผบรหารสถานศกษากมความส าคญกบสถานศกษาฉนนน นอกจากจะน าองคการไปสจดหมายปลายทางอยางปลอดภยแลว ยงตองน าพาคน เหล าน น ให ม ความสข ในการเดนทางด วย ความส าเรจในการบรหารงานและการจดการนนมใชจะใชเฉพาะความรความสามารถของผบรหารเทานน แตย งมองคประกอบอน ๆ อกหลายประการโดยเฉพาะคณลกษณะดานบคลกภาพ ดานมนษยสมพนธ ดานความเปนผน า และดานคณธรรมจรยธรรม จะตองควบคไปกบการบรหารและการจดการอยางกลมกลนกน ผบรหารจงถอไดวาเปนกญแจส าคญทจะน าองคการไปสความส าเรจและมประสทธภาพ (บศรา เขมทอง. 2542 : 19)

แนวคดทฤษฎทใชในการบรหารการศกษา องคประกอบส าคญของการพฒนาโรงเรยน

ประการหนงกคอการบรหารการศกษาเพราะการบรหารการศกษาหมายถงการน าเอาทงศาสตรและศลปมาเปนเครองมอเพอใชในการด าเนนการในทกๆ ดาน เชน ดานการปกครอง ดานการเรยนการสอน ด า น ก า ร ป ฏ ส ม พ น ธ ก บ บ ค ค ล แ ล ะ ก า รจ ดสภาพแวดลอมในสถานศกษา เปนตน เพอใหการพฒ นาโรงเร ย นด า เน น ไป ส ค วามส า เร จต ามจดมงหมายทไดวางไว ซงแนวคดทฤษฎทน ามาใชเปนกรอบในการศกษามดงตอไปน

1. ทฤษ ฎ ก ารบ ร ห าร เช งว ท ย าศ าส ต ร ( Scientific Management Theory) ของ ลเธอร กล ค (Luther Gulick) ซ ง ใ ช ต ว อ ก ษ ร ย อ ว า “POSDCORB” เป น ก ร ะ บ ว น ก า ร บ ร ห า ร ท มองคประกอบส าคญ 7 ประการ ไดแก 1 ) การวางแผน คอ การตดสนใจลวงหนาวาจะท าอะไรในอนาคต ซงแผนงานทจะท าในอนาคตกคอ กลม

กจกรรมท ถกจดไวแลวอยางเปนระบบน น เอง ประเภทของแผนอาจจดแบงเปนแผนระยะยาว 10 ปขนไป เชน แผนการศกษาแหงชาต แผนระยะกลาง 5-10 ป เชน แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และแผนระยะสนต ากวา 5 ป เชน แผนประจ าป หรอแผนปฏบตการ เปนตน 1) การจดองคการ คอ เป น การจ ด โครงส ร า งขอ งอ าน าจหน าท ก ารบรหารงาน เชน อาจจดเปนแผนก ภาควชา ฝาย หมวด เปนตน 3) การบรหารงานบคคล คอ การจดหาบคคลและเจาหนาทมาปฏบตงาน เชน การวางแผนก าลงคน การก าหนดต าแหนง การก าหนดเงนเดอน การสรรหาบคคล การบรรจแตงตง การจดท าทะเบยนประวต การพฒนาบคลากร การประเมนผลงาน การพจารณาความดความชอบ การด าเนนการทางวนย สวสดการ เปนตน 4) การอ านวยการ การวนจฉยสงการ คอ การออกค าสง การน เทศงาน และ การควบค ม งาน 5 ) การประสานงาน คอ ประสานความรวมมอของบคลากรในองคการใหท างานประสานเชอมโยงถงกนและกนอ ย า งก ล ม ก ล น เพ อ ป ร ะ ส ท ธ ภ าพ ข อ งงา น 6 ) การรายงาน ค อ การรายงานผลของการปฏบตงานใหผบรหารระดบสงไดรบทราบ เชน เสนอเปนบนทกรายงาน การวจย การตรวจตรา เปนตน และการประชาสมพนธผลงาน 7) การงบประมาณ คอ งานวางแผนงานงบประมาณประจ าป เชน จดท างบประมาณประจ าป จดท าบญชการเงน และการควบคมรายรบรายจายของหนวยงาน เปนตน องคประกอบส าคญ 7 ประการนสามารถน ามาปรบใชในการบรหารและพฒนาองคการใหด าเนนไปสความส าเสรจตามเปาหมายทก าหนดไวได

วธการวจย การศกษาวจยครงน เปนการวจยเชงคณภาพ

(Qualitative Research) โดยม การเกบรวบรวมขอมลหลากหลายวธ ผวจยไดสรางรปแบบวธการจดกระบวนการวจยตามหลกการของการวจยแบบม

สวนรวม โดยแบงเปนระยะของการวจย (Research Phase) โดยมขนตอนการด าเนนงานดงน

1) การศกษาเอกสารและการพฒนาเครองมอ การศกษาเอกสารวรรณกรรมท เกยวของ

เพอสรางและพฒนาเครองมอ ไดแก การศกษาเอกสาร การสงเกตการณ การศกษาภาคสนาม การสมภาษณ การสนทนากลม การสอบถาม การประชมเชงปฏบตการ และการจดเวทเรยนร

2) การด าเนนการวจย ก าหนดระยะของการวจย (Research Phase) ดงน

ก. ระยะกอนท าการวจย (Pre – Research Phase) เปนการเตรยมพนทศกษาใหมความพรอมในการวจย ประกอบดวย การส ารวจชมชนดานสภาพพนท การสรางปฏสมพนธกบคนในพนทเพอการศกษาวจย

ข. ระยะการจดท าแผน (Planning Phase) เปนการรวมตดสนใจวางแผนกจกรรม ประกอบดวย การจดเวทสมมนาเรยนรเพอแลกเปลยนความรกบกลมผเชยวชาญดานพระพทธศาสนาลานนาและพระพทธศาสนาในภมภาคอนภมภาคลมแมน าโขง

3) ระยะการก าหนดแผนงาน เปนการประชมน าเสนอทางเลอก และสรางแผนปฏบต งานในการศกษาการจดการศกษาพระพทธศาสนาในเมองเชยงตง รฐฉาน สหภาพเมยนมาร

4) ระยะการน าแผนไปปฏบต ( Implemen tation Phase) เปนการขบเคลอนกจกรรมตามแผนงานประกอบดวย การจดกจกรรมศกษาเรยนรในพนท และการจดกจกรรมเชอมสายสมพนธในพนท

5) ระยะตดตามและประเมนผลการปฏบตงาน (Monitoring and Evaluation Phase) โดยการจดเวท เร ยนร น า เสนอผลการวจ ย ได ตรวจสอบ ป ระกอบ ด วย ก ารจ ด เวท ส ร ป บ ท เร ย น เพ อแลกเปลยนความคดเหน เรอง “พระพทธศาสนากบการศกษาในเมองเชยงตง” โดยวทยากร คอ พระมหาวชระ วชรญาโณ และ ผศ.ดร.วโรจน อนทนนท

มผเขารวมสมมนา จ านวน 53 รป/คน เมอวนท 27 กนยายน พ.ศ. 2555 ณ อาคาร มจร 1 มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม

ประชากรและกลมตวอยางทท าวจย เชยงใหม - เมองเชยงตง ประกอบดวยส านก

เรยนในจงหวดเชยงใหม 5 แหง ส านกเรยนวดบพพาราม ส านกเรยนวดสวนดอก ส านกเรยนวดเจดยอด ส านกเรยนพระธาตดอยสเทพ ส านกเรยนวดพระสงหและในเชยงตง 5 แหง ประกอบดวย โรงเรยนพระปรยตธรรมวดราชฐานหลวงหวขวง วดปาแดง วดหนองทอง วดสามคค วดยางเกยง และวดหนองนวน

2. ผใหขอมลส าคญ ผวจยไดท าการคดเลอกกลมตวอยางแบบ

เจาะจง (Purposive Sampling) ประกอบดวย กลมประชากรทใชในการสมภาษณทงสองฝายจงหวดเชยงใหม – เชยงตง ไดแก พระสงฆเถระผใหญทมหน าท ในการดแลการศกษาโรงเรยนละ 1 รป ผบรหารโรงเรยนละ 1 คน อาจารยครผสอน 5 โรงเรยนละ 2 คน และนกเรยนโรงเรยนละ 2 คน รวมกลมกลมตวอยางทงสนเปน 22 คน

การเกบรวมรวมขอมล 1. การเดนทางเกบขอมลในพนท สถานท

ด าเนนการ ไดแก เมองเชยงตง รฐฉาน สหภาพเมยนมาร

2 . เค ร อ งม อ แ ล ะ ก า ร ร ว บ ร ว ม ข อ ม ล ด าเนนการเกบรวบรวมขอมลจากกลมตวอยาง คอ พระสงฆและประชาชนในพนท กลมผน าทางศาสนาและวฒนธรรม นกวชาการพระพทธศาสนาและวฒนธรรม โดยใชเครองมอการวจยไดแก แบบสมภาษณ แบบสงเกตการณ ประเดนการสนทนากลม การจดเวทเรยนร สมดบนทกภาคสนาม อปกรณบนทกเสยง กลองบนทกภาพเคลอนไหวและกลองถายรป

3. การจดเวทสรปบทเรยนเพอแลกเปลยนความคดเหน เรอง “พระพทธศาสนากบการศกษาในเมองเชยงตง”

การวเคราะหขอมล คณ ะผ ว จ ยจะน าขอม ลท ได จากการเกบ

รวบรวมขอมลมาวเคราะหตรวจสอบกบค าถาม วตถประสงคและกรอบคดการวจย จากนนจงจะ

จดท าหมวดหมของขอมล พรอมทงน าเสนอในลกษณะของการอธบายเชงพรรณนา และจดท ารายงานการวจย โดยการน าเสนอแกกลมทเกยวของกบการวจย เพอรวมอภปรายเตมเตมจนกระทงไดขอมลทสมบรณจงจะจดท าเอกสารรายงานเพอเผยแพร

กรอบแนวความคดของการวจย

ผลการวจย ผลการศกษา เรอง เกลยวไหมสายสมพนธ

พระพทธศาสนากบวฒนธรรม 2 แผนดน: การจดการศ กษาพระพ ท ธศาสนาใน เชย งต ง ผลการศกษา แบงออกเปน 3 ประเดนหลก ดงตอไปน

1. ประวตศาสตรพระพทธศาสนาในเชยงตง การ เข าม าของศ าสนาพ ท ธน บ เป น การ

เปลยนแปลงครงส าคญของเชยงต ง ปรากฏในรปแบบของต านานเมองเชยงตง เพราะต านานเชยงตงใชวธการบนทกหรอบอกเลาตามจารตการบนทกประวตศาสตรของรฐไทโดยทวไป โดยผบนทกต านานสวนใหญเปนพระภกษ

พระพทธศาสนาในเชยงตงทสบตอมาจนถงปจจบนนน ในอดตฝายเมอง (ไทขน) ไดรบอทธพลจากเชยงใหมทแผขยายไปสเชยงตงถง 3 ครง คอครงแรกในป พ.ศ.1882 สมยพญาผายในพนเมองเชยงตงไดกลาวถงพระพทธศาสนาจากเชยงใหมสเชยงตง โดยพญาผายไดสงเจาเจดพนตพรอมกบดวยเหลาบรวารได 30,000 คน ภายในหมายมเถรหงเจาเปนประธานพรอมดวยพระสงฆ 4 รป คอ พระมหาหง

สาวด พระทสปญโญ พระธมมลงกา และพระธมมไตรโลก พรอมด วยลกศษยอก 8 รปไปเผยแผพระพทธศาสนาทเชยงตง (สงฆะ วรรณชย, 2522 : 48) ต านานมลศาสนาฝายยางกวง เชยงตง กกลาวถงพระพทธศาสนาเผยแผไปเชยงตงเปนครงแรกในสมยเจาผายเชนเดยวกน

พระพทธศาสนาเขาสเชยงตงในครงทสอง พระมหาสามเจาสชาโตอยเมองเชลยงไปศกษาทเมองมลาน (พมา) ไดพาเจาอนประยา (อนทปญญา) หรออนทมลไปเผยแผศาสนาทเมองเชยงตง ป พ.ศ. 1917 ตามต านานมลศาสนาฝายวดปาแดง พระสงฆนกายนประกอบศาสนกจรวมกบฝายสวนดอกได ยนยนจากหลกฐานต านานมลศาสนาฝายวดสวนดอกยางกวง เมองเชยงตง

ในครงทสาม ตามพนวดปาแดงฉบบภาษาไทขนกไดกลาวถงพระพทธศาสนาทเขามาสเชยงตง โดยการน าของพระญาณคมภรเถระ นกายลงกาวงศใหม หรอนกายวดปาแดงไปส เชยงตง ซ งไดรบอาราธนาจากพญาศรสทธมมจฬามณ เจาผครองเมองเชยงตงไดแตงตงพญาหลวงชอสรวงสะ พรอม

ดวยบรวารมาอาราธนา พระญาณคมภรเถระกรบอาราธนาน าพทธศาสนานกายปาแดงไปเผยแผทเชยงตง

ปจจบนประชากรสวนใหญในเมองเชยงตงเปนชาวไทขน ไทใหญและพมา ซงนบถอพระพทธศาสนา ดงนนในตวเมองเชยงตงทตงของแตละวดจะไมอยหางไกลกน จ านวนวดในเมองเชยงตงทงวดฝายเมอง (ไทขน) ม 33 วด ฝายไต (ไทใหญ) ม 8 วด และฝายมาน (พมา) ม 3 วด รวมแลว 44 วด สถตจ านวนวดในปจจบนของเมองเชยงตงมจ านวน 313 วด มพระภกษทงสน จ านวน 693 รป สามเณร จ านวน 3,017 รป แมช จ านวน 45 คน (พระมหาแสง สมโน, 2555)

ในเชยงตง โดยปกตหมบานหนงตองมวดพทธตงประจ าอยหนงวด อยางไรกตาม ในเมองเชยงตงเองกมการนบถอศาสนาหลายศาสนา ดงนนจะพบเหนโบสถครสตทงนกายคาทอลก และนกายโปแตสแตนสตงอยในเมอง ศาสนกสวนใหญเปนชาวไทใหญและชาวเขา และยงมมสยดและสเหราของศาสนาอสลาม นอกจากนยงมเทวสถานของศาสนาฮนดจากอนเดยอกดวย

2 . ร ป แ บ บ แ ล ะ ล ก ษ ณ ะ ก า ร ศ ก ษ าพระพทธศาสนาในเชยงตง

ในอดตการศกษาของคณะสงฆไทขน เมองเชยงตง ตงแตอดตเปนการศกษาแบบดงเดมคอจะตองศกษาเลาเรยนลกษณะภาษาไทขนกอน เมอศกษาภาษาไทขนจนอานออกเขยนไดแลว ตอมาจะตองทองจ าบทสวดมนต เมอทองจ าบทสวดมนตไดจนคลองทกบทแลว กจะเรมเขาสการศกษาพระปรยตธรรมแบบเกา กคอการอานพระธรรมค าสอนของพระพทธเจาจากคมภ รใบลานใหคลอง รวมถงการศกษาเทคนคและวธการเทศน ตามแบบเบาโบราณทสบทอดกนมาตงแตโบราณ เมอรวธและท านองการเทศนาแลว กจะเปนการเทศนโปรดญาตโยม ในเทศกาลตางๆ เชนเทศกาลเขาพรรษา ออกพรรษา งานท าบญขนบานใหม งานท าบญอทศไปหา

คนตาย การเทศนาธรรมเพอคนปวย การเทศนาธรรมในพธกรรมเฉลมฉลองศาสนวตถของวดในเทศกาลตางๆ ตลอดถงพธกรรมและกจกรรมอนๆทเกยวของกบพทธศาสนา ดงนนผทเขามาบวชเปนพระเปนสามเณรในเมองเชยงตงจะตองศกษาหาความรดงทกลาวมานนเปนเบองตนกอน เพอทจะรกษาองคความรแบบดงเดมทสบทอดกนมาเปนเวลาชานาน นบตงแตพระพทธศาสนาเขาสเชยงตง เมอพระเณรไดศกษาความรแบบเบาโบราณไดแลว กจะเรมศกษาความรทสงขนทมอยในพทธศาสนา ซงมลกษณะเชนเดยวกบการเรยนของพระสงฆลานนาในอดตประมาณ 50-60 ป เปนการเรยนพระธรรมวนยแบบอาศยการทองจ า พระภกษและสามเณรใหมทผานการบวชในพทธศาสนาเมองเชยงตงแลว จะตองเรมเขารบการศกษาซงมทงระบบการศกษาทเปนแบบ “พระปรยต” คอ การศกษาในหลกสตรการศกษาคณะสงฆเชยงตง และ “ปฏบต” คอ การถอปฏบตดวยวนยของสงฆ และพระภกษสงฆสามเณรเชยงตงทกรปทประสงคจะเรยนตอในระดบโรงเรยนพระปรยตธรรมตงแตชนตน ชนกลาง ชนปลาย สามเณรหรอภกษนนจะตองสอบผานหลกสตรทเรยกวา ชนมล – ปฐมะ อนเปนขนพนฐานของการเรยนพระปรยตธรรมมากอน โดยการเรยนชนมลเหลาน พระภกษสงฆสามเณรเชยงตง สามารถเรยนจากเจาอาวาสหรอพระภกษทวดของตนเองได และเมอสามารถทองจ าไดหมดแลวกจะมการสอบจบ ซงเปนลกษณะการสอบแบบปรยตธรรมของประเทศไทยสมยกอน คอ การสอบปากเปลา สถานทสอบจะอยทวดของตนหรอวดในตวเมองเชยงตงกคอ วดราชฐานหลวงหวขวง ซงม พระอคคสทธมมโชตกะ หรอครบาสาม โชตโก เปนเจาส านกและแมกองธรรมบาลสนามหลวง เมอสามเณรสามารถสอบผานชนมล-ปฐมะไดแลว กจะเรมเรยนในโรงเรยนพระปรยตธรรมในชนปฐมะ ชนทต ยะ และ ชนตตยะ ตามล าดบ หลงจากนนเมอเรยนจบชนนกธรรมทงหมดแลวบางส านกเรยนกจะมการก าหนดเรยนวชาโหราศาสตร

ซงการเรยนวชาโหราศาสตรนนบางส านกจะอนญาตใหเรยนตามความสมครใจของผเรยนเอง

ปจจบนการศกษาของคณะสงฆเมองเชยงตงเรมตนจากการเรยนการสอนทมอยสองลกษณะคอ การเรยนในระดบโรงเรยนทรฐบาลพมาจดให คอ “ระบบตาน” หรอชนการศกษาจะเรมตงแต ๑-๑๐ เปนลกษณะการศกษาภาคบงคบของรฐบาล แตไมบงคบประชาชนใหเรยนดวยประกอบกบคนกลมไทไมนยมเรยนเพราะการเรยนในระบบการศกษาดงกลาวใชภาษาพมาในการเรยนการสอน ซงในโรงเรยนดงกลาวมการสอนวชาภาพมาซงมหลกสตรมาจากสวนการศกษากลางของพมา แตการเรยนในลกษณะดงกลาว สถานะความเปนพระสงฆสามารถเรยนไดถงแคตาน 5 เทยบเทากบมธยมศกษาปท 3 ของระบบการศกษาในประเทศไทย ในลกษณะทสองเปนการเรยนการสอนระดบชนนกธรรมนบตงแตป พ.ศ. 2491 เปนตนมา โดยมส านกเรยนใหญอยทวดราชฐานหลวงหวขวง เมองเชยงตง แบงเปนล าดบชนการเรยนการสอนอย 7 ชน คอ

1. ชนมล เปนหลกสตรวาดวยการเรยนอกขระไทขน โดยวดผลจากการอานออกเขยนไดของผเรยน การเรยนในชนนจะเรยนทวดของตนโดยมเจาอาวาสเปนครผสอน การเรยนชนนเดมไมมการสอบ แตปจจบนก าหนดใหมการสอบเชนเดยวกบชนปฐมะ

2. ชนปฐมะ เปนหลกสตรวาดวยการเรยนบทสวดมนต โดยใชวธการทองจ าทงหมด การเรยนชนดงกลาวจะเรยนทวดของตนเอง แตเมอถงเวลาสอบจะตองไปสอบทส านกเรยนใหญ คอ วดราชสณฐานหลวงหวขวง ดวยวธการสอบแบบปากเปลา เมอสอบผานจงเลอนชนเขาไปเรยนในระดบพระปรยตธรรม

3. ธรรมศกษาชนตน หรอนกธรรมชนตร 4. ธรรมศกษาชนกลาง หรอนกธรรมชนโท 5. ธรรมศกษาชนปลาย หรอนกธรรมชนเอก 6. หลกสตรวชาบาลไวยากรณเบองตนและการ

แปลภาษาบาลหรอเปรยญธรรมประโยค 1-2

7. หลกสตรวชาบาลไวยากรณชนสงและการแปลภาษาบาลหรอเปรยญธรรมประโยค 5-6 ถอเปนระดบชนท เทยบไดกบวฒมธยมศกษาปท 6 ของการศกษาในประเทศไทยทเดมสมยกอน

3. สภาพปญหาและแนวทางในการพฒนาระบบการจดการศกษาของคณะสงฆเชยงตง

3.1 สภาพปญหาและสาเหตและปจจยในการจดการศกษาของคณะสงฆเชยงตง

1. ปญหาการศกษาของคณะสงฆเชยงตงมปญหาเรองงบประมาณทจะน ามาจดการศกษาไดอยางเปนระบบและตอเนอง

2. ปญหาเรองขาดครสอน ตองการครสอนทมความรตรงกบวชาทสอนเปนจ านวนมาก

3. รฐบาลพมายงใหการสนบสนน ในดานการศกษาแกชาตพนธนอยมาก

4. ปญหาเรองการจดการศกษา ขาดการวางแผนและการจดระบบการศกษาท ม ความสอดคลองกบชาตพนธ

5. ปญหาขาดนกวชาการและผทมความรมาชวยจดระบบการศกษาใหกบคณะสงฆเมองเชยงตง

6. ปญหาขาดการวางระบบการศกษาของคณะสงฆเชยงตงใหเปนระบบแบบเมองไทยและเปนการจดระบบทยงยน

3.2 แน วทางใน การพฒ นาระบ บการจ ดการศกษาของคณะสงฆเชยงตง มดงน

1. คณะสงฆเมองเชยงตงตองการจดระบบการศ ก ษ าอย า ง เป น ระบ บ ม แบ บ แผ น แล ะยทธศาสตรในการพฒนา เชน ครผสอน บคลากรทมค วามร ผ เร ยน โรงเร ยน อ ป กรณ การศ กษ า งบประมาณ ทนการศกษา กองทนเพ อพฒนาก ารศ ก ษ า เพ อ น า ม าพ ฒ น าค ณ ะ ส งฆ แ ล ะพทธศาสนกชนในเชยงตงใหมความรความเขาใจในพระพทธศาสนามากยงขน

2. การศกษาตอ การไดงานท า การสนบสนนจากรฐบาลพมา องคกรทงในและตางประเทศ มความตองการอยางมาก ตองการอยางมากเกยวกบ

การสนบสนน เชนความรวมมอกบองกรพทธศาสนกสมพนธแหงโลก หนวยงาน กองทน มลนธตางๆทเปนหนวยงานของชาวพทธ ทตองการมากทสดโดยเฉพาะความรวมมอทกดานจากรฐบาลพมาและรฐบาลตางประเทศทนบถอพทธศาสนาใหความชวยเหลอ ขบเคลอน จดระบบสงทเปนองคความรในเรองพระพทธศาสนาไดอยางเปนระบบ

3 . แนวทางพฒนาความร วมม อ เก ย วกบพระพทธศาสนา การศกษาและศลปวฒนธรรมในภมภ าคอาเซยน การท กล มประเทศใน เอเชยตะวนออกเฉยงใตหรอทเรยกวากลมอาเซยน จะมขอตกลงรวมมอกนในดานเศรษฐกจ และวฒนธรรม ภาษา ศลปะและศาสนารวมกน ในป พ.ศ. 2558 ในความเหนสวนตวมความเหนวานบไดวาเปนสงทด ทกลมประเทศในอาเซยนท าความรวมมอ ในดานตางๆ รวมกนจะท าใหระบบแนวทางพฒนาและความรวมมอตางๆ ในเมองเชยงตงและประเทศมาน (พมา) พฒ นาการไป ในท ศทางท ด ก ว าท เป นอย เ ช น พระพทธศาสนา การจดการศกษา ศลปวฒนธรรม สาธารณสขขนพนฐาน ถนนหนทาง การขนสงคมนาคม การเมองการปกครอง การเคารพในกฎหมาย และเคารพในสทธมนษยธรรม ในพมาจะเปนการเปดหเปดตาประชาชนใหไดรบขอมลขาวสารจากเทคโนโลย และสาระสนเทศนจากภายนอกมากขน ทงยงจะเปนการเปดโอกาสใหรฐบาลพมามเหตผลและระมดระวงในการรบฟงความคดเหนของผคนในชาตดวย โดยเฉพาะชนกลมนอยใหมากยงขนกวาทเปนอยในปจจบน และอกประเดนหนงถาเรามองมองคนเชยงตงในฐานะทเปนชาวพทธใหลกลงไป เราจะเหนวามเพชรเมดงามทอยภายในจตใจของเขาอกอยางหนง คอ “จตส านกกบความกตญญตอบรรพบรษในชาตของตนเอง” มากอกประการหนงถารฐบาลพมาไมใหความรวมมอในการพฒนากบกลมประเทศอาเซยนในขอตกลง ในความรวมมอระหวางกนกจะท าใหขดตอความชอบธรรม ในสายตาของสมาชกในกลมประเทศอาเซยน เพอทจะใหเกดการ

พฒนาในทกดานจงมความเหนวารฐบาลพมานาจะหนมาปรองดองและพฒนาความรวมมอกบชนกลมนอยในชาต เพอสรางความสามคคใหเกดขน เพอสรางภาพลกษณทดงามใหกบรฐบาลพมา ในการสรางสมพนธภาพทดตอกลมประเทศอาเซยนและตอประเทศตางๆทวโลก

อภปรายผลการวจย พระพทธศาสนาในเชยงตงทสบตอมาจนถง

ปจจบนนน ในอดตฝายเมอง (ไทขน) ไดรบอทธพลจากเชยงใหมทแผขยายไปสเชยงตง

1. ประวตศาสตรพระพทธศาสนาในเชยงตง พระพทธศาสนาเขามาเผยแพรในเชยงตงนบวา

เปนการเปลยนแปลงครงส าคญอยางยง ปรากฏในรปแบบของต านานเมองเชยงตงวาไดรบอทธพลจากเชยงใหมทแผขยายไปสเชยงตงถง 3 ครง คอครงแรกในป พ.ศ.1882 สมยพญาผายในพนเมองเชยงตงไดกลาวถงพระพทธศาสนาจากเชยงใหมสเชยงตง ครงทสอง พระมหาสามเจาสชาโตอยเมองเชลยงไปศกษาท เมองมลาน (พมา) ไดพาเจาอนประยา (อนทปญญา) หรออนทมลไปเผยแผศาสนาทเมองเชยงตง ป พ.ศ. 1917 ในครงทสาม ตามพนวดปาแดงฉบบภาษาไทขนกไดกลาวถงพระพทธศาสนาทเขามาสเชยงตง โดยการน าของพระญาณคมภรเถระ นกายลงกาวงศใหม หรอนกายวดปาแดงไปส เชยงตง สอดคลองกบงานวจย เรองความเปนมาของการประกาศใหพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาตพมาใน ค.ศ. 1961 พบวา ปจจยทรฐบาลพมาประกาศใหพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาต เพราะ การทพระพทธศาสนาทยงคงมการสบเนองจากสงคมจารต จนถงยคอาณานคม มการน าปรชญาทางศาสนาพทธมาตความใหมโดย นกชาตนยม เพอใหสมพนธกนกบแนวทางการเมองและระบบเศรษฐกจแผนใหม จนมาถงยคหลงรบ เอกราชนกชาตนยมกลายเปนนกการเมองและยงคงน าแนวคดทางศาสนามาใชกบการเมองอยางตอเนอง เชน สงคมนยม คอมมวนสต

และมารกซพรอมกบบทบาทของผน าอยางอนถอเครงตามหลกศาสนาและหวงวาพทธศาสนาจะเปนสงทเชอมประชาชนในชาตเกดความสงบสขและเปนการแกปญหาการกบฏของชนกลมนอย (ตร จตรานน.บทคดยอ : 2548)

2. รปแบบและล กษณ ะการศ กษ าของพระพทธศาสนาในเชยงตง

การจดการศกษาเมองเชยงตง ตงแตอดตเปนการศกษาแบบดงเดม คอ จะตองศกษาเลาเรยนลกษณะภาษาไทขนกอน จนอานออกเขยนไดแลว ทองจ าบทสวดมนต เรมเขาสการศกษาพระปรยตธรรมแบบเกา ในปจจบนวา “โรงเรยนพระปรยต” ตงอยทบรเวณวดราชสณฐานหลวงหวขวง เมองเชยงตงปจจบนถอเปนลกษณะระบบการศกษาทเกดขนภายในวด คานยมของชาวเมองเชยงตงในการใหบตรหลานทเปนเพศชายเขามาบวชในพระพทธศาสนา ในปจจบนมการเขามาศกษาในประเทศไทยเปนจ านวนมาก สอดคลองกบงานวจย เรองการยายถนเพอการศกษา และการเปลยนสถานะทางสงคม : กรณศกษาพระเชยงตงทเขามาศกษาในมหาวทยาลยสงฆ จงหวดเชยงใหม พบวา สาเหตทเปนอทธพลปจจยท าใหเกดพฤตกรรมการยายถนของพระสงฆเมองเชยงตง เกดจากอทธพลปจจยผลกดนและปจจยดงดด 4 ประการดวยกน กลาวคอ ประการท 1 อทธพลปจจยจากสถานการณทางสงคมเมองเชยงตง ภายใตการเมองการปกครองระบอบรฐบาลทหารแหงสหภาพเมยนมาร(ประเทศพมา) ประการท 2 จดออนทางดานการศกษาพระสงฆเมองเชยงตง คอ ความดอยโอกาสและพนททางการศกษา และการศกษาในปจจบนมลกษณะของการปดกนโอกาสทางศกษา ประกอบกบหลกสตรการศกษาทงทเปนหลกสตรการศกษาจากรฐบาลพมา และหลกสตรการศกษาพระปรยตธรรมในพระพทธศาสนา หรอองคกรคณะสงฆเมองเชยงตงไมมระเบยบแบบแผนทแนนอน อกท งไม เปนท ยอมรบในคณภาพทางการศกษา ประการท 3 ปรากฏมสถานศกษาทไดรบ

การยอมรบในคณภาพทางการศกษาในประเทศเพอนบาน เชน ประเทศไทย เปดโอกาสทางการศกษาใหแกพระสงฆตางชาต และมการรองรบการเขามาศกษาของพระสงฆเมองเชยงตง จากความรวมมอของโครงการศนยศกษาพระพทธศาสนาประเทศเพอนบาน มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณ ราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม ประการท 4 ภายหลงส าเรจการศกษาจากตางประเทศของพระสงฆเมองเชยงตงแลว มการเปลยนแปลงสถานะทางสงคมทดขน เกดการยอมรบในคณภาพหรอวฒทางการศกษาไดรบมาจากการศกษาเลาเรยนในประเทศไทย จากความไมแนนอนของสถานการณทางสงคม การเมอง และการปกครองเมองเชยงตงภายใตระบอบการปกครองรฐบาลทหารพมา ซงเปนสาเหตทท าใหเกดการเปลยนแปลงลกษณะวถชวตจากการอยอยางสงบเรยบงาย จนกระทงกลายมาเปนวถชวตทตองดนรนเพ อสถานะและความอยรอดในสงคม ปจจบนลกษณะการปดกนความเจรญในสงคมกลมชาวไทขน เมองเชยงตงนน มปรากฏภาพทออกสสายตาชาวโลก คอ ความเจรญบนพนฐานการใชชวตทเรยบงายของประชาชน แตในความเปนจรงแลว สงทปรากฏออกมาสสายตาสงคมชาวโลกดงกลาว คอ ความเจรญทถกจ ากดระดบความพอด จากอ านาจของรฐบาลทหารพมาทคอยบบบงคบใหชาวไทขน เมองเชยงตงจ าตองถอปฏบตตาม หนทางเดยวทจะสามารถชวยใหหลดพนสถานะดงกลาวนไดวธหนง คอ การยกระดบสถานะของตนเองด วยระบบการศกษา และการศกษานเปนชองทางหนงทท าใหชาวเมองเชยงตงพบกบโอกาสทดตางๆ อนจะน าไปสความเจรญอยางแทจรงตอไปได ประเดน คอ ขาดสทธความเทาเทยม แตจตส านกในชาตพนธของชาวเชยงตงไดแสดงออกตอความเปนผรกชาตและมความกตญญตอชาตตนเองเปนอยางดยงถงแมจะอยภายใตอ านาจการปกครองรฐบาลทหารพมากตาม (อนสรณ บญเรอง. บทคด : 2551).

3. สภาพปญหาและแนวทางในการพฒนาระบบการศกษาของคณะสงฆเชยงตง

ปญหาการศกษาของคณะสงฆเชยงตง มปญหาเรองงบประมาณ ขาดครสอน ขาดการวางแผนและการจดระบบการศกษา โดยมแนวทางในการพฒนาระบบการจดการศกษาของคณะสงฆเชยงตง คอ การจดระบบการศกษาอยางใหชดเจน มแบบแผนและยทธศาสตรในการพฒนา การศกษาตอ การไดงานท า การสนบสนนจากรฐบาลพมา องคกรทงใน ตางประเทศและกลมประชาคมอาเซยน สอดคลองกบการศกษา เรอง “บทบาทพระสงฆในฐานะผเชอมความสมพนธทางวฒนธรรมภาคเหนอตอนบนของไทยกบรฐฉานของพมา” ซงศกษาขนบธรรมเนยม ประเพณ ทไดรบอทธพลจากพทธศาสนาทปรากฏในส งค ม ล าน น า – ร ฐ ฉ าน แ ล ะศ ก ษ าท ศ ท างความสมพนธทใชพระพทธศาสนาในฐานะทางเลอกทเหมาะสมด าเนนความสมพนธทยงยนกบประเทศพมา พบวาบทบาทของพระสงฆ 3 รป ทส าคญ คอ ครบาบญ ชม ญาณส วโร วดดอนเรอง เมองพง ประเทศพมา พระอธการอานนท อาทตตธมโม วดทากระดาษ อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม และพระครวนพทกษ (เขอนค า อตตสนโต) วดพระพทธบาทตากผา อ าเภอปาซาง จงหวดล าพน อาศยกจกรรมทางพทธศาสนา การอนรกษขนบธรรมเนยม และประเพณ เปนปจจยในการสงเสรมความสมพนธระหวางลานนา - รฐฉาน และความสมพนธระหวางประชาชนทงสองดนแดน (อดม ธรพฒนานนทกล. บทคดยอ : 2545).

สรป พระพทธศาสนาเขามาเผยแพรในเชยงตงนบวา

เปนการเปลยนแปลงครงส าคญอยางยง ปรากฏในรปแบบของต านานเมองเชยงตงวาไดรบอทธพลจากเชยงใหมทแผขยายไปสเชยงตงถง 3 ครง การศกษาของคณะสงฆไทขน เมองเชยงตง ตงแตอดตเปนการศกษาแบบดงเดมคอ ศกษาเลาเรยนภาษาไทขน

ต อมาท องจ าบทสวดมนต แล ว ก จะ เร ม เข าสการศกษาพระปรยตธรรมแบบเกา เปนการเรยนการสอนระดบชนนกธรรม แบงเปน 7 ชน ปญหาและแนวทางในการพฒนาระบบการจดการศกษาของคณะสงฆ เชยงตง ปญหาดานงบประมาณ ขาดบคลากรในการสอน สวนแนวทางการพฒนาตองวางระบบการศกษาอยางเปนใหชดเจน มแบบแผนและยทธศาสตรในการพฒนา มง การศกษาตอ การไดงานท า การสนบสนนจากรฐบาลพมา สรปแลวระบบปกครองย งต องปรบปร งและพ ฒ นาอก เยอะพอสมควรเปนตน

ขอเสนอแนะ 1. ควรมการน าผลการวจยไปใชในการก าหนด

แผนงานพฒนาการจดการศกษาและการแลกเปลยนระหวางคณะสงฆไทยกบคณะสงฆเชยงตง โดยมความรวมมอกนระหวางหนวยงานภาครฐระหวางประเทศเพอพฒนาระบบการศกษาของเมองเชยงตงเพอรองรบตอการเขาสความเปนอาเซยนรวมกนของภมภาคอนภมภาคลมแมน าโขง

2. ควรมการศกษาวจยเกยวกบความสมพนธในดานอนๆ เชน เศรษฐกจ การเมอง สงคม และวฒนธรรม ตลอดถงการศกษาการพฒนาการทองเทยว และการแลกเปลยนทางวฒนธรรมเพอน ามาใชเปนฐานแนวคดในการพฒนาภมภาครวมกนอยางยงยน

กตตกรรมประกาศ การวจยครงน ไดรบทนสนบสนนภายใตเกลยว

ไหมสายสมพนธพทธศาสนวฒนธรรมสองแผนดน เปนทนสนบสนนการด าเนนโครงการของฝายวชาการและวจย ประจ าปงบประมาณ 2555

คณะผวจยขอนมสการขอบคณผบรหารและคณะกรรมการของมหาวทยาลย ทไดพจารณาใหทนอดหนนการวจยครงน ขอขอบคณคณะสงฆและประชาชนเมองเชยงตง รฐฉาน สหภาพเมยนมาร ทไดอนเคราะหการด าเนนงานเกบรวบรวมขอมลและให

สมภาษณในประเดนตางๆ เปนอยางด ตลอดถงนสตระดบบณฑตศกษาของมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม สาขาวชาภาษาพระพทธศาสนาแล ะป ระช าชน ท ส น ใจท ให ค ว าม ร วม ม อ ใน การเขารวมสมมนาเกยวกบด าเนนงานวจยใหส าเรจลลวงไปดวยด

ขอขอบคณคณะทปรกษาโครงการวจย และผมสวนเกยวของทกทานท ได เมตตานเคราะหเสนอขอคดเหนและตรวจสอบเครองมอการวจยเปนอยางดยง คณะผวจยหวงวาจะไดรบขอเสนอแนะอนจะเปนประโยชน ในการพฒนาการศกษางานวจยทางดานพระพทธศาสนาสบตอไป

เอกสารอางอง

คมอพระสงฆาธการวาดวย พระราชบญญตคณะสงฆ กฎหมายทเกยวของกบพระสงฆาธการ กฎ ระเบยบ ค าสง ประกาศ มต เกยวกบการปกครองคณะสงฆ. กรงเทพฯ : โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต.

เชยงใหม: ศนยหนงสอ. ตร จตรานน. (2548). ความเปนมาของการ

ประกาศใหพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาตของพมาใน ค.ศ. 1961. กรงเทพ: สาขาวชาประวตศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

ทว สวางปญญากร. (2529) ต านานเมองเชยงตง ปรวรรต จากตนฉบบอกษรไทยเขน. เชยงใหม:ศนยหนงสอมหาวทยาลยเชยงใหม.

ธรวฒ ประทมนพรตน. (2530). การบรหารและการนเทศการศกษา.

บศรา เขมทอง. (2542). คณลกษณะของผบรหารตามความคดเหนของพนกงานธนาคารทตงในเขตอ าเภอเมอง จงหวดชลบร. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยศรปทม วทยาเขตชลบร.

ประเสรฐ ณ นคร. (2537) ต านานมลศาสนาเชยงใหมและเชยงตง. กรงเทพฯ: สมาคมประวตศาสตรแหงประเทศไทย.

ปราณ ศรธรณ พทลง. (2528) . สารตถคด เหนอแควนแดนสยาม. เชยงใหม: ลานนาสาร.

รตนาพร เศรษฐกล. (2537). ประวตศาสตรเมองเชยงตง. เรองเมองเชยงตง. เชยงใหม : สรวงศ บคเซนเตอร. สถาบนสงเสรมและพฒนาการพระศาสนา ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต. (2547).

สงฆะ วรรณชย. (2522). โคลงมงทรารบเชยงใหม. อดม ธรพฒนานนทกล. บทบาทของพระสงฆใน

ฐานะผเชอมความสมพนธทางวฒนธรรมบรเวณภาคเหนอตอนบนของไทยกบรฐฉานของพมา (พ.ศ.2525-2544),(2545). วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต. สาขาวชาภมภาคศกษา. บณฑตวทยาลย. มหาวทยาลยเชยงใหม.

ศกษาวเคราะหความเชอเรองการเขาทรงของชาวพทธในเขตเทศบาลนครล าปาง An Analytical Study of Spirit Dediumship of Buddhist in Lampang City

Municipality

พระมนตร อธจตโต (สสสนทร)1* Phramontree Athijitto (Sassintron)1*

1 303 wát-sing chai Wang Khwa Rd., Hua Wiang, Muang Lampang, Lampang * Corresponding author e-mail: Atijito0526@gmail.com

บทคดยอ

การวจยเรอง “ความเชอเรองการเขาทรงของชาวพทธในเขตเทศบาลนครล าปาง” เพอศกษาแนวคดความเชอเรองการเขาทรงในบรบททวไป ความเชอการเขาทรงตามทปรากฏในคมภรพระพทธศาสนา และวเคราะหความเชอเรองการเขาทรงของชาวพทธในเขตเทศบาลนครล าปาง การวจยนเปนการศกษาวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยมวธด าเนนการวจย คอ ศกษาขอมลขนปฐมภม (Primary Sources) โดยศกษาคนควาจากคมภรพระไตรปฎก และขอมลขนทตยภม (Secondary Sources) โดยศกษาคนควาจากคมภร อรรถกถา ฎกา ต าราเอกสารทางวชาการ และงานวจยทเกยวของ มการสมภาษณเชงลกผใหขอมล แบงประเภทผทเปนรางทรงทมต าหนกทรงอยในเขตเทศบาลนครล าปาง และผทเคยใชบรการการเขาทรงในเขตเทศบาลนครล าปาง จ านวน 9 คน จากนนรวบรวมขอมล วเคราะห สรปผลการวจย และน าเสนอผลการวจย ความเชอของมนษยเกดมาจากความกลว เมอกลวจงตองหาสงหนงสงใดทอยรอบๆ ตวทเชอวาสงทเหนนนศกดสทธวเศษกวาตน ในสมยพทธกาลพระพทธองคทรงใหภกษเวนขาดมใหกระท าเปนรางทรงหรอคนทรงเจาเนองจากเปนการเลยงชพโดยทางผดเพราะเปนเดรจฉานวชา ซงไมใชแนวทางทถกตองในการบรรลมรรคผลนพพาน หลกธรรมทางพระพทธศาสนาทเกยวกบความเชอเรองการเขาทรงของชาวพทธ พบวา หลกศรทธา 4 การเชอเรองกฎแหงกรรม เชอผลของกรรม เชอความทสตวมกรรมเปนของของตนและเชอวาพระตถาคตวาทรงเปนพระสมมา หลกโยน (ก าเนด) 4 เปนการจ าแนกสตวตามลกษณะการเกด 4 ประเภท ภม 4 คอ กามาวจรภม รปาวจรภมอรปาวจรภม โลกตตรภมภม เปนสถานทซงสรรพสตวทงหลายจะตองไปตามบญกรรม และชาวพทธในเขตเทศบาลนครล าปาง มความเชอเรองการเขาทรงวา รางทรง คอ ตวแทนของผเทพผมอ านาจมอทธฤทธสามารถดลบนดาลสงตาง ๆ ตามทรองขอ บนดาลโชคลาภ และเชอวาเจาทรงสามารถรกษาโรคภยไขเจบตางๆใหหายได คณคาของการเขาทรงมคณคาดวยกน 4 ดานคอ ดานประเพณและวฒนธรรม ดานสงคม ดานเศรษฐกจ และดานการเมอง

ค าส าคญ :ความเชอของชาวพทธ, การเขาทรง

Abstract The research “The Belief on the Buddhists’ Spiritual Mediums in Lampang Municipality” was to study

the general conceptions of spiritual mediums or Séances, the concept of spiritual mediums in the Buddhist scriptures, and to analyze the Séances in Lampang Municipality. This is a qualitative research. The research methods are: searching informations from primary sources of Tipitaka, and secondary sources of Commentaries and Sub-commentaries, academic Textbooks and related researches. The depth interviews are also functioned. There are nine interviewees divided into 2 groups: who are spiritual mediums located in Lampang Municipality and who use the services of Séances in that area. All data sources have been collected, analyzed, summarized and presented respectively. Human beliefs were caused of fear. When the fear occurred, one finds something around that is miracle-working for oneself. In the Buddha’s lifetime, He taught to refrain to be as a spiritual

medium because of wrong livelihood. This is not the way to attain Nibbāna(the summum bonum). The Buddha-dhammas related to the spiritual mediums of Buddhists are : 1) Saddhā (belief); belief in Kamma, belief in the consequences of actions, belief in the individual ownership of action and confidence in the Enlightenment of the Buddha, and 2) Yoni (ways of birth) linking with Bhūmi (degrees of spiritual development); Kāmāvacara-bhūmi (sensuous plane), Rūpāvacara-bhūmi (form-plane), Arūpāvacara-bhūmi (formless-plane) and Lokuttara-bhūmi (supramandane-plane). All living creatures are living in these planes by its actions. The belief on the spiritual mediums of Buddhists in Lampang Municipality is that the spiritual mediums are representing gods who have so much power and can inspire a fortune as well as remedy illness. Last, the benefits of Séances can be divided into 4 aspects: the tradition and culture, the social, the economic and the political one.

Keywords: The Belief on the Buddhists, Spiritual Mediums

บทน า ความเชอและพ ธกรรมเปนส วนหน งของ

วฒนธรรมทมการถายทอด ซงความเชอนนเปนเรองนามธรรมทเชอมโยงระหวางบคคลกบกลมชนและระหวางกลมชนกบสภาพแวดลอมแมวาบคคลแตละบคคลจะมความเชอเปนของตนเอง แตระบบความเชอของบคคลกเปนพนฐานในการรองรบการอยรวมกนของกลม แตระบบความเชอของบคคลกเปนพนฐานในการรองรบการอยรวมกนของกลม เพราะบคคลทอยในกลมชนเดยวกนจะผานสถาบนแหงการเรยนรทางสงคมมาคลายคลงกน และสอทจะใหการเรยนรทางสงคมกจะน าจรยธรรมของศาสนาในสงคมนนๆ มาใหการกลอมเกลาสมาชกของกลมชนเพอใหมความเชอทคลายคลงกนในทางวฒนธรรม ส าหรบในสวนของพธกรรมนนเปนสญลกษณทตอกย าคณคาทางวฒนธรรมทแสดงออก โดยการกระท าและถอยค าซงในฐานะทเปนสวนหนงของขนบธรรมเนยมประเพณของกลมชน พธกรรมเปนสงสะทอนใหเหนถงชวตความเปนอยความคดเหนความรสกของสมาชกในชมชนนนดวย การประกอบพธกรรมชวยใหเข า ใจ ค ว าม ส ม พ น ธ ท า งส งค ม ใน เร อ งข อ งความสมพนธระหวางมนษยกบสภาพแวดลอมตามธรรมชาตและมนษยกบส งทอย เหนอธรรมชาต (สมบรณ สขส าราญ. 2533 : 45)

ความเชอในชมชนนนเปนความเชอเฉพาะกลมคน เปนความเชอทสรางแนวทางการปฏบตตนใหอย

รวมกนในสงคมเดยวกนอยางมความสข ถงแมความเชออาจจะไมไดรบการยอมรบจากสงคมอน ความเชอในสวนหลกค าสอนทางพระพทธศาสนาซงถอวาการพฒนาศกยภาพของมนษยเปนทางทจะพงท าไดดวยความสามารถของตนพระพทธองคทรงสอนใหมนษยใชศรทธาทประกอบดวยปญญาเปนเครองก ากบในเรองความเชอโดยยดหลกกาลามสตรทรงใหใชเหตผลพจารณาในสงตางๆวาสมควรเพยงใดทจะเชอไดและใหเชอเรองกรรมเปนส าคญและพงพระรตนตรยดทสดในขณะทสมบรณสขส าราญ (2530 : 21)ไดจดใหความเชอทางพระพทธศาสนาของประชาชนในสงคมแบบชาวบานเปนความเชอในหลกค าสงสอนของพระพทธศาสนาผสมผสานกบลทธพราหมณและความเชอในเรองไสยศาสตรหรอผสางเทวดา (วญญาณนยม) การทรงเจาเขาผจงเปนการเชอมตอระหวางความเชอทางพระพทธศาสนาแบบดงเดมกบสมยใหมแตกอนเรองทรงเจาเขาผเปนชอเฉพาะทองถนแตในชวง 10–20 ปทผานมามความเชอทหลากหลายขนมการพฒนามากขนลทธทรงเจาเขาผ จงเปนสวนหนงของบรบทของความเชอและพธกรรมทางศาสนา (พระมหาทวศกด ใครบตร . 2544) สวน ทววฒน ปณฑรกววฒน (2543: 105-115) กลาววา การเขาทรงในทางพระพทธศาสนาจดวาเปนไสยศาสตรแขนงหนงซงเปนเดรจฉานวชาทพระพทธองคทรงหามมใหภกษกระท า ถงแมวาในทางพทธศาสนาจะถอวาการเขาทรงหรอการทรง

เจาเปนเดรจฉานวชา แตกระนนความเชอเรองการเขาทรงยงคงมอย

ในสภาพของสงคมในปจจบนทเปนสงคมแหงการแขงขน เปนสงคมแหงการแยงชง แบบมอใครยาวสาวไดสาวเอา ความเจรญในดานวตถ ความสะดวกสบายในการด ารงชวต เป นส งคมแห งเทคโนโลย การเปลยนแปลงอยางรวดเรวนท าใหสงผลใหเกดความแตกตางของการด ารงชวตระหวางสงคมชนบทและสงคมเมอง ผคนในสงคมเรมเคยชนกบการอยคนเดยวหรอเปนครอบครวเดยวมากขน เวลามปญหาตางๆ ในชวตกจะแกปญหาดวยตนเอง หรอการทหนไปพงสงทตนเองคดวาเปนทปรกษาทรอบร และสามารถแก ไขปญหาของตนเองได อยางเชน การไปหา “รางทรง” เพอขอใหประกอบพธกรรมการ “เขาทรง” เพอตองการปรกษาหารอเกยวกบเรองหนาทการงานเรองเงน เรองเกยวกบชวตครอบครว หรอ เรองท เกยวกบสขภาพของตนเองทก าลงประสบปญหาอยในปจจบน อยางเชนบางคนเปนโรคชนดหนงทแพทยไมอาจวนจฉยไดวาเปนโรคอะไร หรอยงไมมวธการรกษา การเกดภยพบตทรายแรงทไมสามารถหาค าตอบได สงตางๆ เหลานลวนเปนปจจยทท าใหผคนหนหนาไปพง การเขาทรงมากขน จะเหนไดจาก ต าหนกของรางทรงทมจ านวนมาก ไมวาต าหนกทรงเจาเสดจพอ ร. ๕ ต าหนกทรงเจาพระแมอมา ต าหนกทรงกมารทอง เปนตน กระจายไปในตามทตางๆ ไมวาจะอยในเขต ชนบท หรอในเมองใหญ แสดงใหเหนถงสภาวะการออนแอทางจต ความตองการหาทพกพงผท ใหค าปรกษาในดานตางๆเพราะมความเชอวา เทพทมาเขาทรง โดยผานรางทรง เปนเทพทอยบนสวรรคตองการมาชวยเหลอมนษยยามทเดอดรอน เปนผทมอทธฤทธสามารถดลปนดาลใหสงทตนขอ หรอรองขอได และเปนผท ใหค าตอบทกปญหาโดยผาน กระบวนการ “เขาทรง”

จากทกลาวมาแลวขางตนท าใหผวจยมความสนใจทจะศกษาเกยวกบแนวคดความเชอเกยวกบ

การเขาทรงของชาวพทธทอาศยอยในเขตเทศบาลเมองล าปาง จงหวดล าปาง ซงถอวาเปนเขตเมองทมความเจรญทางดานวตถ และความสะดวกสบาย วาในปจจบนนยงมความเชอเกยวกบการเขาทรงยงมอยหรอไมและความเชอเรองความเขาทรงกบการนบถอศาสนา ของชาวพทธ มความเชอมโยงกนหรอมความขดแยงกนในดานใดบางเพอจะน าผลการวจยน มาเปนขอมลวเคราะหแนวโนมความเชอเรองการทรงเจากบการด ารงอยในสงคมชาวพทธตอไป

วตถประสงค 1. เพอศกษาแนวคดความเชอเรองการเขาทรง 2. เพอศกษาแนวคดความเชอเรองการเขาทรง

ในคมภรพระพทธศาสนา 3. เพอวเคราะหความเชอเรองการเขาทรงของ

ชาวพทธในเขตเทศบาลนครล าปาง

แนวคด ทฤษฎทเกยวของ แนวคดและความเชอของการเขาทรง ความเชอของมนษยเกดมาจากความกลวจง

ตองหาสงหนงสงใดทอยรอบๆ ตวทเชอวาสงทเหนนนศกดสทธบรสทธวเศษกวาตนเอง มอ านาจท าใหเกดไดตายได ใหชวไดใหดได ควรแกการเคารพบชาและควรมอบใหซงเครองเซนสงเวย นอกจากนยงเชออกวา มนษยเกดมาตองใชกรรม ในขณะทมนษยใชกรรมนนกมการสรางกรรมใหมอยตลอดเวลามทงกรรมดและกรรมชว การใชกรรมจงไมมวนหมดสนมนษยจงตองใชตองเวยนวาย เกดแลวตาย ตายแลวเกด วนเวยนอยในวฏสงสาร (บญเลศ เจรญผล. 2553 : 126-140) ซงความเชอเหลานกอใหเกดพธกรรมตางๆ ขนตามความเชอของตนหรอของกลมของตน การเขาทรง การทรงเจาหรอการเขาผ เปนสวนหนงของความเชอและพธกรรมทางศาสนาของชาวบานในเมองทวไป เปนการเชอมตอระหวางความเชอแบบดงเดมทผสมผสานระหวางลทธผ พราหมณกบพระพทธศาสนา กบความเชอสมยใหมทเปนวตถ

นยม (พทธพาณชย) แตกอนเรองทรงเจาเขาผจะเปนชอเฉพาะทองถน เชน ผฟอน ผฟา แตละถนจะเรยกแตกตางกนออกไป แตในชวง 10-20 ปทผานมา มความเชอทหลากหลายขน มการพฒนามากขน ลทธทรงเจาเขาผเปนสวนหนงของบรบทของความเชอและพธกรรมทางศาสนา ความเชอเรองผ จงเปนองคประกอบยอยของศาสนา และอาจกลาวไดวาการเขาทรงเปนเรองของความเชอเกยวกบวญญาณของมนษย (พฒนา กตอาษา . 2543 : 1-2 ) ในความ เห นของอ .บ . ไท เลอร (Edward Burnett Taylor. 1871) รางทรง และการทรงเจาจดเปนความเชอทางศาสนาอยางหนง (วญญาณนยม) ความเชอและพธกรรมของรางทรงจงเปนปรากฏการณทางศาสนาดวยโดยมวตถประสงคเพอมงสนองความตองการทางอารมณและจตใจของมนษยในขณะทตกอยภายใตภาวะแหงความเครยดและวกฤตการณทงหลาย (จ านง อตวฒนสทธและคณะ, 2540 : 32)

การเขาทรง หมายถง การทส งนอกเหนอธรรมชาตซงไดแก ผสางเทวดาหรอทเรยกกนทวไปวาเจาหรอเทพ ทงทเปนชายหรอหญง เดกและผใหญมาสงสหรอเขารางของผทเรยกวา รางทรง เพอตดตอกบมนษย รวมตลอดไปถงการใหความชวยเหลอดวยพธกรรมตางๆ โดยผานรางทรง และรางทรง คนทรง หมอทรง หรอ สอ มความหมายเหมอนกนคอ มนษยทกเพศวยทเปนสอหรอตวกลางเพอใหสงภายนอกทมอย เหนอการรบรทางประสาทสมผสทวไปของมนษยและเปนสงทสงคมยอมรบนบถอรวมกนเรยกรวมๆ วา “องค” หรอ “วญญาณ” ไมวาจะเปนผ/เทพเขามาสงสเพอตดตอกบมนษยในโลกไดไมวาเขาจะเตมใจหรอไมกตาม และการตดตอนนเปนไปเพอวตถประสงคบางอยางทจะมคณและโทษตอมนษยได เชน ท านายโชคชะตาใหค าแนะน าในทกเรองทางไสยศาสตร บอกหวย รกษาโรคราย แสดงธรรมสรางกศลบารม ขอสวนบญเจากรรมนายเวร เปนตน (อทย หรญโต. 2526 : 197) ลกษณะการเขาทรงในชมชนชนบทเปนวฒนธรรมทองถนทคนยงมความเชอใน

อ านาจเหนอธรรมชาตไดแกผบรรพบรษผอารกษ และผเจานายทจะสามารถชวยเหลอผทมความเชอทตองการความชวยเหลอหรอตองการใชบรการในเรองการรกษาโรคบรรเทาอาการเจบปวยบนดาลโชคลาภหรอการใหค าปรกษาใหก าลงใจหรอโดยมการสอสาร และความชวยเหลอผานรางทรงปจจยทมผลตอการด ารงอยของรางทรงปจจยทมผลตอการด ารงอยของการเขาทรงในชมชนชนบทมหลายประการไดแกความเชอในอ านาจเหนอธรรมชาตทคนในชมชนยงเหนคณคา และเหนประโยชนทคนในชนบทยดถอมานานโดยผานการเขาทรงการปรบตวของรางทรงทมตอการเขาทรงทสอดคลองกบหนาท และความตองการของผ ใชบรการการถายทอดความเชอโดยเฉพาะความเชอในอ านาจเหนอธรรมชาตมกถายทอดผานพ ธทรงเจา และการจดงาน เซน บวงสรวงบ ชาครประจ าป เครอข ายร างทรงมความส าคญทท าใหเกดการเผยแพรขอมลในเรองการเขาทรง (นชฎาภรณ แกวรกษา. 2547 : บทคดยอ )

ประเภทของการเขาทรงแบ งออกเป น 3 ประเภท คอ การเขาทรง การทรงเจา การเขาผ การเขาทรง โดยจ าแนกจากการประทบรางทรงตามล าดบ ไดแก ล าดบชนของเทพ เทวดา หรอผชนต า ซงการเขาทรงการประทบรางทรงของแตองคกไมเหมอนกน และจดม งหมายในการมาเขาทรงกแตกตางกน และพธกรรมของการเขาทรง ซงเปนทแสดงออกถงสญลกษณของคานยม หรอความเชอ ลกษณะส าคญของพธกรรมสวนใหญจะเปนเรองทเกยวของกบศาสนาและความเชอเรองผ พธกรรมกแบงออกเปน 2 พธกรรม คอ พธกรรมทเปนสวนของรางทรงทตองกระท า และ พธกรรมทในสวนของการใหบรการ พธกรรมในการเขาทรงมดวยกนทงหมดดงตอไปน พธครอบครเปนพธกรรมทส าคญ ส าหรบผทเปนรางทรงใหมพธตงหงเจา พธไหวครประจ าป สวนพธกรรมทในสวนของการใหบรการ เชน รกษาโรคภยไขเจบ การพยากรณดวงชะตา การสะเดาะเคราะห การตงชอและหาฤกษยาม การใหศล

ใหพรใหบารม และการใหค าแนะน าปรกษาในเรองตางๆ สาเหตทมผมารบบรการมหลายสาเหตดงน ความลมเหลวของการรกษาโดยแพทยแผนปจจบน ผรบบรการยงมพนฐานคงวามเชอและศรทธาในเรองการเขาทรงและพธกรรมทางไสยศาสตรมากอน การถกชกชวน มความทกข ไมวาจะทกขกายหรอทกขใจ ความอยากร อยากเหน หรอตองการมาด มาทดลอง และพสจน มค าถามหรอปญหาบางอยางทไมสามารถหาค าตอบไดดวยวธการทางวทยาศาสตร

การเขาทรงตามความเชอทองถนมอยดวยกน 2 แบบ คอ การทรงเจาเขาผแบบประเพณดงเดม เปนการทรงเจาเขาผในชมชนชนบท และ การเขาทรงผสมกบความเชอทองถนเปนการเขาทรง ในชมชนกงเมอง เขตชานเมองและหวเมองตางๆ เนนเรองของความเชอและพธกรรมเกยวกบวญญาณหรอผทส าคญในระดบเหนอชมชนเฉพาะทองถน และการทรงเจาเขาผในกรงเทพมหานครเขตปรมณฑล และตวเมองใหญ ลกษณะพเศษของพธทรงเจาเขาผในกลมนไดแก การเขามาขององคเทพจากความเชอและพธกรรมของศาสนาตางๆ เชน ทมาจากอนเดย จน ไตหวนและญปน ผสมผสานกบความแพรหลายขององคเทพทเปนวญญาณของพระมหากษตรยไทยในอดต ทมบทบาทส าคญส าคญทงในประวตศาสตรชาตไทยและประวตศาสตรทองถน

แนวคดความเชอเรองการเขาทรงในคมภรพระพทธศาสนา

พทธศาสนาไดกลาวถงศรทธา คอ ความเชอ เกดขนจากเหตใดเหตหนงดานความกลว และมลเหตของความเชอมกจะถกสรางมาจากความไมร หรอความกลวเปนประการส าคญ ในทศนะการเขาทรงในมมมองพทธศาสนา รางทรงหรอคนทรงเจาเปนหนงในขอหามอนเปนมหาศลของพระภกษทพระพทธองคทรงใหภกษเวนขาดมใหกระท าเนองจากเปนการเลยงชพโดยทางผดเพราะเปนเดรจฉานวชาด งปรากฏในพระไตรปฎกในเลมท 9 (สมบรณ สขส าราญ. 2530 : บทคดยอ )

สงคมไทยในภาคเหนอมความเชอดงเดม คอ ความเชอเรองอ านาจผ วญญาณของศรรพสงตางๆ ตอมาเมอพทธศาสนาเผยแผ เขามาในดนแดนภาคเหนอผานทางอ านาจสวนกลางสงทจะท าใหความศรทธาดงเดมคงอย และสามารถรบศาสนาความเชอของศาสนาตางๆ เขาดวยกนสงผลตอการด ารงชวตของผคน บทบาทพทธศาสนากลบมไดท าให ค ว าม เ ช อ เร อ งผ ท ม อ ย แ ต เด ม เส อ ม ห าย ขณะเดยวกนความเชอเรองผและหลกเกณฑทางพทธศาสนากลบกลายเปนสงทด าเนนควบคกน (ฉลาดชาย รมตานนท, 2527 : 70) ในคมภรพระไตรปฎกทวาดวยหลกธรรมทเกยวของกบกรรม และการเวยนวายตายเกดในสงสารวฏ ของหมสตวท งหลาย ปฏจจสมปบาท เปนหลกธรรมทส าคญทใชอธบายกระบวนการและปรากฏการณตางๆ ทเกดขนในชวตของมนษยโดยเฉพาะเรองการเกดทกขและการดบทกขแตสวนทจะเกยวกบแนวคดเรองรางทรงนนนาจะเปนเรองวญญาณ พระพทธองคทรงใชปพเพนวา สานสสตญาณ และจตปปาตญาณ ท าใหพระองคทรงทราบชดวาคนและสตวตายแลวเกดอกเพราะวญญาณยงไมดบลงอยางเดดขาด (บรรจบ บรรณรจ. 2537 : 27-33)

หลกธรรมทางพระพทธศาสนาเกยวกบการทรงเจาในทศนะทางพระพทธศาสนารางทรงและการทรงเจาจดอยในกลมอปาทาน 4 ชนด อตตวาทปาทานและสลพพตปาทานและเปนเดรจฉานวชาแตมหลกธรรมหลายหมวดทนาจะสงผลตอแนวคดเรองรางทรง(วญญาณนยม) คอเรองโอปปาตกะ(ในโยน 4),เรองเทพ/เทวดา(ในเทพ 3,ภม 4, คต 5) ,เรองสตวโลก (ในโลก 3) , เรองสงขารและวญญาณ (ในขนธ 5) และเรองกรรมกบการเกดใหม (สงสารวฏ) ทยนยนถงการมอยจรงของปรโลกและสวรรคอนเปนสาระหลกของความเชอเรองเทพเจาและพธทรงเจาเขาผสวนหลกธรรมทสงผลตอการประกอบพธกรรมนนประกอบดวยหลกศรทธาเปนความเชอในระบบความคดอยางหนงโดยไมมการพสจนไมตองการ

เหตผลภาพความเชอของรางทรงจะปรากฏอยในพธกรรมทรางทรงไดก าหนดขนหลกกรรมในบรบทกรรมตามนยทางพระพทธศาสนาแตมใชทฤษฎกรรมทถกตองในทางพทธศาสนา เชน การท าสงดเพอทจะไดสงตอบแทนทเปนความดงามทงในสวนของวตถและความพงใจทเปนนามธรรมการบ าเพญบารมท าใหเกดระบบของการเสยสละในรปแบบตางๆ ของผปฏบตตามค าแนะน าของรางทรง (พระเฑยรวทย อตตสนโต (โอชาวฒน). 2548 : บทคดยอ )

จากขางตนพอจะแบงไดวาการก าเนดของสตวโลกตามลกษณะของการเกด 4 ประเภทท งทมรางกายหรอไมมรางกายใหเหน จบตอง สมผสไดนนยอมมแหลงทอยอาศยซงแหลงทอยอาศยของสตวโลกทนน ในพระไตรปฎกไดกลาวถง ภม 4 พระอนรทธาจารยไดแสดง จตตามภมชนไว 4 ประเภทคอ กามาวจรภม รปาวจรภม อรปาวจรภม โลกตตรภม ภมเปนสถานทซงสรรพสตวทงหลายจะตองไปตามบญกรรมทไดกระท ามาในอดตกาลผานมานบไมถวนแมผทไมไดนบถอพระพทธศาสนาถาหากท าความดกสามารถไปยงภมตางๆ ไดแตกเพยง 3 ภมเทานนคอกามาวจรภม รปาวจรภม อรปาวจรภม สวนโลกตตรภมเปนภมของพระอรยเจาเทานนซงในความเชอเรองการเขาทรง รางทรงหรอ มาขมกจะบอกทมาของภพภมของเจาทมาเขาทรงวามาจากภพภมใดบาง นอกจากภมซงจะเปนอยแลว และสงทจะน าไปสการเกดนนตองแลวคต 4 อยางทจะน าไปเกด คตแปลวาทางด าเนนทไปถงหรอทไปเกดหลงจากตายแลวของผทยงทองเทยวเวยนวายตายเกดในสงสารวฏแบงตามภาวะของภมทจะไปเกดม 5 อยางดงกลาวมาแลวแตถาแบงโดยถอเอาคณลกษณะทดและไมดเปนเกณฑก าหนดคตกแบงเปน 2 คอสคต – คตทด และทคต – คตทไมด คตทง 5 นเปนทไปเกดของสตวผยงตดของอยในสงสารวฏ และอกแนวคดหนงซงเปนสาระหลกในทางพระพทธศาสนาเชนกน คอแนวคดเรองโลกหนา(ปรโลก) และการเวยนวายตายเกดกมผลตอแนวคดเรองรางทรง ความ

เชอในการการมอยของภพภมตางๆ การเชอในการท ากรรมด กรรมชว หนทางในการน าไปเกดในภพภมนนตามแรงกรรมของตน จะเหนไดวาความเชอเปนมลเหตส าคญในการจะชน าใหมนษยก าหนดชะตาชวตของตนเองในการจะกระท าสงใด ความเชอความศรทธาในสงใดนนสามารถน ามนษยใหกระท าทงกรรมดและกรรมชว ความเชอความศรทธาในการเขาทรง จงอาจเปนมลเหตหน งท ชน าใหผท เชอกระท าการตางๆ ทงในทางทด หรอทางทไมได ตามทเจาทรงชแนะ ดวยมาจากความเชอความศรทธาในเจาทรงในเอง พระสมมาสมพทธเจา ทรงสอนพทธบรษทใหมศรทธาทประกอบดวยปญญาทถกตองทเปนสมมาทฏฐ อนเปนความเชอทประกอบดวยเหตและผล ซงศรทธาในพระพทธศาสนาไดกลาวมอย 4 ประเภทคอ กมมสทธา หมายถงเชอกฎแหงกรรม กรรมคอการกระท า กรรมทกระท าดวยเจตนานน วปากสทธา หมายถงเชอผลของกรรม เปนความเชอทมาจากการกระท าทเปนเหตเปนผล กรรมอยางนน กมมสสกตาสทธา เชอความทสตวมกรรมเปนของของตน , เชอวาแตละคนเปนเจาของกรรมจะตองรบผดชอบเสวยวบากเปนไปตามกรรมของตน ตถาคตโพธสทธา หมายถงมนใจในองคพระตถาคตวาทรงเปนพระสมมาสมพทธะสวนหลกศรทธาทอยนอกเหนอจาก 4 อยางนถอเปนความเชอเฉพาะบคคลทท าใหบคคลไมเหมอนกนโดยเฉพาะการเชอสงศกดสทธอ านาจดลบนดาลไสยศาสตรและการเขาทรงมลกษณะทรวมกนคอ ใชศรทธาเอาความเชอเปนหลกคอไมเกดจากการรความจรง นอกจากความเชอและความศรทธาแลวย งมหลกธรรมท เปนหลกธรรมทยดเหนยวใหสตวโลกใหเวยนวายตายเกดอยในวฏฏะคอ อปาทาน 4 ซงประกอบดวย คอ กามปาทาน ทฏฐปาทาน สลพพตปาทาน อตตวาทปาทาน

วธการวจย การศกษาวจยเรอง ศกษาวเคราะหความเชอ

เรองการเขาทรงของชาวพทธในเขตเทศบาลนครล าปางครงน เปนการวจยเชงคณภาพ (Qualitative

Research) โดยมวธด าเนนการวจยตามล าดบ ดงน 1. ศกษาขอมลขนปฐมภม (Primary Sources)

โดยศกษาคนควาจากคมภรพระไตรปฎกอรรถกถาฉบบภาษาไทย และฉบบบาลของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

2 . ศ กษ าข อ ม ล ข น ท ต ย ภ ม (Secondary Sources) โดยศกษาคนควาจากคมภร อรรถกถาฎกา อนฎกา ต าราเอกสารทางวชาการ และงานวจยทเกยวของกบการเขาทรง

3. สมภาษณเชงลกผใหขอมล แบงออกเปน ผทเปนรางทรงทมต าหนกทรงอยในเขตเทศบาลนครล าปาง และผท เคยใชบรการการเขาทรงในเขตเทศบาลนครล าปาง จ านวน 9 คน

4. รวบรวมขอมลและเรยบเรยง วเคราะหความเชอการเขาทรงของชาวพทธในเขตเทศบาลนครล าปาง

5. สรปผลการวจย และน าเสนอผลการวจย

ผลการวจย จากการศกษาวเคราะหความเชอเรองการ

เขาทรงของชาวพทธในเขตเทศบาลนครล าปาง โดยผวจยไดศกษาคนควาจาก เอกสารชนปฐมภม ไดแก พระไตรปฎกฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ฉบบภาษาไทย พ.ศ. 2539 อรรถกถาฎกา เอกสารชนทตยภม ไดแก หนงสอต าราผลงานทางวชาการ สงตพมพ วารสาร งานวจย วทยานพนธ และเอกสารอนๆ ทเกยวของ และการสมภาษณเชงลก ซงกลมผใหขอมลหลกทใชในการวจยครงน ไดแก ชาวบานทอาศยในเขตเทศบาลเมองนครล าปาง จงหวดล าปางประกอบดวยรางทรงทมต าหนกอยในเขตเทศบาลนครเมองล าปาง จ านวน 3 คน และชาวบานทม

ความเชอเรองทรง จ านวน 6 คน ผลการวเคราะหความเชอเรองการเขาทรงของชาวพทธในเขตเทศบาลนครล าปาง มดงตอไปน

1 . แนวค ดความ เช อ เรอ งก ารเข าท รง

ชาวบานเชอวารางทรงคอตวแทนของผ เทพผมอ านาจมอทธฤทธสามารถดลบนดาลสงตางๆใหตามทรองขอบางส านกทรงไดใหโชคใหลาภ แกผทใหความนบถอ การท าเทยนรบโชคจดแลวจะดลบนดาลใหผท าพธประสบผลส าเรจ เรยกทรพยสนเงนทองเขามาหาผทจดเทยน เชอวาเจาทรงสามารถยกฐานะทางสงคมและฐานะทางเศรษฐกจใหดขนอยางเชน ทวาชาวบานมปญหาดานเศรษฐกจ เปนหน ไมรจะไปพงใคร จงตองหนไปพงเจาทรง หวงจะไดรบการชวยเหลอแกไขปญหาทเผชญอยในขณะน เชอวาเจาทรงสามารถรกษาโรคภยไขเจบตางๆ ใหหายได ซงในความเชอเรองการรกษาอาการเจบปวยโดยผานพธกรรมการเขาทรงนนถอไดวาเปนเรองทพสจนไดยาก แตกตองยอมรบวาในสงคมไทยยงมอยจรง เปนแหลงทพงสดทายของผปวย เปนวธการรกษาอกทางเลอกหนงนอกเหนอจากการรกษาของแพทยแผนปจจบน

2. แนวคดความเชอเรองการเขาทรงในคมภรพระพทธศาสนา ในทศนะของพระพทธศาสนาทมตอแนวคดเรองการเขาทรง ในคมภรพระไตรปฎกทวาดวยหลกธรรมทเกยวของกบกรรม และการเวยนวายตายเกดในสงสารวฏ ของหมสตวท งหลาย ปฏจจสมปบาท เปนหลกธรรมทส าคญทใชอธบายกระบวนการและปรากฏการณตางๆ ทเกดขนในชวตของมนษยโดยเฉพาะเรองการเกดทกขและการดบทกขแตสวนทจะเกยวกบแนวคดเรองรางทรงนนนาจะเปนเรองวญญาณ พระพทธองคทรงใชปพเพนวาสานสสตญาณ และจตปปาตญาณ ท าใหพระองคทรงทราบชดวาคนและสตวตายแลวเกดอกเพราะวญญาณยงไมดบลงอยางเดดขาด

ในบรบทท ไดยกมาแสดงตามทปรากฏในพระไตรปฎกเรองผจดวาเปนพลงอ านาจภายนอกและมอทธพลตอมนษยได และเรองหมอทรงกเปน

หนงในหลายอาชพทพระพทธองคทรงหามมใหภกษกระท าดงนน แนวคดเรองผนามมาครงกอนสมยพทธกาลเพราะจนถงสมยพทธกาลกยงปรากฏให จะเหนไดวาผจะมาในรปแบบของวญญาณไมมรางกายใหเหนเปนปรากฏ การจะแสดงบทบาทอนใดใหคนอนรบรจะโดยวธการเขาสงราง สงทจะน ามาแสดงใหเหนวา ผเปนสงทอยหลกธรรมทแสดงใหเหนถงการมอยของสตวโลกซงแบงจากลกษณะการเกด ซงเปนหลกธรรมทแสดงใหเหนวา ผ เปนการก าเนดของสตวโลกในลกษณะหนง หลกธรรมท ไดแสดงถงแหลงก าเนดของสตวโลกในลกษณะท เปนไป คอ หลกโยน (ก าเนด) 4 อยาง โยน(ก าเนด) 4 เปนการจ าแนกสตวตามลกษณะการเกด 4 ประเภท ชลาพชะ อณฑชะ สงเสทชะ และโอปปาตกะ ศพททพระพ ท ธองค ท รงใช เร ยก "ส ต วท ผ ด เก ดข น " ว า "โอปปาตกะ" หรอ"อปปาตกะ"ซงเปนประเภทการเกดอกแบบหนงทเปนชวตหลงความตายโอปปาตกะ จากก าเนด ๔ ทวาถงการเกดของ“โอปปาตกะ”นาจะน าไปสแนวคดเรองวญญาณมาเขาทรงได

จากขางตนพอจะแบงไดวาการก าเนดของสตวโลกตามลกษณะของการเกด 4 ประเภทท งทมรางกายหรอไมมรางกายใหเหน จบตอง สมผสไดนนยอมมแหลงทอยอาศยซงแหลงทอยอาศยของสตวโลกทนน ในพระไตรปฎกไดกลาวถง ภม 4 พระอนรทธาจารยไดแสดง จตตามภมชนไว 4 ประเภทคอ กามาวจรภม รปาวจรภม อรปาวจรภม โลกตตรภม ภมเปนสถานทซงสรรพสตวทงหลายจะตองไปตามบญกรรมทไดกระท ามาในอดตกาลผานมานบไมถวนแมผทไมไดนบถอพระพทธศาสนาถาหากท าความดกสามารถไปยงภมตางๆ ไดแตกเพยง 3 ภมเทานนคอกามาวจรภม รปาวจรภม อรปาวจรภม สวนโลกตตรภมเปนภมของพระอรยเจาเทานนซงในความเชอเรองการเขาทรง รางทรงหรอ มาขมกจะบอกทมาของภพภมของเจาทมาเขาทรงวามาจากภพภมใดบาง นอกจากภมซงจะเปนอยแลว และสงทจะน าไปสการเกดนนตองแลวคต 5 อยางทจะน าไปเกด

คตแปลวาทางด าเนนทไปถงหรอท ไปเกดหลงจากตายแลวของผทยงทองเทยวเวยนวายตายเกดในสงสารวฏแบงตามภาวะของภมทจะไปเกดม 5 อยางดงกลาวมาแลวแตถาแบงโดยถอเอาคณลกษณะทดและไมดเปนเกณฑก าหนดคตกแบงเปน 2 คอสคต – คตทด และทคต – คตทไมด คตทง 5 นเปนทไปเกดของสตวผยงตดของอยในสงสารวฏ และอกแนวคดหนงซงเปนสาระหลกในทางพระพทธศาสนาเชนกน คอแนวคดเรองโลกหนา (ปรโลก) และการเวยนวายตายเกดกมผลตอแนวคดเรองรางทรง ความเชอในการการมอยของภพภมตางๆ การเชอในการท ากรรมด กรรมชว หนทางในการน าไปเกดในภพภมนนตามแรงกรรมของตน จะเหนไดวาความเชอเปนมลเหตส าคญในการจะชน าใหมนษยก าหนดชะตาชวตของตนเองในการจะกระท าสงใด ความเชอความศรทธาในสงใดนนสามารถน ามนษยใหกระท าทงกรรมดและกรรมชว ความเชอความศรทธาในการเขาทรง จงอาจเปนมลเหตหน งท ชน าใหผท เชอกระท าการตางๆ ทงในทางทด หรอทางทไมได ตามทเจาทรงชแนะ ดวยมาจากความเชอความศรทธาในเจาทรงในเอง พระสมมาสมพทธเจา ทรงสอนพทธบรษทใหมศรทธาทประกอบดวยปญญาทถกตองทเปนสมมาทฏฐ อนเปนความเชอทประกอบดวยเหตและผล ซงศรทธาในพระพทธศาสนาไดกลาวมอย 4 ประเภทคอ กมมสทธา หมายถงเชอกฎแหงกรรม กรรมคอการกระท า กรรมทกระท าดวยเจตนานน วปากสทธา หมายถงเชอผลของกรรม เปนความเชอทมาจากการกระท าทเปนเหตเปนผล กรรมอยางนน กมมสสกตาสทธา เชอความทสตวมกรรมเปนของของตน , เชอวาแตละคนเปนเจาของกรรมจะตองรบผดชอบเสวยวบากเปนไปตามกรรมของตน ตถาคตโพธสทธา หมายถงมนใจในองคพระตถาคตวาทรงเปนพระสมมาสมพทธะสวนหลกศรทธาทอยนอกเหนอจาก 4 อยางนถอเปนความเชอเฉพาะบคคลทท าใหบคคลไมเหมอนกนโดยเฉพาะการเชอสงศกดสทธอ านาจดลบนดาลไสยศาสตรและการ

เขาทรงมลกษณะทรวมกนคอ ใชศรทธาเอาความเชอเปนหลกคอไมเกดจากการรความจรง นอกจากความเชอและความศรทธาแลวย งมหลกธรรมท เปนหลกธรรมทยดเหนยวใหสตวโลกใหเวยนวายตายเกดอยในวฏฏะคอ อปาทาน 4 ซงประกอบดวย คอ กามปาทาน ทฏฐปาทาน สลพพตปาทาน อตตวาทปาทาน

3. ความเชอเรองการเขาทรงของชาวพทธในเขตเทศบาลนครล าปาง ชาวบานเชอวารางทรงคอตวแทนของผเทพผมอ านาจมอทธฤทธสามารถดลบนดาลสงตางๆใหตามทรองขอ บางส านกทรงไดใหโชคใหลาภ แกผทใหความนบถอ การท าเทยนรบโชคจดแลวจะดลบนดาลใหผท าพธประสบผลส าเรจ เรยกทรพยสนเงนทองเขามาหาผทจดเทยน เชอวาเจาทรงสามารถยกฐานะทางสงคมและฐานะทางเศรษฐกจใหดขนอยางเชน ทวาชาวบานมปญหาดานเศรษฐกจ เปนหน ไมรจะไปพงใคร จงตองหนไปพงเจาทรง หวงจะไดรบการชวยเหลอแกไขปญหาทเผชญอย ในขณะน เชอวาเจาทรงสามารถรกษาโรคภยไขเจบตางๆ ใหหายได ซงในความเชอเรองการรกษาอาการเจบปวยโดยผานพธกรรมการเขาทรงนนถอไดวาเปนเรองทพสจนไดยาก แตกตองยอมรบวาในสงคมไทยยงมอยจรง เปนแหลงทพงสดทายของผปวย เปนวธการรกษาอกทางเลอกหนงนอกเหนอจากการรกษาของแพทยแผนปจจบน

ว เค ราะห ค วาม เช อ เร อ งก าร เข าท รงในพระพทธศาสนา ตามทศนะทางพระพทธศาสนารางทรง/คนทรงเจาจดเปนเดรจฉานวชาถอเปนวชาชพอยางหนงและเปนเครองแสดงวารางทรงและการเขาทรงมมาแลวตงแตครงพทธกาลนอกจากนขอยกหลกธรรมทส าคญทพอจะอธบายถงแนวคดเรองรางทรงและการทรงเจาคอ หลกศรทธา 4 ประกอบดวย ก ม ม ส ท ธ า ว ป าก ส ท ธา ก ม ม ส ส ก ต าส ท ธ าและกมมสสกตาสทธาซงในศรทธา 4 ในขอท 4 ทวาตถาคตโพธสทธาหมายถงความเชอวาพระตถาคตทรงเปนพระสมมาสมพทธะสวนหลกศรทธาทอย

นอกเหนอจาก 4 อยางนถอเปนความเชอเฉพาะบคคลเชนการเชอสงศกดสทธอ านาจดลบนดาลไสยศาสตรและการเขาทรง

ศรทธา 4 นเปนหลกของกฎแหงกรรมน เปนหลกใหญทเจาทรงไดใชอธบายถงความแตกตางของบคคลวาท าไม บคคลเมอเกดมาแลวท าไมถงมความแตกตางกน ไมวารปราง หนาตา ชาตก าเนด ทอยอาศย ฐานะครอบครวฯ ความรสกทเปนสข หรอวาเปนทกข ทกอยางลวนเกดจากรรมของคนท ไดกระท ามาตงแต อดตชาต ปจจบนชาต และสงผลถงอนาคต เรากระท าซงกรรมด ยอมไดรบผลตอบแทนทด หลกศรทธา 4 จงเปนหลกใหญในการใชอธบายสงทเกดขนกบบคคลนนๆ พระสมมาสมพทธเจา ทรงสอนพทธบรษทใหมศรทธาทประกอบดวยปญญาทถ กต อ งท เป น ส มม าท ฏ ฐ อ น เป นความ เช อทประกอบดวยเหตและผล สวนหลกศรทธาทอยนอกเหนอจาก 4 อยางนถอเปนความเชอเฉพาะบคคลทท าใหบคคลไมเหมอนกนโดยเฉพาะการเชอสงศกดสทธอ านาจดลบนดาลไสยศาสตรและการเขาทรงมลกษณะทรวมกนคอ ใชศรทธาเอาความเชอเปนหลกคอไมเกดจากการรความจรง กลาวโดยสรปหลกศรทธานเปนพนฐานน าไปสความเชอเรองรางทรงได และหลกธรรมทนาจะสามารถอธบายความเปนมาของเขาทรงไดกคอ ก าเนด 4 การเขาทรงเปนการตดตอสอสารระหวางมนษยกบวญญาณ โดยผานสอคอ รางทรง วญญาณในพระพทธศาสนาพระพทธองคทรงใชเรยก "สตวทผดเกดขน" วา"โอปปาตกะ" หรอ "อปปาตกะ"ซงเปนประเภทการเกดอกแบบหนงทเปนชวตหลงความตายโอปปาตกะทผดเกดขนในโลกสวรรคกชอวาไดเกดใน "สคต" สวนโอปปาตกะทผดเกดขนในอบายกชอวาไดเกดใน "ทคต" เรองเทพเจ าห รอ เท วด า เป น ส วน หน ง ในค าสอน ของพระพทธศาสนา เพราะเปนการยนยนถงการเวยนวายตายเกดของสตว โลกท ย งท องเท ยวอย ในสงสารวฏ นรกสวรรคซงเปนทอยของสตวนรกและเทวดาจงเปนสวนหนงของพระพทธศาสนาทส าคญ

ตามหลกพระพทธศาสนา สตวโลกยอมเกดในก าเนด 4 อยางใดอยางหนง

การเขาทรงสามารถแบงออกอยางกวางๆ ออกได 3 ประเภทใหญตามลกษณะการเขาทรงดงน การเขาทรงประเภทพรหม การเขาทรงประเภทเทพ และการเขาทรงประเภทจน จากการสมภาษณรางทรงขางตนจะเหนไดวารางทรงไดกลาวอางวาตนเองเปนรางทรงของ พระแมอมา รางทรงปฤาษตาทพย และรางทรงเจาพอผาหลวง เมอน ามาจดแบงเปนประเภทจะเหนไดวา เจาทรงพระแมอมา จดเปนเจาทรงประเภทพรหม เจาทรงปฤาษตาทพยและเจาทรงเจาพอผาหลวงจดเปนเจาทรงประเภทเทพ แตเมอในพระพทธศาสนาไดกลาวถงภพภมการเกดของ วญญาณ หรอ "โอปปาตกะ"วา มทง สขคต และ ทคต การทรงเจานาจะแบงออกไปตามภพภมของวญญาณเจาทรงไดอก 2 ประเภทตามแหลงก าเนดของวญญาณ ซงจงเปนทมาของค าตอบทวา ท าไมเจาทรงแตละส านกถงมพธกรรม แตกตางกน กรยาอาการของเจาทรงกไมเหมอนกน หลกการสอนลกศษยกแตกตางกน บางส านกเรยกรบเงนรบทอง บางส านกไมมการเรยกรบเงนมากวาเงนขนครของตน ซงสงเหลานนาจะบอกไดวาความแตกตางของส านกทรงนามาจากการภพภมของวญญาณทมาเขาทรงนนเอง หลกธรรม คต 5 หมายถงทไปเกดของสตวม 5 คอนรยะตรจฉานโยนเปตตวสย(รวมอสร) มนษยและเทพ พวกเทพไดแกภม 26 ตงแตจาตมหาราชกาขนไปทงหมด) ม นรยะนรก, สภาวะหรอทอนไมมความสขความเจรญ , ภาวะเรารอนกระวนกระวายตรจฉานโยนก าเนดดรจฉาน, พวกมดมวโงเขลาปตตวสยแดนเปรต, ภมแหงผกระหายไรสข มนษยชาวมนษยและเทพพวกเทพ คตแปลวาทางด าเนนทไปถงหรอทไปเกดหลงจากตายแลวของผทยงทองเทยวเวยนวายตายเกดในสงสารวฏแบงตามภาวะของภมทจะไปเกดมคตทง๕นเปนทไปเกดของสตวผยงตดของอย ในส งสารวฏซ งคต 5 น ส ามารถอธบายถ งความสมพนธระหวางเจาทรง รางทรง และมนษยได

เปนอยางดเพราะอธบายถงทางทไปถงเมอหลงจากตายไปแลวยอมไปเกดตามคต 5 ตามบญและกรรมทตนไดกระท า หลงจากสนภพภมหนงยอมไปเกดสยงภพภมหนงเวยนวายตายเกดในสงสารวฏ

คณคาของการเขาทรงมคณคาดวยกน 4 ดานคอ ดานประเพณและวฒนธรรมเปนความเชอความศรทธาของลกหลานชาวเมงในจงหวดล าปางท าใหเกดคณคาทางวฒนธรรมในวถชวตของชมชนผสบเชอสายเมง การแสดงออกถงความเคารพ เชอฟงตอผทอาวโสกวา การแสดงความกตญญรคณ ในขณะทยงมชวตหรอแมแตลวงลบไปแลวหรอกลายเปนผบรรพบรษไปแลว ดานสงคมสงผลในกลมคนทความเชอและศรทธาในการเขาทรง มการด ารงชวตอยางสงบสข ไมเบยดเบยน รจกการใหการแบงปน ตอผอน ด ารงชวตอยในกรอบของศลธรรมศาสนาสงผลใหการอย รวมกนในสงคมมความสงบสข ด านเศรษฐกจบางส านกทรงอาจจะใหลกศษยและชาวบานผลตสงเหลานตางๆ เพอใชในการประกอบพธกรรมไดเอง เพอเพมรายไดใหคนในชมชน หรออาจเปนการแลกเปลยนระหวางตางส านกกได เปนการสรางรายไดใหแกคนในชมชน จากเศรษฐกจระหวางกลมคน และยกระดบกลายเปนเศรษฐกจของชมชน ดานการเมองกลาวถงในแงของอทธพลของความเชอความศรทธาของประชาชนทตอเจาทรง อยางกรณตวอยาง การลงสมครรบเลอกตง ในระดบ ทองถนถาเจาทรงมความชนชอบ คนใดคนหนงในจ านวนผลงเลอกตง อาจเปนไปไดวาคนนนอาจจะเปนผชนะในการเลอกตง เพราะลกศษยและผใกลชดเจาทรงยอมจะเชอวาคนทเจาทรงชนชอบยอมเปนคนดและมคณธรรม จากการยกตวอยางนจะเหนไดวาความเชอความศรทธาในเจาทรงกเปนสวนส าคญในการก าหนดทศทางดานการเมองในระดบตางๆ ในประเทศ

อภปรายผลการวจย

1. แนวคดความเชอเรองการเขาทรง ความเชอของมนษยเกดมาจากความกลว เมอกลวจงตองหาสงหนงสงใดทอยรอบๆ ตวทเชอวาสงทเหนนนศกดสทธบรสทธวเศษกวาตนเองมอ านาจท าใหเกดไดตายไดใหชวไดใหดไดควรแกการเคารพบชาและควรมอบใหซ งเครองเซนสงเวย ซ งความเชอเหลานกอใหเกดพธกรรมตางๆ ขนตามความเชอของตนหรอของกลมของตน สอดคลองกบแนวคกของเสนห สภาษต เรอง “การจดการความรผเจาเขาทรงเพอสบสานอนรกษประเพณอนดงามกรณศกษาเขตองคการบรหารสวนต าบลแชชางอ าเภอสนก าแพงจงหวดเชยงใหม” ผลการศกษา พบวา ปญหาอปสรรคในการจดการความรคอ 1) การก าหนดองคความรประเพณผเจาเขาทรงเปนลกษณะเฉพาะกลมยากตอการอนรกษ 2) การสราง และการถายโอนความรอยทการปฏบตจรง 3) การแสวงหาความร และการจดเกบความรไมมการเปดสอนแตจดเกบดวยความจ า๔) การแบงปน และแลกเปลยนความรเกดขนพรอมกบการเตรยมงาน๕) การใชความรเปนเฉพาะกลมซงเปนอปสรรคตอการอนรกษเพราะกลมมอายมากแนวทางการสงเสรมการจดการความร เรองผ เจาเขาทรงคอควรจะให เดก และเยาวชนไดรบรขนตอนพธกรรมองคความรทซอนลกเพอใหมองเหนความส าคญของประเพณผเจาเขาทรงสบไปดงนนองคกรปกครองสวนทองถนจงควรหาแนวทางการสงเสรมการจดการความรในรปแบบการจดกจกรรมประจ าปของผเจาเขาทรงเพอใหทกฝายมสวนรวมซงจะเปนประโยชนตอทองถนสบไป (เสนห สภาษต. 2547: บทคดยอ)

2. แนวคดความเชอเรองการเขาทรงของชาวพทธในคมภรพระพทธศาสนา

ในคมภรพระไตรปฎกทวาดวยหลกธรรมทเกยวของกบกรรม และการเวยนวายตายเกดในสงสารวฏ ของหมสตวทงหลาย เรองการเกดทกข

และการดบทกข มศรทธาทประกอบดวยปญญาทถ กต อ งท เป น ส มม าท ฏ ฐ อ น เป นความ เช อทประกอบดวยเหตและผล การเขาทรงมลกษณะทรวมกนคอ ใชศรทธาเอาความเชอเปนหลกคอไมเกดจากการรความจรง กลาวโดยสรปหลกศรทธานเปนพนฐานน าไปสความเชอเรองรางทรงได โยน(ก าเนด) 4 เปนการจ าแนกสตวตามลกษณะการเกด 4 ประเภท พระอนรทธาจารยไดแสดงจตตามภมชนไว 4 ประเภทคอ กามาวจรภม รปาวจรภม อรปาวจรภม โลกตตรภมภม เปนสถานทซงสรรพสตวทงหลายจะตองไปตามบญกรรมทไดกระท ามาในอดตกาลผานมานบไมถวนแมผทไมไดนบถอพระพทธศาสนาถาหากท าความดกสามารถไปยงภมตางๆไดแตกเพยง 3 ภมเทานน คอ กามาวจรภม รปาวจรภม อรปาวจรภมสวน โลกตตรภมเปนภมของพระอรยเจา ซงในความเชอเรองการเขาทรง รางทรงหรอ มาขมกจะบอกทมาของภพภมของเจาทมาเขาทรงวามาจากภพภมใดหรออยสวรรคชนใด เปนการชใหเหนวากรรมและการเวยนวายตายเกดเปนกฎของธรรมชาต สอดคลองการศกษาของสมบรณ สขส าราญพบวาส าหรบสงคมไทย เปนสงคมพทธศาสนา เนองจากประชาชนสวนใหญเปนพทธศาสนกชน และหากแบงความเชอทางพทธศาสนาของประชาชนในสงคมหรอระดบความเขาใจพทธศาสนาของประเทศไทย สามารถแบงเปน ๒ ระดบ คอ ระดบแรก เปนความเชอทางพทธศาสนาตามหลกพระคมภร ซงเปนค าสงสอนของพระพทธเจาทปรากฏอย ในคมภรพระศาสนา เชน คมภรพระไตรปฎก และพระสตรตางๆ ประชาชนทยดถอและปฏบตตามจะปฏเสธหลกการ ค าสอน และวธปฏบตอนๆ ทมไดอยในพระคมภร เชน ปฏเสธความเชอในเรองผสางเทวดาหรอไมยอมรบความเชอและการปฏบตทรบมาหรอปรบปรงมาจากลทธความเชอของศาสนาอน ประชาชนทมความเชอทางพทธศาสนาในระดบน จงมจ านวนนอยและสวนใหญเปนผทมการศกษาสงอกระดบหนง เปนความเชอทางพทธศาสนาระดบชาวบานอน

หมายถง ความเชอในหลกค าสอนของพทธศาสนาซงผสมผสานกบลทธพราหมณและความเชอในเรองไสยศาสตรหรอผสางเทวดา ท าใหผทยดถอและปฏบตไมอาจแยกออกไดวา สวนใดเปนหลกค าสอนทมาจากพระพทธศาสนาจรงและสวนใดมใชความเชอในเรองผสางเทวดา นนเปนความเชอดงเดมทสบทอดมาจนถงปจจบนซงรวมไปถงการเซนไหวบรรพบรษและการเขาทรงดวย ส าหรบประชาชนทมความเชอทางพทธศาสนาระดบชาวบานนจะมจ านวนมากกวาระดบแรก (สมบรณ สขส าราญ, 2530 : 22-23).

3. วเคราะหความเชอเรองการเขาทรงของชาวพทธในเขตเทศบาลนครล าปาง

ความเชอเรองการเขาทรงของชาวพทธในเขตเทศบาลนครล าปาง พบวา ชาวบานเชอวารางทรงคอตวแทนของผเทพผมอ านาจ มอทธฤทธ แกผทใหความนบถอ เชอฟง และปฏบตตาม การท าเทยนสะเดาะเคราะห ท าเทยนรบโชคเมอน าไปจดแลวจะดลบนดาลให กรณชาวบานทมปญหาดานเศรษฐกจ เปนหน ไมรจะไปพงใคร จงตองหนไปพงเจาทรง การเขาทรงสามารถแบงออกอยางกวางๆออกได 3 ประเภทใหญตามลกษณะการเขาทรงดงนการเขาทรงประเภทพรหม การเขาทรงประเภทเทพ และการเขาทรงประเภทจน คณคาของการเขาทรงมคณ ค าด วยกน 4 ด านค อ ด านประ เพณ และวฒนธรรม ดานสงคม ดานเศรษฐกจ ดานการเมอง ความเชอความศรทธาเรองการเขาทรงนนเปนความเช อท ม อย ม าน าน ใน ส งคม ไทย จะ เห น ได ว าพระพทธศาสนาสามารถอธบายถงปรากฏการณทแสดงถงการเกดขน ตงอย และดบไป ประพฤตปฏบตในทางทถกตองดงาม อย ในศลธรรมอนด น าไปสทางประเสรฐทสดของการด ารงตนเปนมนษย โดยททกคนจะตองไมเชออยางงมงาย พจารณาอยางถวนถ ใชปญญาก ากบความเชออยตลอดเวลา

สรป การศกษาวจยในครงน สรปได ดงตอไปน 1. แนวคดความเชอเรองการเขาทรง เกดมา

จากความกลว เมอกลวจงตองหาสงหนงสงใดทอยรอบๆ ตวทเชอวาสงทเหนนนศกดสทธวเศษกวาตนในสมยพทธกาลพระพทธองคทรงใหภกษเวนขาดมใหกระท าเปนรางทรงหรอคนทรงเจาเนองจากเปนการเลยงชพโดยทางผดเพราะเปนเดรจฉานวชาซงไมใชแนวทางทถกตองในการบรรลมรรคผลนพพาน

2. แนวคดความเชอเรองการเขาทรงในคมภรพระพทธศาสนา กลาวถงเรองกรรม การเวยนวายตายเกดหลกธรรมทางพทธศาสนากบความเชอเรองการเขาทรงของชาวพทธ พบวา หลกศรทธา 4 การเชอเรองกฎแหงกรรม เชอผลของกรรม เชอความทสตวมกรรมเปนของตนและเชอวาพระตถาคตวาทรงเปนพระสมมา หลกโยน (ก าเนด) 4 เปนการจ าแนกสตวตามลกษณะการเกด ภม 4 คอ กามาวจรภม รปาวจรภม อรปาวจร ภมโลกตตรภม ภมเปนสถานท ซงสรรพสตวทงหลายจะตองไปตามบญกรรม

3. ความเชอเรองการเขาทรงของชาวพทธในเขตเทศบาลนครล าปาง ชาวบานเชอวารางทรงคอตวแทนของผเทพผมอ านาจมอทธฤทธสามารถดลบนดาลสงตางๆตามทรองขอ บนดาลโชคลาภ และเชอวาเจาทรงสามารถรกษาโรคภยไขเจบตาง ๆ ใหหายได คณคาของการเขาทรงมคณคาดวยกน 4 ดานคอ ดานประเพณและวฒนธรรม ดานสงคม ดานเศรษฐกจ และดานการเมอง

ขอเสนอแนะ ในการศกษาวจยครงนเปนการศกษาเกยวกบ

ความเชอเรองการเขาทรงของชาวพทธในจงหวดล าปาง ซงงานวจยในครงนท าใหผวจยพบวายงมขอมลในการศกษาเปนการศกษาวจยกลมเดยว ดงนน จงควรมการวจยในประเดนดงตอไปน

1. ควรศกษาความเชอเรองการเขาทรงของชาวพทธในนกายอน ๆ ทางพทธศาสนาเพอเปรยบเทยบแนวคดและจดมงหมายของการเขาทรง

2. ควรศกษาวจยเกยวกบอทธพลทสงผลใหคนในสงคมมความเชอการเขาทรง กระบวนการเขาสวถแหงการเขาทรง มความสอดคลองกบวถชวตของชาวพทธในประเทศไทยหรอไมอยางไร

3. ควรส งเสรม ให ม การศ กษาท เนน การสงเคราะห วเคราะหหลกธรรมทแสดงถงขอดขอเสยของรปแบบการเจาทรงในปจจบน รวมไปถงชาวพทธควรจะมหลกคดอยางไรทไมใหเกดความหลงหรอความงมงายกบการทรงเจา เพราะจะท าใหรจกใชปญญาตามหลกพระพทธศาสนาไดดมากยงขน

กตตกรรมประกาศ งานวทยานพนธฉบบน ส าเรจลลวงไดเพราะ

ไดรบความเมตตาอนเคราะหชวยเหลอจาก พระครสนทรสงฆพนต , ดร. ประธานกรรมการควบคมวทยานพนธ ผศ.ดร. พนชย ปนธยะ กรรมการค วบ ค ม ว ท ย าน พ น ธ ผ ว จ ย ข อ น อ ม ก ร า บขอบพระคณและขออนโมทนาเปนอยางยงทไดใหความรดแลเอาใจใส ใหค าแนะน า ชแนะในการศกษาวจยเปนอยางดมาโดยตลอด

ความส าเรจและคณความดอนเกดจากการท าวทยานพนธน ขอนอมบชาแดคณพระศรรตนตรย อนเปนทพงระลกในการฝกฝนพฒนาตนน าไปสความเจรญ งอก งามของชว ต คณ คร อ าจารย ผ ใหก าลงสตปญญา ความร ความสามารถ ตลอดจนผทใหความชวยเหลอและเปนก าลงใจอย เบองหลงความส าเรจน

เอกสารอางอง

จ านง อดวฒนสทธและคณะ. (2540). สงคมวทยา.พมพครงท 8, กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

ฉ ล าด ช าย รม ต าน น ท . (2 5 2 7 ). ผ เจ าน ายกรงเทพมหานคร: พายพออฟเซท พรนตง.

ดนย ไชยโยธา. (2538). ลทธ ศาสนา และระบบความเชอกบประเพณนยมในทองถน.กรงเทพ มหานคร : โอ.เอส.พรนตง เฮาส.

นภาวรรณ วรชนภาวรรณ . (2533). การเขาทรงและรางทรงความเชอพธกรรมและบทบาททมตอสงคมกรงเทพมหานคร : ส านกพมพโอเดยนสโตร.

นชฎาภรณ แกวรกษา. (2547). การด ารงอยของการทรงเจาในชมชนชนบท. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต , (การศกษานอกระบบ ) บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยเชยงใหม.

บญเลศ เจรญผล. (2553). หนนรก...เรองไมยาก. เชยงใหม : ดาราวรรณการพมพ.

พระเฑยรวทย อตตสน โต (โอชาวฒน )(2548). ก ารศ กษ าค ว าม เช อ แ ล ะ พ ธ ก รรม ท างพระพทธศาสนาของรางทรง : กรณศกษาในเขตกรงเทพมหานคร, วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

พระมหาทวศกด ใครบตร. (2544). ดรจฉานวชชา: ศกษาเชงวเคราะหทรรศนะ และแนวปฏบตในสงคมไทย. วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

พฒนา กตอาษา. ทรงเจาเขาผ : วาทกรรมของลทธ พ ธ และวก ฤตการณ ของความท นสม ย ในสงคมไทย.ใน X-Cite ไทยโพสต, (28 เมษายน 2543) : 1-2.

วรช วรชนภาวรรณ และนภาวรรณ วรชนภาวรรณ. (2533).คนทรงเจา และรางทรงความเช อ

พ ธ ก ร ร ม แ ล ะ บ ท บ า ท ท ม ต อ ส ง ค ม . กรงเทพมหานคร : ส านกพมพโอเดยนสโตร.

สมบรณ สขส าราญ. (2530).การพฒนาตามแนวพทธศาสนา : กรณศกษาพระสงฆนกพฒนา.กรงเทพมหานคร: บรษทพมพสวยจ ากด.

สมบรณ สขส าราญ. (2533).ความเชอและศาสนาในสงคมไทย . กรงเทพมหานคร : ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สญญา สญญาววฒน . (2526). ปฬาณฐตวฒนา, ศาสนาและความเชอในกรงเทพมหานคร . กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เสนห สภ าษ ต . (2547). การประชมวชาการแหงชาตมหาวทยาลยเกษตรศาสตรวทยาเขตก าแพงแสนครงท 9.

อทย หรญโต. (2526).สารานกรมศพทสงคมวทยา-มานษยวทยา. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร.

บทบาทพระธรรมมงคลาจารยในการพฒนาคณภาพชวตของชมชนวดพระธาตศรจอมทอง หมท 2 บานลมใต ต าบลบานหลวง อ าเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม

The Roles of Phradharmanangaljarn in Development The Quality of Life of Life of Community Village No.2 Banluang Sub-District

Chomthong District Chiang Mai Province

พระบญภพ อธปญโญ (กณาธรรม)1*

Phraboonpob Atipanyo (Kunatham)1*

1 ทอย วดโมคคลลาน ถนนเชยงใหม–ฮอด เขต (ต าบล) สบเตยะ แขวง (อ าเภอ) จอมทอง จงหวดเชยงใหม รหสไปรษณย 50160 1 Address Wat Mokklanlan Chingmai-Hod Road Sobtia Sub-district Chomthong District Chinagmai Province Postal

code 50160 * Corresponding author e-mail: A0826246229@thaimail.com , โทร 082-6246229

บทคดยอ การวจยครงนเปนการวจยแบบผสมผสาน มวตถประสงค 3 ประการคอ 1) เพอศกษาบทบาทของพระธรรมมงคลา

จารย ในการท าใหวดเปนศนยกลางการพฒนาคณภาพชวตของชมชน 2) เพอศกษาบทบาทของพระธรรมมงคลาจารย ในการจดกจกรรมเพอการพฒนาคณภาพชวตของชมชน 3) เพอศกษาบทบาทของพระธรรมมงคลาจารย ในการบรหารจดการ การศกษาสงเคราะห การประสานงาน ในการพฒนาคณภาพชวตของชมชน โดยพระธรรมมงคลาจารย เจาอาวาสวดพระธาตศรจอมทองวรวหาร ประชากร คอ ประชาชนในเขตชมชน วดพระธาตศรจอมทองวรวหาร หมท 2 บานลมใต ต าบลบานหลวง อ าเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม เครองมอในการเกบรวบรวมขอมลประ กอบดวยแบบสมภาษณ แบบบนทกขอมลภาคสนาม และแบบสอบถามความเหน

ผลการศกษา พบวา พระธรรมมงคลาจารย เจาอาวาสวดพระธาตศรจอมทองวรวหาร ไดมการน าหลกพทธธรรมมาใชใน การจดกจกรรมการพฒนาคณภาพชวตของชมชน 7 ดาน คอ 1) ดานการสงเสรมศลธรรม จรยธรรม และวฒนธรรมประเพณ 2) ดานสภาพ อนามย 3) ดานสมมาอาชพ 4) ดานสนตสข 5) ดานสาธารณะสงเคราะห 6) ดานกตญกตเวทตาธรรม 7) ดานสามคคธรรม ผลการศกษา พบวา ระดบความเหนของประชาชนตอบทบาทของพระธรรมมงคลาจาย ในการพฒนาคณภาพชวตของชมชน ในภาพรวมอยในระดบมากทสด เมอพจารณาเปนรายดานทง ๓ ดานพบวา ดานการท าใหวดเปนศนยกลางการพฒนาคณภาพชวตของชมชน อยในระดบมากทสด คอ พระธรรมมงคลาจารยมบทบาทในการสรางและบรณะซอมแซม ศาลาการเปรยญไมสกทอง มณฑปพระธาต เพอเปนประโยชนตอชมชน ดานการจดกจกรรมพฒนาคณภาพชวตของชมชน อยในระดบมากทสด คอ พระธรรมมงคลาจารย มบทบาทในการพฒนาวดเพอเปนประโยชนตอชมชน ดานการบรหารจดการ การประสานงาน การศกษาสงเคราะห อยในระดบมากทสด คอ พระธรรมมงคลาจารย มบทบาทในการสงเสรม สนบสนนใหชมชนไดรบขอมลขาวสาร และความรอนมประโยชนตอคณภาพชวตทดของชมชน

ค าสำคญ: ชมชน , การสงเสรม , คณภาพชวต

Abstract This research is mixed method research consists the qualitative research and the quantitative research

had three purpose, first for study the roles of Phradharmamangkalajarn to make the temple is the center in development the quality of life of community, second for study the roles of Phradharmamangkalajarn in manage the activities for development the quality of life of community, third for study the roles of Phradharmamangkalajarn in management the support education and coordination in the development of quality of life of community by Phradhamamanglajarn the abbot of Wat Phradhatu sri chomtong voravihara. The populations used in this research are the populations in Ban-luang sub-district community village NO.2 Ban Lum-tai Chomtong district Chiangmai province 251 people. The instruments in collecting the data are the interview and the questionnaire and the record of the field data. The data analysis form the questionnair. From the interview, it is found that Phradhamamangalajarn the abbot of Wat Phradhatu sri chomtong voravihara has to held the activites to develop the commnunity’s life 3 parts are 1) Encourage the morality, culture and the tradition 2) The health and sanitation 3) The right livelihood 4) The peacefulness 5) The public welfare 6) The gratitude 7) The fellowship. From the study, it is found that the level of the people’s opinions about the Sangkhas roles in developing quality of people’s lives are at the largest level. When considered on the 3 sides, it is found that making the temple is the center of community is the highest average cost. Phradharmamangkalajarn had the role to built and restored a gold teakwood hall of sermons in a monastery the Buddha is relics for the best benefits to the community is the highest average.The quality of community is Phradharmamangalajarn has the roles in the developing the temple for the most useful to the community is the highest average. Admisnistrative Coordination Support education is Phradharmamangalajarn has the role in encouraging and supporting the community receive the informations and the useful knowledge of the quality of life of community.

Keywords: community, encouragement, quality of life

บทน า (introduction)

พระพทธศาสนาเปนพนฐานอนส าคญของขนบธรรมเนยมประเพณวฒนธรรมไทย ทคนไทยยดถอปฏบต ใชเปนแนวทางในการด าเนนชวต มาตงแตอดตจนถงปจจบนโดยอาศยพระสงฆในการใหค า แ น ะ น า ส ง ส อ น โด ย น า เอ า ค า ส อ น ท า งพระพทธศาสนามาเปนเครองยดเหนยวจตใจ ดงนนบทบาทพระสงฆจงมความสมพนธอยางแนบแนนตอชมชน และสงคมทงนนพระสงฆยงเปนผใหค าสงสอน อบรมประชาชนโดยใชหลกพทธธรรม

ความเปลยนแปลง และการพฒนาสงคมในปจจบนมการขยายตวมากขน บทบาทพระสงฆจงไดเปลยนไปเปนผน าในการพฒนาชมชน มการน าเอาหลกพระพทธศาสนามาใชในการพฒนาวด ให

กลายเปนศนยกลางของการพฒนาชมชน โดยมการประสานงาน วด บาน โรงเรยน และองคกรตางๆจดกจกรรมพฒนาคณภาพชวตของชมชนเพอการพฒนาสขภาพทางกาย ทางจตใจ ทางสงคม ทางจตวญญาณ โดยมการจดกจกรรมในหลายๆดาน อาทกจกรรมทง 7 ดาน คอ ดานสงเสรมคณธรรมจรยธรรม และวฒนธรรมประเพณ ดานสขภาพอนามย ดานสมมาอาชพ ดานสนตสข ดานสาธารณสงเคราะห ดานกตญญกตเวทตาธรรม ดานสามคคธรรม ใหสามารถแกปญหาในชมชนไดอยางมประสทธภาพ พรอมทงคณลกษณะของพระสงฆไทยมพนเพเปนคนชนบทอยแลวยอมส านกทปลกใหเขาถงความทกขของชาวบานไดอยางไมยาก ดงนนในหลายชมชนในชนบทวดจงยงเปนศนยกลางของชมชนอย พระสงฆหลายรปไดพยายามรอฟนและแสวงหาบทบาทในการเปนผน า

ชาวบาน พยายามคนหาแกนของพทธธรรมเพอน ามาประยกตใชใหเขากบกาลสมยแลวน ามาเปนหลกในการแกปญหาและพฒนาคณภาพชวตชมชนใหดขน ดงเชน บทบาทของพระธรรมมงคลาจารย เจาอาวาสวดพระธาตศรจอมทองวรวหาร หม 2 บานลมใต ต าบลบานหลวง อ าเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม

พระธรรมมงคลาจารย (พระอาจารยทอง สรมงคโล) เจาอาวาสวดพระธาตศรจอมทองวรวหาร ต าบลบานหลวง อ าเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม ทานเปนพระอาจารย ใหญ ผายวปสนาธระ ของภาคเหนอทมความส าคญเปนอยางมากตอชมชนและประเทศชาต ทานมประวตและผลงานดเดนอยางเหนไดชด อาท ไดรบยกยองใหไดรบต าแหนงเจาอาวาสวดตโปทาราม เจาอาวาสวดพระธาตศรจอมทองวรวหาร มการด าเนนงานดานการพฒนาคณภาพชวตของมวลมนษยโดยเนนการปฏบตวปสนากรรมฐานในแนวสตปฎฐาน 4 อนเปนเสนทางอนเอกและเสนทางเดยวทจะปราบกเลสทงหลายทงปวงได จนมผเลอมใสศรทธาเปนอยางมากจนสามารถขยายส านกสาขาไปในสถานทตาง ๆทงในประเทศ และตางประเทศ

พระธรรมมงคลาจารยกบชาวบานบานลมใต หมท 2 ต าบลบานหลวง อ าเภอจอมทองทมประชากร ทงหมด 675 คน 378 หลงคาเรอนกลมเยาวชน กลมสตรแมบาน กลมผสงอาย เปนตน เปนคณะศรทธาทมความใกล ชดกบทาน เปนอยางมาก ไดมการท ากจกรรมการแลกเปลยนเรยนร อาท การเขาวดฟงธรรม การอบรมธรรมะ การปฎบตธรรมในวนพระวนศ ล เป นตนซ งก จกรรม เหล าน นสามารถส งผลประโยชนพฒนาท าใหคณภาพชวตทงรางกาย จตใจ สงคม จตวญญาณของชาวบานในชมชนดมากยงขนไป ท าใหชมชนแขงแรงมภมคมกนตออบายมขสามารถใชชวตไดอยางเปนปกตสข

จากความส าคญดงกลาวมาในขางตนผศกษาวจยจงอยากสนใจทจะศกษาบทบาทของพระธรรมมงคลาจารย ในการพฒนาคณภาพชวตชมชนเพอทราบแนวการพฒนาของทานและเปนขอมลสารสนเทศตอไป

วตถประสงค 1. เพอศกษาบทบาทของพระธรรมมงคลาจารย

ในการท าใหวดเปนศนยกลางการพฒนาคณภาพชวตของชมชนบานลมใต

2. เพอศกษาบทบาทของพระธรรมมงคลาจารย ในการจดกจกรรมเพอการพฒนาคณภาพชวตของชมชนบานลมใต

3. เพอศกษาบทบาทของพระธรรมมงคลาจารยในการบรหารจดการ การประสานงาน การศกษาสงเคราะห เพอการพฒนาคณภาพชวตของชมชนบานลมใต

แนวคด ทฤษฎทเกยวของ การพฒนาคอการเปลยนแปลงใหดขนกวาเดม

ชมชน คอ กลมคนทด าเนน ชวตอยด วยกน เปนเวลานานระยะหนง โดยมแบบแผนแนวทางการใชชวตรวมกน การพฒนาชมชนจงเปนการเปลยนแปลงชมชนหรอกลม รวมทงสภาพแวดลอมในชมชนใหดขน ความดขนอาจจะไดจากความรสงขน การเปนอยดขน ประชาชนมสขภาพอนามยทด มระเบยบวนย และมการสอสารคมนาคม ทสะดวก ซงการพฒนาชมชนจะเนนทการพฒนาทรพยากรบคคลหรอมนษยใหเจรญ แนวคดการพฒนาชมชนเปนการสรางความเขมแขงภายในสงคม พรอมทงท าใหเกดการมสวนรวมของสมาชกภายในชมชน ซงแนวคดและความหมายการพฒนาไดมนกวชาการทางสงคมศาสตรไดใหแนวคดไวดงน

-สเทพ เชาวลต (หลกการพฒนาชมชน ,2524) กลาววา การพฒนาชมชน เปนการพฒนาความคดและความสามารถของประชาชนในการท างานรวมมอกนระหวางเจาหนาท ของรฐบาลประชาชนและระหวางประชาชนดวยกนเอง เพ อปรบปรงตนเองและชมชนไปส ความเจรญกาวหนาทงในทางเศรษฐกจ สงคม การศกษา อนามย และขนบธรรมเนยม

ประเพณวฒนธรรม อนจะน าไปส ความ ม นคงของประเทศในการปกครองระบอบประชาธปไตย

-นรนดร จงวฒ เวศย (กลวธ แนวทาง วธการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชาชนในงานพฒนาชมชน ,2527) การพฒนาชมชน หมายถง ความเพยรพยายามอย รวมกนของประชาชนเพ อปรบปร งความสามารถของประชาชนในการมสวนรวม การก าหนดวถชวตของตนเอง และการผนก ระดมความเพยรพยายามในการท ากจกรรมของชมชน

-สมพร เทพสทธา (การพฒนาแบบยงยน,2536) ใหแนวคดในการพฒนา ดงตอไปน

“การพฒนาเปนการท าใหเกดความเจรญขนหรอดขน ทงทางดานวตถและจตใจจงจะเรยกไดวาเปนการพฒนาทสมบรณ เพราะชวตประกอบดวยกายและจตใจ ฉะนนหากไดรบการพฒนาจะขาดสวนหนงไป กไมสามารถทจะเรยกวา เปนการพฒนาทดหรอเปนชวตทสมบรณ”

-พระมหาณรงค จตตโสภโณ (พระพทธศาสนากบการพฒนา ,2532) ไดกลาวถงการพฒนาของพระสงฆทก าลงปฏบตอยในพอจะสรป ดงน พฒนาจตวญญาณของมนษย ดวยการมส านกนกปฏบตธรรม ท าหน าท ให การศ กษาทางพระพทธศาสนาแกประชาชน และการเปนผน าในการพฒนาชนบทในรปแบบตางๆเพอกระตนใหเกดการพฒนาทองถนใหมความเจรญกาวหนา

-วตถป ระสงค ในการพฒ นาคณ ภาพ ชว ต วตถประสงคหลกการพฒนาคณภาพชวต กเพอใหเกดความร และความเขาใจเกยวกบพฒนาการของมนษย จากความอยรอดดวยกเลส มาสความเปนอยดวยปญญาน นอกจากเปนหลกและเปนประโยชนในการพฒนาตนเองแลว และยงท าใหเกดความกรณาตอผอนดวย คอ ท าใหเกดความเขาใจและเหนอก เหนใจกน เพอนมนษย คดจะชวยเหลอ ตลอดจนชวยใหสามารถวางตนเปนกลยาณมตร จงสามารถคดหาวธชวยแกไขปญหา วตถประสงคของการพฒนาคณภาพชวตทดคอเพอฝกฝนพฒนาคนใหรจกปฏบตตอชวตหรอ ด าเนน

ชวตอย างถกต องม ความสข โดยให ร จ ก ในการแกปญหาชวต และหาทางออก จากความทกขไดดวยด โดยไมกอให เกดโทษพษภยแกผอนและแกสงคม เพอใหรจกแสวงหา และเสพความสขทางวตถอยางถกตอง ปราศจากโทษพษภยไรการเบยดเบยดและพรอมทจะใชสงอ านวยความสขนนๆ ในทางทเกอกลแก ผอนและสงคมใหพรอมทงความสามารถ บางอยางในการทจะเอออ านวยความสขแกผอน และแผขยายความสขออกไปในสงคม ทงนวตถประสงคแทจรง กคอ เพอใหพงตนเองได โดยไมตองขนตอวตถภายนอกทกอยาง ไปจะพงวตถภายนอกในกรณทจ าเปนตอส ขภาพ อนาม ย ความจ า เป นด านป จจย ๔ มเครองนงหมอาหาร ทอยอาศยและ ยารกษาโรค แตไมใชแสวงหาเพอมอมเมาจตใจใหเกดการสะสมจนไมรจกเพยงพอ ฉะนน จดมงหมายเพอใหรความส าคญในการพฒนาชวต จะไดแกปญหาไดอยางถกตอง รวดเรว และทนตอเหตการณไมประมาทในการท ากจการ โดยผานกระบวนการฝกฝนอยางเปนระบบ เพอการด าเนนชวตทถกตองไดผลด

-ความหมายของบทบาท บทบาทและหนาทจะมาดวยกนเสมอ แตบางครงกอาจขดแยงกน อนเนองมาจากการมเจตคต คานยม หรอพนฐานทางสงคมทตางกน บางครงในคนๆ เดยวกมทงบทบาทและหนาทหรออาจมหลายบทบาทและหน าท ในขณะเดยวกน บทบาทของบคคลแสดงถงฐานะการเปนสมาชกคนหนงของสงคมทตนอาศยอย บทบาทเปนตวเชอมในการปฏสมพนธกบบคคลอนๆ ความเขาใจบทบาทและความสามารถในการแสดงบทบาทจะเปน อทาหรณกรณชวดความส าเรจหรอลมเหลวของบคคลของผด ารงสถานภาพตางๆ ในสงคมได มนกวชาการหลายทานใหค าจ ากดความของบทบาทไวดงน

ร าช บ ณ ฑ ต ย ส ถ าน (พ จ น าน ก รม ฉ บ บราชบณฑตยสถาน ,2539) ใหความหมายวา บทบาท ค อ ก ารท าต ามบทการร าต ามบท โดยป รย ายหมายความวาการกระท าตามหนาททก าหนดไว เชน บทบาทของพอแม บทบาทของคร

งามพศ สตยสงวน (การวจยทางมนษยวทยา,2535) อธบายวา บทบาท คอ พฤตกรรมทคาดหวงส าหรบผทอยในสถานภาพตางๆ วาจะตองปฏบตอยางไร เปนบทบาททคาดหวงโดยกลมหรอสงคม เพอใหความสมพนธมการกระท าระหวางกนทางสงคมได รวมทงสามารถคาดการณพฤตกรรมทจะเกดขนได

ณรงค เสงประชา (มนษยกบสงคม, 2530) ไดใหความหมายวา บทบาทเปนพฤตกรรมทสงคมก าหนดและคาดหมายใหบคคลกระท า

-ทฤษฎบทบาท ทฤษฎบทบาทนบเปนทฤษฎวาดวยปฏสมพนธทางสญลกษณ โดยกลาวถงลกษณะของสงคมมนษย และลกษณะของปจเจกบคคลแลวย าใหเหนวา ตวเชอมระหวางมนษยกบสงคมนนกคอบทบาท สงคมมนษยคอโรงละคร มนษยแตละคนคอตวแสดงทมบทบาทชดเจนส าหรบแสดง มบทละคร เปนตวก ากบมนษยแตละคนมต าแหนงตางๆ ชดเจนทจะตองด ารง มบรรทดฐานสงคมควบคมพฤตกรรม ตวละครตองเชอฟงผก ากบมนษยทกคนกปรบตวเขากบผชม ตองสวมบทบาทผชมประเภทตางๆและประการสดทายตองอาศยความรความช านาญเฉพาะตนชวยในการแสดง อาศยศกยภาพของตนและทกษะในการแสดงบทบาทเขาชวย ซงเปนสงทตองใชในการตดตอสมพนธกบผอน เมอกลาวถงเรองพฤตกรรมหรอการกระท าของบคคล ส งท จะเวน ไม ได ในการพจารณาถงการแสดงพฤตกรรม คอบทบาทของบคคลเพราะการแสดงพฤตกรรมหรอการกระท าของบคคลมความเชอมโยงกบบทบาททพงมของบคคล เปนการแสดงใหรวาตนเองเปน ใครอยในสถานภาพใดและควรมบทบาทพฤตกรรมอยางไร ซงมผจ าแนกประเภทบทบาทไวดงน

เดโช สวนานนท (จตวทยาสงคม ,2518) ไดจ าแนกบทบาทออกเปน 2 บทบาท คอ

1. บทบาทรดกม คอบทบาททมขอก าหนดทจะตองปฏบตตาม ทแนนอนตายตวยดหยนไมได เชน บทบาทของเจ าบาวในพธแต งงาน บทบาทของนายกรฐมนตร เปนตน พฤตกรรมทจะตองแสดงออก

ตามบทบาทนนๆ อ านาจ หนาทรบผดชอบอาจจะมระบไวชดเจนในรปของกฎหมาย ระเบยบแบบแผน

2. บทบาททยดหยนได คอบทบาททยอมใหพฤตกรรมอนสมพนธกบบทบาทนนเปลยนแปลงไปไดตามสมควร ไมมขอก าหนดตายตว เชน บทบาทของบดา มก าหนดไวกวางๆ ทวไป สวนหนงแสดงใหเหนถงฐานะของบดา เปนตน แตพฤตกรรมของบดาตอบตรอาจแปรผนไปไดมากพอสมควรระหวางบดาแตละคน

สรปคอบทบาทนนจะเปนสงทสงคมคาดหวงหรอการก าหนดขนเอง แตทงนกตองมาจากการขดเกลาทางสงคม บทบาทจะแตกตางกน ทงนเปนผลมาจากพนฐานทางสงคมหรอสภาพแวดลอมทตางกน บทบาทของแตละคนจะถกก าหนดอยางเปนแบบแผน หรอไมเปนแบบแผนกตาม แตไดมการปฏบตสบตอกนมาเปนเวลายาวนาน อนงในคนๆ เดยวอาจมหลายบทบาทในขณะเดยวกนได ซงแนวคดเรองบทบาทน ผวจยจะไดน ามาใชเปนกรอบในการอธบายบทบาทของพระธรรมมงคลาจารยในการพฒนาคณภาพชวตของชมชนวดพระธาตศรจอมทองวรวหาร

วธการวจย

ในบทนผวจยไดศกษาคนควาเกยวกบการวจยเรอง “บทบาทของพระธรรมมงคลาจารย (พระอาจารยทอง ศรมงคโล) ในการพฒนาคณภาพชวตของชมชนวดพระธาตศรจอมทองวรวหาร เปนการวจยแบบ ผสมผสาน ประกอบดวยการวจยเชงคณภาพ และการวจยเชงปรมาณ

โดยมรายละเอยดเกยวกบวธการด าเนนวจย ดงน

1. ขอบเขตการศกษา 2. ประชากรและกลมตวอยาง 3. เครองมอทใชในการวจย 4. การทดสอบเครองมอ 5. การเกบรวบรวมขอมล

6. การวเคราะหขอมล 7. สถตทใชในการวเคราะหขอมล

ขอบเขตการศกษา 1 ขอบเขตดานเนอหา 1) ขอบเขตเนอหาภาคสนามทมงศกษาบทบาท

ของพระธรรมมงคลาจารยในการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ทเกดขนจากการปฏบตจรงโดยพระธรรมมงคลาจารย

2) ขอบเขตเนอหาภาคสนามทมงศกษาขอมลของประชาชนทมตอตอบทบาทของ พระธรรมมงคลาจารย ในการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ในเขตชมชนวดพระธาตศรจอมทองวรวหาร

2. ขอบเขตดานพนท ศกษาเฉพาะพนทในเขตชมชนวดพระธาตศร

จอมทองวรวหาร หมท 2 บานลมใต ต าบลบานหลวง อ าเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม

3. ขอบเขตดานประชากร การศกษาวจยครงน ด าเนนการศกษาโดยแบง

ประชากรออกเปน 2 กลม ดงนคอ 1) ป ระชาชนใน เขต ชมชนวดพระธาต ศ ร

จอมทองวรวหาร หมท 2 บานลมใต ต าบลบานหลวง อ าเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม ทมประชากรทงหมดจ านวน 675 คน

2) ผน าชมชนทงบรรพชต และฆราวาสของอ าเภอจอมทอง และภายในเขตชมชนวดพระธาตศรจอมทองวรวหาร หมท 2 บานลมใต ต าบลบานหลวง อ าเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม รวมจ านวน 320 รป/คน

4. ขอบเขตดานระยะเวลา ก าหนดระยะเวลาในการศกษาและเกบรวบรวม

ขอมลต งแต เดอนพฤศจกายน 2558 ถ ง เดอน กมภาพนธ 2559

ประชากรและกลมตวอยาง 1. ประชากร การศกษาวจยคร งน ด า เน น

การศกษาโดยแบงประชากรออกเปน 2 กลม ดงนคอ 1) ป ระชาชนใน เขต ชมชนวดพระธาต ศ ร

จอมทองวรวหาร หมท 2 บานลมใต ต าบลบานหลวง อ าเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม ทมประชากรทงหมดจ านวน 675 คน

2) ผน าชมชนทงบรรพชต และฆราวาสของอ าเภอจอมทอง และภายในเขตชมชนวดพระธาตศรจอมทองวรวหาร หมท 2 บานลมใต ต าบลบานหลวง อ าเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม รวมจ านวน 320 รป/คน

2. กลมตวอยาง มดงน กลมตวอยางกลมแรก คอ ประชาชนทอาศยอยในเขตชมชนวดพระธาตศรจอมทองวรวหาร หมท 2 บานลมใต ต าบลบานหลวง อ าเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม จ านวน 675 คน โดยผวจยไดใชสตรทาโรยามาเน จนกระทงไดจ านวนประชากรกลมตวอยาง โดยการใชสตรของ TARO YAMANE (รพวรรณ พมพจนทร ,2558) ระดบความเชอมน 95 % สดสวนความคลาดเคลอนเทากบ 0.05 ไดจ านวนประชากรกลมตวอยาง คอ 251 คน 3. วธการเลอกตวอยาง กลมตวอยางกลมทสอง คอ ขนาดของประชากรทเกบขอมล ผวจยไดมการสมภาษณผน าชมชน ทงบรรพชต และฆราวาส ทมจ านวนทงหมด 320 รป/คน ซงเปนการสมภาษณเชงลกประกอบเพอใหงานวจยสมบรณมากทสด โดยใชวธการเลอกแบบเจาะจง โดยมการเลอกบคคลส าคญของชมชน เนนหวหนากลม ผมความรในชมชน และผทใกลชดกบพระธรรมมงคลาจารย รวมทงหมด 10 รป/คน ซงไดแก 1) เจาคณะต าบลบานหลวง 1 รป 2)เจาคณะต าบลดอยแกว 1 รป 3) เลขานการเจาอาวาส 1 รป 4) ครใหญส านกศาสนศกษา 1 รป 5) มคทายก 1 คน 6) กรรมการวด 1 คน 7) ผใหญบาน 1 คน 8) กรรมการหมบาน 2 คน

9) ปราญชชาวบาน 1 คน เกยวกบบทบาทของพระธรรมมงคลาจารยในการพฒนาคณภาพชวตของชมชน เครองมอทใชในการวจย การสรางเครองมอทใชในการศกษาวจยครงน ผวจยไดท าการสรางเครองมอในการวจยขนมา 2 ชด คอ

1. แบบสมภาษณ บ นท กขอม ลภาคสนาม ส าหรบเกบขอมลจากกลมตวอยาง เกยวกบบทบาทของพระธรรมมงคลาจารยในการพฒนาคณภาพชวตของชมชน

2. แบบสอบถามส าหรบเกบขอมลจากกลมตวอยางประชาชนทเปนขอมลเกยวกบบทบาทของพระธรรมมงคลาจารยในการพฒนาคณภาพชวตของชมชน

เกณฑการวดเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scales) 5 ระดบ (ของลเคอรท)

5 หมายถง ระดบมากทสด 4 หมายถง ระดบมาก 3 หมายถง ระดบปานกลาง 2 หมายถง ระดบนอย 1 หมายถง ระดบนอยทสด

การสรางเครองมอ เพอใหแบบสอบถามทสรางขนใชในการศกษา

ครงน สามารถวดสงทตองการวดและมความแมนย าในการวด ผวจยไดท าการทดสอบเครองมอ ดงน

1. ศกษาคนควาเอกสาร ขอมลทตยภม เชงวชาการ และงานวจยท เกยวของกบการพฒนาคณภาพชวตบทบาทของพระธรรมมงคลาจารยในการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน

2. ก าหนดกรอบแนวคดท เปนตวชวดระดบความเหนของประชาชนตอบทบาทของพระธรรมมงคลาจารยในการพฒนาคณภาพชวตของชมชน เพอใชเปนแนวทางในการสรางแบบสมภาษณ

3. รวบรวมขอมลทไดจากการศกษาประมวลผล เพอสรางเปนแบบสอบถามใหครอบคลมประเดนทตองการศกษาวจยทงหมด

4. น าแบบสอบถามฉบบรางเสนอตอทปรกษาโครงการ เพอขอรบค าแนะน าและปรบปรงแกไข แลวสงใหผเชยวชาญตรวจสอบความเทยงตรงตามเนอหา จ านวน 2 คน คอ

(1) ดร.พสฏฐ โคตรสโพธ ต าแหนง อาจารยบรรยายพเศษมหาวทยาลยมหาจฬากรณลงราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม

(2) รศ.ดร ปรตม บญศรตน ต าแหนง อาจารยบรรยายพเศษมหาวทยาลยมหาจฬากรณลงราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม

ผเชยวชาญทดสอบหาคาความสอดคลองกบเนอหา มเกณฑการใหคะแนน ดงน

+ 1 เมอผเชยวชาญมความแนใจวาขอค าถามสนสอดคลองกบเนอหา

๐ เมอผเชยวชาญมความไมแนใจวาขอค าถามนนสอดคลองกบเนอหา

- 1 เมอผเชยวชาญมความแนใจวาขอค าถามนนไมสอดคลองกบเนอหา

น าแบบสอบถามทไดรบจากผเชยวชาญ หาคาดชนความสอดคลอง (IOC) Index of concurrence

การเกบรวบรวมขอมล ผวจยไดด าเนนการเกบรวบรวมขอมลดวยตนเอง

โดยวธการ ดงน 1) ท าการแจกแบบสอบถามใหกบประชาชนใน

หมบานหมท 2 บานลมใต ต าบลบานหลวง อ าเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม ทงหมด จ านวน 251 ชด ตามจ านวนของตวอยางทก าหนดไว

2) ตดตามและจดเกบแบบสอบถามเองทงหมด และไดรบแบบสอบถามคนมาครบตามจ านวนทแจกไป จ านวน 251 ชด

3) เกบขอมลโดยการใชแบบสมภาษณ โดยผวจยด าเนนการเอง

การวเคราะหขอมล ผวจยด าเนนการวเคราะหขอมล ดงน 1. น าแบบสอบถามทไดรบกลบคนมาตรวจสอบ

ความสมบรณครบถวนในการกรอก 2. น าแบบสอบถามทมความสมบรณครบถวน

ทงหมด จ านวน 251 ชด น ามาวเคราะหประมวลดวยโปรแกรมส าเรจรปเพอการวจยทางสงคมศาสตร และค านวณคาสถตตางๆไดแกคารอยละ คาเฉลย คาเบยงเบนมาตรฐาน

3. น าผลการวเคราะหขอมลท ไดท งหมดมาเปรยบเทยบกบเกณฑโดยการแปลความหมายของคะแนนทเปนตวเลข ใหอยในลกษณะของการอธบาย ดงน 4.51 – 5.00 หมายถง อยในระดบมากทสด 3.51 – 4.50 หมายถง อยในระดบมาก 2.51 – 3.50 หมายถง อยในระดบปานกลาง 1.51 – 2.50 หมายถง อยในระดบนอย 1.00 – 1.50 หมายถง อยในระดบนอยทสด

4. น าขอมลทไดจากการสมภาษณ มาวเคราะหเน อหาพรอมน าผลมาเขยน เรยบ เรยงเพ อตอบวตถประสงคของการวจย

สถตทใชในการวเคราะหขอมล สถตทใชในการวเคราะหขอมลและประมวลผล

ดงน 1. ว เค ราะห ข อม ลท ว ไป ของผ ต อบ แบ บ

สมภาษณโดยใชคารอยละ 2. วเคราะหขอมลความเหนของประชาชนทมตอ

บทบาทของพระธรรมมงคลาจารยในการพฒนาคณภาพชวตของชมชน ทงหมด 1 ดาน คอ

1) ดานการท าใหวดเปนศนยกลางการพฒนาคณภาพชวตของชมชน

2) ดานการเปนแบบอยางทดในเรองของการจดกจกรรมการพฒนาคณภาพชวตของชมชน

3) ด า น ก า รบ ร ห าร จ ด ก าร ก ารศ ก ษ าสงเคราะหสนบสนน สงเสรม ประสานงานจากภาคสวนตางๆ เพอพฒนาคณภาพชวตของชมชน

ผลการวจย

การศกษาบทบาทของพระธรรมมงคลาจารยในการพฒนาคณภาพชวตของชมชนวดพระธาตศรจอมทองวรวหาร หมท 2 ต าบลบานหลวง อ าเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม ครงน ผวจยไดวเคราะหขอมลและน าเสนอในรปแบบตารางและมค าบรรยายประกอบค าอธบาย โดยมสญลกษณท ใชในการน าเสนอขอมล ดงน คารอยละ คาเฉลยเลขคณต คาความเบยงเบนมาตรฐาน

ขอมลจากการสมภาษณผเกยวของ เกยวกบบทบาทพระธรรมมงคลาจารยในการพฒนาคณภาพชวตของชมชนวดพระธาตศรจอมทองวรวหาร ทงหมด 10 รป/คน

จากการศกษางานวจยครงน ซงเปนเชงคณภาพ พบวา บทบาทการท าหนาทของพระธรรมมงคลาจารยทเหนเปนรปธรรม คอ การท าวดใหเปนศนยกลางการพฒนาชมชน การจดกจกรรมเพอพฒนาชมชน การบรหารจดการ การประสาน การศกษาสงเคราะหเพอการพฒนาชมชน รปแบบการด าเนนการ มทงทพระธรรมมงคลาจารยด าเนนการดวยตนเองโดยตรง และพระธรรมมงคลาจารยด าเนนการโดยอาศยการมสวนรวมของชมชนในภาคสวนตางๆ ทเกยวของในสงคมทวไป ทพระสงฆด าเนนการเอง เชน เปนผน าในการท ากจกรรมวนพระวนศล งานประเพณตางๆ การเท ศ น า ใน ว น ธ รรม ส วน ะ แ ล ะ ว น ส าค ญ ท างพระพทธศาสนาตางๆ สวนทพระธรรมมงคลาจารยด าเนนการโดยอาศยการมสวนรวมของชมชนในภาคสวนตางๆ ทเกยวของในสงคมทวไป เชน การจดอบรมเพอใหความร และพฒนาคณภาพชวตดานตางๆ การจดกจกรรมเพอสบทอดวฒนธรรมประเพณทองถน ผลจากการกระท าตามบทบาทดงกลาวของพระธรรมมงคลาจารยน าไปสการพฒนาคณภาพชวตของชมชนในรปแบบตางๆ เชน การใชชวตตามแบบพระพทธ ศาสนาอยางพอเพยง การจดสภาพแวดลอมบานเรอนใหสะอาดเรยบรอย การสรางความอบอนในครอบครว

การออมเพออนาคต การเสรมสรางชมชนปลอดอบายมข การเสรมสรางความสงบสขเอออาร ไมมการทะเลาะววาทบาทหมางกนภายในชมชน และการสงเสรมใหประชาชนปรบปรงชวตความเปนอยของตนเอง ครอบครว และชมชนใหมความสขทงทาง รางกาย จตใจ สงคม จตวญญาณ มงานท ามรายไดพออยพอกน มสภาพแวดลอมชมชนทสะอาด และมความปลอดภยในชวตและ ทรพยสน โดยแบงออกเปน 3 ดานดงน

1) ดานการท าใหวดเปนศนยกลางการพฒนาคณภาพชวตของชมชน

1. บรณปฏส งขรณ มณฑปพระธาตศรจอมทอง (พระวหารหลวง) พรอมทงปดทองหนาบน และหางหงสหมพระวการ เพอใชในการสกการบชา ยดเหนยวจตใจและบ าเพญบญแกประชาชนในชมชน

2. สรางโรงเรยนพระปรยตธรรม ส านกงานส านกศาสนศกษา เพอใชในการศกษาเลาเรยนของพระสงฆ สามเณร และประชาชน

3. ปรบปรงภมทศนรอบบรเวณวด ปตวหนอนและปลกตนไม ดอกไม ปรบปรงบรเวณหนาวดเปนรานคาชมชนและ ลานจอดรถ

4. พฒนาบรเวณวด ใหสะอาดเรยบรอย และมความพรอมอย เสมอในการเขามาใชในการพฒนาคณภาพชวตของชมชน

5. สรางและขยายส านกวปสนาธรรมฐาน โดยมการซอทดน สรางกฏปฏบตธรรม ส านกงานวปสสนากรรมฐาน หองสอบอารมณ สรางโรงครว ศาลาโรงฉน อาคารส าหรบรบประทานอาหารของโยค และผปฏบตธรรม

6. บรณปฏสงขรณ ศาลาการเปรยญไมสกทอง (ศาลาสามคคธรรม) ซงใชในการบ าเพญบญ และใชเปนศาลาเอนกประสงค

7. สรางธรรมศาลา เพอใชเปนทพก และปฏบตธรรมแกพระสงฆ สามเณร และประชาชน

8. สร า งอ าค ารพ พ ธภ ณ ฑ เพ อ ใ ช ในการศกษาเรยนรประวตความเปนมา วธชวต วฒธรรมของชมชน

9. สรางศาลาลานธรรมลานโพธ เพอใชในการปฏบตธรรม และประกอบศาสนพธ

10. ส ร า ง อ า ค า ร พ ร ะ ส ท ธ ร ร ม เท พสทธาจารย เฉลมราชย 6๐ ป พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เพอใชในการเปนทพกปฏบตธรรมและประกอบศาสนพธ

11. บรณะระบบประปาในวด พรอมทงเจาะน าบาดาล ท าแทงคเกบน าใตดน และระบบกรองน า

12. สรางอาคารภตตศาลาเทพสทธาจารย พรอมทงตดตงเครองงปรบอากาศ

13. สรางซมไมสก พรอมปายวดไมสก 14. บรณะศนยศกษาคณธรรม จรยธรรม

สรางศาลาประชาสามคค เพอใชเปนทอบรมคณธรรมจรยธรรม

15. สรางอาคารเฉลมพระเกตรต 84 ป พระบาทสมเดจพระเจาอยหว เพอเปนอาคารทพกสงฆ สามเณร เรยนปรยตธรรม

16. สรางมหาศาลาหทยนเรศวร กฏหทยนเรศวร พรอมลานธรรมกลางแจง เพอความสะดวกในการรบญาตโยม และใชเปนสถานทประกอบศาสนพธ

17. สรางศาลาบ าเพญบญ หองเกบของ โรงครว หองสขา พรอมอาคารเกบของ ๑ หลง

18. สรางมณ ฑปจต รมข เคร องไมทรงลานนา

19. สรางรวก าแพงวดศลาแลงรอบบรเวณวดดานทศใต

20. สรางอาคารทพกรบรองไมสก “เฮอนจอมตอง”

21. บรณปฏสงขรณ กฏพทธศาสนประดษฐ (โฮงหลวง)

22. บรณปฏสงขรณ กฏครบาศรวชย 23. บ รณ ปฏส งขรณ พระอ โบสถ และ

ปรบปรงภมทศนโดยรอบ โดยปหนแกรนตโดยรอบ

24. บรณปฏสงขรณ ยอดพระเจดยขาว ทไดรบผลกระทบจากลมพาย

25. ตดตงระบบไปกรง รอบวดและบรเวณศนยปฏบตธรรม

2) ดานการจดกจกรรมในการพฒนาคณภาพชวตของชมชน

โดยแบงออกเปน 7 กจกรรมดงน 1. กจกรรมดานการสงเสรมศลธรรม จรยธรรม

และวฒนธรรมประเพณ พระธรรมมงคลาจารยไดมการรวมมอกบมหา

จฬาลงกรณราชวทยาลยฯและอกหลายหนวยงานในการสบคนเสาะแสวงหาพระไตรปฏกฉบบอกษรลานนา ภาษาบาลมาจดพมพ เปนรปเลมเหมอนปจจบน (โครงการปรวรรตพระไตรปฏกลานนนา) พรอมทงจดใหมการปรวรรตคมภรอรรถกถาจารยขนอกดวย เพอใหพระภกษสามเณร ตลอดจนศรทธาประชาชน และผสนใจไดศกษาเลาเรยน ทงนไดมการสงเสรมใหประชาชนและเยาวชนเขาวด ท าบญ ตกบาตร ฟงพระธรรมเทศนา ทกวนพระวนศล การเวยนเทยน ปฏบตธรรม ในวนส าคญทางพระพทธศาสนา จดใหมการเขารกขมลกรรม การเขาปรวาสกรรม ทกป การอนรกษสบทอดประเพณพนเมอง ไดแก ประเพณแหสะเปา (ส าเภา) ประเพณตานขาวใหม “ตานหลวหงหนาวพระเจา” (ถวายฟนส าหรบจดไฟหงหนาวแกพระสงฆ ) ประเพณสรงน าพระธาตเจาศรจอมทอง ในเดอน 5 เปง (พระธาตเขาพรรษา) เดอน 9 เป ง (พ ระธาต ออกพรรษ า) ซ ง ได ร บน าส รงพระราชทานจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทกป ประเพณสงกรานต ซงมขบวนแหไมค าโพธพนเมองแบบพนบาน ประเพณแหตนเกยะ ประเพณการฟงเทศนมหาชาต

2. กจกรรมดานสขภาพอนามย พระธรรมมงคลาจารยไดมการจดกจกรรมในการ

ชวยในการสราง และสงเสรม พฒนาโรงพยาบาลจอมทอง บรจาคเงน สรางตกสงฆอาพาธ จดเขารกขม ลกรรม เพ อห าราย ได สมทบท นซ อ เคร อ งม อ

การแพทย การประสานงานกบโรงพยาบาลจอมทอง กลม อสม. เพอจดวทยากรมาอบรมผสงอายในดานการสงเสรมสขภาพอนามย ตรวจสขภาพชมชน การต รวจส ขภ าพ ป ระจ าป แ ก ผ ส งอ าย พ ร อม ท งประสานงานในการชวยดแล ก าจดลกน ายงลายเพอปองกนไข เลอดออก และรวมมอกบโรงพยาบาล สาธารณสข โรงเรยนตางๆ ในเขตพนท จดใหนกเรยนประกาศขาวและความรดานการรกษาสขภาพอนามย และการปองกนโรคตางๆ ใหประชาชนไดรบทราบ

3. กจกรรมดานสมมาอาชพ พระธรรมมงคลาจารยไดมการเทศนาสงสอน

เรองสมมาอาชพ การประสานงานกบพฒนากรประจ าทองถนมาจดอบรมใหความรแกประชาชนในเรองการด ารงชวต การสงเสรมการประกอบอาชพเสรมเพมรายได เชน การปรบพนทบรเวณลานหนาวดใหเปนรานคาชมชน ใหชมชนไดมาคาขายผลตผลผลตตางๆ ของชมชนเพอสงเสรมอาชพ การสงเสรมอาชพดานการทอผาพน เมอง การท าไมกวาดทางมะพราว เครองจกรสาน การประสานงานกบเจาหนาทเกษตรประจ าทองถนมาจดอบรมใหความรดานการเพมผลผลตทางการเกษตร การปลกพชผกสวนครว เลยงสตว ไวบรโภคในครวเรอนเพอลดรายจาย

4. กจกรรมดานสนตสข พระธรรมมงคลาจารยไดมการท ากจกรรมดาน

สนตสข คอ มการสนบสนนใหมการปฏบตธรรมในทกๆโอกาส รวมไปถงวนส าคญทางพระพทธศาสนา เพอพฒนา รางกาย จตใจ สงคม จตวญญาณ เพมความสขภายในและความสงบสขแกชมชน มการสนบสนนการปฏบตหนาทของอาสาสมครปองกนฝายพลเรอน (อปพร.) และต ารวจหม บ านโดยการประสานงานจดหาทน บรจาคเงน และอปกรณ จดท าบญผาปาเพอหาเงนสบทบทน และด าเนนงานสงเสรมจตสาธารณะโดยฝกจตภาวนาในวนส าคญทางศาสนา สงเสรมใหประชาชนและเยาวชนออกก าลงกาย และเลนกฬา เพอสภาพทด ปองกนปญหายาเสพตด รณรงคงดดม งดเสพ งดจ าหนายสรา และสงเสพตดใน

บรเวณวด สถานศกษา สถานทราชการ รณรงคงดดมสราและของมนเมาในชวงเทศกาลเขาพรรษา และสงเสรมใหสมาชกครอบครวมความสมพนธทดตอกน เพอน าไปสการมครอบครวอบอน

5. กจกรรมดานสาธารณะสงเคราะห พระธรรมมงคลาจารยไดมการสงเคราะหบรจาค

ปจจย จดหาทนในการชวยเหลอในการสรางถนนหลายสาย ศาลาประชาคม หอประชมประจ าหมบาน สะพาน ฝายทดน า ประปา สงเคราะหปจจยชวยเหลอในงานศพตางๆ ทไดไปรวมมอบปจจยและสงของเพอเปนขวญก าลงใจใหแกผสงอายในวนขนปใหมวนสงกรานต และยงไดมการจดตงองคผาปาสมทบทนในหลายๆ ดานของชมชน การเยยมผปวยในโรงพยาบาลและมอบเงนชวยเหลอเพอเปนก าลงใจ การชวยเหลอสงเคราะหผประสพภยพบตตางๆ เชน ไฟไหม น าทวม ภยหนาว ทงในและนอกชมชน

6. กจกรรมดานกตญญกตเวทตาธรรม พระธรรมม งคลาจารย ไดมการรวมมอกบ

องคการบรหารสวนต าบล เทศบาลต าบลจอมทองเพอจดพธรดน าด าหวผเฒาผแกผสงอาย อบรมนกเรยนในเรองความกตญญกตเวทตาในวนส าคญตางๆ จดพธท าบญตกบาตรและถวายราชสดด ในงานวนแมแหงชาต วนพอแหงชาต สงเสรมการฟงเทศนมหาชาต การท าบญอทศสวนบญสวนกศลใหแกบรรพบรษผลวงลบและผมพระคณ

7. กจธรรมดานสามคคธรรม พระธรรมมงคลาจารยไดมการรวมมอกบผน า

ชมชนและ ประชาชนปฏบตธรรม และพฒนาหมบานในวนส าคญตางๆ เพอพฒนา รางกาย จตใจ สงคม จตวญญาณ ไดมการประสานความรวมมอกบผน าชมชนและประชาชนในเขตพ นท จดงานประเพณทางพระพทธศาสนา จดงานประเพณท าบญสกการะสรงน าพระธาตเจดยและพระธาตศรจอมทอง เทศนาธรรม อบรมประชาชนเพอปลกจตส านกเรองความสามคคในหมคณะเปนประจ าในวนพระวนศล และในโอกาสอนๆ

3) ดานการบรหารจดการ การประสานงาน การศกษาสงเคราะห ในการพฒนาคณภาพชวตของชมชน

ดานการบรหารจดการ การประสานงาน ไดแก การประสานงานจากทกภาคสวนทงภาครฐ เอกชน ประชาชน เพอระดมทน จดหาทนในการสงเสรมการจดการเกยวกบพฒนาคณภาพชวตของชมชนในดานตางๆ เพอใหประชาชน ทงพระสงฆ สามเณร ชาวบาน ไดรวมกนท ากจกรรมเพอพฒนาคณภาพชวต รางกาย จตใจ สงคม จตวญญาณ อาท การประสานงานบรหารจดการจดหาทนในการ บรณปฏสงขรณ สรางถาวรวตถภายในวด ขยายศนยปฏบตธรรม สงเสรมการอนรกษสบทอดประเพณพนบาน ไดแก ประเพณแหสะเปา (ส าเภา) ประเพณตานขาวใหม “ตานหลวหงหนาวพระเจา” (ถวายฟนส าหรบจดไฟหงหนาวแกพระสงฆ ) ประเพณสรงน าพระธาตเจาศรจอมทอง ในเดอน 5 เปง (พระธาตเขาพรรษา) เดอน 9 เป ง (พ ระธาต ออกพรรษ า) ซ ง ได ร บน าส รงพระราชทานจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทกป

ดานการศกษาสงเคราะห ไดแก ประสานงานจดหาทนตางๆ รวมมอกบสถานศกษาในการพฒนาการศกษาแกเดกนกเรยน รวมกบหนวยงานภาครฐ เอกชน หางราน จดอบรมใหความรเรองการใชชวตตามหลกพระพทธศาสนา และขอความรวมในการจดกจกรรมการเรยนรในรปแบบตางๆ แกประชาชนในเขตพนท จดอบรมคณธรรม จรยธรรมแกนกเรยนในโรงเรยน สงเสรมการเรยนรพระพทธศาสนาในวนอาทตยใหแกเดกและเยาวชน สรางและบรณะโรงเรยน อาคารเรยน จดซอโตะ เกาอ อปกรณการเรยน ตดตงเครองปรบอากาศ สรางหองเทคโนโลยสารสนเทศ พรอมทงจดซอคอมพวเตอร จดตงองคผาปาการศกษาทกป เพอทอดถวายสบทบทนกองทนโรงเรยน มอบทนการศกษาทงการศกษาปรยตธรรมแผกบาลและสามญ แก พระสงฆ สามเณร นกเรยน นกศกษา และประชาชน พรอมทงจดการบรรพชาอปสมบทเพอ

ศกษาพระธรรมวนยและสายสามญ ปญหาและอปสรรค จากกลมผใหสมภาษณ

ปญหาและอปสรรคทกลมผถกสมภาษณใหไวในครงน คอ ควรใหทกภาคสวนรวมมอกนอยางจรงจง เพราะในบางกจกรรมมผเขารวมมาก บางกจกรรมครงมผเขารวมนอย

ขอเสนอแนะ จากกลมผใหสมภาษณ

ขอเสนอแนะทกลมผถกสมภาษณใหไวในครงน คอ ควรใหทกภาคสวนรวมมอกนอยางจรงจง ในการจดการการพฒนาคณภาพชวตของชมชน เพอลดผลกระทบทางลบทจะเกดขนกบประชาชนจากกระแสโลกาภวตและอทธพลของสอยคใหม

ความเหนของประชาชนตอบทบาทของพระธรรมมงคลาจารยในการพฒนาชมชนวดพระธาตศรจอมทองวรวหาร

ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ผตอบแบบสอบถามเปนเพศหญงมากกวาเพศชาย สวนใหญมอายอยระหวาง 41 – 50 ป รองลงมามอายอยระหวาง 51 – 60 ป ระดบการศกษาสวนใหญอยทระดบประถมศกษา รองลงมา คอ ระดบมถยมศกษาตอนตน/ตอนปลาย ดานอาชพ สวนใหญ อาชพเกษตรกร รองลงมาเปนอาชพรบจาง ดานรายไดตอเดอน สวนใหญอยระหวาง 3,000 – 6,000 บาทตอเดอน รองลงมาอยระหวาง 6,001 – 9,000 บาทตอเดอน

ผลการวเคราะหระดบความเหนของประชาชนตอบทบาทพระธรรมมงคลาจารย ในการพฒนาคณภาพชวตของชมชนวดพระธาตศรจอมทองวรวหาร พบวา ในภาพรวมระดบความเหนของประชาชนตอบทบาทพระธรรมมงคลาจารยในการพฒนาคณภาพชวตของชมชนวดพระธาตศรจอมทองวรวหาร อยในระดบมากทสด ทง 3 ดาน คอ ดานการท าใหวดเปนศนยกลางการพฒนาชมชน ดานการจดกจกรรมการพฒนาคณภาพชวตของชมชน ดานการบรหารจดการ

การประสานงาน การศกษาสงเคราะหในการพฒนาคณภาพชวตของชมชน

เมอพจารณาเปนรายขอ ของทง 3 ดานดงกลาวขางตน 1) ดานการท าใหวดเปนศนยกลางการพฒนาคณภาพชวตของชมชน ประชาชนมระดบความเหนอยในระดบมากทสดทง 5 ขอ 2) ดานการจดกจกรรมพฒนาคณภาพชวตของชมชน ประชาชนมระดบความเหนอยในระดบมากทสดทง 5 ขอ 3) ดานการบรหารจดการ การประสานงาน การศกษาสงเคราะหในการพฒนาคณภาพชวตของชมชน ประชาชนมระดบความเหนอยในระดบมากทสดทง 6 ขอ

ขอเสนอแนะเพมเตมทงหมด 3 ดาน มดงตอไปน ผลจากการวจยคร งนพบวาประชากรกลม

ตวอยางทตอบแบบสอบถามทงหมด จ านวน 251 คน โดยสวนใหญแลว จ านวน 154 คน ไมมขอเสนอแนะ โดยคดเปน (รอยละ 61.35) ทมขอเสนอแนะ จ านวน 97 คน โดยคดเปน (รอยละ 38.65) ซงขอเสนอแนะทไดรบจากการศกษาวจยครงน สามารถแบงออกไดเปน ดานดงน

- ดานการท าวดใหเปนศนยกลางในการพฒนาคณภาพชวตของชมชน ผตอบแบบสอบถามไดใหขอเสนอแนะเพมเตมวา พระธรรมมงคลาจารยควรเพมในการปลกตนไม และไมดอกไมประดบเพอความรมรน การซอมแซมหองน าทช ารดเพอใหเหมาะแกการเขามาใชสถานท และปฏบตธรรมมากขน

- ดานการจดกจกรรมการพฒนาคณภาพชวตของชมชน ผตอบแบบสอบถามไดใหขอเสนอแนะเพมเตมวา พระธรรมมงคลาจารยควรเพมในการสอนเรองการใชชวตอยางพอเพยง ไมฟมเฟอย การอดออม การเรยนการสอนภาษาตางประเทศ และการใชเทคโนโลยการสอสารไฮเทค และบางกจกรรมมผเขารวมมาก บางกจกรรมมผเขารวมนอย

- ดานการบรหารจดการ การประสานงาน การศกษาสงเคราะห ผตอบแบบสอบถามได ใหขอเสนอแนะเพมเตมวา พระธรรมมงคลาจารยควรเพมเวลาในการตดตอประสานงานเนองจากพระสงฆม

เวลาจ ากดในการตดตอ ประสานงาน เพราะมภารกจของสงฆทตองด าเนนการจ านวนมาก รวมทงเวลาของพระสงฆและประชาชนไมสอดคลองกน

ปญหาและอปสรรค ในการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนโดยพระธรรมมงคลาจารย ประชากรกลมตวอยางไดระบถงปญหาและอปสรรค คอ ในการจดกจกรรมตางๆนน บางกจกรรมมผเขารวมมาก บางกจกรรมมผเขารวมนอย พระสงฆมเวลาจ ากดในการตดตอ ประสานงาน เนองจากมภารกจของสงฆทตองด าเนนการจ านวนมาก รวมทงเวลาของพระสงฆและประชาชนไมสอดคลองกน

อภปรายผลการวจย

จากสรปผลการศกษาทน าเสนอวาดงกลาวขางตน ผวจยมประเดนทจะขออภปรายผลทงหมดดงตอไปน

ในดานบทบาทของพระธรรมมงคลาจารยในการพฒนาคณภาพชวตของชมชนวดพระธาตศรจอมทองวรวหารจากผลการศกษาสะทอนให เหนวาพระธรรมมงคลาจารยไดด าเนนการในรปแบบตางๆเพอพฒนาคณภาพชวตของประชาชน ทงทด าเนนการโดยพระธรรมมงคลาจารยเอง และโดยการประสานขอความรวมมอจากหนวยงานตางๆ มาด าเนนการลกษณะเชนนแสดงวาบทบาทของพระธรรมมงคลาจารยยงมความจ าเปนตอการพฒนาสงคมเปนอยางยง ซงไดแบงออกเปน 3 ดานดงน

1) ผลดานการท าใหวดเปนศนยกลางการพฒนาคณภาพชวตของชมชน ระดบความเหนอยในระดบมากทสด ทเปนเชนนเพราะ ทานไดมการท าจรง เปนทประจกษไดมการบรณปฏสงขรณ สรางเสนาสนะ และถาวรวตถ พฒนาวดในหลายๆดาน พฒนาวดใหพรอมแกการเขามาใชเปนศนยกลางการพฒนาชมชนอยเสมอซงสอดคลองกบงานวจยของ พระอกนษฐ สรปญโญ (อาจวชย) ) (พระอกนษฐ สรปญโญ,2554)ไดวจยเรอง “การบรหารจดการดานสาธารณปการ

ของพระสงฆาธการ ในอ าเภอเมอง จงหวดปทมธาน” ผลการวจยพบวา พระภกษสวนใหญมความคดเหนตอการบรหารจดการดานสาธารณปการของพระสงฆาธการในอ าเภอเมอง จงหวดปทมธาน โดยภาพรวมอยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน ทง 3 ดาน พบวาระดบความคดเหนอยในระดบมากทงสามดาน คอ ดานการกอสรางและบรณ ะและปฏส งขรณเสนาสนะ ดานการพฒนาวด ดานการดแลรกษาและจดการศาสนสมบตของวด

2) ผลดานการจดกจกรรมการพฒนาคณภาพชวตของชมชน ระดบความเหนอยในระดบมากทสด ทเปนเชนนเพราะ ทานไดมการท าจรงเปนทประจกษ โดยมการจดกจกรรมการพฒนาคณภาพชวตของชมชนตามหลกธรรม ๗ ดาน คอ ดานคณธรรม จรยธรรม วฒนธรรมประเพณ ดานสมมาอาชพ ดานสขภาพอนามย ดานสาธารณะสงเคราะห ดานกตญญกตเวทตาธรรม ดานสามคคธรรม ซงสอดคลองกบงานวจยของ พระมหาบญม วรรณวเศษ ไดวจยเรอง “บทบาทพระสงฆในการพฒนาสงคม : ศกษาเฉพาะกรณพระธรรมวสทธมงคล (บว ญาณสมปนโณ) (พระมหาบญม วรรณวเศษ,2544)” ,ผลการวจยพบวาบทบาทของพระสงฆในการพฒนาสงคมมอย 2 ดาน คอ 1) ดานจตใจ ได แกการอบรมสงสอนใหประชาชนมศลธรรม คณธรรม ความดงาม ตามหลกธรรมค าสอนทางพระพทธศาสนา โดยเนนการไปปฏบตมากกวาการสอนใหรเทานน 2) ดานวตถ ไดแก การพฒนาการศกษา สาธารณสข สมมาอาชพ และสาธารณะสงเคราะห และอนๆ ตลอดจนการเปนผน าในการตงกองทนผาปาชวยชาต

3) ผลดานการบรหารจดการ การประสานงาน การศกษาสงเคราะหในการพฒนาคณภาพชวตของชมชน ระดบความเหนอยในระดบมากทสด ทเปนเชนนเพราะ ทานไดมการท าจรง เปนทประจกษ ทานใหการศกษาสงเคราะหแกชมชน สงเสรมสนบสนนในดานตางๆ ทเกยวเนองกบการศกษา และสาธารณะสงเคราะห สนบสนนอปกรณการเรยน และทน

เกยวกบการศกษาทงทางโลก และทางธรรม ไดมการสราง บรณะปฏสงรณ อาคารเรยนทงในและนอกวดเปนอยางมาก ซงสอดคลองกบงานวจยของ วนชย ปานจนทร (วนชย ปานจนทร,2535) ไดวจยเรอง “บทบาทพระสงฆในการดแลเดกและเยาวชนทพกอาศยอย ในวด ศกษากรณ เฉพาะพระสงฆในเขตธนบร ” ผลจากการวจยพบวาพระสงฆ ไดแสดงบทบาทหนาทตามหลกอรยสจทง 4 ประการ ถอวาเปนหลกธรรมทสามารถน าไปใชในการปฏบตงานสงคมสงเคราะหไดเปนอยางด เพราะการอนเคราะหเปนการชวยเหลอใหผอนพนจากทกขหรอการดบทกขใหแกคนอน และยงเปนการแกไข ปองกน ฟนฟ พฒนาของเยาวชน และเปนการปฏบตหนาทตอสงคมตามกระบวนการคอการศกษาขอเทจจรง

บทบาทพระสงฆในการพฒนาคณภาพชวตของชมชนนน เปนการพฒนา เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรมของชมชนรวมไปถงคณภาพชวต รางกาย จตใจ สงคม จตวญญาณ เสรมสรางชมชนใหมความเขมแขง โดยมพระสงฆพรอมทงผน าชมชนสงเสรมศลธรรม จรยธรรม สามคคธรรม และหลกปฎบตตามทางสายกลาง เพอน าไปสคณภาพชวตทดขน รปแบบการด าเนนการ มท งทพระสงฆด าเนนการดวยตนเองโดยตรง ทพระสงฆด าเนนการโดยอาศยการมสวนรวมของชมชนในภาคสวนตางๆทเกยวของในสงคมทวไป เชน การจดอบรมใหความรดานตางๆ การจดกจกรรมเพอสบทอดประเพณวฒรธรรมทองถน ผลจากการด าเนนการท าให ชมชนเขมแข งปลอดอบายม ข เสรมสรางความสงบสขเอออาร ไมมการทะเลาะววาดบาดหมางกนภายในชมชน และสงเสรมใหชาวบานปรบปรงชวตความเปนอยของตนเอง ครอบครว และชมชน ใหมความสขทงกายและใจ มงานท ามรายไดพออยพอกน มสภาพแวดลอมชมชนทสะอาด มความปลอดภย

สรป

สรปแนวคดทฤษฎ บทบาทพระสงฆนบตงแตอดตจนถงปจจบนคนไทยสวนใหญมความศรทธาและนบถอพระพทธศาสนาจนพระพทธศาสนาเปนพนฐานและแกนสารของขนบธรรมเนยมประเพณวฒนธรรมไทย เมอคนไทยตงถนฐานรวมกลมเปนชมชน จะมวดปรากฏในชมชนนน เพอใชเปนเครองยดเหนยวทางจตใจ อาศยพระสงฆใหการแนะน าสงสอน โดยน าหลกค าสอน ทางพระพทธศาสนามาเปนแนวทางเพอคนพบความจรงอนเปนสจธรรมในชวตของตนเองและใชหลกพทธธรรมขดเกลาจตใน ในอดตพระสงฆจงเปนผมบทบาท โดยตรงในการถายทอดหลกพทธธรรมเพออบรมสงสอนและใหความรแกประชาชน เพอใหมแนวทางประพฤต ปฏบต อนจะน าไปสการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในชมชน แตปจจบนสงคม มการเปลยนแปลงจากอดตอยางมาก พระสงฆมบทบาทในดานการพฒนาคณภาพชวตของชมชน จงมความเปลยนแปลงตามไปดวย จากทพระสงฆเปนผน าในดานการใหความร การประพฤต ปฏบต และการเปนผระดมทนทรพย เพอน าไปสการพฒนาคณภาพชวตของประชาชน เปลยนเปนมหนวยงานทเกยวของทงทางราชการ และเอกชนเขารวมด าเนนการดวย เชน โรงเรยน องคกรปกครองสวนทองถน เจาหนาพฒนาชมชนระดบต าบล อ าเภอ และจงหวด หรอหนวยงานราชการอนๆ ตางเขามามสวนรวมในการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในชมชน จงนบวาการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในชมชน ไดมหลายภาคสวนเขามารวมด าเนนการ กอให เกดประโยชนแกประชาชนในชมชนมากขน

ก. ขอมลจากการสมภาษณบคคลทเกยวของรวม 10 รป/คน เกยวกบบทบาทพระธรรมมงคลาจารยในการพฒนาคณภาพชวตของชมชน ม 3 ตอน ดงน

1) ด านการท าให วด เปนศนยกลางการพฒนาคณภาพชวตของชมชน

พระธรรมมงคลาจารยไดมบทบาทในดานการท าใหวดเปนศนยกลางการพฒนาคณภาพชวตของชมชน คอ ไดมการสราง บรณะปฏสงขรณ ซอมแซม ปรบปรงภมทศนบรเวณวดโดยรอบ การพฒนาวดใหสะอาดเรยบรอยใหเหมาะแกการใชในการพฒนาคณภาพชวตของชมชนอยเสมอ เชนไดมการสรางและขยายส านกปฏบตธรรม อาคารพระสทธรรม สรางโรงเรยนพระปรยตธรรม ศาลาลานธรรมลานโพธ ธรรมศาลา อาคารภตตศาลา อาคารเฉลมพระเกตรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ มหาศาลาหทยนเรศวร ศาลาบ าเพญบญ มณฑปจตรมข ก าแพงวดศลาแลง บรณปฏสงขรณศาลาการเปรยญไมสกทอง มณทปพระธาตศรจอมทอง(พระวหารหลวง) ปรบปรงภมทศนบรเวณวด ปตวหนอน ปหนแกรนต ปรบปรงบรเวณหนาวดใหเปนลานจอดรถ และรานคาชมชน

2) ด านการจ ด ก จกรรม ในการพฒ น าคณภาพชวตของชมชน

พระธรรมมงคลาจารยไดมบทบาทในดานการจดกจกรรมในการพฒนาคณภาพชวตของชมชนทงหมด โดยการน าหลกพทธรรมมาใช แบงออกเปน ๗ กจรรม คอ 1) กจกรรมดานการสงเสรมศลธรรม จรยธรรม และวฒนธรรมประเพณ 2) กจกรรมดานสขภาพอนามย 3) กจกรรมด านสมมาอาชพ 4) กจกรรมด านสนตสข 5) กจกรรมด านสาธารณสงเคราะห 6) กจกรรมดานกตญญกตเวทตาธรรม 7) กจกรรมดานสามคคธรรม

3) ดานการบรหารจดการ การประสานงาน การศกษาสงเคราะหในการพฒนาคณภาพชวตของชมชน

พระธรรมมงคลาจารยไดมบทบาทในดานการบรหารจดการ การประสานงาน การศกษาสงเคราะหในการพฒนาคณภาพชวตของชมชนคอ การบรหารจดการ การประสานงาน พระธรรมมงคลาจารยไดมบทบาทในบรหารจดการ พรอมทงเปนทปรกษาของชมชน ในการประสานงานจากทกภาคสวนทงภาครฐ เอกชน ประชาชน เพอระดมทน จดหาทน

รวมกนบรหารจดการในการสงเสรมการพฒนาคณภาพชวตของชมชน คอ บรณปฏสงขรณ สรางถาวรวตถภายในวดและชมชน ซออปกรณตางๆ ประสานงานจดการหาผเชยวชาญมาใหความร ขยายศนยปฏบตธรรม สงเสรมการอนรกษสบทอดประเพณพนบาน ประสานงานรวมมอใหค าปรกษาในการจดกจกรรมสงเสรมพฒนาการพฒนาคณภาพชวตของชมชนในดานตางๆ ในการศกษาสงเคราะหนนไดมการรวมมอประสานงานกบสถานศกษา ในการจดหาทน สนบสนนอปกรณการเรยน ขอมลขาวสารอนเปนประโยชน สอ เทคโน โลยท จ าเปนในการพฒนาการศกษาของประชาชนในเขตพนท

ปญหา และอปสรรค ปญหาและอปสรรคทกลมผใหสมภาษณใหไวใน

ครงน คอ ควรใหทกภาคสวนรวมมอกนอยางจรงจง เพราะในบางกจกรรมมผเขารวมนอย บางกจกรรมครงมผเขารวมมาก

ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะทกลมผใหสมภาษณใหไวในครงน

คอ ควรใหทกภาคสวนรวมมอกนอยางจรงจง ในการจดการการพฒนาคณภาพชวตของชมชน เพอลดผลกระทบทางลบทจะเกดขนกบประชาชนจากกระแสโลกาภวตและอทธพลของสอยคใหม

ข . ขอมลแบบสอบถามแสดงความเหนของประชาชนตอบทบาทของพระสงฆในการพฒนาคณภาพชวตของชมชน 3 ดาน ดงน

1) ดานการท าใหวดเปนศนยกลางการพฒนาคณภาพชวตของชมชน ในภาพรวมมระดบความเหนอยในระดบมากทสด คดเปนคาเฉลย (= 4.65) เมอพจารณาเปนรายดานจะพบวา พระธรรมมงคลาจารยมบทบาทส าคญตอการพฒนาคณภาพชวตมากทงการสรางถาวรวตถ การบรณะซอมแซม ปฏสงขรณ และปรบภมทศนภายใน รอบวด การดแล บ ารงรกษาท าความสะอาดเพอใหพรอมใชงานไดอยเสมอ

2) ดานการจดกจกรรมการพฒนาคณภาพชวตของชมชน ในภาพรวมมระดบความเหนอยในระดบ

มากทสด คดเปนคาเฉลย (= 4.85) เมอพจารณาเปนรายดานจะพบวา พระธรรมมงคลาจารยมการจดกจกรรมการพฒนาคณภาพชวตของชมชนอยางสม าเสมอ ทงภายในวด และชมชน

3) ดานการบรหารจดการ การประสานงาน การศกษาสงเคราะห ในภาพรวมมระดบความเหนอยในระดบมากทสด คดเปนคาเฉลย (= 4.58) เมอพจารณาเปนรายดานจะพบวา พระธรรมมงคลาจารยเปนพระนกบรหารงานทด สามารถเปนผประสานระหวางประชาชนและหนวยงานตางๆใหเกดความเขาใจน าไปสการพฒนาทแทจรงได พรอมทงมการสงเสรมการศกษาสงเคราะหทงวด และชมชนไดเปนอยางด

4) ขอเสนอแนะ พระธรรมมงคลาจารย ควรสอนในเรองรจกค าวาพอประมาณ การด าเนนชวตอยางพอเพยง และไมมการจายอยางฟมเฟอย การเรยนการสอนภาษาตางประเทศ และควรสอนเรองการใชเทคโนโลยไฮเทคพรอมทงใหมการประสานงานกนอยางตอเนอง เชนในดานงบประมาณและการจดโครงการตางๆ อยาใหมการละเลย

กตตกรรมประกาศ การท าว ท ย าน พ น ธ เร อ งน ได ร บ ค วาม

อนเคราะหชวยเหลอจากหลายๆ ทานซงผวจยขอกราบขอบพระคณเปนอยางยงโดยเฉพาะทาน พระครสรปรยตยานศาสก, ดร. (พระมหาดวงจนทร คตตสโล) ผอ านวยการวทยาลยสงฆเชยงใหม มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม, พระครประวตรวรานยต, ดร. ประธานกรรมการทปรกษา ผศ.ดร.เทพประวณ จนทรแรง ซงรบ หนาท เปนอาจารยทปรกษา ทไดกรณาสละเวลาใหค าแนะน าและชวยตรวจสอบแก ไขขอบกพรองต างๆ จนวทยานพนธเลมนส าเรจไดอยางสมบรณ นอกจากนผวจย ยงไดรบความอนเคราะหจาก ดร.พสฏฐ โคตรสโพธ และรศ.ดร.ปรตม บญศรตน ทเปนผเชยวชาญตรวจสอบเครองมอแบบสอบถาม และพรอมกนนก

ได รบความเมตตา อน เคราะห เปนอยางย งจากผใหญบานนางสาวเพญจนทร แสนสามกอง พรอมทงผน าชมชนและ ประชาชนในเขตชมชนวดพระธาตศรจอมทองวรวหาร หมท 2 บานลมใต ต าบลบานหลวง อ าเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม ทคอย เอออ านวยแ ล ะ ได ให ส ม ภ าษ ณ พ ร อ ม ท ง ได ก ร ณ าต อ บแบบสอบถามในการวจยครงน

ความดทกประการในการจดท าวทยานพนธเลมน ขอถวายเปนพทธบชา ธรรมบชา สงฆบชา และบชาคณบดามารดา ครอปชฌายอาจารยทกทาน ทงในอดตและปจจบน ขอใหทานเหลานนสามารถพฒนาคณภาพชวตของตน ใหพนทกขภยแหงวฏสงสาร ถงทางแหงมรรค ผลนพพาน ในอนาคตกาลโดยทวกน

เอกสารอางอง งามพศ สตยสงวน. (2535). การวจยทาง

มานษยวทยา. กรงเทพมหานคร:คณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ณรงค เสงประชา. (2530). มนษยกบสงคม.กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร.

เดโช สวนานนท. (2518). จตวทยาสงคม. กรงเทพมหานคร: โอเดยนสโตร.

นรนดร จงวฒ. (2524). กลวธ-แนวทาง-วธการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในงานพฒนาชมชน. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพโอเดยนสโตร.

พระมหาณรงค จตตโสภณ. (2532). พระพทธศาสนากบการพฒนา. (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย)

พระมหาบญม วรรณวเศษ (2544). “บทบาทพระสงฆในการพฒนาสงคม: ศกษาเฉพาะกรณพระธรรมวสทธมงคล (บว ญาณสมปนโณ)”. วทยานพนธศาสนศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย.

พระอกนษฐ สรปญโญ (2554). การบรหารจดการดานสาธารณปการของพระสงฆาธการ ในอ าเภอเมองจงหวดปทมธาน. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2554.

รพวรรณ พมพจนทร. (2558). บทความตารางส าเรจ ของ ,Taro Yamane.,. สบคนเมอ 15 พฤศจกายน 2558, จาก https://sites.google. com/site/bb24559r/khnad-khxng-klum-tawxyang-thi-hemaa- sm.

ราชบณฑตยสถาน. (2539). พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.2525, (กรงเทพมหานคร: อกษรเจรญทศน).

วนชย ปานจนทร. (2535). บทบาทของพระสงฆในการดแลเดกและเยาวชนทพกอาศยอยในวด ศกษากรณเฉพาะพระสงฆในเขตธนบร. วทยานพนธสงคมสงเคราะศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

สมพร เทพสทธา. (2536). การพฒนาแบบยงยน. กรงเทพมหานคร : โรงพมพสมชายการพมพ

สเทพ เชาวลต. (2524). หลกการพฒนาชมชน. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพโอเดยนสโตร.

อภชย พนธเสน. (2539). แนวคด ทฤษฎและภาพรวมของการพฒนา. กรงเทพมหานคร : อมรนทรพรนตง แอนทพ บลชชง จ ากด.

สภาพและปญหาการจดการเรยนการสอนจรยธรรม ชนประถมศกษาปท 6 โรงเรยนในอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง

The Situation and Problems Management of Learning and Teaching In Maetha District Lampang Province Schools with Special Reference to

The Prathom 6 Students

วฒนา แกวหลา1 Wattana Kaewla1*

1 ศนยบณฑตศกษา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม 1 Mahachulalongkornrajavidyalaya University Chiang Mai Campus *Corresponding author E-mail: -

บทคดยอ วทยานพนธฉบบน มวตถประสงค เพอศกษาสภาพการจดการเรยนการสอนจรยธรรมชนประถมศกษาปท 6 ในโรงเรยน

อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง เพอศกษาปญหาและแนวทางแกไขปญหาการจดการเรยนการสอนจรยธรรมชนประถมศกษาปท 6 ใน

โรงเรยนอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ท าการศกษาโดยใชแบบสอบถามกบครผสอน นกเรยนและผปกครองนกเรยน ท าการวเคราะห

ขอมลโดยหาคารอยละ คาเฉลย คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน และวเคราะหปญหา ความตองการโดยการพรรณนาวเคราะห แลวน าเสนอ

โดยการสรางตาราง ประกอบการบรรยาย

ผลการวจยสรปได ดงน ดานสภาพการจดการเรยนการสอน ครผสอนประสบปญหาดานการเปรยบเทยบอปมาอปไมยท

ชดเจน การใชค าถามแบบปจฉาวสชนาระหวางผเรยนกบผสอน การสนทนาทถกตองตามการสอนแบบพทธวธ การจดท าสอทไม

สอดคลองกบพทธวธการสอน ตลอดจนขาดความร ความเขาใจเกยวกบการวดประเมนผลทสอดคลองกบเนอหา เทคนควธตามหลก

พทธธรรม

ดานการใชสอและอปกรณการสอน ครผสอนประสบปญหาเรองสอ การจดท าสอการสอนทมไมเพยงพอ ขาดสอการสอนท

ทนสมย ดานสถานท และงบประมาณ ประสบปญหามากทสด คอ ขาดหองเรยนทใชในการจดการเรยนการสอน ดานการวดและ

ประเมนผล ครประสบกบสภาพเรองขาดความรและทกษะในการสรางเครองมอ ขาดความรความเขาใจในวธการวดและประเมนผล

ค าส าคญ : สภาพและปญหา, การจดการเรยนการสอน

Abstract The research entitled “The Management of Learning and Teaching Morality in Maetha District Lampang

Province schools with special reference to the Prathom 6 Students” consists of two objectives: 1) to study the state of learning and teaching Morality in Maetha District Lampang Province schools with special reference to the Prathom 6 Students and 2) to study the problems and solutions in morality learning and teaching management in the schools. The research was conducted by using the questionnaire towards teachers, students and their guardians. The descriptive data were analyzed as percentage, mean and standard deviation through the problems and needs, and presented by using the descriptive analysis diagram.

The results were as follows: In the Management of morality learning and teaching: teachers lack teaching experiences in clear metaphors, question and answer ways, discussion in Buddhist perspectives, building good media materials, understanding measurement and evaluation and other technical ways in line with Buddha-dhamma. In the teaching media and equipments, teachers face the problems of media issues: inadequate media, no modern media. In the location and budget, it is a serious problem, that is, lacking rooms for the morality learning and teaching. In the measure and evaluation, teachers lack understanding and skills in creating tools for teaching, especially for the measure and evaluation.

Keywords : Situation and Problems, Management of Learning and Teaching บทน าและความส าคญ

โรงเรยนเปนสถาบนหนงของสงคมทเกดขนจากความตองการของสงคม เพอท าหนาทหลกในการจดกจกรรมการเรยนการสอนใหแกสมาชกของสงคม โดยใหการศกษาและอบรมสงสอน เพอพฒนาบคคลใหเจรญงอกงาม มความร ความสามารถ มคณธรรม ศลธรรม วฒนธรรมอนดงาม มความซอสตยสจรต เสยสละ และพอใจทจะฝกฝนรวมกนกระท าภารกจตางๆ เพอประโยชนของสงคมโดยสวนรวม การศกษาจงเปนกระบวนการเรยนรในสงทเกดขนแกทกชวต และย งเปนกระบวนการถายทอดความร และวฒนธรรมซงกลาวไดวาเปนกระบวนการเบดเสรจทบคคลน ามาพฒนาความสามารถทงทางดานทศนคต และพฤตกรรมตามควานยมของสงคม รวมทงเปนกระบวนการถายทอดความรทงสายสามญ และอาชพ ศลธรรมและวฒนธรรม ทส าคญคอ เปนเครองชแนวทางใหญประพฤตปฏบตและใชความรใหเปนประโยชนแกสงคมโดยสวนรวมอนเปนเจตคตทดงามทางดานความมน าใจซงการปฏบตตอสวนรวมในทางทด กอใหเกดทกษะความคลอง ความช านาญ ในการปฏบตตามแนวทางท เหมาะสม ตาม

ขอบเขตศลธรรม ทงความประพฤตภายนอกและคณธรรมภายใน (ประภาศร สหอ าไพ, 2535: 1)

โรงเรยน จงเปนสถาบนทางการศกษาทมค ว ามส า ค ญอย า ง ย ง ใ นกา รหล อหลอมคณลกษณะทพงประสงคใหแกผเรยน เพอไปเปนสมาชกทด มคณภาพ เพอออกไปพฒนาสงคมในอนาคต เด กจ ง เปนท งทรพยากรและผ ใ ชทรพยากรตามแนวคด 4 ประการ คอ

1. เดกเปนเปาหมายรวมของการศกษาเลาเรยน ซงมจดประสงคทจะเปลยนพฤตกรรม ของเดกให เปนไปตามแนวทางทปรารถนา เพราะถาปราศจากเดกแลว โรงเรยนกไมตองมหรอตงอยไมได โรงเรยนจะมแตผบรหาร คร และอาคารสถานท ไดอย างไร เดกจ ง เปนทรพยากร ปอนกระบวนการของโรงเรยน

2. เดกเปนจดเรมตนของสงคม โรงเรยนจงตองจ าลองเวทสงคม เพอใหเดกไดมโอกาสฝกฝนลกษณะนสยตามแนวทสงคมปรารถนา ดงนนโรงเรยนจงมหนาทพฒนาทรพยากร คอ

เดก เพอใหเกดประโยชนตอชมชนมากทสด ชมชนหรอสงคมจะเกดหรอตายอยทคณภาพของเดกทจะเตบโตเปนสมาชกของสงคมในอนาคต เดกในฐานะทรพยากร มลกษณะแตกตางจากทรพยากรอน ตรงทวาเดกจะเตบโตขนเปนผผลต และใชทรพยากรในรปแบบอนโรงเรยนจงตองพฒนาเดกใหเปนผ ใชทรพยากรอน ๆ ไดอยางมประสทธภาพ เดกจะเปนทรพยากรทมคาได ตอเมอเดกมคณภาพ โรงเรยนจงมหนาทพฒนาเดกใหมคณภาพทงความร เจตคต และทกษะความช านาญ (ชยยงค พรหมวงค, 2527 : 12)

ประสบการณภายในโรงเรยน ซงหมายถงกจกรรมการเรยนการสอนในชนเรยน กจกรรมเสรมหลกสตร และบรการททางโรงเรยนจดให จงมความส าคญตอการพฒนาพฤตกรรมเดก เพอใหนกเรยนมโอกาสแสดงความคดเหน รจกชวยตนเอง รจกท างานรวมกนอยางมระบบ รจกปรบตวใหเขากบสงแวดลอมในสงคม โดยเฉพาะอยางยง กจกรรมการเรยนการสอนวชาสงคมศกษาศาสนาและวฒนธรรมเปนปจจยส าคญยงในการทจะพฒนาจรยธรรม คณธรรม และคานยมทสงผลใหเดกมพฤตกรรมทดงาม อนเปนจดมงหมายของหลกสตร

ดวยเหตน ทางกระทรวงศกษาธการ จงก าหนดสาระการเร ยนร แกนกลาง พทธศ กราช 2544 โดย มจดประสงค เนอหา ทงดานพทธพสย จตพสย และทกษะพสย ทมงเนนในการพฒนาทางดานจรยธรรม โดยก าหนดจรยธรรมและพระพทธศาสนาไวในสาระสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม ซงมจดประสงคเพอใหผเรยนมคณลกษณะทด สามารถควบคมกาย วาจาและใจ ใหอยในขอบเขตทดงาม สามารถสรางประโยชนใหแกตนและสงคม ไมเบยดเบยนผอน มความรบผดชอบตอการกระท าของตนเองและปฏบตไดจนเปนนสย

จรยธรรมเปนการจดกจกรรมการเรยนการสอนทน า ไ ป ส ค ว า ม เ ป น ผ ม ศ ล ธ ร ร ม จ ร ร ย า แ ล ะ เ ป น พลเมองทดของสงคม จรยศกษาจงถอเปนวชาหนงทมความส าคญ กรมวชาการ ไดใหความหมายของจรยศกษาไววาจรยศกษาเปนองคประกอบทส าคญยงของพทธศกษา (อวย เกตสงห,2522 : 98)

นอกจากนน ในหนงสอคมอจรยศกษาระดบวทยาลย ไดสรปความเหนเกยวกบเรองนวา มนกการศกษาหลายทาน ยอมรบวา จรยศกษา คอ อดมการณสงสดของการศกษา” (กรมวชาการกระทรวง ศกษาธการ, 2528: 22)

การศกษาเกยวกบความเจรญงอกงามในทางความประพฤตและการปฏบตตน เพอใหอยในแนวทางของศลธรรมและวฒนธรรม ซงพฤตกรรมทางจรยธรรม มองคประกอบทท าใหชวตด าเนนไปดวยคณงามความด มความสขทน าความพงพอใจตอเนองยาวนาน ซงองคประกอบส าคญทสรางพฤตกรรมทางจรยธรรม ไดแก การก าหนดหลกจรยธรรมในสงคม หลกการตความคณคาของแบบแผนความประพฤต และการครองตน ใหอยในครรลองของความประพฤตทดงาม ดวยจตส านก มโนธรรมของตนเองไดอยางสมบรณ(ประภาศร สหอ าไพ, 2535 : 5)

สวนการปลกฝงจรยธรรมใหกบเดกเปนกระบวนการทางการศกษา ซงสถาบนทท าหนาท ในการปลกฝง ไมวาจะเปนครอบครว โรงเรยน หรอสงคมโดยทวไป ลวนแตมลกษณะ และวธการในการปลกฝงจรยธรรมทแตกตางกนออกไป เชน โรงเรยน ซงท าหนาทปลกฝงจรยธรรมใหแกเดกตอจากครอบครว จะมวธการแตกตางไปจากครอบครว คอโรงเรยนปลกฝงจรยธรรม โดยมหลกสตร บทเรยน ทแนนอน มวธการปลกฝง ถายทอด และประเมนผลเปนระบบ ในขณะทครอบครวปลกฝงและถายทอด จรยธรรมโดยการใหการเลยงดอยางใกลชด ใหความรก ความอบอน รวมทงการลงโทษ และใหรางวลแกเดก แตสภาพสงคมในปจจบนน ยงมปญหาเกยวกบพฤตกรรมทางดานจรยธรรม ของเ ย า วชนอย ต ล อด เ ว ล า ด ง ต ว อย า ง จ า กหนงสอพมพ ทไดเสนอขาวของเดกนกเรยนชายชนมธยมศกษาปท 1 ของโรงเรยนแหงหนงในจงหวดอดรธานไดกอคดอาชญากรรม โดยฆา

เพอนจนเสยชวต เหตเพราะบนดาลโทสะทตนถกรงแกและถกหยอกลอวาเปนผทมความเบยงเบนพฤตกรรมทางเพศ (หนงสอพมพไทยรฐ, ฉบบวนท 4 กนยายน 2549, : 1) และจากหนงสอพมพฉบบเดยวกน ไดเสนอขาวของนกเรยนหญง ชนมธยมศกษาปท 2 แหงหนงในจงหวดปทมธาน กอเหตใชมดแทงเพอนของนองชายจนไดรบบาดเจบสาหส โดยมสาเหตมาจากการทนองชายของตนถกท ารายรางกายตอหนา (หนงสอพมพไทยรฐ, ฉบบวนท 4 กนยายน 2549, : 2)

จากตวอยางเหตการณดงกลาว ท าใหสงคมและนกการศกษา ตางตงค าถามขนมาวา ท าไมเหตการณเหลาน จงเกดขนภายในโรงเรยน และท าไมเกดกบนกเรยนทมการศกษา ประกอบกบม ชวงอาย ท ไมนาทจะมพฤตกรรมทจะกอคดเชนนได ท าไมนกเรยนทกอคด ไมน าหลกจรยธรรม หรอหลกค าสอน ในสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ทเคยเรยนมาแลว หรอทก าลงเรยนอยมาใชประพฤตปฏบต เพอหลกเลยงเหตการณทไมนาจะเกดขน และการจดการเรยนการสอนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ในปจจบนบรรลผลตามทหลกสตรมงหวงหรอไม

แมการสอนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม เพอใหนกเรยนมคณธรรม และการสรางเสรมลกษณะนสยทด ไดท ากนมานานแลว แตเจตคต คานยม และพฤตกรรมของเยาวชนในปจจบนกลบเปนสงสะทอนใหเหนถงความลมเหลวของสภาพในการจดกจกรรมการเรยนการสอนของวชาน ซง ดร.อ านวย ทะพงคแก (อ านวย ทะพงคแก , 2522 : 202) ไดเสนอความคดเหนวามลเหตของความประพฤตอนไมพงประสงคเปนเพราะวธการสอนศลธรรมหรอการเรยนการสอนศาสนาศลธรรมจรยธรรมในโรงเรยน ยงไมไดผลดเทาทควร และในรายงานของ เพญจนทร กประเสรฐ ชใหเหนวา ความลมเหลวดงกลาว เกดขนเนองจากการสอนของครสวนใหญ มงในแงทจะสอนใหทนเนอหาทก าหนดไวในหลกสตร ทงการวดผลกมกจะวดในแงความจ าดานเนอหา ซงในบางครงจดมงหมาย และการวดผลมความไมสอดคลองกน เชน ความมงหมาย ใหเดกเปนคนมเมตตาเวลาวดผลจะดแตคะแนนสอบเพยงอยางเดยว เดกบางคนอาจไดคะแนนสงทงๆ ทเปนคนชอบรงแก

สตวกได (เพญจนทร กประเสรฐ, 2512: 54) และจากรายงานของคณะกรรมการพนฐาน เพอปฏรปการศกษาทวา การสอนของครผสอนสวนใหญ มกมงสอนใหจบหลกสตร รวมทงการวดผล กมกทจะเนนในแงความจ า

ในดานเนอหา ครผสอนมกใหนกเรยนทองจ าหลกการ กฎ สตร ทฤษฎ โดยไมเขาใจความหมายอยางแจมแจงท าใหเขาลกษณะทวา การเรยนแบบนกแกวนกขนทอง ความจรงแลวความร ความเขาใจ ทศนคต และทกษะในเรองศลธรรม โดยเฉพาะทเกยวกบทศนคต ความใฝใจทจะน าเอาความร ความเขาใจไปปฏบต และทเกยวกบทกษะ ความคลองแคลว ในการปฏบต ยอมขนอยกบวธในการสอนเปนสวนใหญ ถาใชวธการสอนทเหมาะสมผเรยนจะไมเบอหนายกลบมองเหนประโยชนและเกดน าใจทจะปฏบตตามและเมอสอนใหปฏบตมากๆ กจะเกดทกษะขนได สวนพระมหาวรพงษ วรเมธ (บญปน) (พระมหาวรพงษ วรเมธ (ปญปน), 2544 : บทคดยอ) ไดกลาวถงปญหาในดานการเรยนการสอนจรยธรรม วา ดานการเรยนการสอนนน ครขาดแหลงวทยาการ ทจะศกษาคนควา ดานการใชสออปกรณ ครประสบปญหาสอมไมเพยงพอ ดานการจดกจกรรมเสรม ครขาดทกษะในการจดกจกรรม ดานการวดและประเมนผล ครประสบปญหาขาดทกษะ ความรในดานสรางเครองมอวดและประเมนผลสวนนกเรยน มปญหาเกยวกบพฤตกรรมดาน จรยธรรม เรองความเสยสละ ความมระเบยบวนย เปนตน

สภาพปญหาดงกลาวขางตน มสาเหตมาจากทงครผสอน นกเรยน และสงแวดลอมทเกยวของ เปนประการส าคญ ซงอาจเปนเพราะครผสอนขาดความรความเขาใจ ในการจดการเรยนการสอน ขาดความเอาใจใสและใฝหาความร หรอเปนบคคลทขาดคณสมบต ในการเปนครสอนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ซง

สาเหตเหลาน สมควรทจะตองไดรบการแกไขโดยเรวและเรงดวน ซงสอดคลองกบท ดร.อมรวชช นาครทรรพ (อมรวชช นาครทรรพ, 2549 : 21) ไดท าการวจยพบวา ปญหาทเกยวกบตวนกเรยนปจจบนทหนกหรอวกฤตทสด คอ พนฐานความรย าแย ขาดวนยและกาวราว สวนปญหาของครสรปได คอ งานหนก งานมว แกประชม ขาดสอนบอย ซงแตละหวขอทวจย ผลทออกมามสถตความวกฤต เกน 50 เปอรเซนต ทกขอ

จากปรากฏการณดงกลาวเบองตนนน ประเดนทเกยวกบปญหาสภาพการจดการเรยนการสอนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ทยงไมบรรลจดหมายไดตามทสงคมคาดหวง มาจากสาเหตหลก จากการศกษา สรปไดชดเจนวา มาจากปจจยหลก 2 ประการคอ ประการแรกเกยวกบครผสอน ขาดความร ความเขาใจ ในเนอหาทชดเจนลกซง ประการทสอง มาจากเทคนควธการสอนของคร ตลอดจนการใชสออปกรณการสอนทไมเหมาะสมกบเนอหา และสภาพแวดลอมเฉพาะของนกเรยนเองดวย ในสวนของอ าเภอแมทะ เปนสวนหนงของจงหวดล าปาง มประชากรประมาณ 61, 494 คน (บญช กาจนาภา, 2545 : 15) แตเดมประชาชนสวนใหญ 90 กวาเปอรเซนตประกอบอาชพเกษตรกรรม เปนหลก

อนง มรายงานผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนในชนประถมศกษาปท 6 ของโรงเรยน ในอ าเภอแมทะ (เอกสารรายงานผลสมฤทธทางการศกษา ของโรงเรยนในอ าเภอแมทะ ป พ.ศ. 2548) พบวา ผลสมฤทธทางการเรยนในรายวชาสงคมศกษาศาสนาและวฒนธรรม ปการศกษา 2548 คะแนนเฉลยอยท 66 % ปการศกษา 2547 คะแนน 68 % ปการศกษา 2546 คะแนน 67.5 % ซงลดลงกวาปการศกษาทผานมาโดยล าดบ แสดงใหเหนวา ปจจยทางสงคม สงแวดลอมทเปลยนแปลงไป สงผลตอผลสมฤทธทางการศกษาของเดกนกเรยนดวยเชนกน

จากผลรายงานดงกลาวแสดงใหเหนถงสภาพและปญหาการจดการเรยนการสอนจรยธรรมชนประถมศกษาปท 6 ในโรงเรยนอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง เปนไปในทศทางทไมไดมาตรฐานของการจดการการเรยนการสอนเทาทควร

ดงนน ผศกษาในฐานะทเปนคนในทองถน จงมความตระหนก และสนใจศกษาสภาพการจดการเรยนการสอน ปญหาเกยวกบการจดการเรยนการสอนศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ชนประถมศกษาปท 6 ในโรงเรยนอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ซงเชอวาผลทไดรบจากการวจยในครงนจะเหนแนวทางในการพฒนา การจดการเรยนการสอนเรอง ศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ตลอดจนน ามาเปนแนวทางในการพฒนาเพอใหนกเรยนโดยสวนรวมเกดคณธรรมตามทหลกสตรตองการ

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาสภาพและปญหาการจดการ

เรยนการสอนจรยธรรมชนประถมศกษาปท 6 ในโรงเรยนอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง

2. เพอวเคราะหปญหาและแนวทางแกไข ปญหาการจดการเรยนการสอนจรยธรรมชนประถมศกษาปท 6 ในโรงเรยนอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง

แนวคด ทฤษฎทเกยวของ ทฤษฎเกยวกบหลกสตรจรยธรรมและ

ความเปนคร จตวทยาการศกษา เปนวทยาศาสตรท

ศกษาวจยเกยวกบการเรยนร และพฒนาการของผเรยนในสภาพการเรยนการสอนหรอในชนเรยน เพอคนคดทฤษฎและหลกการทจะน ามาชวยแกปญหาทางการศกษา และสงเสรมการเรยนการสอนใหมประสทธภาพ

จตวทยาการศกษา มบทบาทส าคญในการจดการศกษา การสรางหลกสตรและการเรยนการสอนโดยค านงถงความแตกตางของบคคล นกการศกษาและคร จ าเปนจะตองมความรพนฐานทางจตวทยาการศกษา เพอจะไดเขาใจ

พฤตกรรมของผเรยนและกระบวนการเรยนร ตลอดจนแกปญหา ตาง ๆ เกยวกบการเรยนการสอนเหมอนกบวศวกรทจ าเปนจะตองมความรพนฐานทางวทยาศาสตรและคณตศาสตรโดยทวไปแลว ความรพนฐานส าหรบครและนกการศกษาประกอบดวย

1. ความส าคญของวตถประสงคของการศกษาและบทเรยนนกจตวทยาการศกษาไดเนนความส าคญของความแจมแจงของการระบวตถประสงคของการศกษาบทเรยนตลอดจนถงหนวย การเรยน เพราะวตถประสงคจะชวยในการเรยนการสอน

2. ทฤษฎพฒนาการ และทฤษฎบคลกภาพ เปนการเรยนรทนกการศกษาและครจะตองมความรเพราะจะชวยใหเขาใจเอกลกษณของผเรยนในวยตาง ๆ โดยเฉพาะวยอนบาล วยเดก และวยรน ซงเปนวยทก าลงศกษาในโรงเรยน

3. ความแตกตางระหวางบคคลและกลม นอกจากมความเขาใจพฒนาการของเดกวยตาง ๆ แลว นกการศกษาและครจะตองเรยนรถงความแตกตางระหวางบคคล และกลมทางดานระดบเชาวนปญญาความคดสรางสรรคเพศสถานะทางเศรษฐกจและสงคมซงนกจตวทยาไดคดวธการวจยทจะชวยชใหเหนวาความแตกตางระหวางบคคลเปนตวแปรทส าคญในการเลอกวธสอนและในการสรางหลกสตรทเหมาะสม

4. ทฤษฎการเรยนร นกจตวทยาทสนใจศกษาวจยเกยวกบการเรยนร นอกจากจะสนใจวาทฤษฎการเรยนรจะชวยนกเรยนใหเรยนรและจดจ าอยางมประสทธภาพไดอยางไรแลวยงสนใจองคประกอบเกยวกบตวของผเรยนเชนแรงจงใจวามความสมพนธกบการเรยนรอยางไร ความร

เหลานกมความส าคญตอการเรยนการสอน 5. ทฤษฎการสอนและเทคโนโลยทางการศกษา

นกจตวทยาการศกษาไดเปนผน าในการบกเบกตงทฤษฎการสอนซงมความส าคญและมประโยชนเทาเทยมกบทฤษฎการเรยนรและพฒนาการในการชวยนกการศกษา

และครเกยวกบการเรยนการสอน ส าหรบเทคโนโลยในการสอนทจะชวยครไดมากกคอ คอมพวเตอรชวยการสอน

6. หลกการสอนและวธสอนนกจตวทยาการศกษาไดเสนอหลกการสอนและวธการสอนตามทฤษฎทางจตวทยาทแตละทานยดถอเชนหลกการสอนและวธสอนตามทศนะนกจตวทยาพฤตกรรมนยม ปญญานยม และมานษยนยม

7. หล ก ก า ร ว ด ผ ล แ ล ะ ปร ะ เ ม น ผ ลการศกษา ความรพนฐานเกยวกบเรองน จะชวยใหนกการศกษา และครทราบวา การเรยนการสอนมประสทธภาพหรอไม หรอผเรยนไดสมฤทธผลการวตถประสงคเฉพาะของแตละวชา หรอหนวยการเรยนหรอไม เพราะถาผเรยนมสมฤทธผลสง กจะเปนผลสะทอนวาโปรแกรมการศกษามประสทธภาพ

8. การสรางบรรยากาศของหองเรยน เพอเออตอการเรยนร และชวยเสรมสรางบคลกภาพของนกเรยน

ทฤษฎเกยวกบการสอนจรยธรรม วตถประสงคของการศกษา หรอการสอน

เปนสงส าคญในการเรยนการสอน เพราะเปนเสมอนแผนทน าทางใหไปถงจดหมายปลายทางไมวาจะสอนวชาอะไรกตามครจ าเปนทจะถามตนเองวาเมอสอนจบแลวนกเรยนควรจะสามารถท าอะไรไดบางซงเปนวตถประสงคของบทเรยนนน ตอจากนนครเลอกกจกรรมทจะใหนกเรยนท าและเนอหาของวชาทมความสมพนธกบวตถประสงคและเลอกวธสอนทเหมาะสมกบบทเรยนและในทสดประเมนผล เพอจะดวานกเรยนมความสมฤทธผลตามวตถประสงคทวางไวหรอไม สรปแลวอาจจะเขยนขนการเตรยมการสอนไดดงตอไปน

ขนท 1 ศกษาวตถประสงค ระยะยาวของว ช า ท ส อ น แ ต ล ะ ว ช า จ ะ แ ย ก อ อ ก เ ป น

วตถประสงคของบทเรยนแตละบท หรอหนวยเรยน ขนท 2 เขยนวตถประสงคเฉพาะ หรอสงทตองการ

ทจะใหนกเรยนสามารถท าได หลงจากทจบบทเรยนแลว ขนท 3 จดหากจกรรม ประสบการณและเนอหาทจะ

ใหนกเรยนเรยนร ตามวตถประสงคทวางไว ขนท 4 หาวธประเมนผล เพอจะไดทราบวานกเรยน

มความสมฤทธผลตามวตถประสงคทวางไวหรอไม ขนท 5 แจงผลใหนกเรยนทราบวานกเรยนท าไดมาก

นอยเพยงไร และพยายามแนะแนวนกเรยนทท าไมได โดย

ชวยนกเรยนหาเหตผลวาทท าไมไดเพราะอะไร และชวยใหนกเรยนเรยนรเปนรายบคคลแตในกรณทนกเรยนสวนมากท าไมได ครควรจะเปลยนวธสอนใหมใหเหมาะสม

ขนท 6 ป ร ะ เ ม น ผ ล ด อ ก ค ร ง ห น ง ว านกเรยนไดมสมฤทธผลตามวตถประสงคทวางไวหรอไม

กรอบแนวคดในการวจย ตวแปรตน ตวแปรตาม ขอมลทวไป

- เพศ

- อาย

- วฒการศกษา

- สภาพการจดการเรยนการสอนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ช นประถมศกษาปท 6 ในดานการจดการเรยนการสอน การใชสอการเรยนการสอน สถานทและงบประมาณ การวดและประเมนผล และการจดกจกรรมเสรม

- ปญหาการจดการเรยนการสอนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ชนประถมศกษาปท 6

- ความตองการในการพฒนาการเรยนการสอนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ชนประถมศกษาปท 6

วธการวจย การวจยครงน เปนการวจยทางการศกษา โดยม

วตถประสงค เพอศกษาสภาพการจดการเรยนการสอนจรยธรรมชนประถมศกษาปท 6 ในโรงเรยนอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง เพอศกษาปญหาและแนวทางแกไขปญหาการจดการเรยนการสอนจรยธรรมชนประถมศกษาปท 6 ในโรงเรยนอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง

ประชากรทใชในการศกษาครงนมจ านวน 3 กลม ไดแก

1) ครผสอนสาระศาสนา ศลธรรมจรยธรรมชนประถมศกษาปท 6 ในโรงเรยนอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2556 จ านวน 22 คน ซงการศกษาครงนไดเกบรวบรวมขอมลจากประชากรทงหมด

2) นกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ภาคเรยนท 1 ในโรงเรยนอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ปการศกษา 2556 จ านวน 186 คน

3) ผปกครองนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ทศกษาอย ในโรงเรยนอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2556 จ านวน 186 คน

เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลประกอบดวยแบบสอบถาม จ านวน 3 ฉบบ ดงน ฉบบท 1 ส าหรบครผสอนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ชนประถมศกษาปท 6 แบงออกเปน 4 ตอน คอ

ตอนท 1 ขอมลทวไปเกยวกบผตอบแบบสอบถาม มลกษณะเปนแบบตรวจสอบรายการและปลายเปด จ านวน 9 ขอ

ตอนท 2 สภาพการจดการเรยนการสอนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ชนประถมศกษาปท 6 เปนแบบตรวจสอบรายการ จ านวน 23 ขอ

ตอนท 3 ปญหาการจดการเรยนการสอนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ชนประถมศกษาปท 6 เปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) 5 ระดบ ตามรปแบบของ Likert Scale จ านวน 38 ขอ และแบบสอบถามปลายเปด จ านวน 1 ขอ

ตอนท 4 ความตองการในการพฒนาการเรยนการสอนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ชนประถมศกษาปท 3 เปนแบบสอบถามแบบปลายเปด จ านวน 7 ขอ

ฉบบท 2 ส าหรบนกเรยน ประกอบดวย ตอนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

ลกษณะเปนแบบตรวจสอบรายการจ านวน 4 ขอ ตอนท 2 ความตองการในการพฒนาการเรยนการ

สอนวชาจรยศกษาชนประถมศกษาปท 3 มลกษณะเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) 5 ระดบ ตามรปแบบของ Likert Scale จ านวน 35 ขอ

ตอนท 3 ก า ร น า ห ล ก ธ ร ร ม ค า ส อ น ใ น ว ช าพระพทธศาสนา ไปปฏบตในชวตประจ าวนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 มลกษณะเปนแบบตรวจสอบรายการ (check list) จ านวน 30 ขอ

ฉบบท 3 ส าหรบผปกครอง ประกอบดวย ตอนท 1 ขอม ลท ว ไปของผ ตอบแบบสอบถาม

ลกษณะเปนแบบตรวจสอบรายการจ านวน 5 ขอ ตอนท 2 ปญหาเกยวกบพฤตกรรมดานจรยธรรม

ของนกเรยนในความปกครองของผปกครอง มลกษณะเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) 5 ระดบ ตามรปแบบของ Likert Scale จ านวน 13 ขอ และแบบสอบถามปลายเปด จ านวน 1 ขอ

ตอนท 3 ความตองการในการพฒนาพฤตกรรมดานจรยธรรมของนกเรยน มลกษณะเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) 5 ระดบ ตามรปแบบของ

Likert Scale จ านวน 19 ขอ และแบบสอบถามปลายเปด จ านวน 1 ขอ

การสรางเครองมอทใชในการรวบรวมขอมล ผวจยไดด าเนนตามขนตอน ดงน

1. ศกษาแนวคด ทฤษฎตาง ๆ จากเอกสาร ต ารา บทความ และงานวจยทเกยวของกบการใชหลกสตร การจดการเรยนการสอน รวมทงศกษาหลกการ รปแบบ และวธการสรางแบบสอบถามจากเอกสารใหเหมาะสมกบเนอหาและประเดนทจะศกษา

2. น าขอมลทไดจากการศกษามาสรางเปนกรอบความคด เพอใชเปนแนวทางในการสรางแบบสอบถาม

3. น าแบบสอบถามไปใหผทรงคณวฒและผเชยวชาญ จ านวน 3 ทานตรวจสอบและน ามาปรบปรงแกไข โดยผานความเหนชอบของกรรมการทปรกษาวทยานพนธ

ในการวจยครงน ผวจยไดด าเนนการเกบรวบรวมขอมลตามขนตอนดงตอไปน

1. ผวจยไดท าหนงสอจากบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยวทยาเขตเชยงใหม ถงผบรหารโรงเรยนผดงรตนวดสณฐาน อ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง และน าแบบสอบถามไปสงและเกบรวบรวมดวยตนเอง ระหวางวนท 20 มถนายน ถง 30 สงหาคม 2556

ส าหรบแบบสอบถามของผ ปกครองนกเรยน ไดฝากนกเรยนไปใหผปกครองและฝากนกเรยนใหน ามาสงทครผสอนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ชนประถมศกษาปท 6 แลวผวจยไปรบคนมาพรอมกบแบบสอบถามส าหรบคร

2. แบบสอบถามทสงไปมจ านวนทงสน 186 ฉบบ โดยแบงเปนแบบสอบถามส าหรบคร จ านวน 22 ฉบบ แบบสอบถามส าหรบนกเรยนระดบชนประถมศกษาปท 6 จ านวน 186 ฉบบ

และแบบสอบถามส าหรบผปกครองนกเรยนระดบชนประถมศกษาปท 6 จ านวน 186 ฉบบ ไดรบแบบสอบถามศกษา จ านวน 186 ฉบบ คดเปนรอยละ 100 และเปนแบบสอบถามทมความสมบรณทงหมด

ผวจยด าเนนการวเคราะหขอมลของแบบสอบถามแตละฉบบดงตอไปน

แบบสอบถามส าหรบครผสอน มจ านวน 4 ตอน ท าการวเคราะหดงน

ตอนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม และตอนท 2 สภาพการจดการเรยนการสอนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ซงแบบสอบถามเปนแบบตรวจสอบรายการและปลายเปด วเคราะหโดยการแจกแจงความถและหาคารอยละ แลวน าเสนอผลการวเคราะหในรปตารางประกอบค าบรรยาย

ตอนท 3 ปญหาการจดการเรยนการสอนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ชนประถมศกษาปท 6 แบบสอบถามเปนแบบมาตราสวนประมาณ (Rating Scale) วเคราะหโดยหาคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

เสนอผลการวเคราะหขอมลในรปตารางประกอบค าบรรยาย

ตอนท 4 ความตองการในการพฒนาการเรยนการสอนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ชนประถมศกษาปท 6 เปนแบบสอบถามแบบปลายเปด วเคราะหขอมลโดยการจดหมวดหม และน าเสนอโดยวธการพรรณนาวเคราะห

แบบสอบถามส าหรบนกเรยน มจ านวน 3 ตอน ท าการวเคราะหดงน

ตอนท 1 ขอม ลท ว ไปของผ ตอบแบบสอบถาม แบบสอบถามเปนแบบตรวจสอบรายการ วเคราะหโดยการแจกแจงความถและหาคารอยละ เสนอผลการวเคราะหขอมลในรปตารางประกอบค าบรรยาย

ตอนท 2 ความตองการในการพฒนาการเรยนการสอนสาระศาสนา ศลธรรม จรยธรรม ชนประถมศกษาปท 6 แบบสอบถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) วเคราะหโดย

หาคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน เสนอผลการว เ คราะหข อม ล ในรปตารา ง ประกอบค าบรรยาย

ตอนท 3 การน าหลกธรรมค าสอนในวชาพระพทธศาสนา ไปปฏบตในชวตประจ าวนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 แบบสอบถามเปนแบบตรวจสอบรายการ (Check list) ท าการวเคราะหโดยการแจกแจงความถและหาคารอยละ เสนอในรปตารางประกอบค าบรรยาย

แบบสอบถามส าหรบผปกครอง มจ านวน 3 ตอน ท าการวเคราะหดงน

ตอนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม แบบสอบถามเปนแบบตรวจสอบรายการ วเคราะหโดยการแจกแจงความถ และหาคารอยละ เสนอผละการวเคราะหขอมลในรปตารางประกอบค าบรรยาย

ตอนท 2 ปญหาเกยวกบพฤตกรรมดานจรยธรรมของนกเรยน ในการปกครอง และตอนท 3 ความตองการในการพฒนาพฤตกรรมดานจรยธรรมของนกเรยน แบบสอบถามเปนแบบมาตราสวนประมาณคา (Rating Scale) ท าการวเคราะหโดยการหาคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

อภปรายผลการวจย การศกษาสภาพปญหาและความตองการ

ในการจดการเรยนการสอนจรยธรรม ดงทกลาว

มาแลว พบประเดนทนาสนใจดงน

การศกษาพบวา ครผสอนสวนใหญ มวฒ

การศกษาสงสดระดบปรญญาโท จ านวน 16 คน

นอกนนเรยนจบระดบปรญญาตร ดงนนในการ

พฒนาการเรยนการสอน ครผสอนสวนใหญ จง

ตองการครทมประสบการณหรอผทมความร

ความสามารถทางดานจรยธรรมโดยเฉพาะมา

สอน นอกจากนในเรองประสบการณผานการอบรม

เกยวกบเรองการสอนจรยธรรม ครสวนใหญไมเคยผานการ

อบรม ซงเปนผลท าใหประสบปญหาในการจดการเรยนการ

สอน โดยเฉพาะอยางยง ในเรองการจดกจกรรมการเรยน

การสอน ทครผสอนขาดเทคนคการสอนทหลากหลาย ซง

ทราบจากความตองการของผเรยนทตองการใหครผสอนใช

วธการสอนทหลากหลาย ใชสอการสอนททนสมย รวมถง

วธการวดและประเมนผลซงครผสอนขาดความรและทกษะ

ในการสรางเครองมอ และไมเขาใจวธการวดและ

ประเมนผล ดงนนหนวยงานทเกยวของ จงควรจดใหม

โครงการอบรมเกยวกบการสอนสาระศาสนา ศลธรรม

จรยธรรมใหครผสอน

สวนของนกเรยน พบวา นกเรยนสวนใหญ เขารวม

โครงการจรยธรรม และไดเรยนจรยธรรมเพมเตมจาก

โรงเรยน หรอสถาบนอน และมการแขงขนตอบปญหา

ธรรมะใหนกเรยนเขารวมพธกรรมทางศาสนาตางๆ มการ

จดอบรมธรรมะในโรงเรยนทกสปดาห รวมทงใหทาง

โรงเรยนจดตงชมรมจรยธรรม ซงผปกครอง มความ

ตองการตรงกบความตองการของนกเรยนดวย และจาก

การศกษาปญหาดานการจดกจกรรมเสรมของครผสอนก

พบวา ประสบปญหาทางดานงบประมาณในการจด

กจกรรมเสรม ซงทางโรงเรยนตองจดกจกรรมเสรมเปน

ระยะ ๆ และหลาย ๆ รปแบบ ดงนนหนวยงานทเกยวของ

จะตองจดสรรงบประมาณสนบสนนในสวนนใหมากขน

ในสวนของผปกครองพบวาสวนใหญ มระดบ

การศกษาต ากวาชนประถมศกษาปท 6 และมออาชพ

รบจาง ซงท าใหผปกครองมเวลาเอาใจใสอบรมสงสอน

นกเรยนไมดเทาทควร เพราะผปกครองตองดนรนเพอปาก

เพอทอง หาเชากนค า ดงนนจงสงผลถงพฤตกรรมของ

นกเรยน คอ มความประพฤตไมเรยบรอย ขาดระเบยบวนย

ไมมความตงใจหรอสนใจเรยน ซงทราบไดจากความ

ตองการของครผสอน นอกจากนผปกครองยง

ตองการใหทางโรงเรยนพฒนาพฤตกรรมดาน

จรยธรรมของนกเรยนในเรองเปนคนทมความใฝร

มความกตญกตเวท มความซอสตย มระเบยบ

วนย มความขยน เปนคนทมความเสยสละ ม

ความเมตตา ซงทางโรงเรยนจงควรน ามาเปน

แนวทางในการพฒนาการเรยนการสอนจรยธรรม

ตอไป

ในดานการเตรยมการสอน พบวา ครผสอน

จรยธรรมไดมการจดท าแผนการจดการเรยนร

และท าความเขาใจเกยวกบผลการเรยนรท

คาดหวง และมาตรฐานชวงชนของหลกสตรซง

สอดคลองกบทกรมวชาการเสนอแนะไววา ใน

การจดท าแผนการจดการเรยนร ครตองศกษา

หลกสตรแกนกลาง และตความตามมาตรฐานชวง

ชนแตละมาตรฐาน เพอเขยนเปนผลการเรยนร

นนเอง

ในดานการด าเนนการสอน ครไดใชวธการน าเขาสบทเรยนดวยการซกถาม และแจงผลการเรยนรทคาดหวงใหทราบกอน ซงเปนสงเราความสนใจของนกเรยน สวนกจกรรมอน เชน เกม

บทบาทสมมต ยงใชนอย ซงสอดคลองกบงานวจยของ พฒนา จนทนา (พฒนา จนทนา, 2532: 44-50) วากอนการเรยนการสอนเนอหา

ควรมการเราความสนใจของนกเรยน เพอน าเขาสบทเรยน โดยการสนทนา ซกถาม และแจงจดประสงคการเรยนรใหทราบกอน และวธการสอนทใชมาก คอแบบศนยการเรยนและแบบอภปรายกลม โดยใชกระบวนการกลมเปนกระบวนการเรยนร ซงสอดคลองกบหลกจตวทยาการเรยนการสอนท สมน อมรววฒน (สมน อมรววฒน, 2538: 60-65) ทวา ในการจดการเรยนการสอนสาระศาสนา ศลธรรม

จรยธรรม ควรใชกระบวนการกลม ซงจะท าใหนกเรยนเกดการเรยนรไดด ดานสอการเรยนการสอน ครผสอนมสอการสอนไมเพยงพอ ซงสอดคลองกบงานวจยของ ฌงนาถ สภาวโรดม และคณะ (ฌงนาถ สภาวโรดม, 2533: 43) ทวจยพบวา ครผสอนวชาพระพทธศาสนาขาดแหลงวทยาการและสออปกรณการสอน

นอกจากนในดานสถานทและงบประมาณ ครสวนใหญมกใชหองเรยนปกตในการจดการเรยนการสอนวชา จรยศกษา

ดานการวดและประเมนผล ครผสอนสวนใหญไมไดมการทดสอบกอนเรยน เพราะการเรยนการสอนวชาจรยธรรมมจดประสงคเนนเรองการปฏบต ใหผเรยนน าความรไปใชในชวตประจ าวนได จงไมจ าเปนตองมความรพนฐานมากอนกได แตในขณะทเรยนจะมการทดสอบระหวางเรยน และเมอเรยนจบแลวกมการวดทดสอบหลงเรยน ครสวนใหญขาดความรความสามารถในการสรางเครองมอในการวดและประเมนผลทมประสทธภาพ และยงไมสามารถท าการวดและประเมนผลดานจตพสยได ซงสอดคลองกบงานวจยของ พนดา สนสวรรณ และคณะ (พนดา สนสวรรณ และคณะ, 2532: 65-70) ทพบวา ครขาดความรความเขาใจในการวดและประเมนผล และไมสามารถน าเทคนคการสอนใหมๆ มาเปลยนแปลงพฤตกรรมผเรยนได

ดานความตองการของนกเรยนในการพฒนาการเรยนการสอนจรยธรรมนกเรยนตองการใหครใชวธการสอนหลาย ๆ วธ และสอนโดยท ากจกรรมตางๆ และใหดของจรง ซงตรงกบทคลายจนทร มโนรส (คลายจนทร มโนรส, 2544: 56) ไดเสนอวธการสอนจรยธรรมนอกหองเรยนไววา สอนโดยใหท ากจกรรมตางๆ และใหดของจรง เชน

การบรจาคทรพยชวยเหลอผอน จดแบงหนาทรบผดชอบบรเวณโรงเรยน พาไปพฒนาวด ไปเยยมสถานสงเคราะหคนชรา และจดหาภาพยนตรดๆ ทมคตสอนใจมาใหนกเรยนชม

นอกจากนยงตองการใหมการน านกเรยนไปศกษานอกสถานท และตองการสอททนสมย เชน คอมพวเตอร วดทศน สไลด ทไดเสนอแนะสอทใชประกอบการสอน

จรยธรรม ทท าใหการเรยนการสอนประสบผลส าเรจ แบงเปนหลายประเภท คอ สอประเภทเครองมอหรออปกรณ ไดแก เครองฉายสไลด เครองฉายขามศรษะ เครองคอมพวเตอร วดทศน โทรทศน สอประเภทวสด และสอประเภทวธการ

ในดานสถานทและงบประมาณ ตองการสถานทเรยนสะอาดรมรน มบรรยากาศทด ซงตรงกบท สพล บญทรง (พล บญทรง, 2525: 15) ไดเสนอแนะวา ในการจดสภาพแวดลอมในโรงเรยนควรยดถอในเรองความสะอาด ความมระเบยบ มหองเรยนทสะอาด และเรยบรอย และตองการใหครเปนแบบอยางทดในเรองจรยธรรม ซงสอดคลองกบหลกการสอนจรยธรรมท สมน อมรววฒน (สมน อมรววฒน, 2538: 70)ไดเสนอไวคอการสอนทครประพฤตปฏบตเปนแบบอยางทด จ ะ ท า ใ ห ก า รป ล ก ฝ ง จ ร ย ธ ร ร มปร ะส บความส าเรจ

ในด านการหลกธรรมค าสอนในวชาพระพทธศาสนา ไปปฏบตในชวตประจ าวนของนกเรยน พบวา นกเรยนไดน าหลกธรรมค าสอนไปใชไดอยางเหมาะสมกบสถานภาพของนกเรยน

โดยเฉพาะหลกธรรมทเกยวกบอบายมข 4

นกเรยนสวนมากไมเคยน าตวเองเขาไปเกยวของกบอบายมข 4 ทงนเพราะนกเรยนมอายอยในชวง 11 - 12 ป ยงมสภาพแวดลอมดานบคคลและส งคมท ไม เอ อตอการน าตนเองเขา ไปเกยวของกบอบายมข 4 ตลอดถงนกเรยนสวนใหญยงพกอาศยอยกบผปกครองซงมเวลาในการดแลเอาใจใสและอบรมส งสอนอยางท วถง

นอกจากนนโรงเรยนยงมโครงการรณรงคปองกนในเรองของยาเสพตด โดยใหความรเกยวกบประเภทและโทษของยาเสพตดอยางตอเนอง

ส าหรบหลกธรรมขออน ๆ นกเรยนไดน าไปปฏบตตามบทบาทและหนาทไดอยางเหมาะสม

เชน การท างานเพอแบงเบาภาระของบดามารดา

การชวยเหลองานของครตามโอกาสในดานการ

คบเพอนนนวยของนกเรยนยงไมเขาสวยรน จงไมมปญหาในเรองตางๆ ทมอทธพลตอการ ชกน านกเรยนไปในทางทไมด เชน การชกชวนกนหนเรยน เพอไปเทยวในสถานทตางๆ อาท หาง สรรพสนคา รานเกม ทส าคญนกเรยนสวนใหญมฐานะยากจน จงไมมเงนมากพอทจะน าไปเทยวได

การเรยนรของเดกนกเรยนในวยประถมศกษามลกษณะทจ าเพาะและแตกตางจากวยอน นกจตวทยาสวนใหญมความเชอวา การเรยนรของเดกวยประถมศกษาจ ากดอยกบสงทเปนรปธรรมจบตองได มองเหนได สวนการคดเกยวกบสงทเปนนามธรรมจะตองใชเวลาคอย ๆ

เรยนรอกระยะหนงจนกวาจะยางเขาสวยรน จงสามารถคดเชงนามธรรมไดอยางมประสทธภาพ

เดกในวยประถมศกษาจงอาจเรยกอกอยางหนงวา

เดกวยเหตผลรปธรรม ในการทจะใหเดกวยประถมศกษาเปนผมคณธรรม จรยธรรม และคานยมทดนน วธหนงทมความส าคญคอการจดกจกรรมการเรยนการสอนจรยธรรมและพระพทธศาสนาใหเปนรปธรรม โดยใหนกเรยนไดปฏบตจรง มสอการเรยนการสอนททนสมย หรอมสอการสอนทเปนของจรงและตรงกบเนอหาทสอน ครผสอนตองเปนแบบอยางดเพอใหนกเรยนเกดความชนชมแลวน าไปประพฤตปฏบตตาม รวมทงผบรหารสถานศกษา ตองใหงบประมาณสนบสนนทงดานการจดกจกรรมในหลกสตร

และกจกรรมเสรมหลกสตรอยางพอเพยง และตอเนอง

นอกจากนนผปกครอง กมสวนส าคญเปนอยางยงในการพฒนาคณธรรมจรยธรรม และคานยมของเดกวยประถมศกษา เพราะผปกครองเปนผมสวนรบผดชอบรวมกบโรงเรยนในการเลยงดเดก ผปกครอง จงควรตองใหความรก ความอบอน การเอาใจใสดแล มความยตธรรม

หลกเลยงการลงโทษเดกดวยความรนแรง หนมาใชการตงกฎเกณฑ อธบายเหตผลใหเดกเขาใจในสงตางๆ เมอทงโรงเรยนและบานใหการดแลอบรมสงสอนรวมกนเชนนแลวยอมสงผลให เดกมความเจรญในดานคณธรรม

จรยธรรม และมคานยมทดงาม เตบโตไปเปนสมาชกทดของสงคมตอไป

สรปผลการวจย ผลจากการว เคราะหปญหาและแนว

ทางแก ไขปญหาการจดการ เรยนการสอนจรยธรรมชนประถมศกษาปท 6 ในโรงเรยนอ าเภอแมทะ จงหวดล าปาง พบวา ความตองการของนกเรยน ในการพฒนาการเรยบการสอน

สาระศาสนาศลธรรม จรยธรรม ในดานการวดและประเมลผลระดบมาก คอ มการทดสอบกอนเรยนเพอรพนฐานจดและประเมนผลท เปนการปฏบต และใชการตรวจการปฏบตงาน ในดานการจดกจกรรมเสรมมากเรยงตามแงของการเรยนการสอนแบบพทธวธ เปนแบบอยางทดในเรองจรยธรรม จดใหมการเขาคายจรยธรรม

แขงขนตอบปญหาธรรมะเขารวมพธกรรมตาง ๆ ทางศาสนา จดปายนเทศวนส าคญทางศาสนาจดอบรมธรรมะในโรงเรยนทกสปดาห จดกจกรรมโตวาทตองการใหโรงเรยบจดตงชมรมจรยธรรม

การน าหลกธรรมค าสอนในพระพทธศาสนาไปปฏบต ในชวตประจ าวนของนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 ในเรองเบญจศล นกเรยนปฏบตเบญจศลขอท 5 มากทสด เบญจศลขอท 4

เบญจศลขอท 2 มากทสด และเบญจศลขอท 1

ตามล าดบ และนกเรยนไดน าหลกเบญจธรรมไปปฏบตในชวตประจ าวนคอ ท าบางไมท าบางตามล าดบดงน เบญจศลขอท 1 เบญจศลขอท 2

เบญจศลขอท 4 และเบญจศลขอท 5

ขอเสนอแนะ 1. ควรศกษาเกยวกบการจดกจกรรมท

สามารถสงเสรมจรยธรรมไดด และปรบเปลยนรปแบบบาง เพอความเหมาะสม

2. ควรศกษาการจดกจกรรมเสรม จะท าใหนกเรยนมพฤตกรรมดานจรยธรรมอยางไร

และมตวชวดอยางไร ขอบเขตเชงลกแคไหน

3. ควรศกษาวา การเขาคายจรยธรรมชวยสงเสรมจรยธรรมไดอยางไร และจรงจงหรอไม อยางไร

เอกสารอางอง กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ. (2528). คมอสอน

จรยศกษาระดบวทยาลย (ฉบบทดลอง).กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา.

คลายจนทร มโนรส.(2544). ปญหาและความตองการของครสงคมศกษาระดบมธยมศกษา ในโรงเรยน ขยายโอกาสทางการศกษา สงกดส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต เขตการศกษา 8. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยเชยงใหม.

ชยยงค พรหมวงค. (2527). เอกสารประกอบการสอนชดวชา การพฒนาพฤตกรรมเดก. กรงเทพมหานคร: โรงพมพ มหาวทยาลย สโขทยธรรมาธราช.

ฌงนาถ สภาวโรดม. (2533). ปญหาการใชหลกสตร

พระพทธศาสนา ระดบมธยมศกษาตอนปลาย ของคร ผสอนวชาสงคมศกษา ในเขตการ ศกษา 2. วารสารศกษาศาสตร. มหาวทยาลยเชยงใหม.

บญช กาจนาภา. (2545). จามเทววงศ. เชยงใหม : มปพ. ประภาศร สหอ าไพ. (2535). พนฐานการศกษาทาง

ศาสนาและจรยธรรม. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พนดา สนสวรรณ และคณะ.(2532). สภาพการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนา ตามหลกสตร 2544 ของครผสอนระดบมธยมศกษาตอนปลาย เขตการศกษา 8. มหาวทยาลยเชยงใหม.

พระมหาวรพงษ วรเมธ (ปญปน). (2544). ปญหาการเรยนการสอนวชาจรยศกษา ชนประถมศกษาปท 5-6 ในโรงเรยนสงกดเทศบาลนครเชยงใหม. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลย มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

พล บญทรง.(2525). การเปรยบเทยบผลการสอน จรยธรรมกบนกเรยนชนประถมศกษา ดวย กจกรรม กลมสมพนธ ทเสนอแนะไวในหลกสตร. นครสวรรค : วทยาลยครนครสวรรค.

พฒนา จนทนา.(2532). ความคดเหนของนกเรยนในเขตการศกษา 8 เกยวกบการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนา ระดบมธยมศกษาตอนตน. มหาวทยาลยเชยงใหม.

เพญจนทร กประเสรฐ. (2512). การสอนศลธรรมในโรงเรยนชนมธยมศกษาตอนตน ในจงหวดพระนครศรอยธยา. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มหาจ ฬาล งกรณราชว ทย าล ย . ( 2535 ) . พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก . กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

สมน อมรววฒน.(2538). การประยกตพทธวธสอน .กรงเทพมหานคร : โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย .หนงสอพมพไทยรฐ. (2549). ฉบบวนท 4 กนยายน.

อมรวชช นาครทรรพ.(2549). หนงสอพมพพลเมองเหนอ. (ฉบบ วนท 9–15 ตลาคม).

อวย เกตสงห.(2522). จรยศกษาจะสมฤทธผลสมบรณไดอยางไร. กรงเทมหานคร: โรงพมพการศาสนา.

อ านวย ทะพงคแก. (2522). ปญหาจรยธรรมในสงคมไทยในทศนะของนกการศกษา . กรงเทพมหานคร: โรงพมพการศาสนา.

เอกสารรายงานผลสมฤทธทางการศกษาของโรงเรยนในอ าเภอแมทะ. (2548).

ศกษาบทบาทผน าของพระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ) A Study of the Leadership of Phratepkosol (Sangwaly Brammavanno)

พระมหามงคลศล ปรยตตเมธ (พยคฆพทกษกล)1*

Phramaha Mongkhonseen Pariyattimedhiī (Phayakphithakkun)1*

1 มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม 1 Mahachulalongkornrajavidyalaya Buddhist University *Corresponding Author. E-mail: -

บทคดยอ วทยานพนธเรอง “ศกษาบทบาทผน าของพระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ)” มวตถประสงค 3 ประการ คอ 1) เพอ

ศกษาบทบาทผน าในคมภรพระพทธศาสนา 2) เพอศกษาบทบาทผน าของพระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ) และ 3) เพอศกษาวเคราะหบทบาทผน าในภารกจ 6 ดาน ของพระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ) ทมตอการพฒนาสงคมและองคกรสงฆจงหวดเชยงใหม ผลจากการศกษา พบวาบทบาทภาวะผน าของพระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ) พบวา ทานใชหลกธรรมภาวะผน าทด กลาวคอ การใชหลกอธปไตย 3 และหลกพรหมวหาร 4 ในดานการปกครอง การใชหลกสงคหวตถ 4 ในดานการศกษาสงเคราะห สาธารณสงเคราะห และการสาธารณปการ การใชหลกพละ 5 ในดานการศกษาและการเผยแผ นอกจากนน ยงไดใชหลกธรรมทสนบสนนภาวะผน า คอ สาราณยธรรม 6 ในดานการบรหารจดการเพอใหเกดความเสมอภาคในองคกร , การใชหลกทศ 6 ในดานการปกครอง การศกษาและการเผยแผ ท าใหมมนษยสมพนธทดตอผใตบงคบบญชา, การใชหลกอปรหานยธรรม 7 ในดานการปกครองสงผลใหการบรหารคนและงานของคณะสงฆมความสะดวกราบรน, การใชหลกสปปรสธรรม 7 เปนการบรณาการความร ศกยภาพ และความฉลาดในการบรหารอยางมออาชพเพอประโยชนขององคกร

ค าส าคญ: บทบาทผน า พระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ)

Abstract The research entitled “A Study of the Leadership of Phratepkosol (Sangwaly Brammavanno)” consists of

two objectives: 1) to study the leadership in line with Buddhism, 2) to study the leadership of Venerable Phratepkosol (Sangwaly Brammavanno) and 3) to analyze his leadership in the frame of six missions towards the society and the Sangha development in Chaing Mai. The results were found that:

In case of Venerable Phratepkosol (Sangwaly Brammavanno)’s leadership, he could apply some of the Buddha-dhammas for his administration; using 3-Adhipateyya and 4-Brahmavihara for his administrative affairs, 4-Sangahavatthu for education welfare, social welfare and public welfare, 5-Bala for academic affairs and propagation activities. In addition, he took some of the Buddha-dhammas for his leadership. They are: 6-Sārāniyadhamma for equal management of the organization, 6-Disā for general administration, education and propagation, 7-Aparihāniyadhamma for people management and financial management, and 7-Sappurisadhamma for integration of knowledge and potentiality for the organization benefit.

Keywords: Leadership Phratepkosol (Sangwaly Brammavanno)

บทน าและความส าคญ ในสงคมมผคนอยรวมกนยอมทการคดและ

ปฏบตไมตรงกน ปญหากเกดขนมารในสงคม เชน ปญหาสงคม เศรษฐกจ การเมอง การปกครอง การศกษา เปนตน มนษยตองชวยกนแกไข เชน สภาพของการเมองไทยปจจบนมหลายฝาย หากไมมใครน าใครชทางใหเดนทางทไมถกตองหรอมผน าแลวเดนไมถกทางกจะเกดปญหาขนได ผน าจะมภาวะอยางไร เปนสงทตองการของสงคมอยางไร ทกองคกร ทงภาครฐ และเอกชน รวมทงภาวะผน า แมในองคกรสงฆ เพราะถาองคกรใดมผน าทเพยบพรอมดวยภาวะผน า จะท าใหหนวยงาน หรอองคกรนนประสบความส าเรจ ความเจรญกาวหนา ในคมภรทางพระพทธศาสนาไดวางหลกธรรมส าหรบผน าไวทกระดบชน เชน ในนทานชาดก ทปรากฏในคมภรพระไตรปฎกเลมท 28 วาดวยขอวตรหรอปฏปทาการด าเนนชวตแบบผน าของพระโพธสตว ดงตวอยางเชน การศกษาภาวะผน าในแงของคณธรรมจากตวละครในตตตรชาดก พบวา ชาดกเรองน ตวละคร คอ ชาง ลง และนกกระทา เปนเพอนกนและใหเกยรตกน เคารพในสทธของคน ซงจดเปนการบรหารตนและบรหารคนไปในขณะเดยวกน คอ รจกท าหนาททดตอเพอน และใหค าแนะน าในทางทถกตอง ไมเสยหาย เพราะวาคณธรรมขอวาดวยเคารพน ยอมท าใหเปนคนนารกนาเอนด นาเกรงใจ ไดรบความสขกาย สบายใจ ผวพรรณผองใส ไมเดอดรอน ไมมเวรหรอภย สามารถถายทอดสงทดงามของตนไปสคนอนไดงาย ท าใหผอนอยากชวยเหลอเพมเตมความดใหมสต ไมประมาท มปญญา รจรงและท าใหจรง ไปเกดใหมกเกดในตระกลสง และท าใหสามารถเขาถงมรรคผลไดงาย เพราะคารวะธรรม (สรพงษ จนลม, 2547: 13) ตวอยางทสองทปรากฏในสวณณสงขราชกมารชาดก เป นชาดกทมสอการสอนด านจรยธรรมส าหรบการด ารงตน (บรหารตน) ดวยศล 5 และศล 8 การปฏบตตอบดามารดาของบตรธดา การ

เลยงดครอบครว ญาตพนอง ซงแสดงออกถงความสมพนธ ในการรบผดชอบต อ หนาทในด านการบรหารคน (ตามหลกทศ 6) อยางเดนชด (ธตนดดา จนาจนทร, 2543 : 17) สงเหลาน จดเปนคณธรรมทบงบอกถงภาวะผน าในทางพระพทธศาสนาของพระโพธสตวกอนทพระองคจะไดตรสรพระสมมาสมโพธญาณ เปนพระพทธเจาพระนามวาโคตมะน

เมอกลาวถงพระพทธศาสนา ในประเทศไทยไดเจรญรงเรองมาโดยล าดบ กลาวคอ ตงแตสมยสโขทย สมยอยธยา และรตนโกสนทร ลวนมบทบาทตอวถชวตจตใจของคนไทยทกด าน เข าถงจตใจของประชาชนอยางแทจรง พระพทธศาสนาใหทกสงทกอยางแกชวตคนไทยและสงคมไทย เปรยบประดจประทปสองทาง ปจจบนประเทศไทยเปนศนยกลางพระพทธศาสนาของโลก สงคมไทยประชาชนสวนใหญนบถอพระพทธศาสนาประมาณรอยละ 90 ของพลเมองทงประเทศ บรรดาประเทศตาง ๆ ทวโลกตางกยอมรบความจรงในขอน พระพทธศาสนากบชาตไทยไดเคยงคกนมาตงแตเรมตงประเทศ สถาบนทงสาม คอ ชาต ศาสนาและพระมหากษตรย เปนเอกภาพอยางแยกไมออกพระศรปรยตโมล (สมชย กสลจตโต, 2540: 79) ฉะนน จงมอทธพลตอแนวคด ความเชอและภมปญญาของคนไทย ไดสรางความเปนปกแผนภายในชาตไดเปนอยางด โดยเฉพาะสถาบนพระพทธศาสนาเปนบอเกดทมาแห งศลปกรรม วฒนธรรม ประเพณ เปนเสมอนเรอนใจ (เสทอน ศภโสภณ, 2543:12) พระสงฆในฐานะเปนผน าวญญาณไดอบรมบมนสยใหมการพฒนาจต และเปนหลกชยเปนแมแบบการด าเนนชวตทดงามแกประชาชน พระสงฆนบเปนสถาบนทไดรบการเคารพ นบถอ ศรทธา จากสงคมและใกลชดกบจตใจของประชาชน พระสงฆ นบเป นแบบฉบบขนอดมคต ในด านวฒนธรรมทางจตใจของคนไทย (ทนพนธ นาคะตะ, 2543 : 5)

อยางไรกตาม พระพทธศาสนามหลกศาสนธรรม ซงบคคลสามารถทจะน าไปปฏบตใหเกดผลด

แกตนเองได ตลอดจนมศาสนสถานไว ประกอบพธกรรมส าคญตาง ๆ เชน วนมาฆบชา กเวยนเทยนทวดมศาสนทายาท (ผสบตออายพระพทธศาสนา) คอ พระสงฆ ซงเปนผสบทอดเจตนารมณปฏบตตามค าสอนของพระพทธเจา แลวเผยแผพทธธรรม ในสงคมไทยใหความส าคญตอพระสงฆ เนองจากเหนวา เปนผทมฐานะพเศษทางสงคมไดรบการยอมรบนบถอ สงคมไทยใหความเออเฟอและแสดงความเคารพนอบนอมตอพระสงฆ เมอไดพบเหน ยงพระสงฆทมวตรปฏบตเปนแบบอยางทดของพทธศาสนกชน ยงท าใหพระพทธศาสนาร งเรองยงขน หากพระสงฆประพฤตตรงกนขาม คอ ประพฤตเสยหายกจะท าใหศาสนามความเศราหมองและประชาชนกจะเสอมศรทธา เมอพระสงฆปฏบตดปฏบตชอบ ยอมท าใหเกดประโยชนตอประชาชนและหมคณะสงฆนน (พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต), 2537 : 33)

นอกจากนน พระสงฆยงมบาททางภาวะผน าส าหรบการด าเนนชวตใหมความเจรญรงเรองเรอยมา ถอไดวาเปนแกนกลางทไดชวยน าสอแสงแหงพระธรรมค าสอนของพระพทธศาสนา มาชวยพฒนาจตใจของประชาชนให เปนคนดมศลธรรม ใหค าแนะน าชวยเหลอในการแกปญหาชวตประจ าวน เหต ผล เหล าน เป นส วนหน งท แสดงให เห นความส าคญและความสมพนธของพระภกษสงฆทมตอการด ารงชวตประจ าวนของคนไทย การไดศกษาประวตพระสงฆเปนสวนหนงทท าใหทราบบทบาทส าคญ ททานไดสรางคณประโยชนแกชมชน สงคม ประเทศชาต พระพทธศาสนาเปนการน าเสนอใหรจกธรรมะและพระด ทงน เปนการชวยยกระดบจตใจใหพทธบรษทมความเบกบานใจ เกดก าลงและแสงสวางทจะปฏบตตาม (พระมหาณรงคศกด โสภณสทธ (โสภา), 2548 : 16)

ด วยเหตน จงกล าวได ว า สถาบนสงฆ เปนสถาบนหนงทมบทบาท และความส าคญตอวถชวตของคนไทย นบตงแต พระพทธศาสนาเรมเข าสดนแดนแหลมทองอนเปนประเทศไทยปจจบน ใน

ราว ป พ.ศ. 303 ความสมพนธระหวางพระสงฆกบประชาชนเปนไปอยางใกลชดและมนคงตลอดมา ความสมพนธอนมนคงน ไดขยายตวตอวถชวตของคนไทย โดยเฉพาะชาวชนบทย งจะเหนได ชดวาพระพทธศาสนา มความเกยวของกบชวตประชาชนเปนอยางมาก ทงในวดและในต าบลนน ๆ เพราะวา เปนทพกผอนใจ เปนสถานทประกอบพธกรรมตาง ๆ การประชมหารอ ตลอดจนประเพณตาง ๆ กมพระสงฆเปนทพงทางใจของประชาชน (ประสาท สขเกษม, 2542 : 10) ดวยเหตนเอง พระสงฆในพระพทธศาสนา จงมภาวะผน าทส าคญในการพฒนาประชาชน ใน 3 ดาน ไดแก 1) ดานวตถ (2) ดานจตใจ (3) ดานสงคม เชน การพฒนาดานวตถอนหมายถงพฒนาปจจยทจ าเปนตอการด าเนนชวต ไดแก อาหาร เครองนงหม ทอยอาศย และยารกษาโรค นอกจากนน พระสงฆยงมบทบาทในการเขาไปสงเสรมในดานการจดตงกองทนตาง ๆ เชน ธนาคารขาว สหกรณ การจดการศกษาแกเยาวชน (เรงฤทธ พลนามอนทร, 2540 : 3)

พระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ) เจาคณะจงหวดเชยงใหม เปนพระสงฆอกรปหนงทมภาวะผน าในดานตาง ๆ คอ เปนผน าดานการพฒนาทางวตถ ทางสงคมและทางจตใจ โดยมผลงานเปนทประจกษตอประชาชนในหลายดานเปนอยางด เปนพระนกพฒนาและนกเผยแผหลกธรรมอกรปหนงในภาคเหนอ ซงมบทบาทของภาวะผ น าในดานการพฒนาและการแสดงธรรมมศลาจารวตรทดงาม ดานปฏปทาตามพระธรรมวนย จดเปนพระเถระทนาเลอมใสศรทธา มความออนนอมถอมตน อธยาศยไมตรจต มลกษณะ ยมแยมแจมใสอย เสมอ ในดานวตรปฏบตถกตองตามหลกธรรมวนย เปยมดวยความเมตตาธรรม มความเชยวชาญดานเทศนา และสามารถอธบายธรรมะใหเปนทเขาใจงายแกบคคลทกระดบชน ซงเปนทพงทางใจและน าใหเกดศรทธา แกผ ท ไ ด สด บต ร บ ฟ ง เ ป นอย า ง ย ง ม ค ว าม รความสามารถในการเผยแผ พระพทธศาสนา

นอกจากนน ทานยงมบทบาทของภาวะผน าในการปกครองคณะสงฆ การศกษาการศกษาสงเคราะหการเผยแผแกประชาชน การสาธารณปการ การสาธารณสงเคราะหและการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอมในเขตปกครองของตนเองไดเปนอยางดอก ดวย

การปกครองคณะสงฆในปจจบน มกจะประสบกบปญหาตาง ๆ ทเกดขนในองคกรอนเกดจากตวบคลากรบาง ขอกฎหมายบางและบรบทอน ๆ ทเกยวของทางสงคมสงฆ ซงสงผลใหองคกรสงฆ เกดความเสอมเสยจากพฤตกรรมอนไมพงประสงคนน หากพจารณาสาเหตอยางหนง จะเหนวา เกดจากการขาดคณสมบตในบทบาทหนาทของผทไดชอวา “ผน า” แหงองคกรสงฆ เมอพจารณาถงความจ าเปนในภาวะผน า ปญหาตาง ๆ ทเกดขนในแตละองคกร ซงมสาเหตส าคญมาจากหวหนางานขาดวฒภาวะผน า ยอมท าใหเหนวา บทบาทและหนาทของผน าทพงประสงคทางพระพทธศาสนา ยอมมความจ าเปนและมความส าคญเปนอยางยงในการทจะพฒนาองคกรสงฆและสมาชกใหเจรญกาวหนาไปได

ดงนน ผวจยจงสนใจทจะศกษาภาวะผน าในคมภร พระพทธศาสนา บทบาทภาวะผ น าของพระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ) และวเคราะหบทบาทภาวะผน าในภารกจ 6 ดานของพระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ) ตอการพฒนาองคกรสงฆ จงหวดเชยงใหม อนจะเปนประโยชนตอการพฒนาภา วะผ น า ใ นอ งค กรคณะส งฆ แล ะพทธศาสนกชนในจงหวดเชยงใหมสบตอไป

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาบทบาทผน าในพระพทธศาสนา 2. เพอศกษาบทบาทผน าของพระเทพโกศล

(สงวาลย พรหมวณโณ) 3. เพ อศกษาว เคราะห บทบาทผน าของ

พระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ)

ว ร ร ณ ก ร ร ม ท เ ก ย ว ข อ ง ( Literature Review) บทบาทผน าในพระพทธศาสนา

ความหมายของผน า พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต) ให

ความหมายวา ผน า คอผชกพาใหคนอนกระท าการในทศทางทผน าก าหนดเปาหมายไว หลายคนมบทบาทเปนผน ากนอยแลวเชนเปนผน าองคกร ผน าสมาคม ผน าวด และแมกระทงหวหนาครอบครวกจดวาเปนผน า (พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต, 2549 : 26)

ถวล ธาราโภชน ไดใหความหมายวา ผน า คอลกษณะทแสดงถงความสามารถในการน าพา การด าเนนกจการ การแกไขปรบปรง และการรกษาขวญและก าลงใจของกลมท าใหกลมบรรลถงเปาหมายทตองการใหมากทสด (ถวล ธาราโภชน, 2532 : 117)

ธรรมรส โชตกญชร ไดใหความหมายวา ผน า คอ บคคลซงถกแตงตงมาไดรบการยกยองขนมาเปนหวหนา มความสามารถในการปกครอง บงคบบญชา และอาจชกพาผใตบงคบบญชาหรอหมชนไปในทางดหรอชวได (ธรรมรส โชตกญชร, 2519 : 131)

โสภา ชพกลชยและคณะ ไดใหความหมายวา ผน า หมายถง บคคลซงมลกษณะและคณสมบตเหมาะสมทจะชกจงใจและแนะน าคนอนใหท างานไดบรรลวตถประสงคของกลม (โสภา ชพกลชยและคณะ, 2515 : 219)

ประเภทผน าในพระพทธศาสนา พระพทธศาสนามกลาวแบงประเภทพระราชา

ซงเปนชนชนปกครองไว 2 ประเภท คอ 1) ธรรมราชา 2) เทวราชา (สรศกด มวงทอง, 2543 : 21)

1) ธรรมราชา หมายถง ผน าหรอนกปกครองททรงธรรม มการใชหลกธรรมาภบาลเปนนโยบายในการปกครองประเทศ ท าใหอาณาประชาราษฎรม

ความอยดกนดมความสข ประเทศมความสงบรมเยน หลกธรรมทถกน า ไปใชในปกครอง เชน ทศพธราชธรรม อคต 4 จกรวตตธรรม เปนตน

2) เทวราชา หมายถง การนบถอพระราชาเทยบเทพเจาผมศกดใหญ หรอสมมตใหเปนเทวดา อนเนองมาจากการถกครอบง าหรอพฒนาการจากแนวคดจากพราหมณลกษณะส าคญของเทวราชา คอ มอ านาจเบดเสรจ มอ านาจยงใหญในการดแลประเทศปราบปรามเหตการณใหอยในความสงบ ถาปกครองโดยธรรม ประเทศยอมสงบสข แตถาหลงระเรงในอ านาจ ยอมท าใหประเทศชาตเดอนรอน

คณสมบตส าคญแหงบทบาทผน า ผน าทดตองพฒนาตนเองใหมคณสมบตทพรอม

จะเปนผปฏบตตอองคกรและผใตบงคบบญชา โดยพระพทธศาสนาไดกลาวถงคณสมบตภาวะผน า 3 ประการ (อง.เอกก. (ไทย) 20/20/164.) คอ

1) จกขมา เปนผมวสยทศนทกวางไกล สามารถคาดเดาสภาพการณลวงหนาไดวางแผนรบมอ วางแผนรกหรอรบไดอยางเหมาะสม

2) วธโร เปนผช านาญในงาน รจกหนาท ไมบกพรองในหนาททรบผดชอบ

3) นสสยสมปนโน เปนผมมนษยสมพนธทด และไดรบความวางใจจากผอนนอกจากน พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) ไดเสนอคณสมบตอก 5 ประการ (พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), 2549 : 5) คอ

1) ผน าจะตองมคณสมบตภายในตนเอง เปนจดเรมและเปนแกนกลางไว

2) ผตามโยงดวยคณสมบตทสมพนธกบผตาม 3) จดหมาย โยงดวยคณสมบตทสมพนธกบ

จดหมาย 4) หลกการและวธการ โยงดวยคณสมบตท

สมพนธกบหลกการและวธการทจะท าใหส าเรจผลบรรลจดหมาย

5) สถานการณ โดยดวยคณสมบตทสมพนธกบสภาพแวดลอมหรอสงทจะประสบซงอยภายนอก

ขอความท กล าวมาเปนองคประกอบส าคญทเกยวของกบผน าทตองพฒนาตนเองใหถงพรอม

กลาวโดยสรป หลกธรรมในพระพทธศาสนาทท าใหประสบกบความส าเรจในการเปนผน าทดขององคกรนน ประกอบดวย หลกอธปไตย 3 (รระบอบการบรหารงานทเหมาะสมแกองคกรและชมชน ) พรหมวหาร 4 (รจกใชพระเดชและพระคณ) สงคหวตถ 4 (รจกหลกการผกมตรไมตรตอคนอนไดด) พละ 5 (รจกบรหารตนเองอยางชาญฉลาดและมความมนคงทางสตปญญาและอารมณ ) และหลกธรรมทมาสนบสนนความเปนผน าอกหลายหมวด คอสาราณยธรรม 6 (รหลกการบรหารตนและบรหารงานไปพรอมๆ กน) ทศ 6 (รหลกบทบาทและหนาททางสงคม) อปรหานยธรรม 7 (รหลกบรหารงานอยางมประสทธภาพโดยองผลประโยชนองคกรเปนส าคญ) สปปรสธรรม 7 (รหลกบรหารตนและองคกรอยางรเทาทนและเปนการปองกนความเส ยห ายอ นจะ เก ดข นแก อ งค ก ร ในอนาคต ) นอกจากนน ผน าพงระมดระวงขอบกพรองอนเกดจากการบรหารตนเอง ไดแก พงเวนจากหลกธรรมทเปนอปสรรคตอการพฒนาภาวะผน า คอ อกศลมล 3 (แนวคดในใจทตอตานความดทกอยาง)อตตาธปไตย (การใชเผดจการในการบรหารจดการองคกร) และอคต 4 (การวางตนไมเหมาะสมแกภาวะผน าทดเพราะจตใจมอคตอยางใดอยางหนง)

หลกธรรมทสนบสนนบทบาทผน า ส าหรบหลกธรรมทสนบสนนภาวะผน า มดงน สาราณยธรรม 6 ธรรมเปนเหตใหระลกถงกนทเรยกวา สาราณย

ธรรม ม 6 ประการ (ว.ป. (ไทย) 8/274/368) ไดแก 1) เมตตากายกรรม ไดแก ท าตอกนดวย

เมตตา คอแสดงไมตรและความหวงดตอเพอนรวมงาน รวมกจการ รวมชมชน ดวยการชวยเหลอกจธระตาง ๆ แสดงอาการกรยาสภาพไมเบยดเบยนท ารายผอน เคารพนบถอกนทงตอหนาและลบหลง

2) เมตตาวจกรรม ไดแก พดตอกนดวยเมตตา คอ ชวยบอกแจงสงทเปนประโยชน สงสอนหรอแนะน าตกเตอนกนดวยความหวงด กลาววาจาสภาพออนโยน ไมกลาวราย ไมใชวาจาหยาบคาย หรอวาจาทประกอบดวยอารมณโทสะ แตใชค าพดทประกอบดวยเมตตา คอ พดดวยความหวงด เจตนาด ไมลวงละเมดผอนดวยวาจา

3) เมตตามโนกรรม ไดแก คดตอกนดวยเมตตา คอ มความหวงด ปรารถนาด มไมตรจตทดงามตอกนและกน คดท าสงทเปนประโยชนแกกน มองกนในแงด ไมแสดงอาการโกรธเคอง อาฆาตพยาบาท แสดงออกดวยจตใจทยมแยมแจมใสตอกน ไมบงคบขเขญจตใจผอน

4) สาธารณโภค ไดแก เมอไดวตถสงของเครองใช หรอ อาหาร จะตองรจกแบงปน มน าใจกวางขวาง เสยสละแบงปนลาภผลทไดมาโดยชอบธรรม แมเปนของเลกนอยกแจกจายใหไดมสวนรวมใชสอยบรโภคทวกน ไมตระหนใชสอยเพยงผเดยว

5) สลสามญญตา ประพฤตตนใหถกตองตามกฎเกณฑทสงคมปฏบตกน คอมความประพฤตสจรตดงาม รกษาระเบยบวนยของสวนรวม ไมท าตนใหเปนทนารงเกยจ หรอเสอมเสยแกหมคณะ

6) ทฏฐสามญญตา ปรบความเหนเขากนได คอ เคารพรบฟงความคดเหนกน มความเหนชอบรวมกน ตกลงกนไดในหลกการส าคญ ยดถออดมคต หลกแหงความดงามหรอจดหมายสงสดอนเดยวกนหลกสาราณยธรรมน มสวนชวยใหผบงคบบญชาและผใตบงคบบญชามความรกใคร ปรองดอง สามคคตอกน เพราะวา ตางฝายกตางปฏบตหนาทอยางตรงไปตรงมา ทงการพด การสอสาร และแนวคดเปนไปดวยเมตตาจตตอกน ไมขดแยงทางความคดทเปนมจฉาทฏฐ แตถกเถยง โตแยงดวยหลกการและเหตผลทางปญญา ในสวนนถอวาเปนการชวยชาตไมใหลมสลายดวยการแตกแยกดานความคดเหน ประการตอมา ในแงของความประพฤตหรอศล การมกตการวมกน มกฎหมายทใชบงคบเหมอนๆ กน ไม

เลอกปฏบตแลว ยอมเกดความเปนธรรม ความยตธรรมแกทกฝาย ประเทศยอมเดนหนาไปได และทส าคญอยางหนงในสงคมมนษยทกชาตทกภาษา คอ การแบงปนผลประโยชนอยางเสมอภาคตอผท างานหรอผมสวนเกยวของตาง ๆ โดยเหนแกประโยชนขององคกรมากกวาสวนตวและพวกพอง

ทศ 6 ใ น ส ง ค ม ไ ท ย ต ง แ ต อ ด ต ถ ง ป จ จ บ น

ขนบธรรมเนยมจารตประเพณ และวฒนธรรมทถอ ปฏบตกนมานน เรองการปฏบตตอเพอนมนษยดวยกนเปนเรองทเปนเอกลกษณของคนไทย คอ การปฏบตในหนาทของตนเองตอกน ระหวาง บดามารดากบบตรคร-อาจารยกบศษย สามกบ ภรยา มตรกบมตร นายกบบาว และคฤหสถกบพระสงฆหลกธรรมเรองทศหกในพระพทธศาสนา เปนหลกธรรมทเกยวของกบชวตมนษยทม ชวตรวมกนอย ในสงคม มนษยมปฏสมพนธตอกนในชวตประจ าวน มความสมพนธกนในหนวยงาน องคกรตาง ๆ ทงทางภาครฐ และเอกชน มนษยเปนสตวสงคมตดตอสมพนธซงกนและ กนตงแตสถาบนเลกสดของสงคมคอสถาบนครอบครว จนถงใหญสดของสงคมคอสถาบนชาต บคคลจะอยในสงคมไดอยางมความสขนนตองเปนคนทมมนษยสมพนธด มความประพฤต เรยบรอยดงาม มคณธรรม ศลธรรม จรยธรรมประจ าใจ มหลกธรรมยดถอเปนหลกปฏบตในการด าเนนชวตของตนและบคคลอน (พระสมชย อนตตโร (ดาวศร), 2551 : 83)

ในงานวจยน จะกลาวเฉพาะหนาทของผปกครอง (นาย) และผใตบงคบบญชา (บาว) ดงน

หลกธรรมทางพระพทธศาสนาไดก าหนดหนาทของนาย,นายจาง (ผบรหาร ,ผจดการ)พงสงเคราะห อนเคราะห กรรมกร คนงาน พนกงาน ลกจาง ผเปนทศเบองลางโดยหนาท 5 ประการ คอ

1. จดการงานใหท าตามสมควรแกก าลง 2. ใหอาหารและคาจาง 3. ดแลรกษายามเจบปวย

4. ใหอาหารทมรสแปลก 5. ใหหยดตามโอกาส ทาส กรรมกร คนงาน คนรบใช พนกงาน ผอย

ใตบงคบบญชา ทเปรยบเสมอนเปนทศ เบองลาง ใหปฏบตตอนาย เจานาย ผทท าหนาทสงกวาตามสายงาน เชน รองผจดการผจดการ ผบงคบบญชา ใหปฏบต 5 ประการ ดงน

1. ขนท าการงานกอนนาย 2. เลกการงานทหลงนาย 3. ถอเอาแตของทนายให 4. ท าการงานใหดขน 5. น าคณของนายไปสรรเสรญ มนตร ธรธรรมพพฒน ไดศกษาวจยเรอง

“จร ยธรรมกบภาวะผ น า : ศ กษาทศนะของนกวชาการรฐศาสตรในมหาวทยาลยแหงประเทศไทยทมตอผน าทางการเมอง” สรปผลการศกษาพบวา ลกษณะผ น าทพงประสงค คอผ น าแบบประชาธปไตย วธการใหไดมาซงผน าทมความชอบธรรมคอวธการแบบประชาธปไตย และจรยธรรมของผน าจะเกดขนไดตองอาศยโครงสราง ระบบกลไกวธการปกครองทถกต องชอบธรรม จรยธรรม เปนหลกควบคมพฤตกรรมของผน าในการบรหารงานดงนน จรยธรรมกบภาวะผน าจงเปนการรวมหลก

ดานคณภาพทางดานจตใจและศกยภาพในการบรหาร

สช า ต โจม เสนาะ ได ศ กษาว จ ย เ ร อ ง “การศกษาภาวะผ น าทประกอบดวยจรยธรรม:กรณศกษาชวตและผลงานของ ศาสตราจารย ดร.ปวย องภากรณ” สรปผลการศกษาวา เปนผทไดรบการยอมรบวามลกษณะผน าทพงประสงคส าคญ ๓ ประการ คอ เปนผมสตปญญาเปนเลศ เปนผสามารถ

ควบคมอารมณไดเปนเยยม และเปนผ ไดรบการยอมรบวามคณธรรมสง

วธการวจย การวจยคร งน เปนการวจย เ ช ง คณภาพ (Qualitative Research) มล าดบขนตอนดงตอไปน

1) ขนรวบรวมขอมล 1.1 ขอมลจากเอกสาร และงานวจยทเกยวของ

จากแหลงปฐมภม และทตยภม 1.2 ศกษาและเรยบเรยงขอมลทไดมาทงหมด

โดยแบ งออกเป น 5 บท เพ อสะดวก ในการ คนควาขอมล

2) ขนน ามาสรปวเคราะห โดยการน าขอมลทไดจากการศกษามาสรป

วเคราะห น าหลกธรรมทเกยวของและเอกสารทเกยวของมาอธบายประกอบในแตละตอน เพอใหเนอหามความชดเจนและหนกแนนยงขน เพอใหมองเหนภาพรวมของงานวจยทงหมด เสรจแลว จงน าเสนอผลการศกษารวมท งข อเสนอแนะการศกษาวจยเพมเตมในโอกาส ตอไปตอมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

ขอมลภาคสนามผวจย ไดเลอกพนทศกษา คอ จงหวดเชยงใหม มรองเจาเจาคณะจงหวดเชยงใหม เจาคณะอ าเภอ รองเจาคณะอ าเภอ แบงเปน สายเหนอ สายกลาง สายใต โดยมกลมเปาหมายไดมาโ ด ย ว ธ ก า ร เ ล อ ก แ บ บ เ จ า ะ จ ง ( Purposive Sampling) ทศกษา และใชแบบสมภาษณแบบมโครงสรางเปนเครองมอ เพอเกบรวบรวมขอมล

กรอบแนวคดในการวจย : แบบสมภาษณแบบมโครงสราง สมภาษณ : -รองเจาคณะจงหวดเชยงใหม -เจาคณะอ าเภอ -รองเจาคณะอ าเภอ

ภารกจ 6 ดาน ของพระเทพโกศล 1. ดานการปกครอง 2. ดานการศกษา 3. ดานการเผยแผ 4. ดานการสาธารณปการ 5. ดานการศกษาสงเคราะห 6. ดานการสาธารณสงเคราะห

ผลการวจย บทบาทผน าในคมภรพระพทธศาสนา พบวา ทฤษฎทบงบอกถงความเปนผน า แบง

ออกเปน 4 ยค จากอดตจนถงปจจบน และเรยกทฤษฎตาง ๆ เหลาน คอ ทฤษฎเกยวกบคณลกษณะ ทฤษฎเกยวกบพฤตกรรมของผน า ทฤษฎเกยวกบผน าตามสถานการณ และทฤษฎผน าเชงปฏรป โดยในทฤษฎทงหมดน ทฤษฎทายสด มลกษณะทโดดเดนทสด เพราะเปนการบรณาการทฤษฎตาง ๆ เขาดวยกนเชน ท าใหผน ามลกษณะทสงเสรมองคกรไดมากกวา และท างานรวมกบบคคลอนในหลากหลายมต แตสรปวา ไมมทฤษฎใดทไมมจดดอยเพราะเปนการบรหารงานบคคลตอองคกรและบคคล จงมทงจดเดนและจดดอยนนเอง ดงนน ผน าองคกรทด จะตองรจกก าหนดทศทางทควรจะเปนขององคกร การจดระบบการท างานขององคกรใหชดเจน และการมอบหมายอ านาจหนาทในการท างานใหครบถวนตามล าดบ

สวนหลกธรรมในพระพทธศาสนาทท าใหประสบกบความส าเรจในการเปนผน าทดขององคกรนน ประกอบดวย หลกอธปไตย 3 (รระบอบการบรหารงานทเหมาะสมแกองคกรและชมชน) พรหมวหาร 4 (รจกใชพระเดชและพระคณ) สงคหวตถ 4 (รจกหลกการผกมตรไมตรตอคนอนไดด) พละ 5 (รจกบรหารตนเองอยางชาญฉลาดและมความมนคง

ทางสตปญญาและอารมณ) และหลกธรรมทมาสนบสนนความเปนผน าอกหลายหมวด คอ สาราณยธรรม 6 (รหลกการบรหารตนและบรหารงานไปพรอมๆ กน) ทศ 6 (รหลกบทบาทและหนาททางสงคม) อปรหานยธรรม 7 (รหลกบรหารงานอยางมประสทธภาพโดยองผลประโยชนองคกรเปนส าคญ ) สปปรสธรรม 7 (รหลกบรหารตนและองคกรอยางรเทาทนและเปนการปองกนความเสยหายอนจะเกดขนแกองคกรในอนาคต)

นอกจากนน ผน าพงระมดระวงขอบกพรองอนเกดจากการบรหารตนเอง ไดแก พงเวนจากหลกธรรมทเปนอปสรรคตอการพฒนาภาวะผน า คอ อกศลมล 3 (แนวคดในใจทตอตานความดทกอยาง) อตตาธปไตย (การใชเผดจการในการบรหารจดการองคกร) และอคต 4 (การวางตนไมเหมาะสมแกภาวะผน าทดเพราะจตใจมอคตอยางใดอยางหนง)

บทบาทผน าของพระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ)

บทบาทผน าของพระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ) ไดใชหลกธรรมทวไปของภาวะผน าทดกลาวคอ รจกการใชหลกอธปไตย 3 ในดานการปกครอง รจกการใชหลกพรหมวหาร 4 ในดานการปกครอง การใชหลกสงคหวตถ 4 ในดานการศกษาสงเคราะห สาธารณสงเคราะหและการสาธารณปการ การใชหลกพละ 5 ในดานการศกษาและการเผยแผพระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณ

โณ) ได ใชหลกธรรมทสนบสนนภาวะผน าประกอบดวย การใชหลกสาราณยธรรม 6 ในดานการปกครอง (สงผลใหเกดความเสมอภาคและเทาเทยมกนในการบรหารจดการ), การใชหลกทศ 6 ในดานการปกครอง การศกษาและการเผยแผ (สงผลใหรจกความมมนษยสมพนธทดตอผใตบงคบบญชาหรอผปฏบตตามค าสง), การใชหลกอปรหานยธรรม 7 ในดานการปกครอง (สงผลใหการบรหารคนและงานมความสะดวกราบรนและมบรรยากาศทดยงขน ชวยใหการบรหารมประสทธภาพตอองคกรไดมากกวา), การใชหลกสปปรสธรรม 7 ในดานการปกครอง การศกษา การศกษาสงเคราะหการเผยแผและการสาธารณปการ (เปนการบรณาการความสามารถ ศกยภาพ และความฉลาดในการบรหารอยางมออาชพเพอใหบรรลถงเปาหมายขององคกร)

วเคราะหบทบาทผน าในภารกจ ๖ ดาน ของพระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ) ทมตอการพฒนาสงคมและองคกรสงฆจงหวดเชยงใหม

พระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ) เปนผมบทบาทภาวะผน าในภารกจ ๖ ดานตอคณะสงฆและพทธศาสนกชนจงหวดเชยงใหม ซงสรปภารกจลงได 3 ดาน คอ ดานวตถ ดานจตใจ และดานสงคม ผลสรปไดดงน

(1) ในดานวตถ พบวา พระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ) เปนผมบทบาทภาวะผน าดานวตถ โดยทานไดชวยเหลอสงเคราะหแกวดตาง ๆ ในเขตปกครอง ตลอดจนพระภกษ สามเณรและประชาชนทไดรบความเดอดรอนในดานปจจย ๔ กลาวคอ ทานไดชวยเหลอดานอาหาร เสอผา/จวร ทอยอาศยเสนาสนะ และยารกษาโรคเทาทก าลงของพระสงฆรปหนงพงปฏบตตอพทธบรษทดวยกน โดยมวตถประสงคส าคญ คอ บรรเทาความทกขทางกาย เชน รอน หนาว หว แกผไปขอความชวยเหลอทาน แตทงน การชวยเหลอดวยอามสหรอวตถตาง ๆ ไมอาจจะสงเคราะหไดทวถงไม เนองจาก วดและประชาชนมจ านวนมาก ฉะนน ทานจงสงเคราะหเตม

ก าลงความสามารถและเปนแบบอยางในฐานะผน าทดตอบคคลอน

(2) ในดานจตใจ พบวา พระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ) เปนผมบทบาทภาวะผน าดานจตใจ เพอปลกฝงศลธรรมและจรยธรรมสพทธศาสนกชนทเขาไปแสวงหาทางพนทกขโดยทานไดจดอบรม แสดงธรรม บรรยายธรรม แจกเอกสาร แจกแผนบนทกเสยงเทศน เปนตน ไปสวดตาง ๆ เพอน าไปแสดงแกประชาชนและใหประชาชนเขาถงหลกพทธธรรมค าสอนใหมากยงขน

นอกจากนน กยงไดจดกจกรรมในวนส าคญทางพระพทธศาสนา เชน วนวสาขบชา วนมาฆบชา โดยการปฏบตธรรมเฉลมพระเกยรต การนงสมาธ เจรญจตเมตตา เปนตน อนเปนแนวทางใหพทธศาสนกชนมกจกรรมรวมกน และรจกคณคาในการด า เนนชวตประจ าวนอยางมความสข ปราศจากการเบยดเบยนหรอประทษรายตอคนอน รจกเขาวดฟงธรรม จ าศล กนทาน ผลาญกเลสในใจ

(3) ในดานสงคม พบวา พระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ) เปนผม

บทบาทภาวะผน าดานสงคม กลาวคอ (ก) ในฝายคณะสงฆ ทานไดประชม

ปรกษาหารอกบคณะสงฆอยเนอง ๆ เชน การลงอโบสถสามคครวมกน เปนตน

(ข) ในฝายคฤหสถ ทานไดใหค าปรกษาในฐานะของพระสงฆทเปนหมอรกษาโรคทางใจและประสานความรวมมอจากทกภาคสวน การแกปญหาความขดแยงระหวางองคกรสงฆกบบคคล หรอระหวางบคคลดวยกนเอง เปนตน ซงผไกลเกลยในกรณพพาทเหลาน จะตองไดรบการยอมรบจากทกฝาย การเจรจาจงจะประสบผลส าเรจ และทานกท าใหดในหลายกรณดวยกน จงท าใหเรองราวหรออธกรณตาง ๆ ในพนทสงบลงดวยดและเปนธรรมแกทกฝายทเกยวของ

สรป ผน าหรอผบรหารทมความร ความสามารถ ชก

น าใหผอนปฏบตตามได ชอวา ผมภาวะน า พระพทธศาสนาไดกลาวถงภาวะผน าไววาผน าตองมคณสมบตทงภายในและภายนอกคอ มวสยทศน ช านาญงาน มอธยาศยด และตองรจกน าหลกธรรมไปบรณาการไดอยางเหมาะสม

บทบาทภาวะผน าของพระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ) พบวา ทานใชหลกธรรมภาวะผน าทด กลาวคอ การใชหลกอธปไตย ๓ และหลกพรหมวหาร ๔ ในดานการปกครอง การใชหลกสงคหวตถ ๔ ในดานการศกษาสงเคราะห สาธารณสงเคราะห และการสาธารณปการ การใชหลกพละ ๕ ในดานการศกษาและการเผยแผ

พระเทพโกศล (สงวาลย พรหมวณโณ) มภาวะผน าทสามารถพฒนาสงคมและองคกรสงฆจงหวดเชยงใหมไดด กลาวคอ ทานมภาวะผน าทด ๓ ดาน ไดแก ๑) ดานวตถ ทานสงเคราะหแกวดตาง ๆ ในเขตปกครอง ๒) ดานจตใจ ทานปลกฝงศลธรรมและจรยธรรมแกพทธศาสนกชน และ ๓) ดานสงคม ทานประชมปรกษาหารอกบคณะสงฆและสงเสรมกจกรรมฝายคฤหสถอยเสมอ ท าใหศาสนกจส าเรจลลวงไดดวยด เปนทเคารพรกของผใตบงคบบญชาและกอใหศรทธาปสาทะแกพทธศาสนกชนโดยทวไป

ขอเสนอแนะ จากการศกษาพบวา ผน าองคกรทดและเปน

แบบอยางตอองคกรและบคคลอนควรถอแนวทางธรรมาธปไตย คอ ใหเหตผล ขอเทจจรง มาพจารณาตดสนเรองราวตาง ๆ และจะตองหลกเวนการน าหลกอตตาธปไตยมาใชบรหารงาน เพราะเปนแนวทางทเสยงตอการลมเหลวขององคกรและงาน นอกจากนน ยงตองเวนจากการใชเสยงขางมากโดยไมชอบธรรมหรอทเรยกวา โลกาธปไตย

ผน าทด พงศกษาและส าเหนยกในหลกธรรมตาง ๆ ใหช านาญ เชน พรหมวหารธรรม โดยเฉพาะขอ เมตตา และ อเบกขา วาควรใชในเวลาใด ตอบคคลใด เพราะหากใชเมตตาเพยงอยางเดยว กท าใหผทไดรบเมตตาเจรญรงเรองในหนาทการงาน แตหากพจารณาผลงานทเหมาะสมแกคนดวย กจะท าใหเมตตามลกษณะบรณาการโดยอตโนมต สวนผทไมไดใสใจในหนาทการงานอยางเตมศกยภาพ กควรใชอเบกขา คอ การไมเลอนขนหรอต าแหนงทสงให เปนตน

ผน าทด พงศกษาภาวะผน าทงในทางคดโลกและคดธรรมแลวน ามาประยกตใชในความเปนผน าททนสมยและรทนโลกอยเสมอผน าทด พงรจกบคคล กลมคน บรษท องคกร เพอก าหนดสถานการณตาง ๆ ใหเปนไปเพอประโยชนขององคกรทตนบรหารจดการ และหลกเลยงความเสยงในการใชคนอนไมเหมาะแกงาน โดยจะเหนไดจาก นทานเรอง ชาวสวนใชลงรดน าตนไม เปนตน แทนทตนไมจะเจรญ แตกลบเหยวเฉาตาย เพราะความโงของลงและความไมฉลาดของผน าคอชาวสวนนนเอง แมเรองเลกนอย ผน าพงตระหนกเชนเดยวกน จะตองตดไฟแตตนลม

ผน าทด พงเรยนรจรต ๖ ประการ ตามหลกพระพทธศาสนาใหชดเจน แลวเลอกใชบคคลแตละจรตใหเหมาะสม เชน คนโทสจรต มกโกรธ ควรแกดวยค าพดไพเราะ ชมเมอเขาท างานไดด คนโมหะจรต มกเชอคนงาย ขาดเหตผล ควรแกดวยการสาธตงานหรอมผชวยท างานและท างานเปนกลม (Team Works) เพอลดปญหาความไมเขาใจในการท างานผน าทด พงเรยนรศาสตรสมยใหมใหร เทาทนเครองมอสอสารตางๆ ในโลกปจจบน เชน การใชคอมพวเตอร (Computer) การใชจดหมายอเลคทรอนกส (E-mail) ในการรบและสงขอมลตาง ๆ ไปยงผใตบงคบบญชาเพราะจะท าใหเวลาในการสอรวดเรวยงขน การใชเวบไซตทางอนเทอรเนต (Web site / Internet ) ในการแสวงหาความรใหม

มาปรบปรงองคกร การใชภาพและเสยงทางไกลผานระบบออนไลนหรอ Social Media ซงสามารถรบฟงและสนทนากนตอหนาทางไกลขามประเทศโดยผานระบบอนเทอรเนตหรอโทรศพทมอถอเปนตน สงเหลาน ผน าทแสวงหาความรสมยใหม ควรตระหนกและเขาใจในการใชงาน

เอกสารอางอง ถวล ธาราโภชน. (2532). จตวทยาสงคม.

กรงเทพมหานคร : สนพ.โอเดยนสโตร. ทนพนธ นาคะตะ.(2543). พระพทธศาสนากบ

สงคมไทย. กรงเทพมหานคร : สหายบลอกและการพมพ

ธรรมรส โชตกญชร. (2519). มนษยสมพนธ. พมพครงท 2, กรงเทพมหานคร : โรงพมพพฆเณศ.

ธตนดดา จนาจนทร. (2543). “กลวธการใชภาษาในการสรางเรองชาดก : กรณศกษาจากสวณณสงขราช กมารชาดก”. วทยานพนธศลป ศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยเชยงใหม.

ประสาท สขเกษม. (2542). “บทบาทของพระภกษสงฆในการขดเกลาทางสงคมแกเยาวชน : ศกษากรณคายคณธรรมวดอโมงค จงหวดเชยงใหม”. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยเชยงใหม.

พระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต) . (2549). พทธวธบรหาร. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

พระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต). (2537). เมองไทยจะวกฤตถาคนไทยมศรทธาวปรต. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพมลนธพทธธรรม.

พระมหาณรงคศกด โสภณสทธ (โสภา). (2548). ศกษาบทบาทการเผยแผพทธธรรมของพระธรรมปรยตเวท (สเทพ ผสสธมโม). วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

พระศรปรยตโมล (สมชย กสลจตโต). (2540). พทธทศนะรวมสมย=Contemporary Buddhist Vision. กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. พระไตรปฎกภาษาบาล ฉบบมหาจฬาเตปฏก . (2535). กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เรงฤทธ พลนามอนทร, (2540). “บทบาทของพระสงฆกบการพฒนาตามแนวพทธศาสนาในจงหวดอดรธาน”, วทยานพนธศลปะศาสตร มหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาสารคาม.

สรพงษ จนลม, (2547). “ศกษาวเคราะหคณธรรมจากชาดก ตามทปรากฏในสาระการเรยนรพระพทธศาสนา ตามหลกสตรการศกษาขนพนฐาน ระดบชนมธยมศกษา พทธศกราช 2544”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

เสทอน ศภโสภณ. (2543). พระพทธศาสนาในรชสมยสมเดจพระนวมนทรมหาราช. กรงเทพมหานคร:บนทกสยาม.

การศกษาวเคราะหภาวะผน าของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) AN ANALYTICAL STUDY OF LEADERSHIP OF BUDDHADASA BHIKKHU

(PHRADHAMMAKOSAJARN)

แพงเมอง มโนจตร1*

Peangmoung Manojit1*

1 มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม 1 Mahachulalongkornrajavidyalaya Buddhist University *Corresponding Author. E-mail: -

บทคดยอ

การวจย เรอง การวเคราะหภาวะผน าของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) มวตถประสงคเพอศกษาแนวคดทฤษฎภาวะผน าในทรรศนะทวไปและในทรรศนะพระพทธศาสนา เพอศกษาอตชวประวต และผลงานของพทธทาสภกข และเพอวเคราะหแนวคดส าคญและภาวะผน าของพทธทาสภกข ทมอทธพลตอสงคมไทยในปจจบน งานวจยนเปนการวจยเชงเอกสารผลการวจยพบวา1) ภาวะผน าในทรรศนะทวไปคอ กระบวนการของอทธพลทผน า หรอผทมภาวะผน า เปนผทชกน า จงใจ ใชอทธพลหรออ านาจทมอยในรปแบบตางๆ กระตนหรอชน าใหเพอนรวมงาน หรอ ผใตบงคบบญชาใหยนด เตมใจ พรอมใจ ในการกระท าการ หรอรวมด าเนนการอยางใดอยางหนงตามทผน าตองการสวนภาวะผน าในทรรศนะพระพทธศาสนาพบวาผน าตองมภาวะทางดานจตใจทตองมคณธรรมอนสงเหนอกวาผอน ลกษณะทางกายภาพหรอบคลกภาพตองประกอบดวยมหาปรสลกขณะ คอ ลกษณะของบรษผยงใหญเปนลกษณะทบงบอกใหรวาผทเกดมาแลวมลกษณะพเศษ 32 อยาง 2)อตชวประวต และผลงานของพทธทาสภกข ลวนแลวแตเปนการกระท าหนาทสบทอดพระพทธศาสนาโดยการเปนผทรงความรและทกษะในการทจะเผยแผธรรมะใหกบชาวตางประเทศทเดนทางเขามาสเมองไทยและยงมความช านาญในการเผยแผพระพทธศาสนาในตางประเทศ ท าใหชาวพทธทวโลกไดเหนความส าคญและสนใจพระพทธศาสนามากขน 3) พทธทาสภกข ไดปฏบตตนเปนตนแบบในการปฏบตธรรม และสอนใหพทธบรษทไดปฏบตธรรมอยางจรงจงและเปนตนแบบในการศกษาทงทางคดโลกและคดทางธรรม ศกษาคนควาหลกธรรมในทางพระพทธศาสนาอยางลมลกแลวออกมาเผยแผใหพทธบรษทดวยเทคนควธการสอเอกสารและสงพมพทหลากหลาย อทธพลแนวคดทส าคญและภาวะผน าของพทธทาสภกข มผลตอสงคมไทยทงดานการสงเสรมพระพทธศาสนา ดานการศกษา และดานการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม สงคมโลกจงยกยองทานใหเปนผน าทางพระพทธศาสนาเถรวาททประสานความสมพนธระหวางศาสนาใหเกดสนตภาพ

ค าส าคญ : ภาวะผน าของพทธทาสภกข

Abstract This research analyzes the leadership of BuddhadasaBhikkhu. (Pradhaamkosajarn) were as follows to

study of the general and Buddhist concepts and theories of leadership. To study the way of life technical works of Buddhadasa-BhikkuAnd to analyze the important idea and the leadership of Buddhadasa-Bhikkutowards Thai society in presentday. The documentary research was conducted in this study. The findings were as follows1)Leadership in Sport in general is a process of influencethat the leader or the leadership as an incentive to induce or influence the powers that are available in various forms,stimulus or cues to colleagues or subordinates are willing to listen, willing to commit. Or co-operated, either as leader need.The leadership of the Buddhist vision. Leaders must find a psychological condition that requires a high moral than others. Physical appearance or personality must include “Mahapurisalaksana” .This meansPhysical characteristics of the Buddha is the nature of the great man. It is an indication to know that there was a special appearance at 32.2)

Autobiography and the contribution of Buddhadasa-Bhikkuare all committed acts Buddhism. Allah is the knowledge and skills in order to propagate Dharma to foreign travelers coming to Thailand and has expertise in the propagation of Buddhism in the country. Make Buddhists worldwide have seen significant interest in Buddhism and more.3) Buddhadasa-Bhikkuhas to behave as a model in practice. And has taught Buddhist meditation seriously.And as a model to study both the prosecution and the trial unfair. Study the principles of Buddhism in depth and come out with the Buddhist missionaries technical papers and publications on a variety of media. The key concepts of leadership and Buddhism.affects society as Thailand to promote Buddhist education and the conservation of nature and environment. The world hailed him as the leader of Theravada Buddhism that synchronizes the relationship between religion of peace.

Keywords:: Leadership ofBuddhadasaBhikkhu

บทน า ภาวะผน า (Leadership) เปนปจจยทส าคญยง

ตอความส าเรจขององคกรผน ามภาระหนาทและความรบผดชอบโดยตรง วางแผนสงการดแลและควบคมใหบคลากรขององคกรปฏบตงานตางๆ ใหประสบความส าเรจตามเปาหมายและวตถประสงคทตงไวบทบาทผน าสงคมไทยในปจจบน สวนใหญรบอทธพลจากแนวคดแบบตะวนตกจากการไปศกษาและฝกอบรมจงถกหลอหลอมโดยแนวคดแบบตะวนตกและมองวาระบบบรหารมความเปนสากลทวโลกใหการยอมรบ แนวคดภาวะผน าตามแบบตะวนตกตงอยบนพนฐานของจดเนนหลก คอ (1) ภาวะผน าแบบก าหนดทศทาง (2) ผน าแบบมสวนรวม (3) ผน าแบบสรางพลงอ านาจ (4) ผน าแบบใชบารม (5) ผน าตามความนยม(วระวฒน ปนนตามย.2548 : 20) ในขณะทแนวคดผน าแบบตะวนออกค านงหลกตอไปนคอ วฒนธรรม ความประพฤต ความซอสตยและจงรกภกด(พทธทาสภกข. 2548 : 10) ซงผน าแนวคดแบบตะวนออกทเปนแบบอยางทดทสดกคอพระพทธเจา ไดเนนการเปนผน าดานจรยธรรม (Ethical Capital)พระองคยงทรงเนนเรองจตวญญาณ พระองคเปนผน าทปราศจากความรนแรงคออห งสาหรอ (Non-violence) เปนคนทปลอยวางในสงทเกดขน เพราะไมยดในอตตา เพอใหเกดความสงบของจตใจทเกดขน (Peace of Mind) ไมมตวตนจะดบสลายไปในทสด

ท ว า ด ว ย เ ร อ ง ส ญ ญ ต า ( ก ร ม ก า ร ศ า ส น า กระทรวงศกษาธการ. 2525 : 311)

พระสมมาสมพทธเจาแมทรงปรนพานไปนานแลวกยงทรงผน าเปนแบบอยางใหสาวกด าเนนรอยตามตงแตสมยพทธกาลมาจนถงปจจบนสวนประเทศไทยมพระสงฆท ม บทบาทผน าทางการเผยแผพระพทธศาสนาเชนพระพรหมคณภรณ (ป.อ.ปยตโต) หลวงพอปญญานนทะเปนตนซงแตละรปมจดเดนการเปนผน าทแตกตางกนไป พระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข) คอ บคคลส าคญทเปนผชน าและจงใจใหเ ย า ว ช น โ ด ย เ ฉ พ า ะ น ก ศ ก ษ า ย ค ใ ห ม ร จ กพระพทธศาสนามากขนและมมมมองเรองพทธศาสนาอยางเปนวทยาศาสตรดวยโดยเฉพาะการประกาศพทธธรรมเรอง “สญญตา” โดยการใหความหมายวา “จตวาง” ทานพทธทาสภกขเปนทยอมรบนบถอไดรบการยกยองใหเปนบคคลส าคญของโลกจากการททานไดอทศตนเกอบตลอดชวตของการครองสมณเพศเพอการเผยแผพระธรรม(พทธทาสภกข. 2548 : 30). ซงเปนธรรมทประยกตใหมมความรวมสมยเหมาะสมกบสงคมปจจบนทานเชอวาความเสอมทางศลธรรมจะเพมขนเปนล าดบและความทกขจะแผซานไปทว(พทธทาสภกข. 2549 : 50) นคอจดเรมตนการเปนผน าในการรเรมกอตงสวนโมกขพลารามขนในสมยนน

พระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข) ผกอตงและพฒนาสวนโมกขพลารามทอ าเภอไชยาจงหวดสราษฎรธาน

ใหเปนสถานททมบทบาทในการปฏบตธรรมและเผยแผพระพทธศาสนาเปนแหลงคนควาและเผยแผพระธรรมค าสอนของพระพทธเจาทมชอเสยงทงในประเทศไทยและตางประเทศทานไดกลาวถงเหตทกอตงไววา “การตงสวนโมกขพลารามไมมอะไรมากเพยงแตมองเหนวาควรปรบปรงการปฏบตธรรมเทานนโดยการกลบไปหาของเดมวาการปฏบตดปฏบตชอบเปนอยางไรเพอรอฟนพระพทธศาสนากลบมาสสภาพเดมเหมอนครงสมยพทธกาล”..และ “การเกดสวนโมกขพลารามเราถอวา เปนนมตหมายแหงการเปลยนแปลงยคใหมเพอการแกไขสงตางๆใหดขนเทาท เราพงท าได”

พทธทาสภกข. (2538 : 27) คนสวนใหญรจกสวน

โมกขพลารามในนามของพระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข) เพราะทานเปนผสรางสวนโมกขพลารามและพฒนาบทบาทของสวนโมกขพลารามมาตลอดดงทประเวศวะสไดกลาวถงพระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข) ไววา “ทานไดสรางคณปการอยางใหญหลวงตอสงคมไทยและแกโลก”(ประเวศวะส. 2530: 13).ทานพทธทาสภกขยงเปนนกเขยนทานหนง ทเขยนหนงสอธรรมะ เชน ชดธรรมโฆษณ มทงหมด 40 เลม หนงสอธรรมะเลมธรรมดาทวไปกมมากมาย มเทปธรรมะททานไดเทศนาสงสอนจนนบไมถวน และทส าคญทานเปนแบบอยางของพระภกษ และชาวพทธทกคนในการศกษาคนควาหลกธรรมะใหเขาใจอยางแทจรง จนสามารถเทศนาสงสอนพทธศาสนกชนทงชาวไทยและชาวตางประเทศ ไดเขาใจธรรมะของพระพทธเจาอยางถกตองชดเจน และสามารถน าไปเปนแนวปฏบตไดตลอด จนถงการแตงต าราทางพระพทธศาสนาไวมากมาย กอใหเกดประโยชนตอผอานทสามารถน าหลกธรรมของพระบรมศาสดาททานเขยนไวไปประพฤตปฏบตได และทานมปณธานอยางแรงกลาทจะใหมวลมนษยไดเขาใจหลกธรรมะทตนนบถอ (ไมวาศาสนาใดกตาม) ตองการสรางความปรองดองกนในทกศาสนาไมกอใหเกดความแตกแยก และตองการใหทกคนไมหลงมวเมาอยในแต“วตถ

นยม”แตหนมาสนใจธรรมะเขาใจธรรมะ และปฏบตธรรมะในลกษณะ“ธรรมนยม”

ทานพทธทาสภกข ถอเปนแบบอยางของชาวพทธในการเผยแผธรรมะทถกตองใหแกชาวโลก ดงนน จงมผใหความสนใจทจะเขาไปศกษาธรรมะกบทานพทธทาสภกขในสวนโมกขพลาราม ทงชาวไทยและชาวต างประเทศ ทานได ชวยรอฟนธรรมะของพระพทธเจา ปลกชาวพทธใหตนตว ใหกาวหนา เพอท ากจอนเปนประโยชนแกพระศาสนาสบตอไป ถอวาทานเปนพระสงฆไทยทมบทบาทโดดเดนผน าทางศาสนาเปนทยอมรบของสงคมชาวพทธในประเทศไทย และนานาชาต ทานเปนพระสงฆอกรปหนงทนาศกษาต งแตตนว า ทานม วธคด กระบวนการเผยแผพระพทธศาสนาตามรปแบบของทาน และรปแบบของทานกประสบความส าเรจตงแตอดตทยาวนาน แมปจจบนทานมรณภาพแลว ผลงานของทานยงเผยแผออกสสาธารณชนอยอยางตอเนอง

เหตผลนผวจยจงมความสนใจทจะวจยเกยวกบอตชวประวต ผลงาน และภาวะผน าในการเผยแผพระพทธศาสนาของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ผลของการวจยครงนจะชวยใหภาวะผน าของของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) เปนทรจกกนเดนชดขนทงยงเปนประโยชนตอคณะสงฆโดยสวนรวมในการน าผลการวจยไปปรบใชใหเขากบยคสมยและจะเปนประโยชนตอหนวยงานทเกยวของทงภาครฐและเอกชนทจะไดน าขอมลเหลานไปปรบใชเปนแนวทางในการเผยแผพระพทธศาสนาไดอยางเหมาะสมตอไป

วตถประสงค การวจยครงนมวตถประสงคทเกยวของกบการ

ศกษาวจยโดยผวจยไดตงไวดงน 1. เพ อศ กษาแนวคดทฤษฎภาวะผ น า ใน

ทรรศนะทวไปและในทรรศนะพระพทธศาสนา

2. เพอศกษาอตชวประวต และผลงานของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

3. เพอวเคราะหแนวคดทส าคญและภาวะผน าของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ทมอทธพลตอสงคมไทยในปจจบน แนวคด ทฤษฎทเกยวของ

แนวคดและทฤษฎทเกยวกบภาวะผน า ค าวา “ผน า” ในความหมายทวไป หมายถง ผม

กลยทธ มศลปะ มอทธพลสามารถชน าผอนใหมความตงใจ พรอมใจ ใหความรวมมอ หรอกระท าการในทศทางทผน าก าหนดเปาหมายไว สวน “ผน า” ในทางพระพทธศาสนานน หมายถง พระศาสดา ซงเปนผ น าส งสดในสมยพทธกาล ซ ง ผ น า ตองมคณสมบต 2 ประการ คอ 1) ภายในตองมภาวะทางดานจตใจทด สงและตางจากบคคลธรรมดา 2). ภายนอกตองเปนผทมความสามารถ มทกษะ มบทบาททงศาสตรและศลป ทไดรบการยอมรบจากหนวยงานหรอองคกร ทมความสามารถทจะจงใจ หรอน าพาใหผรวมงานนนปฏบตภารกจ การงานของกลมหรอองคกรใหส า เรจลล วงไปตามวตถประสงคหรอเปาหมายทผน าหรอองคกรไดตงไว

ความหมายของภาวะผน า (Leadership)ค าวา ภาวะผน า (Leadership) หมายถง ศกยภาพและความสามารถทมแฝงไวภายใน แลวมอทธพลตอกลมในองคการเพอใหบรรลเปาหมายทพงประสงคขององคการนน ๆเปนองคประกอบทส าคญยงในการบรหารและจดการองคกรทงในภาครฐและเอกชน เพ อ ใหการด า เนนการบรรลย ง เป าหมาย หรอวตถประสงคทองคกรไดตงไว

ประเภทของผน าและภาวะผน าประเภทของผน าและลกษณะของผน าจะเปนแบบใดนนกขนอยกบสถานการณของสงคมในแตละแหงเปนตนตวก าหนด เพราะผน าทเปนบคคลธรรมดากสามารถทจะไดรบการยอมรบจากมตมหาชน ดงนนผน าทดจงตอง

ปรบปรงตนเองใหเขาสภาพแวดลอมและสารภาพการเปลยนแปลงอยเสมออรนช โขพมพ(2549 : 18) จงสรปวา ผน าดงทไดกลาวมาแลวนนมอยหลายประเภท ซงแบงออกตามลกษณะความรบผดชอบของผน า ตามวธการทผน าใช ตามบทบาทหนาททผน าแสดงออก ตามการไดมาซงอ านาจความเปนผน า ตามการใชอ านาจของผน าและตามการแสดงออกของผน า ซงมทงผน าแบบเปนทางการและแบบไมเปนทางการ

ลกษณะและคณสมบตของภาวะผน าผน าเปนปจจยส าคญในการทจะท าใหองคการบรรลเปาหมายตามจดประสงคทตงไวความสามารถและลกษณะตางๆ ของผน าจะสามารถท าใหการปฏบตงานนนๆ มประสทธภาพผน าทดนนตองมคณสมบตของความเปนผน าทด ดงน 1. คณลกษณะ ทางรางกาย เชน หนาตาด ความสงพอเหมาะ น าหนกไมมากสขภาพดและสมบรณ 2. คณลกษณะทางบคลกภาพ เชน มความกระตอรอรน มความคดรเรมสรางสรรคมความอดทนมความพยายาม 3. คณลกษณะทางนสยสวนตว เชน มความฉลาด มการตดสนใจแมนย ามความรกงานมความรบผดชอบ 4. คณลกษณะทางสงคม เชน มความเหนอกเหนใจ มมนษยสมพนธดยอมรบฟงความคดคนอน มความซอสตยสจรตผน าและภาวะผน านน มความจ าเปน และความส าคญ อยางยงตอความส าเรจขององคการ เพราะผน า คอ ผทมอ านาจหนาทหรอผน าทมความสามารถทดและเปนบคคลทไดรบการยอมรบโดยสามารถ ชกจ ง ให กล มบคคล ในองคก ารมความสามารถเชอมนในตวเองคอยชกจงใหรวมกนคดและรวมมอกนท าน าพาองค การไปสความส าเรจตามวตถประสงคทตงไวดวยความสมครสมานสามคคกน นอกจากภาวะผน าแลวยงตองมคณสมบตและลกษณะของผน าอกซงประกอบดวยลกษณะภายนอกไดแก บคลกลกษณะทางรางกาย และอปนสยสวนตวท

เหมาะสม บคลกภายใน ไดแก คณธรรมภายในจตใจและสตปญญาทเหนอบคคลอน เชน ความกลาหาญ ความเดดขาด ความเทยงตรง ความกระตอรอรน และทขาดไมไดคอ ทศนทกวางไกลและผน าทมลกษณะแบบปรกษาหารอและแบบใหมสวนรวมเปนพฤตกรรมทเหมาะสมในการสรางมนษยสมพนธกบผปฏบตงาน เพราะบทบาทของผน าทงสองแบบใหความส าคญกบผปฏบตงานโดยใหมโอกาสแสดงความคดเหนพดคยกบผน า อนจะน ามาซ งความพงพอใจและความภาคภมใจในการท างาน แนวทางนอาจจะมปญหาอยบางในกรณทผปฏบตงานมความรความสามารถพนฐานและประสบการณต า จะท าใหเขาไม กลาแสดงออกเพราะการมองการณไกล (Vision) มนอย ดงนนผน าจะยดแบบผน าประเภทใดไปใช จงตองมองผปฏบตงานดวยวาเขาเปนบคคลเชนใด (อรนช โขพมพ . 2549 : 18-20)

แนวคดภาวะผน าในทรรศนะพระพทธศาสนา ผน าในพระพทธศาสนา หมายถงผสามารถทจะ

ชวยใหคนไปถงจดหมายได ซงมงเนนไปทพระพทธเจา เพราะพระพทธเจา เปนผน าของศาสนา ทรงมหนาทแนะน าสงสอนเหลาสตวใหไปสความส าเรจและความดงาน อนไดแก มรรค ผล นพพานนนเอง

ล ก ษ ณ ะ ข อ ง ผ น า ต า ม ห ล ก ค า ส อ น ใ นพระ พทธศ าสนา ล ก ษณ ะ ขอ งผ น า ต า ม ห ล กพระพทธศาสนา หรอหลกพทธธรรมไดอาศยธรรมเปนหลกการส าคญในการปกครองดแล และบรหารจดการกจการงานทกอยางใหบรรลผลส าเรจตามเปาหมาย โดยมงใหเกดประโยชนสขแกหมคณะ มวลชน สงคมและประเทศชาตอยางมนคง ยงยนตลอดไป ผน านนมความส าคญตอความเปนอยของสมาชกในกลม หากผน าเปนผรเหต รผล หรอรจดมงหมาย จะท าอะไรตองมแผนการ หรอเปาหมาย ยอมจะท าใหหมคณะด าเนนไปไดโดยสวสดภาพ การวางแผนงานไดกอนแลวเดนตามล าดบของงาน ผลกคอจะไมมขอผดพลาดไมตดขดในการท างาน หรอในการท างานเปนคณะ ทกคนรวมมอกนอยางพรอมเพรยง งานกจะประสบกบ

ความส าเรจไดผลด มประสทธภาพ ผน าเกดความสบายใจทมสวนชวยใหงานสวนรวมประสบผลส าเรจ

คณสมบตของผน าตามหลกพระพทธศาสนาในทางพระพทธศาสนาผน าหรอผปกครองทดนน จะตองเปนผมศลเพราะศลเปนของผมปญญา แตถาผน าและผปกครองเปนผไมมศลและปญญาแลวกจะเปนผน าหรอผปกครองทดไมได ในทางตรงขามแลว ผน าหรอผปกครอง มทงศล ปญญาและสตะ อยในตนแลวกจะเปนประโยชนในการเปนผทด ญาตพนองตลอดจนเพอนฝงกใหความเคารพดวยความออนนอมอยางแทจรงกจกรรมทผน าตองด าเนนการนน มความเกยวพนกบความเปนอยของประชาชน คอการกนดและอยเยนเปนสข ถาผน าดนนกหมายถงตองสามารถจดการกบปญหาตางๆ เพอบ าบดทกขบ ารงสขของอาณาประชาราษฎรได นบเปนการน าหลกพทธธรรมมาใชในการบรหารประเทศสามารถปกครองและบรหารองคกรทรบผดชอบใหด าเนนไปถงความส าเรจอยางมผลดมประสทธภาพสงและความเจรญและสนตสขใหมนคงในกาลทกเมอ ไมกลบกลายเปนความทกขเดอดรอนอกในภายหลง หลกธรรมทสนบสนนภาวะผน าตามหลกพระพทธศาสนาหลกธรรมของผน าเปนแนวทางหนงทสามารถน ามาแกปญหาจรยาธรรมของผน าเนองจากเปนหลกทท าใหเกดการพฒนาทดแกผน าผปกครองและผบรหารบานเมองระดบตาง ๆ ซงผน าทจะประสบความส าเรจไดนนตองมหลกธรรมในการเปนผน าและคณสมบตของผน าทดนนหมายถงความเปนผมศกยภาพในตวเองทงทางรางกาย จตใจ ความร และความสามารถ พรอมทจะปฏบตหนาทของตนอยางชาญฉลาดและประสบความส าเรจตามวตถประสงคตามทไดวางเปาหมายเอาไวอยางมประสทธภาพและประสทธผล พระพทธศาสนาไดกลาวถงหลกธรรมส าคญในการ เป นผ น า ไ ว ห ลายหล ก ธร รมด ว ยก น เ ช นทศพธราชธรรม พรหมวหาร 4 ธรรมาธปไตย ราชสงคหวตถ 4 และสปปรสธรรม 7 เปนตน

ซงหลกธรรมดงกลาวถอเปนการสรางเสรมภาวะผน าใหเปนผน าทมคณธรรมจรยธรรมในการบรหารจดการทงสน ภาวะผน าตามหลกพทธธรรมไดอาศยธรรม เปนปจจยส าคญในการบรหารจดการกจการงานทกอยางใหบรรลผลส าเรจตามเปาหมายทตงไว เพอประโยชนสขแหงหมคณะองคกรสงคมอยางมนคง และยงยนตลอดไป หลกการทเปนอปสรรคตอการพฒนาภาวะผน าในทรรศนะพระพทธศาสนาหลกธรรมทกอใหเกดปญหาหรออปสรรคในการพฒนาภาวะผน า ในทางพระพทธศาสนา พอสรปทส าคญม 4 อยาง คอ อกศลมล อตตาธปไตย อคต และอกศลกรรมบถ

วธการวจย การด าเนนการวจยครงนเนนการวจยเชงเอกสาร

(Documentary Research) โดยศกษาคนควาจากเอกสารขอมลดงน

1.ศกษาขอมลภาวะผน าตามหลกธรรมทางพระพทธศาสนา

(1) ศกษาขอมลขนปฐมภม (Primary Source) ผวจยไดศกษาจากคมภรพระไตรปฎกฉบบภาษาไทยมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยพ .ศ. ๒๕๓๙

( 2 ) ศ ก ษ า เ อ กส า ร ท ต ย ภ ม ( Secondary Source) โดยศกษาคนควาจากคมภรอรรถกถาฎกาอนฎกาต าราเอกสารทางวชาการและงานวจยทเกยวของ

2. ศกษาขอมลแนวคดและทฤษฎภาวะผน า (1) ศกษาแนวคดและทฤษฎผน าและภาวะผน า

ในทรรศนะทวไปจากเอกสารและงานวจยทเกยวของ (2) ศกษาแนวคดและหลกการเปนผน าภาวะ

ผน าในทรรศนะนกวชาการไทยทเกยวของเชนพระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต) พระมหาวฑฒชยวชรเมธ (ว.วชรเมธ) พระราชญาณวสฐ (เสรมชยชยมงคโล), พระศรปรยตโมล (สมชยกสลจตโต)เปนตน

(3) ศกษาขอมลเรองคณลกษณะเดนภาวะผน าของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) จากหนงสอต าราเอกสารทางวชาการตางๆและงานวจยทเกยวของกบผลงานของทานพทธทาสภกขแหงวดสวนโมกขพลารามอ าเภอไชยาจงหวดสราษฎรธาน

(4) วเคราะหอทธพลแนวคดและภาวะผน าของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ใหเหนคณลกษณะของภาวะผน าดานตางๆทงเรองภาวะผน าดานการเผยแผพระพทธศาสนาภาวะผน าการท านบ ารงพระพทธศาสนาภาวะผน าดานวรรณกรรมและวรรณคดทางพระพทธศาสนาโดยศกษาผานผลงานทปรากฏจากหนงสอต าราวชาการเอกสารและงานวจยทเกยวของ

3. รวบรวมขอมลเรยบเรยงประยกตสงเคราะหองคความรภาวะผน าของทานพทธทาสภกขและคณคาทไดรบจากภาวะผน าของของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) มาปรบใชกบวถชวตสงคมไทยปจจบน

4. สรปผลการวจยและน าเสนอผลการวจยจดเปนรปเลมสมบรณ

ผลการวจย (Results) การวจย เรอง การวเคราะหภาวะผน าของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)ผลการวจย พบวา ภาวะผน าทางสงคมทวไป ภาวะผน า เปนกระบวนการอของอทธพลทผน า หรอผทมภาวะผน า เปนผทชกน า จงใจ ชน า ใชอทธพลหรออ านาจทมอยในรปแบบตางๆ กระตนหรอชน าใหเพอนรวมงาน หรอ ผใตบงคบบญชาใหยนด เตมใจ พรอมใจ ในการกระท าการ ใหมความกระตอรอรนหรอรวมด าเนนการอยาใดอยางหนงตามทผน าตองการใหมพฤตกรรมไปในทศทางในการท างานหรอด าเนนกจกรรมทผน านนรบผดชอบ หรอตามทผน านนตองการสวนภาวะผน าทางพระพทธศาสนาภาวะผน าตองประกอบดวย

ภาวะ 2 ประการ คอ 1) ภาวะทางดานจตใจทตองมคณธรรมอนสงเหนอกวาผอน ทสดคอหมดจากกเลสดงพระสมมาสมพทธเจา 2) ภาวะลกษณะทางกายภาพหรอบคลกภาพของผน าชาวพทธตองประกอบดวยมหาปรสลกขณะ 2. อตชวประวต และผลงานของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)พบวา อตชวประวต และผลงานของพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ทบงบอกถงภาวะผน าบทบาทภาวะผน าของพระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข)ในการเผยแผพระพทธศาสนาล ว น แ ล ว แ ต เ ป น ก า ร ก ร ะ ท า ห น า ท ส บ ท อ ดพระพทธศาสนารกษาธรรมวนยเอาไว โดยการเปนแบบอยางทดใหกบชาวพทธทงหลายไดถอเอาเปนแบบอยางและน าไปปฏบตตาม เพอฝกฝนตนเองในการพฒนาทางกาย วาจา ใจ มการกระท าตวอยางใหไดด ใชชวตความเปนอยอยางสมถะใหไดเหน แสดงความสงบเยนใหไดเขาถงและสมผสได เปนผทรงความรและทกษะในการทจะเผยแผธรรมะใหกบชาวตางประเทศทเดนทางเขามาสเมองไทยและยงมความช านาญในการเผยแผพระพทธศาสนาในตางประเทศอกดวย สงเหลานลวนแลวแตเปนอตชวประวตของทานท าใหชาวพทธทวโลกไดเหนความส าคญและสนใจพระพทธศาสนามากขน ซ ง เป นการผด ง ไว ซ งพระพทธศาสนาใหเจรญในสงคมไทยถงทกวนน 3. อทธพลแนวคดและภาวะของพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) พบวา พทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ไดมการปฏบตตนเปนตนแบบในการปฏบตธรรมดวยการบวชจรง เรยนจรง ปฏบตจรง และสอนใหพทธบรษทไดปฏบตธรรมอยางจรงจงและเปนตนแบบในการศกษา มการศกษาทางคดโลกและคดทางธรรม มความอตสาหะอดทนศกษาคนควาหลกธรรมในทางพระพทธศาสนาอยางลมลกแลวออกมาเผยแผใหพทธบรษทศกษาเรยนรประพฤตปฏบต และมการเผยแผดวยเทคนควธการสอเอกสารและสงพมพทหลากหลายเชน ทางวทยกระจายเสยงและโทรทศนใชสอศลปะสรางโรงมหรสพทางวญญาณ

เปนตน อทธพลแนวคดทส าคญและภาวะผน าของพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ตอสงคมไทยในปจจบน พบวา มผลตอสงคมไทยหลายดาน คอ (1) อทธพลแนวคดและภาวะผน าดานการส งเสร มพระพทธศาสนา โดยมผลกระทบดานศาสนบคคล ดานศาสนธรรม ดานศาสนวตถ ดานศาสนพธ (2) อทธพลแนวคดและภาวะผน าดานการศกษาโดยรณรงคใหน าหลกคณธรรม ศลธรรม หลกจรยธรรมกลบเขาสสถาบนการศกษาใหไดเรยนรประพฤตปฏบตอยางจรงจง (3) อทธพลแนวคดและภาวะผน าดานการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม โดยใหความส าคญกบสงแวดลอม การสรางถาวรวตถใหกลมกลนกบธรรมชาต การอนรกษตนไมและอนรกษสตวปาทกชนดในบรเวณสวนโมกขพลาราม และก าหนดใหผทมาปฏบต ธรรมตองใหความส าคญกบการอนร กษสงแวดลอมดวยสงคมโลกจงยกยองทานใหเปนผน าทางพระพทธศาสนาเถรวาททประสานความสมพนธระหวางศาสนาใหเกดสนตภาพ

อภปรายผลการวจย 1. แนวคดทฤษฎภาวะผน าในทรรศนะทวไป

และในทรรศนะพระพทธศาสนา ภาวะผน าทางส งคมท ว ไปภาวะผน า เปน

กระบวนการอของอทธพลทผน า หรอผทมภาวะผน า เปนผทชกน า จงใจ ชน า ใชอทธพลหรออ านาจทมอยในรปแบบตางๆ กระตนหรอชน าใหเพอนรวมงาน หรอผใตบงคบบญชาใหยนด เตมใจ พรอมใจ ในการกระท าการ ใหมความกระตอรอรนหรอรวมด าเนนการอยาใดอยางหนงตามทผน าตองการใหมพฤตกรรมไปในทศทางในการท างานหรอด าเนนกจกรรมทผน านนรบผดชอบ หรอตามทผน านนตองการ สวนทางพระพทธศาสนาภาวะผน าตองประกอบดวยภาวะ 2 ประการคอ 1) ภาวะทางดานจตใจทตองมคณธรรมอนสงเหนอกวาผอน ทสดคอหมดจากกเลสดงพระสมมาสมพทธเจา 2) ภาวะลกษณะทางกายภาพ หรอ

บคลกภาพของผน าชาวพทธตองประกอบดวยมหาปรสลกขณะ 32 ประการ

2. อตชวประวต และผลงานทเกยวกบภาวะผน าของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) จ าแนกไวเปน 3 ระยะประกอบดวย

(1) ประวตการเผยแผพระพทธศาสนา ระยะตน (ระหวาง พ.ศ.2469– 2485) ชวงอปสมบทใหม ผลการวจยพบวา ทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ไดอปสมบท ณ วดนอก (อบล) อ าเภอไชยา จงหวดสราษฎรธาน ไดเรยนนกธรรมทวดเหนอ (โพธาราม) ในชวงเขาพรรษาไดแสดงพระธรรมเทศนาทกวนใหพทธศาสนกชนไดฟง แตเมอออกพรรษาแลวแสดงพระธรรมเทศนาเฉพาะวนพระเทานน และสอบนกธรรมชนตรไดในพรรษานนชวงศกษาพระปรยตธรรมกรงเทพมหานคร ผลการวจยพบวา เมอออกพรรษาแลว ทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ไดเดนทางไปกรงเทพมหานครเพอศกษาพระปรยตธรรมแผนกนกธรรม - บาล ไดพกอยทวดปทมคงคาแตอยแคเพยง 2 เดอนเพราะเหนวาการปฏบตและจารวตรของพระภกษไมตรงกบพระวนย จงไดกลบมาอยวดใหม (พมเรยง) ไดตงใจเรยนนกธรรมชนโทและชนเอกพรอมกบไดไปเปนครสอนนกธรรมทวดพระบรมธาตไชยา เมอเหนวาจ าเปนจะตองศกษาภาษาบาลจงไดเดนทางไปกรงเทพมหานครเปนครงท 2 เพอศกษาพระปรยตธรรมแผนกบาลอยางเดยวจนสามารถสอบเปรยญธรรม 3 ประโยคได นอกจากนยงไดเขยนหนงสอ 2 เลม คอ เรองประโยชนแหงทาน และพระพทธศาสนาขนปถชนและทานย งไดศกษาพระไตรปฎกอยางจรงจงชวงกลบมาอยสวนโมกขเกา (วดรางตระพงจก) ผลการวจยพบวาทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ตงใจท างานเพอการรบใชพระพทธเจาโดยประกาศใชนามแทนตวทานวาพทธทาสและไดเขยนหนงสอเรองตามรอยพระอรหนตเพอน ามาตพมพลงในหนงสอพมพพระพทธสาสนารายตรมาส ททานรวมกบนองชายไดด าเนนการขน ตอมาไดแปลหนงสอพระไตรปฎกน าขอความมาเรยบเรยงเปน

ชดพทธประวตจากพระโอษฐ และอรยสจจากพระโอษฐและไดเขยนบทความเรองพระพทธศาสนาในถนไทยภาคใตและไฟไหมโลกกงพทธกาลและไดแสดงปาฐกถาธรรม เรองวถแหงการเขาถงพทธธรรม ตลอดถงผลแหงความสงบในฐานะพทธธรรม

(2) ประวตการเผยแผพระพทธศาสนา ระยะกลาง (ระหวาง พ.ศ.2486– 2529)ชวงสรางสวนโมกขใหม ผลการวจยพบวา ทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ไดพฒนาสวนโมกขใหเปนแหลงของการปฏบตธรรมโดยจดสถานทใหเหมาะสม ไดมการเผยแผพระพทธศาสนาโดยแบงเปนงานพดงานเขยน ส าหรบงานพดนนมการแสดงพระธรรมเทศนาในการพระราชทานเพลงศพ สมเดจพระวนรต (เฮง เขมจาร) ป า ฐก ถา เ ร อ ง พ ท ธ ธ ร รม ก บ เ จตน า รม ณ แห งประชาธปไตย ขอควรทราบเกยวกบหลกพทธศาสนาระหวางนกายตางๆ พทธธรรมกบเจตนารมณแหงประชาธปไตย ภเขาแหงวถพทธธรรม ใจความส าคญของพระพทธศาสนา อดมคตของครตามทศนะฝายพระพทธศาสนา ธรรมโอสถส าหรบโลก หนทางดบความเลวรายในยคปจจบน การศกษาอยางถกวธ อานาปานสต ส าหรบงานเขยนนนมเรองลกษณะอศจรรยบางประการของพระนพพาน สบปสวนโมกข โบราณคดรอบอาวบานดอน จตวทยาแบบพทธท าวตรสวดมนตแปลฉบบสวนโมกขชวงบทบาทรงเรองของสวนโมกข ผลการวจยพบวา เปนชวงททานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ไดพฒนาสวนโมกขใหเปนแหลงปฏบตธรรม ไดมการสรางโรงมหรสพทางวญญาณและน าภาพปรศนาธรรมพรอมดวยพทธประวตยคแรกของโลก มาอธบายใหพทธบรษทไดเขาใจ ทานไดอภปรายธรรมแบบธรรมสากจฉาในหวขอ การท างาน คอ การปฏบตธรรมและการท างานดวยจตวางกบหมอมราชวงศคกฤทธ ปราโมทย จนกลายเปนววาทะตอกนท าใหมคนไดรจกทานมากขนและไดแสดงปาฐกถาเรองครสตธรรม-พทธธรรม ธรรมปาฏโมกข บรมธรรมฆราวาสธรรม สงคมนยมตามหลกแหงพระพทธศาสนา

(3) ประวตการเผยแผพระพทธศาสนา ระยะปลาย (ระหวาง พ.ศ.2530–2536) ชวงกอนอาพาธ ผลการวจยพบวา ทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ไดเขยนหนงสอ ภาษาคน-ภาษาธรรม อานาปานสตฉบบสมบรณ ไดยกสวนโมกขนานาชาตทสรางขนเพอถวายเปนพระราชกศลแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชมหาราช และไดรบการถวายปรญญาอ กษรศาสตร บณฑ ตกตต มศ กด จ ากจฬาลงกรณมหาวทยาลย และไดรบพระราชทานสมณศกดทพระธรรมโกศาจารย และเขยนหนงสอ ธรรมะกบลออายชวงบนปลายชวต ผลการวจยพบวา ทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ไดบรรยายธรรมประจ าวนเสาร ซงจะมการแบงเปนภาคของการเทศนาอนประกอบดวยภาควสาขบชา ภาคมาฆบชา ภาคอาสาฬหบชา และแบงเปนชดในการเทศนาประกอบดวย ชดอบรมคณะผปฏบตธรรมสมาธภาวนา ชดการด าเนนชวตของคนในมชฌมวย ชดธรรมะทตองรค ชวต ชดประมวลรปแบบแหงสากลพรหมจรรย หลงจากนนในวนท ๘ กรกฎาคม 2536 ทานมรณภาพและท าพธเผาศพ ณ ยอดเขาพทธทองอยางเรยบงาย

3. แนวคดทส าคญและภาวะผน าของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ทมอทธพลตอสงคมไทยในปจจบนจ าแนกไว 3 ดานประกอบดวย

(1) อทธพลแนวคดและภาวะผน าดานการปฏบตตนเปนตนแบบ

ภาวะผน าดานการเปนตนแบบในการปฏบตธรรม ผลการวจยพบวา ทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ไดเปนตนแบบโดยยดหลกการท างาน คอการปฏบตธรรม ซงเปนการแสดงแบบอยางทท าใหเขาใจงาย แตแฝงไปดวยความหมายทลกซงอยางมาก และทานไดเนนใหพระภกษสามเณรอบาสกอบาสกาใหเปนอยดวยความถกตองโดยการปฏบตหนาท เพราะธรรมะคอ หนาท ผท าหนาทไดถกตองจงเปนผไดปฏบตธรรมอยางสมบรณซงสอดคลองกบแนวคดพระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต) ทไดกลาวถงผน าวาผน าในทางพระพทธศาสนา เหมอนบคคลผน า

เกวยน ยอมน าหม เกวยนขามทกนดาร เหมอนกบพระพทธเจาไดชอวานายก คอน าและขนสรรพสตวใหหามกนดารคอชาต ชรา และมรณะ

ภาวะผน าดานการเปนตนแบบในการสวดมนตภาวนา ผลการวจยพบวา เปนการท าใหผทมาสวดมนตไดรบความรจากการสวดมนตเปนการสวดมนตแปลซงทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ไดรวบรวมและน ามาแปลใหเปนฉบบสวนโมกขจงสามารถท าใหรความหมายทลกซง ถงแมบางคนอานค าภาษาบาลไมไดเมอถงค าภาษาบาลอาจจะหยดสวดแตไปจดจออยทค าแปล จงท าใหมประโยชนและท าใหเปนการไดฝกภาวนาไปดวยขณะสวดมนต ซ งสอดคลองกบพระธรรมโกศาจารย (ประยร ธมมจตโต) ทกลาวไววา ผน าคอผชกพาใหคนอนเคลอนไหว หรอกระท าการในทศทางทผน าก าหนดเปาหมายไว มศลปะ มอทธพลตอกลมชน เพอใหพวกเขามความตงใจทจะปฏบตงานใหบรรลเปาหมายตามตองการเ ชน เปนผน าองคกร ผน าสมาคม ผ น าวดและแมกระทงเปนหวหนาครอบครว

ภาวะผน าดานการเปนตนแบบในการศกษา ผลการวจยพบวา ทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ไดเปนตนแบบในเรองการศกษาทงการศกษาทางโลก เชน วฒนธรรมตะวนตก ปรชญาอนเดยจตวทยา วทยาศาสตรและอนๆ สวนทางธรรม เชน การศกษาพระพทธศาสนานกายมหายานพระไตรปฎกและศาสนาตางๆ มความอตสาหะอดทนศกษาคนควาหลกธรรมในทาง พระพทธศาสนาอยางแตกฉานแลวน ามาเขยนเปนหนงสอและบทความตางๆ ออกสสงคมซงสอดคลองกบแนวคดของ กว วงศพฒ ทกลาววา ลกษณะทดของผน า คอตองมการศกษาด และเฉลยวฉลาดเชอมนในตนเอง

(2) อทธพลแนวคดและภาวะผน าดานการเผยแผดวยเทคนควธการและสอเอกสารสงพมพ

การเผยแผพระพทธศาสนาดวยการเทยวสงสอน ผลการวจยพบวาทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ไดมหนวยงานทไดท าหนาทเปนนกเผยแผธรรม

เคลอนท ซงไดมการออกแสดงพระธรรมเทศนาสงสอนชาวบานในบรเวณใกลเคยง เชน อ าเภอไชยา อ าเภอพนพน อ าเภอกาญจนดษฐและอ าเภอเกาะสมย จงหวดสราษฎรธานรวมทงสถานทอนๆ อกดวยเปนการไดน าธรรมออกสชมชนท าใหการเผยแผธรรมสามารถไดเขาไปสชมชนและสงคมมากขน

การ เผยแผพระพทธศาสนาด ว ยการพ ด ผลการวจยพบวา การพดเปนการเผยแผธรรมทส าคญอยางหนงของสวนโมกขพลาราม พระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข ) ไดมการจดกจกรรมการเผยแผพระพทธศาสนารวมทงไดม การสนทนาธรรม การแสดงธรรมในวนลออายวนกรรมกร วนเวยนเทยนซงตรงกบวนส าคญทางพระพทธศาสนา คอ วนมาฆบชา วนวสาขบชา วนอาสาฬหบชา และวนเยยมสวนโมกขพลารามวนเหลานจะมกจกรรม ดวยการบรรยายธรรมและการแสดงปาฐกถาธรรมการ เผยแผพระพทธศาสนาทางดานส อวทยกระจายเสยง ผลการวจยพบวา เปนงานเผย แผโดยด าเนนการตงแตเมอป 2502 ทศนยประชาสมพนธเขต 7 จงหวดนนทบรไดตดตอทางวดสวนโมกขลารามเพอน าเทปการบรรยายธรรมไปออกอากาศทางสถานวทยประจ าทองถน (วปถ.5) นอกจากนทางสถานวทย อ.ส.ม.ท และสถานวทยคายวภาวดรงสตจงหวดสราษฎรธาน ยงไดน าเทปการบรรยายธรรมททานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย ) ไดแสดงไปออกอากาศเปนประจ าทกวนเสาร แนวคดนสอดคลองกบทฤษฎภาวะผน าท เศาวนต เศาณานนท ไดกลาวถงทฤษฎภาวะผน าแบบความสามารถพเศษทวา ผน าทดตองมทกษะการสอสารทด

อทธพลแนวคดในการเผยแผพระพทธศาสนาดวยสอศลปะและเอกสารสงพมพ ผลการวจยพบวา ทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ไดคดสรางขนเปนสอในการสอนธรรมโดยน าศลปะประเภทจตรกรรม ประตมากรรมและสถาปตยกรรมแบบโบราณของชาตตางๆ มาจ าลองไวเพอเปนสอในการสอนธรรมทโรงมหสพทางวญญาณพรอมกนนยงไดน า

สงเหลานมาพมพเปนหนงสอและน าภาพทเปนปรศนาธรรมไปลงในหนงสอพมพพระพทธสาสนารายตรมาสใหชาวพทธทสนใจในงานของทานไดศกษาเปนการท าใหธรรมะของทานไดแพรหลายตอไปซงสอดคลองกบแนวคดภาวะผน าในทางพระพทธศาสนา ในทตยปาปณกสตร ทพระพทธองคทรงแสดงลกษณะของผน าไว 3 ประการ คอ (1) จกขมา มตาด มวสยทศนด (2) วธโร มธรกจด มเทคนคและทกษะในการผลตคนคนสอทด (3) นสสยสมปนโน มความสมบรณดวยความเพยบพรอมสมพนธกบผอน มมนษยสมพนธด

(3) อทธพลแนวคดและภาวะผน าดานการเผยแผดวยกลมบคคล

กา ร เ ผยแผ พร ะพ ท ธศ าสนาแก ชา ว ไทย ผลการวจยพบวา จะอบรมทกวนท 20-26 ของทกเดอนเพอใหคนไทยเขาใจศาสนาพทธอยางถกตอง และปฏบตถกตองอยางแทจรง มการสวดมนตทงเชาเยน เจรญสมาธภาวนา มการสนทนาธรรม ฟงธรรมบรรยายและตอบปญหาธรรมแลกเปลยนความคดเหน ซงเปนการพฒนาทงรางกายและจตวญญาณของคนไทยใหเจรญยงขนเพอความสงบเยนแกสงคมไทย

ภาวะผน าดานการเผยแผพระพทธศาสนาตามโครงการขององคกร ผลการวจยพบวา มการอบรมทงหนวยงานของภาครฐและภาคประชาชน ประกอบดวยการอบรมระยะสนและการอบรมระยะยาวโดยอาศยหลกธรรมในการแกปญหาชวตเพอความสงบแกตนเองและสงคม นอกจากนยงมโครงการธรรมมาตาซงเปนโครงการอบรมแกสตรเพศ เพราะเหนวาสตรผเปนเพศแมสามารถทถายทอดความรทางพระพทธศาสนาใหแกพทธศาสนกชนทวไปและเยาวชนของชาตไดอยางลกซง

ภาวะผน าดานการเผยแผพระพทธศาสนาตามโครงการพระธรรมทต ผลการวจยพบวา เปนโครงการเผยแผพระพทธศาสนาออกไปทวโลกจงมตวแทนการเผยแผศาสนาออกไปประสานความเขาใจและเชอมโยงความสมพนธทดตอกนระหวางคนตางชาตตางศาสนาจะจดอบรมขนทสวนโมกขนานาชาตเปน

รนๆ มทงพระภกษสามเณร และบคคลทวไปเพอจะไดมการเผยแผพระพทธศาสนาใหกวางขวางออกไป

ภาวะผน าการเผยแผพระพทธศาสนาแกชาวตางประเทศ ผลการวจยพบวา ไดมการอบรมทกวนท 1-10 ของทกเดอน หมนเวยนเปลยนกนไปจะมการสนทนาธรรมเพอแกปญหาทางศาสนาทยงเขาใจผดกนอย และฝกการท าสมาธท าจตใจใหมความสงบและมความสข โดยไมมก าแพงเชอชาตศาสนามาขวางกนไว ใหความชวยเหลอซงกนและกนการท าเชนนจะท าใหเกดสนตภาพทกสงคมไดซงสอดคลองกบแนวคดของทานอาจารย บญทน ดอกไธสง ทกลาวไววา ผน าคอผมอทธพล มศลปะ มอทธพลตอกลมชนเพอใหพวกเขามความตงใจทจะปฏบตงานใหบรรลเปาหมายตามตองการเปนผน าและแนะน าเพราะผน าตองคอยช วย เหล อก ล ม ใ ห บ ร รล เ ป า หม า ยส ง ส ด ต า มความสามารถ ลกษณะการท างานแบบผน าตองท างานรวมกน ท างานเปนทม ผน าไมเพยงแตยนอยเบองหลงกลมทคอยแตวางแผนและผลกดนแตผน าจะตองยนอยขางหนากลม และน ากลมปฏบตงานใหบรรลเปาหมาย

(4) อทธพลแนวคดและภาวะผน าของพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ทมตอสงคมไทย ผวจยไดจ าแนกไวเปน 3 ดานประกอบดวย

( 4 . 1 ) ภาวะ ผน าทา ง ด านการส ง เส รมพระพทธศาสนาภาวะผน าทางดานศาสนบคคล ผลการวจยพบวาทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ไดเปนบคคลทมความส าคญยงในการเผยแผพระพทธศาสนา เปนผสามารถน าธรรมะมาตความไดอยางลกซงจนท าใหผฟงไดเขาใจธรรมะทงายมากขน เพราะความฉลาดในการเผยแผหลกธรรมทส าคญนท าใหพระพทธศาสนาไดเผยแผไปทวโลก ท าใหทานเปนผทไดชอวาเปนปชนยบคคลทส าคญคนหนงทท าหนาทสบตออายพระพทธศาสนาใหยาวนานสบไป

ภาวะผน าดานศาสนธรรม ผลการวจยพบวา ทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ไดเปนผเขาถงธรรมอยางแทจรง จงไดน าหลกธรรมะทไดศกษา

คนความาจากพระไตรปฎกมาอธบายให เขากบชวตประจ าวน โดยไดน าเรองปฏจจสมปบาท คอ สงทอาศยกนแลวเกดขน มาท าความเขาใจใหมองเหนชดในการเกดทกขและดบทกขซงปฏบตไดในปจจบนไมตองรอชาตหนายงไดน าเรองตถตา มาตความใหงายขนโดยการรเทาทนอารมณทมากระทบท าใหรเทาทนตามความเปนจรง และพระอภธรรมปฎก ทน ามาท าความความเขาใจแบบงายๆ ไมซบซอนสามารถปฏบตไ ด ง า ย ซ ง ส อดคล อ งก บแ นวค ด ภ า วะ ผ น า ใ นพระพทธศาสนา ทพระพทธเจาทรงยกยอง “ภกษ ภกษณ อบาสก อบาสกา” ทมความสามารถและทกษณะในการสอนธรรมะ อธบายธรรมะวา “เปนผเลศกวาสาวกทงลายดานการแสดงธรรม กลาวธรรม สอนธรรม” (เอตทคะ) และสอดคลองกบหลกสงคหวตถตามงานวจยของพระบญเรอง ฐตธมโมขอทวาเปนผมศลปะในการพดทดเยยม (ปยวาจา)

ภาวะผน าทางดานศาสนวตถ ผลการวจยพบวา ทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) เปนผสรางสรรคศลปะทเกยวเนองกบเฉพาะในงานเพอการเผยแผพระพทธศาสนา ซงเปนการอนรกษจตรกรรมเกยวกบปรศนาธรรม โรงมหรศพทางวญญาณ และยงไดอนรกษประตมากรรม รปปนชดพทธประวตจากหนสลก รปปนพระโพธสตวอวโลกเตศวร ได ใชสอทางดานศลปะในการส งสอนธรรมะดวยการน าศลปกรรมมาประยกตใชใหเหมาะสมกบหลกธรรมในทางพระพทธศาสนา สามารถท าใหธรรมะเปนสงทนาสนใจซงสอดคลองกบแนวคดภาวะผน าในทางพระพทธศาสนา ทพระศรปรยตโมล (สมชยกสลจตโต)ไดกลาวในหนงสอเรองสงฆผน าสงคมวาภาวะผน าคอความมคณธรรมมคณสมบตในการรเรมสงใหมๆ

ภาวะผน าทางดานศาสนพธ ผลการวจยพบวา ท านพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย ) ไดประยกตศาสนพธโดยประกอบดวยปญญา ไมวาจะเปนพธบ าเพญกศล พธท าบญ พธถวายทานและพธเ บ ด เ ต ล ด แ ล ะ ม ป ร ะ เ พ ณ ว น ส า ค ญ ท า งพระพทธศาสนา แตตองท าใหเหมาะสม ไมยดมาก

จนเกนไปเพราะพธทางศาสนาถอวามความส าคญเ ช น เ ด ย ว ก บ ห ล ก ธ ร ร ม อ น เ ป น แ ก น แ ท ท า งพระพทธศาสนา ศาสนพธทางพระพทธศาสนากบหลกธรรมทางพระพทธศาสนา ตองไปคกนเสมอขาดเสยอยางใดอยางหนงมไดซงสอดคลองกบแนวคดภาวะผน าในทางพระพทธศาสนา ทพระธรรมปฎก (ป.อ.ปยตโต) ไดกลาวถงภาวะผน าทเปนคณสมบตเชนสตปญญาความดงามความรความสามารถของบคคลทชกน าใหคนทงหลายมาประสานกนและพากนไปสจดหมายทดงามและกลาวถงลกษณะผน าไว3ขอคอมองกวางคดไกลและใฝสงและไดรวบรวมประมวลภาวะผน าทดทมประสทธภาพ

(4.2) ภาวะผน าแนวคดทางดานการศกษาภาวะผน าแนวคดทางดานแนวคดทางการศกษา ผลการวจยพบวา ทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ไดเสนอแนวคดในการจดการศกษาทสมบรณแบบโดยเนนใหผศกษาม 5 ด. คอ เปนลกทดของพอแม เปนลกศษยทดของครบาอาจารย เปนเพอนทดของเพอน เปนพลเมอง ทดของประเทศชาต เปนชาวพทธทดของพระพทธศาสนา เพอไมใหละเลยตอหลกศลธรรม การสอนใหคนฉลาดอยางเดยวจะเปนการศกษาทไมสมบรณแบบกลายเปนการศกษาแบบหมาหางดวน จงตองน าหลกศลธรรมไปไวในระบบการศกษาจงจะเปนการศกษาทสมบรณแบบตามหลกของพระพทธศาสนา

ภาวะผน าจตวญญาณทางดานการศกษาฝายโลกยะ ผลการวจยพบวา เปนการศกษาทแกปญหาของความทกขไดชวคราวเพราะเปนการศกษาอยางชาวบานทใหความส าคญกบความเชอทางดานไสยศาสตร แตชาวพทธนนควรจะเชอระดบทสงขนไป คอ ระดบของปญญาชนถงแมวาจะไมเปนการดบทกขไดอยางสนเชงแตเปนการไดเลอนขนของความเปนมนษยใหมความเปนมนษยทสมบรณมากขน

ภาวะผน าทางดานการศกษาฝายโลกตตระ ผลการวจยพบวา ทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ตองการเนนใหคนเขาถงธรรมะระดบโลกตตระ

ในชาตน ไมตองรอตอไปชาตหนาจงน า ค าพดของภาษาคนทไมรธรรมะกบภาษาธรรมะ ส าหรบคนทมความรเรองธรรมะมาเปรยบเทยบท าใหเปนการไดเขาใจธรรมะงายขน และงายตอการทจะน าไปปฏบตเพอเปนการปฏบตแบบลดสนหรอลดระยะทางลงอกกาวหนงในการเดนทางไปสความดบทกข

(4.3) ภาวะผน าทางดานการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอมการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม ผลการวจยพบวา ทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ใหความส าคญกบสงแวดลอมตงแตสมยสรางสวนโมกขพลาราม ซงไดมการสรางถาวรวตถใหกลมกลนกบธรรมชาตมากทสด โดยสรางอโบสถทพนดนตามธรรมชาตและมการอนรกษตนไมโดยชใหเหนคณคาและโทษทจะไดรบจากการไมมปาไมรวมทงสตวปาทกชนดสวนการอาศยธรรมชาต เพอเขาถงธรรมนนเมอไดเขาใจธรรมชาตแลวจะเปนการเขาถงธรรมดวย เพราะแนวคดภาวะผน าในสวนทเกยวกบพระธรรมะนน ทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) มคณปการทโดดเดนประการหนง ในการอรรถาธบายท าใหการศกษาและปฏบตธรรมเปนไปตามล าดบ มขนตอนเปนระบบและประสานเชอมโยงกนอยางนาอศจรรย ท าใหเขาใจวา โลกยธรรมกบโลกตตรธรรม ทแทจรงกมงหมายพฒนามนษยใหมความสข และความถกตองยงขนไปตามล าดบ มไดขดแยง หรอแยกขาดจากกนอยางทนกปราชญทางโลกชอบคด ศลธรรมตองมรากฐานบนปรมตถธรรมจงจะเปนศลธรรมทขจดทกขไดอยางถกตองยงยน ไมเปนการเหนแกตว หรอตความเขาขางตวตามใจของบคคล ผลงานในชด “ธรรมโฆษณ” สวนใหญทานจะอธบายธรรมะ 4 ความหมายคอ (1) ธรรมะคอ ธรรมชาต (2) ธรรมะคอ กฎของธรรมชาต (3) ธรรมะคอ หนาทตามกฎของธรรมชาต (4) ธรรมะคอ ผลอนเกดขนจากการท าหนาทนน

สรป 1) แนวคดทฤษฎภาวะผน าในทรรศนะทวไปและ

ในทรรศนะพระพทธศาสนาพบวาภาวะผน าในทรรศนะทวไปคอกระบวนการของอทธพลทผน าหรอผทมภาวะผน าเปนผท ชกน าจงใจใชอทธพลหรออ านาจทมอยในรปแบบตางๆกระตนหรอชน าใหเพอนรวมงานหรอผใตบงคบบญชาใหยนดเตมใจพรอมใจในการกระท าการหรอรวมด าเนนการอยางใดอยางหนงตามท ผ น าตองการสวนภาวะ ผน าในทรรศนะพระพทธศาสนาพบวาผน าตองมภาวะทางดานจตใจทตองมคณธรรมอนสงเหนอกวาผอนลกษณะทางกายภาพหรอบคลกภาพตองประกอบดวยมหาปรสลกขณะ

2)อตชวประวต และผลงานของพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)ลวนแลวแตเปนการกระท าหนาทสบทอดพระพทธศาสนาโดยการเปนผทรงความรและทกษะในการทจะเผยแผธรรมะใหกบชาวตางประเทศทเดนทางเขามาสเมองไทยและยงมความช านาญในการเผยแผพระพทธศาสนาในตางประเทศ ท าใหชาวพ ท ธ ท ว โ ล ก ไ ด เ ห น ค ว า ม ส า ค ญ แ ล ะ ส น ใ จพระพทธศาสนามากขน

3) พทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ไดปฏบตตนเปนตนแบบในการปฏบตธรรม และสอนใหพทธบรษทไดปฏบตธรรมอยางจรงจงและเปนตนแบบในการศกษาทงทางคดโลกและคดทางธรรม ศกษาคนควาหลกธรรมในทางพระพทธศาสนาอยางลมลกแลวออกมาเผยแผใหพทธบรษทดวยเทคนควธการสอเอกสารและสงพมพทหลากหลาย อทธพลแนวคดทส าคญและภาวะผน าของพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) มผลตอสงคมไทยทงดานการสงเสรมพระพทธศาสนา ดานการศกษา และดานการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม สงคมโลกจงยกยองทานใหเปนผน าทางพระพทธศาสนาเถรวาททประสานความสมพนธระหวางศาสนาใหเกดสนตภาพ

ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย 1. ภาวะผน าในการเผยแผพระพทธศาสนาของ

พระธรรมโกศาจารย (พทธทาสภกข) ซงถอเปนบคคลส าคญของโลก ทางสถาบนทางการศกษาหรอกระทรวงศกษาธการควร มนโยบายใหบรรจประวตการเผยแผพระพทธศาสนาของทานลงในหลกสตรการเรยนการสอนในโรงเรยนเพอนกเรยนจะไดเรยนรประวตของบคคลส าคญระดบโลก

2. ภาวะผน าในการเผยแผพระพทธศาสนาดวยการปฏบตตนเปนตนแบบของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย ) ซ งถอวา เปนหลกการเผยแผพระพทธศาสนาเนนกระบวนการของไตรสกขาเจาะลกดวยปญญา มสงสอนพทธศาสนกชนในเรองพทธทแทจรง ควรทคณะสงฆไทยน าโดยมหาเถรส ม า ค ม น า ไ ป เ ป น แ บ บ อย า ง ใ น ก า ร เ ผ ย แ ผพระพทธศาสนาของส านกตางๆ ในประเทศไทยและตางประเทศ

3. อทธพลแนวคดหลกค าสอนของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ทางสถาบนการศกษาควรทจะสงเสรมใหนกเรยนนกศกษาไดเรยนหลกค าสอนททานไดเขยนเอาไวอยางเขาใจแลวไปปฏบตในการด าเนนชวตเพอใหเกดความสงบแกจตใจ

4. ภาวะผน าในการเผยแผพระพทธศาสนาของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ทมอทธพลตอทางดานการศกษา ทงแนวคดทางการศกษา ไดวจารณเรองของการศกษาปจจบนเปรยบเสมอนสนขหางดวน ดงนนทางกระทรวงศกษาธการตองเตมแตมใหกบสนขทหางดวนดวย หมายถง ตองจดการศกษาทง 2 ดานดวยกน คอ ทงดานวชาชพใหมความรความสามารถอยางมประสทธภาพสวนดานจตวญญาณ จะตองใหนกเรยนศกษาอยางมทงคณภาพมศลธรรมและจรยธรรมในการด าเนนชวตทด

5 . ภ า วะ ผ น า ท า งด า นว ธ ใ นก า ร เ ผ ยแ ผพระพทธศาสนาของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ทมตอทางดานการอนรกษธรรมชาต และ

สงแวดลอมทางธรรมชาตอยางดยง ทางคณะสงฆไทยทกวดควรใหความส าคญเรองธรรมชาตใหมากทสด สวนภาครฐ และภาคเอกชนจะตองใหความส าคญกบ สงแวดลอมเชนเดยวกบทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย) ทท าเปนแบบอยาง

ขอเสนอแนะเพอการท าวจยครงตอไป 1. ควรมการศกษาวเคราะหแนวคดเรองกรรม

นรก สวรรคในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

2. ควรมการศกษาวเคราะหแนวคดเรองการบรรลธรรมในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

3. ควรมการศกษาว เคราะหแนวคด เร องจตวทยาในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

4. ควรมการศกษาวเคราะหแนวคดเรองปรชญาในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

5. ควรมการศกษาวเคราะหแนวคดเรองสงคมวทยาในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

6. ควรมการศกษาวเคราะหแนวคดเรองศาสตรสมยใหมในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

7. ควรมการศกษาวเคราะหแนวคดเรองศาสนาและพธกรรมในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

8. ควรมการศกษาวเคราะหแนวคดเรองนพพานในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

9. ควรมการศกษาวเคราะหแนวคดเรองพทธศาสนากบสงแวดลอมในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

10. ควรมการศกษาวเคราะหแนวคดเรองพทธศาสนากบสงคมสงเคราะหในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

11. ควรมการศกษาวเคราะหแนวคดเรองความเสอมและความเจรญของพระพทธศาสนาในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

12. ควรมการศกษาว เคราะหแนวคดเรองกรรมฐานภาวนาในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

13. ควรมการศกษาวเคราะหแนวคดเรองพทธวธการบรหารจดการในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

14. ควรมการศกษาวเคราะหแนวคดเรองนเทศศาสตรในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

15. ควรมการศกษาว เคราะหแนวคดเรองหลกการประชาสมพนธในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

16. ควรมการศกษาว เคราะหแนวคดเรองนตศาสตรในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

17. ควรมการศกษาว เคราะหแนวคดเรองตรรกศาสตรในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

18. ควรมการศกษาว เคราะหแนวคดเรองแนวคดสงคมอดมคตในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

19. ควรมการศกษาว เคราะหแนวคดเรองภาษาศาสตรเพอการสอสารในทรรศนะของทานพทธทาสภกข (พระธรรมโกศาจารย)

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบนเปนงานการศกษาคนควาทมความส าคญของผวจยเปนความภาคภมใจอยางมากตลอดระยะเวลาทไดเขารบการศกษาหลกสตรพทธศาสตรมหาบณฑตในมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหมท าใหมความรวางานวชาการทางพระพทธศาสนาเปดกวางใหผทตองการ

ศกษาไดศกษาอยางอสระและสามารถพฒนาความรความ เข า ใจงานวชาการทางพระพทธศาสนา เปนอยางด

วทยานพนธนส าเรจลงไดดวยด เพราะความ

อนเคราะหของคณาจารยหลายทาน ผวจยตอง

ขอขอบพระคณทานเปนอยางสงมายงพระครสนทร

สงฆพนต, ดร. ประธานทปรกษาวทยานพนธ และผศ.

ดร.เทพประวณ จนทรแรง กรรมการทปรกษา

วทยานพนธ พรอมทงผบรหาร คณาจารย เจาหนาท

มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขต

เชยงใหม ทไดใหความสะดวกและใหค า แนะน าใน

การจดท าวทยานพนธฉบบนเปนอยางดมาโดยตลอด

และชวยตรวจสอบใหค าปรกษาแนะน าปรบปรงแกไข

วทยานพนธใหแกผวจยจนส าเรจลลวงดวยด

ผวจยขออางเอาอ านาจคณพระศรรตนตรยและ

อานสงสแหงคณความดอนใดทเกดจากการวจยครงน

ดลบนดาลใหบพพการครบาอาจารยทไดประสทธ

ประสาทวชาความร บ คคลผ ม อปกา รคณและ

กลยาณมตรทงหลายทเปนก าลงใจใหแกผวจยตลอด

มาและขอตงจตอธษฐานสงความปรารถนาดตอผทได

ศกษาวทยานพนธเลมนใหบงเกดความรความเขาใจ

และสามารถน าไปประยกตใชใหเกดประโยชนแก

ตนเองและสงคมตอไป

เอกสารอางอง

กรมการศาสนา กระทรวงศกษาธการ. (2525). พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบหลวงเลมท 31. กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา.

ประเวศวะส. (2530).สวนโมกขธรรมกายสนตอโศก.กรงเทพมหานคร : โรงพมพหมอชาวบาน.

พระประชา ปสนนธมโม.(2528). อตตชวประวตพทธทาสภกข )เลาไวเมอวยสนธยา( . กรงเทพมหานคร : ส านกพมพมลนธโกมลคมทอง.

พทธทาสภกข(2548). เลาไวเมอสนธยา : อตชวประวตของพทธทาสภกข.

)กรงเทพมหานคร : โรงพมพโอเดยนสโตร. พทธทาสภกข. (2538). พทธทาสสวนโมกขพลาราม

ก าลงแหงการหลดพน. นนทบร : ภาพพมพ. พทธทาสภกข. (2548).พทธทาสภกข : มตใหมของ

พระพทธศาสนา.กรงเทพมหานคร : โอ เอส พรนตง เฮาส.

พทธทาสภกข. (2549).โลกวปรต. กรงเทพมหานคร : สวนโมกขพลารามและธรรมทานมลนธ.

วระวฒน ปนนตามย. (2548). ทฤษฎภาวะผน า และปฏบต : ศาสตรและศลปสความเปนผน าทสมบรณ”.กรงเทพมหานคร: เพชรสยามการพมพ.

อรนชโขพมพ. (2549). “ภาวะผนาตามหลกสปปรสธรรม 7 ของผบรหารโรงเรยนพระปรยตธรรมแผนกสามญศกษาจงหวดขอนแกน”.วทยานพนธศาสนศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรราชวทยาลย.

อนทวรรณเชยชนสกล. (2552).พทธทาสภกขกบอ านาจวตถนยม. กรงเทพมหานคร : โรงพมพ สขภาพใจ.

การพฒนาสอการเรยนการสอนอเลกทรอนกส วชา การเขยนโปรแกรม Visual Basic โดยใชภาษา VB.NET

Development of Electronic Learning of Visual Basic Programming by VB.NET

มรกต ทองพรหม1*, ธนชล อนประเสรฐ1, จนตนา ฤทธคปต3 และ พนม โตก าแพง4

Morakot Thongprom1*, Thanachon Unprasoet2, Chintana Ritthikhup3and Phanom Tokamphaeng4

1,2,3,4 คณะบรหารธรกจและศลปศาสตร สาขาบรหารธรกจ สาขาวชาระบบสารสนเทศทางคอมพวเตอร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก 1,2,3,4 Faculty of business administration and liberal arts Program in Computer Information Systems Rajamangala University of Technology Lanna Phitsanulok * Corresponding author e-mail: morakot@rmutl.ac.th

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงค 1. เพอการพฒนาสอการเรยนการสอนอเลคทรอนกสวชา การเขยนโปรแกรม Visual Basic โดยใชภาษา VB.NET กรณศกษา: มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก 2. เพอใหทราบความพงพอใจของผเขาใชงาน สอการเรยนการสอนพฒนาบนระบบปฏบตการวนโดวและใชภาษา php ในการพฒนาเวบแอพพลเคชน ใชฐานขอมล MySQL การพฒนาสอการเรยนการสอนอเลคทรอนกสวชา การเขยนโปรแกรม Visual Basic โดยใชภาษา VB.NET มการออกแบบโครงสรางการใชงานโปรแกรมโดยมผใชงานระบบแบงออกเปน 2 สวน คอ สวนของผใชทวไป และสวนของผดแลระบบ ผลจากการประเมนแบบสอบถามความพงพอใจพบวาผตอบแบบสอบถามจ านวน 14 คน ซงมความพงพอใจในการใชสอการเรยนการสอนวชา การเขยนโปรแกรม Visual Basic โดยใชภาษา VB.NET อยในระดบดมาก มคาเฉลยเปน 4.33 และสวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.51

ค าส าคญ: สอการเรยนการสอน

Abstract The objective of this study (1) Development of Electronic Learning of Visual Basic Programming by

VB.NET: A case study of Rajamangala University of Technology Lanna Phitsanulok” (2) to examine satisfaction from student users. E-Learning developed on Microsoft Windows operating system and PHP language is used to develop web application. Database management was MySQL. structural design applications with the user interface is divided into two parts: the part of user and administrator The administrator result from the evaluation of the system when using with 14 users from vocational diploma in Business Administration and Liberal Arts Faculty of Rajamangala University of Technology Lanna Phitsanulok. The result showed that the efficiency level was Excellent. The comparison of results have statistic 4.33 values different significant at 0.51

Keywords: Visual Basic VB.NET

บทน า ความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยสารสนเทศไดพฒนาการไปอยางรวดเรว การน าเทคโนโลยสารสนเทศมาใชในการเรยนการสอนซงถอเปนนวตกรรมใหมทางการศกษา การจดการเรยนการสอนโดยใชคอมพวเตอรชวยสอนเปนอกวธหน งท สามารถแก ไขขอจ ากดทางดานเวลาและสนองตอความตองการของผเรยนไดเปนอยางด ท าใหนก เรยนมก าล งใจในการเรยน นอกจากนนกเรยนยงสามารถใชเวลานอกหองเรยนศกษาจากคอมพวเตอรชวยสอนไดดวยตนเอง โดยไมจ ากดเวลา และสถานท ท าใหผวจยมความสนใจทจะสรางและพฒนาสอการเรยนการสอนเกยวกบการเขยนโปรแกรมดวย Visual Basic โดยใชภาษา VB.NET โดย NET Technology แ ล ะ . NET Framework ค อ รปแบบการพฒนาโปรแกรม โดยมจดประสงคส าคญคอส าม า รถ ใช ง าน ใน ส ภ าวะ ขอ งฮ า ร ด แ ว ร ห ร อระบบปฏบตการ ทแตกตางกนได และสามารถพฒนาโปรแกรมใหมๆ .NET Framework เปนแพลตฟอรมส าหรบพฒนาซอฟตแวรทรองรบภาษาดอตเนตหลายภาษา ซงม Library เปนจ านวนมากส าหรบการเขยนโปรแกรม รวมถงบรหารการด าเนนการของโปรแกรมบน .NET Framework โดย Library นนไดรวมถงสวนตอประสานกบผใช การเชอมตอฐานขอมล วทยาการเข ารห สล บ อ ลกอรท ม การ เชอมต อ เคร อข ายคอมพวเตอร และ การพฒนาเวบแอปพลเคชน โดย NET Framework (http://notebookspec.com/net- framework ณ วนท 25/08/59) ด งน น ก ารพ ฒ น าส อ ก าร เร ย น ก ารส อนอเลคทรอนกสในวชาตางๆจงมความส าคญสรางทกษะการเรยนรไดอยางรวดเรวเพอการผลตบณฑตทมคณภาพออกสสงคมได

วตถประสงค 1. เพ อ พ ฒ น า ส อ ก า ร เ ร ย น ก า ร ส อ น

อเลคทรอนกสวชาการเขยนโปรแกรม Visual Basic โดยใชภาษา VB.NET

2. เพอศกษาความพงพอใจของผใชสอการเรยนการสอนวชา การเขยนโปรแกรม Visual Basic โดยใชภาษา VB.NET

แนวคด ในการพฒนาระบบและด าเนนการวจย เรอง การ

พฒนาสอการเรยนการสอนอเลคทรอนกสวชา การเขยนโปรแกรม Visual Basic โดยใชภาษา VB.NET กรณศกษา: มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนาพษณโลก ผพฒนาไดท าเอาเทคโนโลยทเกยวของทมความจ าเปนในการพฒนาโปรแกรมและงานวจยทเกยวของดงหวขอตอไปน

1. ทฤษฎทเกยวของ 1.1.ทฤษฎเกยวกบโปรแกรม Appserv 1.2.ทฤษฎเกยวกบภาษา PHP 1.3.ทฤษฎเกยวกบ MySQL 1.4.ท ฤ ษ ฎ เ ก ย ว ก บ โ ป ร แ ก ร ม Adobe

Photoshop 1.5.ทฤษฎ เก ยวกบ โปรแกรม Macromedia

Dreamweaver 8 1.6.ทฤษฎเกยวกบโปรแกรม Visual Basic 2010 1.7.ทฤษฎเกยวกบโปรแกรม Camtasia Studio 1.8.ทฤษฎเกยวกบโปรแกรม Web Browser 2. งานวจยทเกยวของ พงษศกด ศรโสม (2553) ไดศกษาและท าการ

วจยเรอง “การพฒนาเครองมอชวยสรางสอการเรยนการสอนแบบออนไลน” เปนการพฒนาในเวบแอพลเคชนแบบไดนามค โดยมวตถประสงคเพอพฒนาเครองมอสรางสอการเรยนการสอนแบบออนไลนเพอเพมประสทธภาพใหแกผสอนและผเรยนใหดยงขนโดยการน าเอาเทคโนโลยเขามาชวยแกปญหาตางๆ โดยใช

MySQL เ ป น ฐ า น ข อ ม ล ใ ช Macromedia Dreamweaver ในการออกแบบ ผลการวจยพบวาโปรแกรมเครองมอสรางสอการเรยนการสอนแบบออนไลน อยในระดบดทกดานสามารถตอบสนองการใชงานดานการสนบสนนกระบวนการเรยนการสอนของอาจารยและนกศกษาไดอยางมประสทธภาพ สมคด สกลวฒนะ (2554) ไดท าการวจยเรอง “โครงการผลตสอการเรยนการสอนเรองอนพนธของฟ งก ชน” โดยมวตถประสงค เพ อสรางสาระและแบบจ าลองทางคอมพวเตอรเพอพฒนาการเรยนการสอนโดยใชโปรแกรมในการสรางสอการเรยนการสอนค อ Macromedia Dreamweaver, Adobe Flash CS3 แนวคดทส าคญอนหนงของวชาแคลคลสคอเรองอนพนธ จากประสบการณการสอนของคณะผวจยทท าการสอนวชาแคลคลส พบวา นกศกษาสวนใหญยงไมเขาใจเรองอนพนธ อยางลกซง ซงเหนไดจากการวดผลและประเมนผลในแตละภาคการศกษาทผ านมา นกศกษามกจะท าโจทยปญหาการประยกตไมได จงน าเอาโปรแกรม Macromedia Flash Professional 8 มาพฒนาปรบปรงเครองมอตาง ๆใหมความสามารถใชงานไดสะดวก สามารถใชผลตสอการเรยนร เชงโตตอบได ผลการวจยพบวาโปรแกรมโครงการผลตสอการเรยนการสอนเรองอนพนธของฟงกชนอยในระดบดมลกษณะทเปนภาพเคลอนไหวทมสสนสวยงามท าใหผ เรยนไมเบอหนายและสามารถท าความเขาใจในเนอหาไดหลายครงตามตองการตอบสนองการใชงานดานการสนบสนนกระบวนการเรยนการสอนของอาจารยและนกศกษาไดอยางมประสทธภาพ เครอวลย คมครอง (2553) ไดท าการวจยเรอง “ก ารผล ต ส อ การ เร ย น การสอน ใน รป แบ บ ส ออเลกทรอนกสเรองการศกษา Bacteriophage ในน าเสย”โดยการวจยครงนมจดประสงคเพอใหผ เรยนน าไปใชในการศกษาไดดวยตนเองระบบการเรยนคอมพวเตอรชวยสอนท าใหมอสระในการเรยนโดยมนกเรยนและนกศกษาเปนศนยกลาง ผวจยเกดแนวคดจดท าสอการเรยนการสอนรปแบบอเลกทรอนกสมาใช

เปนเครองมอชวยในการน าเสนอเนอหาดวยเทคโนโลยม ลต ม เด ย โดย ใช โป รแกรม Flash CS3, Adobe Photoshop CS4, Macromedia Dreamweaver CS4 ในการสรางสอการเรยนการสอนจากผลการทดลองเมอเปรยบเทยบคาเฉลยของแบบประเมนหลงการชมสออเลกทรอนกสในดานของเนอหาอยในระดบดมากมคาเฉลยเทากบ 52.38 % ผลการประเมนความพงพอใจของสอการเรยนอเลกทรอนกสอยในระดบดมาก มคาเฉลยเทากบ 46.63 % สมคด สกลวฒนะ (2554) ไดท าการศกษาวจยในหวขอ “การเขยนกราฟของฟงกชน : โครงการผลตสอการเรยนการสอน”การวจยครงนมวตถประสงคเพอสรางสาระและแบบจ าลองทางคอมพวเตอร เพอพฒนาการเรยนการสอนในเรองการเขยนกราฟของฟงกชนโดยใชการเลอนขนานและการเขยนกราฟของฟ งก ชน โดยใชอนพ นธ โดยใช โปรแกรม Adobe Captivate 3.0, Adobe Photoshop CS3, Adobe Flash CS3 ในการสรางและพฒนาสอการเรยนการสอนในเรองนผลการวจยพบวาโครงการผลตสอการเรยนการสอนการเขยนกราฟของฟงกชน สามารถท าใหผ เรยนมความเขาใจมากขนในการเขยนกราฟของฟงกชน ผลการท าแบบทดสอบของผเรยนมระดบดขน ภขวญ อรณมานะกล (2556) ไดท าการวจยเรอง“ประสทธผลของสอการเรยนการสอนทางคอมพวเตอร เรองเภสชกรรมบ าบดดวยยาตานจลชพ”การศกษานมจดม งหมายเพ อพฒนาและประเมนส อการสอนคอมพวเตอรส าหรบนกศกษาเภสชศาสตรชนปท 3 มจดประสงคเพอจดท าสอการสอนทเหมาะสมส าหรบเพมความรความเขาใจเกยวกบหลกการบ าบดดวยยาดานจลชพและเพอวดความรความเขาใจและระดบทศนคตของนกศกษาตอการใชสอการเรยนการสอนคอมพวเตอรโดยใชโปรแกรม Macromedia Flash, ฐาน ข อม ล MySQL, Adobe Photoshop ส าห ร บตกแตงและใช Apache ในการจดการเวบผลการวจยสอการสอนทจดท าขนสามารถเพมความรเรองโรคตดเชอของนกศกษามากขนจากการฟงบรรยายในชนเรยน

และนกศกษามระดบทศนคตตอสอการสอนในระดบดมาก สอการสอนทางคอมพวเตอรมความเหมะสมทจะใชในการเรยนการสอนและมบทบาทเพมขนตอไปในอนาคตส าหรบการเรยนการสอนทางเภสชศาสตร วธการวจย การพฒนาสอการเรยนการสอนอเลคทรอนกสวชา การเขยนโปรแกรม Visual Basic โดยใชภาษา VB.NET ผจดท าไดมวธด าเนนการดงน 1) การศกษาขอมลพนฐาน จากการศกษาการน าเอาเทคโนโลยเขามามสวนชวยในการเรยนการสอนโดยสอการเรยนการสอนวชา การเขยนโปรแกรม Visual Basic โดยใชภาษา VB.NET ไดมการน าเอาระบบเครอขายเขามาเกยวของและมการจดเกบขอมลเกยวกบสอการเรยนการสอนลงใน

ฐานขอมลเพอชวยเพมประสทธภาพในการจดการกบขอมลการเรยนการสอน ลดปญหาทางดานสถานทและเวลา ท าใหนกศกษาสามารถเรยนรจากสอการเรยนการสอน ได ท ก ท ท ก เวล า ท า ให น ก ศ ก ษ าม ค วามกระตอรอรนในการเรยนรมากขน 2) แนวความคดในการด าเนนงาน แนวคดทจะน าเทคโนโลยเขาไปชวยในการจดท าสอการเรยนการสอน อาทการท าเวบไซต การท าระบบจดการข อม ล เพ อ ให ก าร เร ยนการสอนม ค วามหลากหลายและมประสทธภาพ งายตอการจดการและตอบสนองความตองการของผใชไดเปนอยางดโดยใหผดแลระบบสามารถเพม ลบ แกไข ขอมลเนอหา แบบทดสอบ และสมาชกได ในสวนของผใชสามารถสมครสมาชก เขาสระบบเพอดเนอหา ท าแบบทดสอบ ดคะแนนแบบทดสอบ และแกไขขอมลสมาชกได

3) การออกแบบการใชงานโปรแกรม

Context Diagram

แสดงหนาจอการท างานของโปแกรม

4) การด าเนนงานวจย วธการด าเนนงานวจย

4.1 วางแผน 4.2 ศกษาคนควาหาขอมล 4.3 การออกแบบและพฒนาส อการเรยน

การสอน 4.4 ทดลองใชส อการเรยนการสอนเพ อน

ตรวจสอบความผดพลาด 4.5 ปรบปรงแกไขขอผดพลาดทเกดขน 4.6 ประเมนผลความพงพอใจสอการเรยน

การสอน 4.7 สรปผล

การเกบรวบรวมขอมลงานวจย ประชากร ไดแก นกศกษาระดบชน ปวส สาขาคอมพวเตอรธรกจ คณะบรหารธรกจและศลปศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก อ าเภอเมอง จงหวดพษณ โลก ปการศกษา 2557

จ า น วน 1 4 ค น เค ร อ งม อ ใน ก า ร ว จ ย ได แ ก แบบสอบถามความพงพอใจของนกศกษา

สถตทใชในงานวจย ผวจยใชแบบสอบถามในการประเมนความพง

พอใจของผใชระบบโดยใชสเกล 5 ระดบ หรอทเรยกวาวดเจตคตตามเทคนคของลเครท (Likert technique) สถตท ใช คอ รอยละ คาเฉลย และ สวนเบยงเบนมาตรฐานซงมเกณฑการประเมน (โดยน าระดบสงสดลบระดบต าสดแลวหารดวยจ านวนชวงทตงไว) ดงน คะแนนเฉลย 4.21 – 5.00 แปลความวา ดมาก คะแนนเฉลย 3.41 – 4.20 แปลความวา ด คะแนนเฉลย 2.61 – 3.40 แปลความวา ปานกลาง คะแนนเฉลย 1.81 – 2.60 แปลความวา พอใช คะแนนเฉลย 1.00 – 1.80 แปลความวา ควรปรบปรง

แบบสอบถาม แบบประเมนความพงพอใจของสอการเรยนการ

สอนวชา การเขยนโปรแกรม Visual Basic โดยใชภาษา VB.NET สวนท 1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

สวนท 2 สอบถามความพงพอใจตอการใชงานสอการเรยนการสอน

สวนท 3 ขอเสนอแนะและแนวทางในการปรบปรงและพฒนาโปรแกรม

ผลการวจย

1) การพฒนาสอการเรยนการสอน

ภาพท 1 ภาพท 2

ภาพท 3 ภาพท 4

ภาพท 1 หนาจอหลกสอการเรยนการสอน

ภาพท 2 หนาจอสมครสมาชกเขาเรยน

ภาพท 3 หนาจอแสดงวดโอเนอหาการเรยนการสอน

ภาพท 4 หนาจอแสดงบททดสอบ

2) ความพงพอใจของผใชสอการเรยนการสอนอเลคทรอนกสวชา การเขยนโปรแกรม visual Basic โดยใชภาษา VB.NET

จากตาราง พบวาความพงพอใจในการใชงานสอการเรยนการสอนอ เลคทรอนกส วชา การเขยนโป ร แ ก ร ม Visual Basic โด ย ใ ช ภ า ษ า VB.NET กรณศกษา: มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลกมคาระดบความพงพอใจอย ในระดบด มคาเฉลย 4.33 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.5

การอภปรายผล

ก า ร พ ฒ น า ส อ ก า ร เร ย น ก า ร ส อ นอเลคทรอนกส วชา การเขยนโปรแกรม Visual Basic โด ย ใช ภ าษ า VB.NET ก รณ ศ ก ษ า : มหาวทยาลย เทคโนโลย ราชมงคลล านนา พษณโลก มการประเมนความพงพอใจทมตอสอ ซงผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจมากทสดในดานความถกตองของการคนหาขอมล และมความพงพอใจนอยทสดในดานการแสดงผลขอมล โดยภาพรวมอย ในระดบดมาก ซ งสอดคลองกบสมมตฐานทตงไว

สรปผลการวจย การวจยครงนมวตถประสงคเพอพฒนาสอการ

เรยนการสอนอเลทรอนกส วชา การเขยนโปรแกรม Visual Basic โด ย ใชภ าษ า VB.NET กรณ ศ ก ษ า : มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก เพอใหผเขาใชสอการเรยนการสอนประเมนความพงพอใจ ทศนคตของผใชงานทมตอสอในดานตางๆ โดยกลมตวอยางทใชในงานวจยครงนมทงหมด 14 คน

1. ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยางทตอบแบบสอบถามความพงพอใจในการใชงานการพฒนาสอการเรยนการสอนอ เลคทรอนกส วชา การเขยนโป ร แ ก ร ม Visual Basic โด ย ใ ช ภ า ษ า VB.NET กรณศกษา: มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก ทงหมดจ านวน 14 คน มขอมลดงตอไปน

ผตอบแบบสอบถามสวนใหญ เปน เพศหญ ง จ านวน 11 คน คดเปนรอยละ 78.57และเพศชายจ านวน 3 คน คด เปนรอยละ 21.43 ของผตอบแบบสอบถาม

ผตอบแบบสอบถามสวนใหญมอาย 18-20 ป จ านวน 12 คน คดเปนรอยละ 85.71และอาย 20 ปขนไป จ านวน 2 คน คดเปนรอยละ 14.29 ของผตอบแบบสอบถาม

2. แสดงผลความพงพอใจในการใชการพฒนาสอการเรยนการสอนอเลคทรอนกสวชาการเขยนโปรแกรม Visual Basic โด ย ใชภ าษ า VB.NET กรณ ศ ก ษ า : มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนาพษณโลกจากขอมลทผตอบแบบสอบถามแสดงความพงพอใจในการใชสอ พบวาผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจโดยภาพรวม อยในระดบดมาก

เอกสารอางอง เครอวลย คมครอง. (2553). การผลตสอการ

เรยนการสอนในรปแบบสออเลกทรอนกสเรอง การศกษา Bacteriophage ในน าเสย. วทยานพนธ. มหาวทยาลยรงสต.

บญชา ปะสละเตลง. (2554). PHP และ SQL. สบคนเมอ 1 กรกฎาคม 2557, จากhttp://www.mindphp.com.

พงษศกด ศรโสม. (2553). การพฒนาเครองมอชวยสรางสอการเรยนการสอนแบบ วทยานพนธ. มหาวทยาลยราชภฏนครสวรรค.

ภาณพงศ ปญญาด. (2552). AppServ. สบคนเมอ 1 กรกฎาคม 2557, จาก http://www.appservnetwork.com.

ภขวญ อรณมานะกล. ประสทธผลของสอ การเรยนการสอนทางคอมพวเตอร เรองเภสชกรรมบ าบดดวยยาตานจลชพ. วทยานพนธ. จงหวดเชยงใหม.

วเชยร วลเร. (2555). การใชโปรแกรม Adobe Dreamweaver. สบคนเมอ 1 กรกฎาคม 2557, จาก http://www.opac.eau.ac.th.

สมคด สกลวฒนะ. (2552). การเขยนกราฟของฟงกชน : โครงการผลตสอการเรยนการสอน. วทยานพนธ. มหาวทยาลยเชยงใหม.

สมคด สกลวฒนะ. (2554). โครงการผลตสอการเรยนการสอนเรองอนพนธของฟงกชน. วทยานพนธ. มหาวทยาลยเชยงใหม

เอกเทพ ภกดสรมงคล. (2554). Photoshop. สบคนเมอ 1 กรกฎาคม 2557, จาก http://www.thainextstep.com.

Microsoft Corporation. (2552). Visual Basic 2010. สบคนเมอ 1 กรกฎาคม 2557, จาก http://en.wikipedia.org/ wiki/Camtasia_Studio.

TechSmith Corporation. (2557).Camtasia Studio. สบคนเมอ 1 มกราคม 2557, จากhttp://en.wikipedia.org/wiki/Visual_ Basic_.NET.

การพฒนาระบบจดการฐานขอมลผปวยสาธารณสข The Development of a Database System for Patients

มรกต ทองพรหม1* และ ณฐกานต บญมา2 Morakot Thongprom1* and Natakarnbunma2

1,2 คณะบรหารธรกจและศลปศาสตรสาขาบรหารธรกจสาขาวชาระบบสารสนเทศทางคอมพวเตอร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนาพษณโลก 1,2 Faculty of business administration and liberal arts Program in Computer Information Systems Rajamangala University of Technology LannaPhitsanulok *Corresponding author e-mail: morakot@rmutl.ac.th

บทคดยอ การพฒนาระบบฐานขอมลส าหรบผปวยสาธารณสขมจดประสงคคอ 1.เพอพฒนาระบบฐานขอมลส าหรบผปวยสาธารณสข2.

เพอวดผลสมฤทธในการพฒนาระบบฐานขอมลส าหรบผปวยสาธารณสขโดยใชเครองมอในการพฒนาระบบดงตอไปนไดแกโปรแกรม

Macromedia Dreamweaver เพอพฒนาระบบหนาเวบไซตMySQL เพอพฒนาระบบฐานขอมลโดยโปรแกรมสามารถบนทกขอมล

ออนไลนผานระบบอนเตอรเนตโดยผวจยศกษาปญหาและเลอกกรณศกษาจากสาธารณสขอ าเภอชนแดนจงหวดเพชรบรณแบงผทมสวน

เกยวของกบระบบเปน 4 สวนดงตอไปนคอ 1. แพทย 2.เภสชกร 3.พนกงานเวชระเบยน 4.พยาบาลผลการศกษาพบวาผใชงานระบบม

ความพงพอใจในภาพรวมตอการพฒนาจดการฐานขอมลสาธารณสขอยในระดบดโดยมคาเฉลย 4.63 และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ

0.32

Keywords: Development, Database, Public Health, Patient

Abstract

The objective of this study “The Development of Database System for Patients” 1. To develop

database system for patient 2. Find out the efficiency of database management system for

patients. The Development of Database System for Patients was developed by Macromedia

Dreamweaver. Database management was MySQL. A case study of Public Health Chondandistrict,

Phetchabun Province. The result of this study was evaluated from 4 users. Doctor, Pharmacist,

Medical Records Officer, Nurse. The result showed that the efficiency level was good. The

comparison of results have statistic values different significant at 0.32

ค าส าคญ: การพฒนาระบบ, ฐานขอมล, สาธารณสข, ผปวย

บทน า สาธารณสขเพอเปดใหบรการแกผปวยทวไป

ใหบรการรกษาพยาบาลแกผปวยท ไมสะดวกจะเดนทางไปโรงพยาบาลประจ าอ า เภอเปนการรกษาพยาบาลเบองตนใหแกผปวยลดจ านวนผปวยทไปใชบรการโรงพยาบาลประจ าอ าเภอลดคาใชจายในการเดนทางเมอผปวยมารบบรการทสาธารณสขอนดบแรกตองมาตดตอทแผนกเวชระเบยนโดยระบบเวชระเบยนเดมจะมการจดเกบขอมลทงหมดของคนไขลงในแฟมเอกสารไมไดผานการจดเกบขอมลผานระบบคอมพวเตอรเกดปญหาความลาชาในการบนทกขอมลแฟมประวตผปวยหายการสบคนขอมลท าไดชาการจดเกบแฟมตองใชพนทในการจดเกบมากมความยงยากตอการคนหาแฟมประวตผปวยการรายงานสรปการมารกษาของคนไขท าไดชา(วณา เนตรสวาง และสรตนา สงขหนน, 2555) วณา เนตรสวาง และสรตนา สงขหนน ไดพฒนาโปรแกรมระบบฐานขอมลการจดเกบเอกสารส าหรบหนวยงานการศกษา (พลวฒน คมพม, 2555) พลวฒน คมพม ไดพฒนาระบบสนบสนนเกบขอมลผปวยและประเมนผลคณภาพ ผวจยจงไดเลงเหนตวอยางทผานมาจงเกดความคดทจะพฒนาระบบจดการฐานขอมลผปวยสาธารณสขเพออ านวยความสะดวกในการจดเกบประวตเวชระเบยนผปวยสาธารณสขใชเพอน าขอมลประกอบการรกษาพยาบาลผปวยและใชเพอประกอบการรวบรวมขอมลประวตผปวยของสาธารณสขโดยใช (บญเลศ อรณพบลย , 2548) โปรแกรม Macromedia Dreamweaver ชวยในดานการพฒนาเวบไซต และใช MySQL เปนฐานขอมล

วตถประสงค 2.1 เพอพฒนาระบบฐานขอมลส าหรบผปวย

สาธารณสข 2 .2 เพ อว ดผลสมฤทธ ในการพฒนาระบบ

ฐานขอมลส าหรบผปวยสาธารณสข

แนวคด ทฤษฎทเกยวของ การพฒนาระบบจ ดการฐานข อม ลผ ป ว ย

สาธารณสข

3.1แนวคดขอมลพนฐาน (Foundation Data

Concepts) แนวคดพนฐานวาขอมลถกจดระเบยนในระบบสารสนเทศไดอยางไรระดบของขอมลมความแตกตางกนระหวางกลมหรอสวนยอยของขอมลดงนนขอมลอาจถกจดระเบยบเชงตรรกะในรปตวอกขระเขตขอมลระเบยนแฟมและฐานขอมลแบบเดยวกบการเขยนทสามารถจดระเบยบเปนตวอกษรค าประโยคและยอหนา

ตวอกขระ (Character) สวนยอยของขอมลเชงตรรกะขนตนซงประกอบดวยตวอกษรตวเลขหรอสญลกษณ 1 ตวอาจมขอโตแยงวาBit หรอByte นาจะเปนสวนยอยของขอมลขนตนมากกวาแตในนยามนอางถงสวนยอยของการจดเกบทางดานกายภาพ (Physical Storage)

เขตขอมล (Field) ระดบถดไปเปนเขตขอมลหรอหนวยขอมล (Data Item) เขตขอมลประกอบดวยกลมของอกขระเชนกลมของตวอกขระทเปนตวอกษรของชอบคคลอยในรปแบบของเขตขอมลชอและกลมของตวเลขยอดขายอยในรปแบบของเขตขอมลยอดขายเปนตน

ระเบยน (Record) เขตขอมลทสมพนธกนถกจดเปนกลมในรปแบบระเบยนแสดงการรวบรวมคณสมบตทใชอธบายเอนทต (Entity) เชนระเบยนเงนเดอนซ งประกอบดวยเขตขอมลทอธบายถงคณสมบตเชนชอคนหมายเลขประกนสงคมและอตราคาจางระเบยนทมความยาวคงท (Fixed-length) จะบรรจเขตขอมลจ านวนคงทและมความยาวเปนตวเลขทคงทสวนระเบยนทมความยาวไมคงท (Variable-

length) จะบรรจเขตขอมลทมจ านวนและความยาวทไมคงท

แฟม (File) กลมของระเบยนทสมพนธกนเรยกวาแฟม (File) หรอตาราง (Table) เชนแฟมพนกงานจะ

ประกอบดวยระเบยนพนกงานแฟมอาจจ าแนกไดตามความถของการใชงานเชนแฟมเงนเดอน (Payroll File)

หรอแฟมสนคาคงคลง (Inventory File) หรอตามประ เภทของ เ อกส ารท เ ก บ เ ชนแฟ ม เ อกส า ร (Document File) หรอแฟมภาพกราฟก (Graphical

Image File) หรอตามระยะเวลาทเกบเชนแฟมหลก ( Master File) ก บ แ ฟ ม ร า ย ก า ร เ ป ล ย น แ ป ล ง (Transaction File) แฟมรายการเปลยนแปลงประกอบดวยระเบยนของรายการเปลยนแปลงทเกดขนระหวางงวดและอาจน ามาใชเปนระยะๆเพอการปรบปรงระเบยนในแฟมหลกแฟมประวตรายการเปลยนแปลงทลาสมย (History File) หรอแฟมหลกทยงคงเกบไวเพอส ารองหรอส าหรบการเกบประวตในระยะยาวจะเรยกวาหนวยเกบจดหมายเหต (Archival

Storage)

ฐานขอมล (Database) เปนการรวบรวมแบบบรณาการของระเบยนหรอออบเจกต (Objects) ในเชงตรรกะทสมพนธกนอนประกอบดวยขอมลทใชอธบายถงเอนทตรวมถงการปฏบตงานกบขอมลนนฐานขอมลเปนทรวบรวมระเบยนทเกบในรปแฟมใหเปนระเบยนสวนกลางเพอเปนขอมลส าหรบการใชงานขอมลทเกบในฐานขอมลจะเปนอสระไมขนกบโปรแกรมประยกตทใชงานและเปนอสระจากอปกรณทจดเกบ

3.2 แนวคดเชงการจดการฐานขอมลการพฒนาฐานขอมลและซอฟตแวรจดการฐานขอมลเปนวธการพนฐานสมยใหมของการจดระเบยบขอมลแนวคดเชงการจดการฐานขอมล (Data Management Approach)

นนรวบรวมระเบยนและออบเจกตใหเปนฐานขอมลทสามารถเขาถงไดโดยโปรแกรมประยกต (Application

Programs) นอกจากนซอฟตแวรส าเรจรปส าคญทเ ร ย ก ว า ร ะ บ บ จ ด ก า ร ฐ า น ข อ ม ล ( Database

Management System : DBMS) ท าหนาทเปนสวนตดตอระหวางผใชกบฐานขอมลทชวยผใชใหเขาถงระเบยนในฐานขอมลไดอยาง งายดายดงนนการจดการฐานขอมลจงเกยวของกบการใชซอฟตแวรจดการฐานขอมลเพอควบคมวธการสรางฐานขอมลการคนหา

และการบ ารงรกษาเพอใหไดสารสนเทศทตองการส าหรบผ ใ ชและองคกรดงนนแนวคดการจดการฐานขอมลเกยวของกบ 3 กจกรรมเบองตนคอ 1. การปรบปรงและบ ารงรกษาฐานขอมลเปนผลมาจากรายการเปลยนแปลงทเกดใหมและเหตการณอนๆทจ าเปนส าหรบการเปลยนแปลงระเบยนขอมล 2. การเตรยมสารสนเทศทจ าเปนส าหรบการใชงานโดยการแบงปนขอมล (Sharing of Data) ในฐานขอมลเดยวกนโดยไดรบการสนบสนนจากสวนตอประสานของโปรแกรมส าเรจรประบบจดการฐานขอมลดงนนผใชและโปรแกรมเมอรจงไมจ าเปนตองทราบวาขอมลมการจดเกบทางกายภาพอยทใดและดวยวธการอยางไร 3.การเตรยมความสามารถในการโตตอบคนหาและจดท ารายงานโดยโปรแกรมระบบจดการฐานขอมลส าเรจรปดงนนผใชสามารถคนหาฐานขอมลสรางรายงานและรบการตอบกลบจากค ารองขอสารสนเทศตามความตองการเฉพาะไดอยางรวดเรวและโดยงาย

3.3 การใชซอฟตแวรจดการฐานขอมล (Using

Database Management Software) ซอฟตแวรจดการฐานขอมลเปนกลมของโปรแกรมคอมพวเตอรทมความสามารถในการควบคมการสรางการบ ารงรกษาและการใชฐานขอมลขององคกรและของผใชทงในระดบไมโครคอมพวเตอรคอมพวเตอรระดบกลางและเมนเฟรมการใชระบบจดการฐานขอมลม 4 แบบหลกๆ

การพฒนาฐานขอมล (Database Development)

โปรแกรมส าเรจรปจดการฐานขอมลเชนMicrosoft

Access หรอLotus Approach อนญาตใหผใชพฒนาฐานขอมลตามทตองการไดโดยงายอยางไรกตามระบบผรบบรการและผใหบรการ (Client-Server) ขององคกรใหญๆหรอระบบเมนเฟรมปกตแลวจะมอบการควบคมการพฒนาฐานขอมลขององคกรใหอย ในมอของผบรหารระบบ (Database Administrators : DBAs) หรอผเชยวชาญฐานขอมล (Database Specialists) การท าเ ชนน เปนการปรบปร งความถกตองและความปลอดภยในฐานขอมลขององคกรการพฒนาฐานขอมล

ใชภาษานยามขอมล (Data Definition Language : DDL)

ส าหรบระบบจดการฐานขอมลเชนOracle8 หรอDB2 ของIBM เพอพฒนาและก าหนดเนอหาของขอมลความสมพนธโครงสรางของแตละฐานขอมลและปรบเปลยนคณลกษณะเฉพาะของฐานขอมลเมอจ าเปนสารสนเทศเหลานนถกจดท าสารบญแฟม (Catalog) และเกบลงในฐานขอมลของนยามขอมลและคณลกษณะเฉพาะทเรยกวาพจนานกรมขอมล (Data Dictionary)

พจนานกรมขอมลเปนอกเครองมอหนงของการบรหารฐานขอมลพจนานกรมขอมลเปนสารบญแฟมเชงคอมพวเตอรหรอทบรรจเมตาเดตา (Metadata) ซงถอเปนขอมลของขอมล (Data about Data) รวมทงสวนประกอบซอฟตแวรเพอจดการฐานขอมลของนยามขอมล

การสบคนฐานขอมล (Data Interrogation)

ความสามารถในการสบคนฐานขอมลเปนผลประโยชนหลกของระบบจดการฐานขอมลผใชสามารถใชระบบจดการฐานขอมลส าหรบการขอสารสนเทศจากฐานขอมลโดยการใชภาษาสอบถาม (Query Language)

หรอตวสรางรายงาน (Report Generator) ซงท าใหสามารถรบค าตอบทนทในรปแบบของการแสดงทางจอภาพหรอรายงานSQL และQBE SQL หรอภาษาสอบถามเชงโครงสราง (Structured Query Language)

เปนภาษาสอบถามทพบในหลายโปรแกรมส าเรจรปจดการฐานขอมลของSQL คอSELECT……..FROM……..

WHERE…….. ภาษาสอบถามอนในโปรแกรมส าเรจรปจดการฐานขอมลคอQBE (Query by Example) หรอการสอบถามจากตวอยางความสามารถของQBE ในเรองการชและคลกท าใหผใชใชงานQBE ไดงายกวาSQL

ค าถามภาพและธรรมชาต (Graphical and Natural

Queries) ผใช ( และผเชยวชาญสารสนเทศ) หลายรายล าบากทจะแกไขวลของSQL และค าถามภาษาฐานขอมลอนๆดงนนโปรแกรมส าเรจรปฐานขอมลสวนใหญจงเสนอวธการชและคลกสวนตอประสานกราฟกกบผใช (Graphical User Interface : GUI) ซงงายตอการใชและใชซอฟตแวรแปลใหเปนค าสงSQL หรอโปรแกรมส าเรจรปอนทอาจใชภาษาธรรมชาต

(Natural Language) ทคลายกบการสนทนาภาษาองกฤษหรอภาษาอนๆ

3 .4 การบ า ร ง ร กษาฐ านข อม ล ( Database

Maintenance) ฐานขอมลขององคกรตองการการปรบปรงใหทนสมยอยางตอเนองซ งมผลมาจากรายการเปลยนแปลงใหมหรอเหตการณอนๆและการเปลยนแปลงเบดเตลดอนๆทงนตองท าใหแนใจในความถกตองของขอมลในฐานขอมลกระบวนการบ ารงรกษาฐานขอมลนท าไดโดยโปรแกรมประมวลผลรายการเปลยนแปลงและโปรแกรมส าเรจรปของผใชอนๆทสนบสนนระบบจดการฐานขอมล

3.5การพฒนาโปรแกรมประยกต (Application

Development) โปรแกรมส าเรจรประบบจดการฐานขอมลมบทบาทหลกในการพฒนาโปรแกรมประยกตการพฒนาโปรแกรมประยกตสามารถใชภาษาโปรแกรมยคทส (4GL Programming Language)

และสรางเครองมอพฒนาซอฟตแวรจากโปรแกรมส าเรจรประบบจดการฐานขอมลเชนการใชระบบจดการฐานขอมลเพอสรางหนาจอภาพส าหรบปอนขอมลแบบฟอรมรายงานหรอหนาเวบ (Web Page)

ของโปรแกรมธรกจไดโดยงายระบบจดการฐานขอมลท า ให งานของโปรแกรมเมอร ง ายขน เพราะไมจ า เ ป นต อ งพฒนากระบวนค าส ง เ พ อ จ ด ก า รรายละเอยดขอมลดวยภาษาโปรแกรมตามแบบเดมทกคร งท เ ขยนโปรแกรมโดยสามารถใ ชภาษาจดด าเนนการขอมล (Data Manipulation Language : DML)

เพอใหระบบจดการฐานขอมลท างานทจ าเปนในสวนนแทน

วณาเนตรสวางและสรตนาสงขหนน (วณา เนตรสวาง และสรตนา สงขหนน , 2555) การพฒนาโปรแกรมระบบฐานขอมลการจดเกบเอกสารส าหรบหนวยงานการศกษา; การพฒนาโปรแกรมระบบฐานขอมลการจดเกบเอกสารส าหรบหนวยงานการศกษาคณะผวจยไดจดท าขนโดยมวตถประสงคเพอใชเปนเครองมอในการบรหารงานเอกสารเพมประสทธภาพระบบการจดเกบเอกสารงานสารบรรณการรบหนงสอการสงหนงสอการเกบเอกสารการสบ

คนขอมลเอกสารรวมทงเพมขดความสามารถในการจดการงานดานเอกสารใหมความสะดวกรวดเรวลดปญหาการสญหายของเอกสารลดการ

ใชแฟมกระดาษลดพนทการใชตในการจดเกบเอกสารลดการสนเปลองทรพยากรกระดาษและลดขนตอนการท างานทซ าซอนในระบบงานเอกสารแบบเดมซงผลจากการวเคราะหออกแบบโครงสรางและระบบงานการจดเกบเอกสารแบบใหม ใหมลกษณะการท างานคลายกบการจดเกบเอกสารระบบเดมเพอใหผใชงานสามารถเรยนรและเขาใจระบบไดงายขนส าหรบขอมลเอกสารทใชในการวจยครงนเปนขอมลเอกสารภาควชาคณตศาสตรคณะวทยาศาสตรประยกตมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอเครองมอทใชในการพฒนาการออกแบบนนใชระบบจดการฐานขอมลMicrosoft Access 2007ผลการประเมนประสทธภาพของโปรแกรมจากผใชงานจ านวน10คนผประเมนมความพงพอใจในระดบดมากแสดงวาระบบทพฒนาขนนใชงานไดจรงและบรรลวตถประสงคทก าหนด

พลวฒน คมพม (พลวฒน คมพม , 2555) โครงการพฒนาระบบสนบสนนเกบขอมลผปวยและประเมนผลคณภาพการรกษาโดยใชวธตรรกะแบบสวนเบยงเบนเฉลยกรณศกษาหนวยผม บตรยากโรงพยาบาลธรรมศาสตร; มวตถประสงคเพอพฒนาระบบสนบสนนเกบขอมลผปวยและประเมนผลคณภาพการรกษาโดยใชวธตรรกะแบบสวนเบยงเบนเฉลยกรณศกษาหนวยผมบตรยากโรงพยาบาลธรรมศาสตรซงระบบดงกลาวชวยในการจดเกบขอมลการรกษาผปวยภายในหนวยผมบตรยากและชวยในการประเมนคณภาพการรกษาโดยน าผลลพธทไดมาสนบสนนการประเมนคณภาพการรกษาชวยลดการสญหายของขอมลและชวยอ านวยความสะดวกในการท างานไดเปนอยางดโดยระบบทพฒนาขนใชภาษาPHP

และระบบทพฒนาขนไดใชเทคนคตรรกะแบบสวนเบยงเบนเฉลยเพอใชในการประเมนคณภาพของการร ก ษ า ใ น แ ต ล ะ ด า น ขอ งท ก ป ใ น ก า ร ทด ส อ บประสทธภาพของระบบโดยผเชยวชาญจ านวน5คน

และผใชงานทวไปจ านวน20คนสถตทน ามาใชในการวเคราะหขอมลคอคาเฉลยและคาเบยงเบนมาตรฐานผลการทดสอบประสทธภาพของระบบจากผเชยวชาญไดคาเฉลยโดยภาพรวมเทากบ4.18และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ0.68และผลการทดสอบประสทธภาพของระบบจากผใชงานทวไปไดคาเฉลยโดยภาพรวมเทากบ4.31และคาสวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ0.55

ซงสรปไดวาระบบทไดพฒนาขนมประสทธภาพในระดบดสามารถน าไปใชงานวเคราะหความเสยงได

สนธยาศรสมปอง (สนธยา ศรสมปอง, 2553-2554) การพฒนาระบบคลงขอมลผปวยในกรณศกษาโรงพยาบาลราชวถ; 2553การวจยครงนมจดประสงคเพอ (1) พฒนาระบบคลงขอมลผปวยในกรณศกษาโรงพยาบาลราชวถและ (2) ท าการประเมนความพงพอใจของการใชระบบคลงขอมลผปวยในเพอรวบรวมขอมลทตางกนมาไวทเดยวกนระบบสามารถคดกรองขอมลทส าคญและวเคราะหขอมลตามความตองการไดอยางรวดเรวท าใหเกดความยดหยนของขอมลมากกวาระบบฐานขอมลทวไปการน ามาประมวลผลโดยใชระบบOn-line Analytic Processing (OLAP) สะดวกและสามารถสบคนไดทนทผานระบบออนไลนขอมลทไดจะเปนลกษณะMulti-Dimension Database ท าใหเลอกชวงขอมลและสรางความสมพนธระหวางขอมลตางๆทตอบสนองการสบคนขอมลไดในทนททนใด

การพฒนาระบบโดยใชโปรแกรมMicrosoft SQL

Server 2005เปนตวจดการฐานขอมลใชโปรแกรมMicrosoft Visual Studio 2005เพอพฒนาเปนระบบสนบสนนการตดสนใจและใชระบบปฏบตการMicrosoft Windows 7 Professional สวนการสรางโมเดลการสบคนนนใชโมเดลทชอวาCube สดทายเปนการออกแบบและสรางโปรแกรมทเรยกใชงานและสบคนขอมลเลอกใชMicrosoft Front Page ในการสรางเวบแอพพลเคชนโดยใชเพยงโปรแกรมอานเวบ (web

browser) จงเปนขอไดเปรยบตรงทบคคลทวไปทเขาใจระบบคอมพวเตอรพนฐานและไมซบซอนกสามารถใชงานไดงาย

ในการทดสอบไดน าโปรแกรมตดตงและใชงานโดยทดลองใชงานกบผเชยวชาญและผใชงานท าการประเมน4ดานคอ (1) ดานสามารถท างานตรงตามความตองการ (2) ดานหนาทของระบบ (3) ดานการใชงานระบบและ (4) ดานความปลอดภยของระบบผลการประเมนความพงพอใจหลงการทดลองโดยรวมพบวาอยในระดบด (คาเฉลยเทากบ3.69สวนเบยงเบนมาตรฐานเทากบ0.48) สรปไดวาสามารถน าระบบคลงขอมลผปวยในไปใชงานไดอยาสะดวกรวดเรวมการน าเสนอขอมลในรปแบบทเขาใจไดงาย

ธานนทร ประสทธศาสตร (ธานนทร ประสทธศาสตร, 2552) การพฒนาโปรแกรมฐานขอมลเพอจดเกบและคนหาขอมลบรการกรณศกษาบรษทผใหบรการเครองพมพแบบฉดหมกตอเนอง ; 2552

การศกษาการออกแบบโปรแกรมฐานขอมลเพอจดเกบแ ล ะ ค น ห า ข อ ม ล ง า น บ ร ก า ร เ ค ร อ ง พ ม พ น มวตถประสงคในการแกปญหาการคนหาขอมลบรการซงใชเวลามากส าหรบการหาขอมลประวตเครองพมพประวต การบร การประวต ล กค าข อม ลอะไหลเครองพมพการท าสรปการท างานของชางบรการโดยน าแนวความคดในการบรหารระบบสารสนเทศมาแกไขปญหาเพอจดการน าขอมลทอย ในรปแบบเอกสารมาบนทกลงในฐานขอมลเพอน าขอมลตางๆเหลานนมาบรหารจดการและท าสรปการท างานใหไดรวดเรวยงขนดวยแนวทางการแกไขปญหานจงไดน าโปรแกรมการจดการฐานขอมลมาท าการออกแบบโปรแกรมฐานขอมลและทดลองใชงานจรงโดยผลทไดจากการใชโปรแกรมนนสรปไดวาสามารถลดเวลาการคนหาขอมลไดเทากบ92.92%หรอเทากบสามารถลดคาใชจายจากเดม56,256บาทตอปลดเหลอเพยงเทากบ3,982บาทตอปกลาวคอลดคาใชจายไดถง52,274บาทตอปจ งสรปได วาระบบฐานขอมลนสามารถใ ชปร ะ โ ยชน ไ ด เ ป นอย า งด แล ะย งส าม ารถ เพ มประสทธภาพการท างานและสรางศกยภาพในการแขงขนใหสงขนซงเปนการชวยพฒนาองคกรใหเตบโตอยางมนคง

อารยา กสพนธ (อารยา กสพนธ , 2552) โปรแกรมการคดกรองโรคไมตดตอกรณศกษา : โรงพยาบาล – บาพลจงหวด; 2551การศกษาครงนเปนการศกษาเชงพรรณนาโดยมวตถประสงคเพอการสรางโปรแกรมการคดกรองโรคไมตดตอกรณศกษาโรงพยาบาลบางพลจงหวดสมทรปราการโดยเจาหนาทพยาบาลไดทดลองใชโปรแกรมและท าแบบประเมนความพงพอใจในประสทธภาพการท างานของโปรแกรมและความถกตองแมนย ารวมทงความสมบรณของขอมลในการตรวจคดกรองโรคไมตดตอซงโปรแกรมนสามารถท าการคดกรองได 9โรคคอโรคเบาหวาน , โรคความดนโลหตสง, โรคอวน,

โรคมะเรงปากมดลก, โรคมะเรงเตานม, โรคหวใจและหลอดเลอด, โรคอมพฤกษอมพาต, โรคซมเศราและภาวะเสยงตอการฆาตวตายขอศนยสขภาพชมชน

ในการออกแบบระบบและจดท าฐานขอมลภายใตระบบเครองใหบรการเวบเซรฟเวอร (web server) และเครองแมขายมายเอสควแอล (MySQL server) และเขยนโปรแกรมดวยภาษาพเอชพ (PHP) เพอใชพฒนาโปรแกรมการคดกรองโรคไมตดตอโดยการตรวจคดกรองโรคไมตดตอท าการค านวณหาคาดชนมวลกายและการหาคาเฉลยความดนโลหตสงรวมทงการหาผลรวมของแบประเมนความเสยงอเลกทรอนกสทงนโปรแกรมสามารถเรยกดขอมลจากฐานขอมลและออกรายงานขอมลทบนทกไวได

ผลการศกษาทไดคอโปรแกรมการคดกรองโรคไมตดตอโดยเจาหนาทพยาบาลผใชโปรแกรมมความพงพอใจในประสทธภาพการท างานของโปรแกรมการคดกรองโรคไมตดตอในภาพรวมอยในระดบมากถงมากทสดในหวขอโปรแกรมงายตอการใชงานของผใชและมความสมบรณของขอมลซงเปนประโยชนตอการใชงานดงนนผใชโปรแกรมคาดวาควรจะน าโปรแกรมนไปใชงานจรงในอนาคต

วธการวจย การพฒนาระบบจ ดการฐานขอม ลผ ป ว ย

สาธารณสขผจดท าไดมวธด าเนนการดงน

การศกษาขอมลพนฐาน

การวจยคร งนผวจยไดท าการศกษาเกยวกบระบบงานเกาของสาธารณสขเทศบาลทาขามต าบลทาขามอ าเภอชนแดนจงหวดเพชรบรณเกบรวบรวมขอมลและรายละเอยดของระบบงานซงผพฒนาไดเกบรวบรวมขอมลศกษาเครองมอตางๆท ใ ชในการออกแบบและสรางระบบงาน

เกบรวบรวมความตองการของผใชระบบ

การวจยครงนผวจยไดท าการเกบรวบรวมขอมลทเ ก ย วข อ งก บคว ามต อ งก าร ในระบบงานของสาธารณสขเทศบาลทาขามต าบลทาขามอ าเภอชนแดนจงหวดเพชรบรณศกษาเครองมอตางๆทใชในการออกแบบและสรางระบบงาน

วเคราะหการท างานของระบบ

การสรางโปรแกรมจดการฐานขอมลผปวยออนไลนสาธารณสขเทศบาลต าบลทาขามอ าเภอชนแดนจงหวดเพชรบรณผวจยไดจดท าโปรแกรม3สวนคอ1) โครงสรางโปรแกรมเปนการวางแผนโครงสรางกระบวนการท างานในรปแบบของSite Map และFlow

Chart เปนการออกแบบหนาจอโปรแกรมตงแตเรมแรกจนจบการท างาน2) กระบวนการท างานของโปรแกรมมอย2สวนคอสวนผดแลระบบและสวนผใชงานสวนของผดแลระบบจะมวธการจดสามารถเพมลบแกไขผใชงานระบบสวนผใชงานระบบจะถกแบงออกเปน4

สวนหลกๆคอ1สวนของผใชระบบ (เจาหนาท เวชระเบยน) สามารถเพมลบแกไขขอมลประวตผปวยสามารถคนหาขอมลประวตผปวยสามารถคนหาขอมลการรกษาพยาบาล2สวนของผใชระบบ (เจาหนาทสอบถามประวต ) สามารถเพมบนทกคนหาขอมลประวตผปวยสามารถเพมบนทกคนหาขอมลอาการของผปวยสามารถคนหาขอมลการรกษาพยาบาล3

สวนของผใชระบบ (แพทย) สามารถเพมลบแกไขขอมลการรกษาพยาบาลสามารถเพมลบแกไขขอมลการสงจายยาสามารถบนทกขอมลการสงจายยาสามารถคนหาขอมลยาสามารถคนหาขอมลการรกษาพยาบาล4สวนของผใชระบบ (เภสชกร) สามารถเพมลบแกไขขอมลยาสามารถบนทกจ านวนยาตามค าสงแพทยสามารถแสดงรายงานขอมลการจายยาทางสถต3) การออกแบบสวนตดตอการใชงานโปรแกรมโดยมการออกแบบหนาจอของเวบไซตเชนหนาจอหลกหนาจอการสมครสมาชกหนาจอการสงซอสนคาและออกแบบหนาจอหลกของผดแลระบบจากขอมลดงทกลาวมาทงหมดผวจยไดน าขอมลไปเสนอสาธารณสขเทศบาลต าบลทาขามอ าเภอชนแดนจงหวดเพชรบรณเพอท าความเขาใจใหตรงกนทงสองฝายจากนนน าขอมลทออกแบบไวมาสรางโปรแกรมตอไป

ออกแบบระบบการท างาน

ภาพท 1 Context Diagram

การด าเนนงานวจย วธการด าเนนงานวจย

1. ศกษาขอมลพนฐานของระบบ

2. เกบรวบรวมความตองการของผใชระบบ

3. วเคราะหการท างานของระบบ

4. ออกแบบระบบการท างาน

5. สรางโปรแกรมคอมพวเตอร 6. ตดตงการใชงานโปรแกรม

7. เกบรวบรวมการใชงานโปรแกรม

8. วเคราะหและสรปผลการวจย

การเกบรวบรวมขอมลงานวจย

ใชแบบสอบถามเปนเครองมอในการเกบขอมล

สถตทใชในงานวจย

1. คาเฉลย (Mean)

2. คารอยละ (Percentage)

3. คาความเบยงเบนมาตรฐาน (SD)

ผลการวจย (Results)

ภาพท 2 ภาพท 3

ภาพท 4 ภาพท 5

ภาพท 2 หนาจอเขาสเวบไซตระบบจดการฐานขอมลผปวยสาธารณสข

ภาพท 3 หนาจอจดการขอมลเกยวกบขอมลผปวย

ภาพท 4 หนาจอลงทะเบยนพนกงานสาธารณสข

ภาพท 5 ตวอยางรายงานขอมลการจายยาสาธารณสขผานเวบไซต

ตารางท 1 แสดงจ านวนและรอยละของผตอบแบบสอบถามจ าแนกตามเพศ

จากตารางท 1 พบวาผตอบแบบสอบถาม จ านวน 4 คนเปนเพศชาย 2 คน โดยคดเปนรอยละ 50 และเปน

เพศหญง 2 คน คดเปนรอยละ 50

ตารางท 2 แสดงจ านวน (รอยละ) คาเฉลย สวนเบยงเบน มาตรฐานของผตอบแบบสอบถามความพงพอใจตอการใชงานในดานการออกแบบ ดานการจดเกบขอมล และดานรายงานผล

จากตารางท 4.2 ภาพรวมทงหมดของผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจตอระบบอยในระดบมากโดยมคาเฉลยเทากบ 4.63 และคาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.32 และเมอพจารณาแตละสวนประกอบดวย

ผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจในหวขอการออกแบบระบบมความเหมาะสมอยในระดบมากทสดโดยมคาเฉลย 4.75 และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.50

ผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจในหวขอระบบมความสวยงามอย ในระดบมากทสดโดยมคาเฉลย 5.00 และคาสวนเบยงเบน0.00

ผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจในหวขอขนาดของตวอกษรมการออกแบบอยางเหมาะสมอยในระดบมากโดยมคาเฉลย 4.00 คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.00

ผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจในหวขอการใชระบบไดสะดวกอยในระดบมากทสดโดยมคาเฉลย 4.50 และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.58

ผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจในหวขอการออกแบบปอนขอมลเขาใชงานงายอยในระดบมากทสดโดยมคา เฉลย 4.75 และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.50

ผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจในหวขอขอมลทจดเกบมความถกตองอยในระดบมากทสดโดยมคาเฉลย 4.75 และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน 0.50

ผตอบแบบสอบถามมความพงพอใจในหวขอเมนเลอกใชงานเขาใจงายอย ในระดบมากทสดโดยมคาเฉลย 5.00และคาสวนเบยงเบน 0.00

สรป การวจยครงนมวตถประสงคเพอการพฒนาระบบ

จดการฐานขอมลผปวยสาธารณสข กรณศกษาเทศบาลต าบลทาขามอ าเภอชนแดนจงหวดเพชรบรณเพอใหแพทยและพนกงานสาธารณสขสามารถจดการระบบการจดการขอมลการรกษาต างๆภายในสาธารณสขไดอยางมประสทธภาพและตรงตามความตองการไดอยางเหมาะสมและประเมนความพงพอใจทศนคตของผใชงานระบบทมตอระบบในดานตางๆประชากรทใชในงานวจยครงนมทงหมด4คนเปนแพทย1คนเจาหนาทสอบถามประวต1คนเจาหนาท เวชระเบยน1คนเภสชกร1คน

ขอมลสวนบคคลทตอบแบบสอบถามความพงพอใจในการใชระบบโปรแกรมจดการฐานขอมลผปวยออนไลนสาธารณสขเทศบาลต าบลทาขามอ าเภอชนแดนจงหวดเพชรบรณทงหมดจ านวน4คนมขอมลดงตอไปน

ผตอบแบบสอบถามเพศหญงจ านวน2คนเพศชายจ านวน2คนเพศหญงโดยคดเปนรอยละ50และเปนเพศหญง2คนคดเปนรอยละ50

แสดงผลความพงพอใจในการใชระบบโปรแกรมจดการฐานขอมลผปวยออนไลนสาธารณสขเทศบาลต าบลทาขามอ าเภอชนแดนจงหวดเพชรบรณจากขอมลทผตอบแบบสอบถามแสดงความพงพอใจในการใชระบบพบวา

การออกแบบระบบมความเหมาะสมอยในระดบมากทสด

ระบบมความสวยงามอยในระดบมากทสด

ขนา ดต ว อ กษ รม ก า รออกแ บบอย า งเหมาะสมอยในระดบมาก

การใชงานระบบไดสะดวกอยในระดบมากทสด

การออกแบบปอนขอมลเขาใชงานงายอยในระดบมากทสด

ขอมลทจดเกบมความถกตองอยในระดบมากทสด

การรายงานผลมความถกตองอยในระดบมากทสด

เมนเลอกใชงานเขาใจงายอยในระดบมากทสด

เอกสารอางอง ชมพนท ไกรสห. (2549). โปรแกรมAdobe Photoshop

โปรแกรมAdobe Photoshop. สบคนเมอ 20 กรกฎาคม 2557, จาก https://pakornkrits. wordpress.com/tag/adobe-photoshop-cs2/.

ธานนทร ประสทธศาสตร. (2552). การพฒนาโปรแกรมฐานขอมลเพอจดเกบและคนหาขอมลบรการกรณศกษาบรษทผใหบรการเครองพมพแบบฉดหมกตอเนอง. สบคนเมอ15 มถนายน 2557, จาก tanin@kub.ac.th.

บญเรยง ขจรศลป. (2533). ความรเบองตนเกยวกบการวจย. สบคนเมอ 15 มถนายน 2557, จาก computer.pcru.ac.th/jitranan/App_STAT_2_52/IntoToResearch.doc.

บญเลศ อรณพบลย. (2548). คมอการพฒนาเวบไซตดวยMacromedia Dreamweaver: 2548. สบคนเมอ 20 กรกฎาคม2557, จาก http://www.nstda.or.th/thairesearch/node/5764.

พลวฒน คมพม. (2555). โครงการพฒนาระบบสนบสนนเกบขอมลผปวยและประเมนผลคณภาพการรกษาโดยใชวธตรรกะแบบสวนเบยงเบนเฉลยกรณศกษาหนวยผมบตรยากโรงพยาบาลธรรมศาสตร. สบคนเมอ 15 มถนายน 2557, จาก library@kmutnb.ac.th .

วณา เนตรสวาง และสรตนา สงขหนน. (2555). การพฒนาโปรแกรมระบบฐานขอมลการจดเกบเอกสารส าหรบหนวยงานการศกษา. สบคนเมอ 15 มถนายน 2557, จาก ruls@rs.ac.th.

สนธยา ศรสมปอง. (2553-2554). การพฒนาระบบคลงขอมลผปวยในกรณศกษาโรงพยาบาลราชวถ. สบคนเมอ 15 มถนายน 2557, จาก dcms@lib.ru.ac.th.

สชาดา กระนนทน. (2541). องคการและระบบสารสนเทศ.สบคนเมอ 20 กรกฎาคม2557, จาก http://www.bloggang.com/mainblog.php?id=itsnatz&month=04-09-2007&group= 3&gblog=4.

อารยา กสพนธ. (2552). โปรแกรมการคดกรองโรคไมตดตอกรณศกษา: โรงพยาบาล – บางพลจงหวดสมทรปราการ. สบคนเมอ 15 มถนายน 2557, จาก http://www.crma.ac.th/la wdept/research/Thanat2550.pdf.

ปจจยทมผลตอแรงจงใจในการท างานวจยของบคลากร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก

Factor Affect Motivation in Research Working of Personal Rajamangala University of Technology Lanna Phitsanulok Campus

รชนกร แรงขง1*, อาภรณ นาก2 และ ปฏกมล โพธคามบ ารง3 Rutchaneekong Rangkhing1*, Arporn Naku2, and Patikamol Potikhambumrung3

1,2 กองการศกษา มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก 3 สาขาบรหารธรกจ คณะบรหารธรกจและศลปศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก 1,2 Division of Academic Affaires, Rajamangala University of Technology Lanna, Phitsanulok 3 Department of Business Administration, Faculty of Business Administration and Liberal Arts, Rajamangala University of Technology Lanna, Phitsanulok * Corresponding author e-mail: rangking_r@hotmail.com

บทคดยอ งานวจยครงนมจดประสงคเพอศกษาแรงจงใจภายในและภายนอกของบคลากรในมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

พษณโลก ทมตอการท างานวจยและเปรยบเทยบแรงจงใจตอการท างานวจย จ าแนกตามปจจยสวนบคคล กลมตวอยาง คอ บคลากรทปฏบตงานในป 2558 จ านวน 124 คน เครองมอในการวจย คอ แบบสอบถาม แบบมาตราสวน 5 ระดบ จ านวน 40 ขอ มงมคาความเชอมนของแบบสอบถาม เทากบ 0.996 สถตทใชไดแก คารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน การทดสอบความแตกตางของประชากรสองกลม การวเคราะหความแปรปรวนทางเดยว ผลการวจย พบวา 1) บคลากรมแรงจงใจในการท างานวจยโดยรวมอยในระดบปานกลาง โดยทบคลากรมแรงจงใจภายในตอการท างานวจยในระดบมาก และบคลากรมแรงจงใจภายนอกตอการท างานวจยอยในระดบปานกลาง 2) แรงจงใจภายในของบคลากรทสงผลตอการท างานวจยมากทสด คอความกาวหนาในหนาทการงาน สวนแรงจงใจภายนอกทสงผลตอการท างานวจยของบคลากรมากทสด คอ ดานเทคโนโลยททนสมย 3) บคลากรเพศหญงมแรงจงใจในการท างานวจยสงกวาเพศชาย ทระดบนยส าคญ 0.01 และ 4) บคลากรทม อาย ระดบการศกษา ระยะเวลาในการท างาน สงกดและต าแหนงงาน ตางกน มแรงจงใจในการวจยไมแตกตางกน

ค าส าคญ: แรงจงใจ, งานวจย, บคลากร

Abstract This research aims to study effects of intrinsic and extrinsic motivation of personnel at Rajamangala

University of Technology Lanna, Phitsanulok Campus, on conducting research, as well as to compare motivation level according to personal variables.Samples in this research consisted of 124 working personnel in academic year 2015. A tool used in this research was a 40-item 5-point rating scale questionnaire, with reliability level of 0. 966. Statistics used for data analysis included percentage, mean, standard deviation, t-test for two-group comparison, and one way ANOVA. The research yielded the following results: 1) Overall motivation level of personnel in conducting research was in middle level. The personnel had high level of intrinsic motivation, but middle level of extrinsic motivation for conducting research. 2) Intrinsic motivations that had the highest effect on conducting research were promotion in work, the extrinsic motivations that had the highest effect on conducting research were modern technology.3) Female personnel had higher level of motivation in conducting research than male personnel at a significant level of 0.01 and 4) Personnel with different age, educational level, working period, and position did not have significant difference in motivation to conduct research.

Keywords: Motivation, research, personnel

บทน า พระราชบญญตมหาวทยาลยเทคโนโลยราช

มงคล พ.ศ.2548 มวตถประสงค ใหการศกษา สงเสรมวชาการและวชาชพชนสงทเนนการปฎบต ท าการสอน ท าการวจย ผลตครวชาชพ ใหบรการในด านวทยาศาสตรและเทค โน โลย แก ส งคม ทะนบ ารงศลปะและวฒนธรรม และอนรกษสงแวดลอม โดยใหผส าเรจอาชวศกษามโอกาสในการศกษาตอดานวชาชพเฉพาะทางระดบปรญญาเปนหลก (พระราชบญญตมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล พ.ศ.2548) จากพระราชบญญต ดงกลาวมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก มภารกจหลก 4 ประการ คอ การจดการเรยนการสอน การวจย การใหบรการทางวชาการ และการท านบ ารงศลปวฒนธรรม โดยการท างานวจยเปนภารกจส าคญตอการพฒนาการศกษา การวจยเปนกระบวนการแสวงหาความร ความเขาใจ ความถกตอง ในสงทตองการศกษา มการรวบรวบขอมล ก าร จ ด ร ะ เบ ย บ ข อ ม ล ก า ร ว เค ร า ะ ห แ ล ะตความหมายของผลท ไดจากการวเคราะห ม งเปาหมายทส าคญของการวจย คอ การไดมามงความร ความเขาใจ ในส งทตองการศกษาอยางถกตองตามหลกวชา เปนการกระท าอยางมระบบทสามารถตรวจสอบความถกตองได การวจยเกดขนดวยเหตผลทส าคญ 2 ประการ คอ การวจยเพอความรทางวชาการ และการวจยประยกต มงเปนการวจยทน าผลมาใชในทางปฏบตโดยตรง ดงนน การท างานวจยจ งเปนภาระงานท บ คลากรในมหาวทยาลยตองปฏบต ตองด าเนนการอยางเปนประจ าเพอการพฒนาความรทางวชาการใหกาวหนาตอไป

ด งน นการท างานวจยจ งเป นภาระงานทบคลากรในมหาวทยาลยตองปฏบตเพอพฒนาความรทางวชาการ ทงนเปนการศกษาในมมมองลกษณะของแรงจงใจ (คณธวลย ศภรตนาภรกษ, 2554) มง

แบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ แรงจงใจภายใน กลาววา เปนสงผลกดนจากภายในตวบคคล มงอาจจะเปนเจตคต ความคดเหน ความสนใจ ความตงใจ การมองเหนคณคา ความพอใจ ความตองการ ฯลฯ และแรงจงใจภายนอก มงเปนสงผลกดนภายนอกตวบคคลทมากระตนใหเกดพฤตกรรม อาจจะเปนการไดรบรางวล เกยรตยศ ชอเสยง ค าชม การไดรบการยอมรบ ยกยอง ฯลฯ หรออาจหมายถงการสนบสนนจากหนวยงานในสถาบนการศกษา เปนปจจยเชงสาเหตหนงทมความส าคญในการสรางและสงเสรมการมสวนรวมของบคลากรในการท างานวจย โดยในการท างานวจยผท าวจยมกระบวนการในการด าเนนงานวจยหลายขนตอน นนคอ การด าเนนการดานกระบวนการวจย การบรหารจดการ และการเสรมแรง ดงนนเพอใหการท าวจยมมาตรฐาน มคณภาพและผลการวจยทกอใหเกดประโยชนสงสด มหาวทยาลยตองเขาใจสภาพการวจยและแนวทางพฒนาการวจย ทงนเพอน าผลการวจยมาก าหนดนโยบาย สนบสนนใหสอดคลองและเออตอการท าการวจย ตลอดจนกระตนทศนคตเชงบวกตอการท าวจยของบคลากรอยางถกตอง มงในทางปฏบตแลวการกระตน ใหบคลากรท างานวจยน นม ใช งาย เน อ งจาก โดยป กต ภ าระงานของบ ค ลากรในมหาวทยาลยนนมากอยแลว รวมทงขอจ ากดของปจจยอนๆ อก ทงเครองมอและบคลากรดวยทเปนอปสรรคตองานวจย

จากความส าคญและทมาของปญหาดงกลาวขางตน คณะผ วจยจงมความสนใจท จะศกษาเกยวกบแรงจงใจทมตอการท าวจยของบคลากรในมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก เพอน าผลการวจยมาเปนแนวทางในการพฒนาการท าวจยของบคลากร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก ใหไดผลอยางเปนรปธรรมอยางแทจรง อนสงผลถงกระบวนการพฒนาและยกระดบคณภาพของสถาบนอดมศกษาใหเปนไปตามมาตรฐานและสอดรบกบพนธกจของสถาบน

และสงผลถงกระบวนการพฒนานกศกษาและผลตบณฑตใหมคณภาพตรงตามความคาดหวงของสงคม

วตถประสงคงานวจย เพ อศ กษาแรงจ งใจภายในและแรงจ งใจ

ภายนอกของบคลากรในมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก ทตอการท างานวจย

แนวคด ทฤษฎท เก ยวข อง (Literature Review) แนวคดและทฤษฎ เกยวกบแรงจงใจความหมายของแรงจงใจ

แนวคดเกยวกบแรงจงใจ มนกวชาการทงในประเทศและตางประเทศไดใหแนวคดไว ดงน

Vroom (Vroom, Victor, 1995) แรงจงใจ หมายถง กระบวนการในการ ควบคมหรอครอบ ง า

ทางเลอกโดยบคคลหรออนทรย ต าสด ( lower organisma) โดยไมเปดโอกาสใหเลอก ทางเลอกอน ๆ ดวยความสมครใจ เชน เมอเราเกดความรสกหว เรากตองรบประทานอาหาร เพอตอบสนองความตองการของรางกาย มงไมมโอกาสเลอกทางเลอกอนแตอยางใด

เสนาะห ต เยาว (เสนาะ ต เยาว , 2546) แรงจงใจ หมายถง ความเตมใจทจะทมเทความพยายามอย างเตมท จนงานขององคการบรรลเป าหมาย โดยม เงอนไขวาการท ม เท น น เพ อตอบสนองความตองการของคนคนนน

ศภลกษณ ตรสวรรณ (ศภลกษณ ตรสวรรณ , 2548)ใหความหมายไววาแรงจงใจในการปฏบตงานหมายถงแรงผลกดนทงจากภายนอกและภายในมงชวยกระตนทศทางหรอแนวทางของพฤตกรรมใหบคคลกระท าสงตาง ๆ ใหส าเรจตามเปาหมายดวยความเตมใจและเปนไปตามแรงจงใจของบคคล

พชรพร ครองยทธ (พชรพร ครองยทธ, 2549) แรงจงใจ หมายถง ปจจยทเปนตงกระตนหรอผลกดนใหบคคลทมเทแรงกายแรงใจและแสดงความสามารถอยางเตมทในการปฏบตงานใหบรรลเปาหมายขององคการ

จากค าอธบายและความหมายดงกลาว สรปไดวาแรงจงใจเปนกระบวนการทบคคลถกกระตนจากสงเรา ใหเกดพฤตกรรมในแนวทางทสนองตอบตอความตองการของตน โดยจงใจใหกระท าหรอดนรนเพอใหบรรลจดประสงคบางอยาง โดยมเงอนไขวา ความพยายามนนสามารถท าใหเกดความพงพอใจแกบคคลตามทตองการ

ทฤษฏทเกยวของกบแรงจงใจ Herzberg, Mausner, and Snyderman

(Herzberg, F., Mausner B. and Snyderman B., 1959) แนวคดและทฤษฎสองปจจย (Two Factors Theory) ปจจยของ Herzberg ไดศกษาเกยวกบแรงจงใจในการท างานของบคคล ไดใหลกษณะไว 2 ประการ ไดแก

1. ปจจยจงใจ (Motivational Factor)เปนปจจยทกระตน หรอปจจยภายใน ใหเกดแรงจงใจในการท างาน ท าใหการทท างานมประสทธภาพเพมขน ผลผลตเพมขน ท าใหบคคลเกดความพงพอใจในการท างาน ม งเปนปจจยทตอบสนองความตองการภายในของบคคล ไดแก 1.ความส าเรจในงาน 2. การไดรบการยอมรบนบถอ 3. ลกษณะงานทปฏบต 4. ความรบผดชอบในงานและ 5. ความกาวหนา

2. ป จจ ย ค า จ น (Hygiene Factors) ห ร อปจจยภายนอก เปนปจจยทท าใหบคลากรมแรงจงใจในการท างานอยตลอดเวลา ถาไมมหรอมในลกษณะทไมสอดคลองกบบคคลในองคกรกอาจท าใหเกดการไมชอบมงเปนปจจยทมาจากภายนอกของตวบคคล ไดแก 1. เงนเดอน 2. นโยบายและการบรหาร 3. ความสมพนธกบผบงคบบญชา 4.สภาพการท างาน 5.วธปกครองบงคบบญชา 6.สถานะทางอาชพและ7.ความมนคงในการท างาน

ทฤษฎ สอ งป จจ ยขอ ง เฮ ร ม เบ ร ก (Two Factors Theory) (พ รท พ ย ส ต ย ะ , 2550 ) ในทฤษฎ น ม ชอ เร ยกว าแตกต างกนออกไป ค อ “Motivation- Maintenance Theory” หรอ“Dual Factor Theory” ห ร อ “ The Motivation -

Hygiene Theory” ห ร อ Two Factors Theoryเปนแนวคดเกยวกบปจจยจงใจทประกอบดวย ปจจยจงใจ 2 เรองใหญๆ คอ ปจจยจงใจทเปนตวกระตนในการท างานและปจจยจงใจทรกษาสขลกษณะจต หรอปจจยจงใจทบ ารงรกษาจตใจมงเฮรมเบรก (Herzberg)ไดท าการศ กษาป จจยภายนอกท มผลกระทบตอแรงจงใจของคนในองคกร ดงน คอ

1. ปจจยจงใจทเปนตวกระตนในการท างาน (Motivation Factors หรอ Motivators) เปนปจจยทมอทธพลในการสรางความพงพอใจในการท างานมงถอวาเปนปจจยภายใน เปนกลม ปจจยทมสภาพเปนตวกระตนจงใจและท าใหเกดความพอใจในการปฏบตงาน แตถาหากมไดจดใหมขนกไมไดกอใหเกดความไมพอใจในการท างาน ปจจยกลมน สามารถใชเปนตวกระตนจงใจผปฏบตงานมงประกอบดวย ล ก ษ ณ ะ ง า น ท ป ฏ บ ต ( The Work Itself) ความส าเรจของงาน (Achievement) การไดรบการยอมรบนบถอ (Recognition) ความรบผดชอบ (Responsibility) ความกาวหนา (Advancement) และโอกาสในการเจรญ เตบ โต (Possibility of Growth)

2. ป จ จ ย ค า จ น บ า ร ง ร ก ษ า จ ต ใ จ (Maintenance Facctors) หรอปจจยค าจนรกษาสขลกษณะจต เปนปจจยทมอทธพลในการสรางความไมพงพอใจในการท างาน จงจ าเปนตองจดใหมขนเพอเปนสงจรรโลงใจ หรอสงเสรมสขภาพของผปฏบตงานใหคงความพอใจเปนปกตอยตลอดไป ปจจยบ ารงรกษาเปนปจจยทมผลในทางปองกนเปนสวนใหญ ไมสามารถจงใจไดคอ ชวยขจดความไมพอใจตาง ๆ ได แตจะไมสามารถสรางความพอใจได ป จจ ยกล มน ม ด งน น โยบายและบรหารของหนวยงาน (Company Policy and Administration) ค ว า ม ส ม พ น ธ ส ว น ต ว ก บ ผ บ ง ค บ บ ญ ช า ผ ใตบ งคบบญชา เพ อนรวมงาน( Interpersonal Relation with Superior, Subordinate and Peers) ความมนคงในงาน (Security) สวสดการ

(Fringe Benefits) สภาพการท างาน (Working Conditions) และความเปนอยสวนตว (Personal Life)

จากการศกษาทฤษฎและแนวคด เกยวกบแ ร งจ ง ใจ ขอ ง เฮ ร ม เบ ร ก เน น อ ธ บ าย แล ะ ใหความส าคญกบปจจย 2 ประการไดแก ตวกระตน (Motivators) และการบ ารงรกษา (Hygiene) สองปจจยมอทธพลตอความส าเรจของงานเปนอยางยง

ความหมายและความส าคญของการวจยความหมายของการวจย

ค านยามในพระราชบญญตสภาวจยแหงชาตฉบบปจจบนไดนยามความหมายของการวจยไววา การวจย หมายถง การคนควาทมระบบแบบแผนเพอใหไดมามงความรทางสงคมศาสตร มนษยศาสตร โดยทการคนควาอยางมระบบแบบแผน หรอเรยกวากระบวนการวจย เรมจากการ สงเกต น าไปสการตงค าถาม การตงสมมตฐาน การออกแบบการทดลอง การเกบขอมล การวเคราะหขอมล การสรปผลและการน าเสนอ

ณรงค โพธพฤกษานนท (ณรงคโพธ พฤกษานนท, 2551) กลาววา การวจยหมายถงกระบวนการศกษาคนควาความจรง ความรทเราสงสย เพอหาค าตอบหรอขอเทจจรงทด าเนนไปอยางมระเบยบและเปนทยอมรบกนในทางวชาการดวยวธการทเชอถอไดเพอใหไดมามงค าตอบทถกตอง

ประทม ฤกษกลาง (ประทม ฤกษกลาง, 2538) กล าวว า การวจย เปน วธการแสวงหาความรข อ เท จ จร ง เพ อ อ ธบ ายป ญ ห าข อข อ งใจของปรากฎการณตางๆอยางมระบบระเบยบ โดยอาศยวธการทางวทยาศาสตร เพอใหใดค าตอบทนาเชอถอและใชอางองไดทวไป

มาเรยม นลพนธ (มาเรยม นลพนธ , 2553) กลาววา การวจยคอกระบวนการแสวงหาความรอยางเปนระบบเชอถอไดโดยอาศยกระบวนการทางวทยาศาสตรเพอตอบค าถามการวจย ผลทไดสามารถน าไปแกปญหาพฒนาองคความร

เอกนฤน บางทาไม (เอกนฤน บางทาไม และคณะ, 2558) ไดใหความหมาย การวจย คอ กระบวนการศกษาหาความร อยางเปนระบบ ขอเทจจรงของปรากฎการณตาง ๆ ประยกตกระบวนการทางวทยาศาสตรเพอใหไดมามงค าตอบโดยใชหลกของเหตผล อางองหลกการเพอหาขอสรปและน าไปใชอยางเปนประโยชนในการด าเนนการตาง ๆ

โดยสรป การวจย คอ การศกษาคนควา อยางเปนระบบระเบยบ เพอแสวงหาค าตอบส าหรบปญหา หรอค าตอบการวจยทก าหนด เพอแสวงหาความรให ม ว ธ ก ารท า งาน ให ม ๆ ม งก ารท า ให เก ดความกาวหนาทางวชาการหรอเกดประโยชนในทางปฏบต ดวยกระบวนการวทยาศาสตร ทมการวางแผนลวงหนาอยางม ระบบทกขนตอนการด าเนนงาน เพอใหผลการศกษาถกตองและเชอถอได

ความส าคญของการวจย

ด า น ค ว า ม ส า ค ญ ข อ ง ก า ร ว จ ย ใ นสถาบนอดมศกษา จากการศกษา พบวา บทบาทด า น ก า ร ว จ ย ข อ งส ถ า บ น อ ด ม ศ ก ษ าจ า กพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 เหนไดวา การวจยเปนภารกจส าคญทสถาบนอดมศกษาตองด าเนนการควบคกบภารกจดานอนๆ โดยอาจน ามาก าหนดเปนนโยบายเฉพาะของสถาบน และมการสงเสรมใหสามารถปฏบตภารกจนไดอยางมประสทธภาพ มงในประเดนน ไพฑรย (ไพฑรย สนลารตน, 2543)กลาววา ตามมาตรา 30 มงหมายความวา ผสอนจะตองมการวจยคนควาอยเสมอเพอท าใหผเรยนมความทนสมยอยตลอดเวลา โดยเหตน จงเหนได ชดเจนวา กระบวนการทางวชาการของการศกษาในระดบอดมศกษาทมความจ าเปนตองปรบปรงเปลยนแปลงและพฒนาไปในทศทางของการสราง การประยกต การวจยและการสงเสรมใหกระบวนการของการสรางความรขนในสงคมของเรามากยงขน นอกจากน ในการประชมระดบโลกเรอง “การอดมศกษาในศตวรรษท 21 : วสยทศนและการปฏบต”(World Declaration on higher Education

for the Twenty First Century Vision Action,1998) มงจดขนเมอป 2542 ณ ส านกงานของยเนสโก กรงปารส ไดขอสรปวา การวจยเปนพนธกจทส าคญของการศกษา เพราะสามารถท าใหเกดนวตกรรมและการพฒนาความรใหมๆขนมา และเปนการสรางความร ใหม การถายทอดและการวเคราะหความรควรจะท าเพอผลประโยชนของสงคม

วธการวจย ประชากรและกลมตวอยางทใชในการวจย ประชากร ในการศกษาครงน ไดแก บคลากร

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก มจ านวนประชากร จ านวน 178 คน เปนขาราชการพลเรอน พนกงานมหาวทยาลย พนกงานราชการ พนกงานพนธกจ ลกจางประจ าและลกจางชวคราว แบงออกเปน 2 กลม คอ

กลมท 1 บคลากรสายการสอน มจ านวน 121 คน กลมท 2 บคลากรสายสนบสนนการสอน ม

จ านวน 57 คน(ขอมลจากรายงานการประเมนตนเอง มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก ปการศกษา 2556)

ตวอยาง ในการคดเลอกกลมตวอยาง ผวจยก าห นดขนาดต วอย า งโดย ใชส ต รของ Taro Yamane (บญธรรม กจปรดาบรสทธ , 2548)โดยก าหนดใหมความคลาดเคลอนในการประมาณไมเกน 5 % ดวยระดบความเชอมน 95 % สามารถค านวณไดขนาดตวอยางอยางนอยจ านวน 124 ตวอยาง

การวจยในครงนเลอกสมตวอยางทเปนไปตามโอกาสทางสถต (Probability Sampling) โดยใชวธการสมตวอยางแบบหลายขนตอน (Multistage Sampling) โดย

ขนท 1 แบบการสมแบบเปนชนภม (Stratified Random Sampling) คอ แบงตามหนาท ไดแก บคลากรสายการสอนและบคลากรสายสนบสนน

ขนท 2 แบบการสมแบบแบงกลม (Cluster Random Sampling) โดยในแต ละหน าท ม การ

จดแบงประชากรเปนกลมหรอชนยอย ๆ คอ แบงตามสงกด คอ คณะ 3 คณะและ กอง 2 กองโดยก าหนดขนาดตวอยางในแตละสดสวน

ขนท 3 เล อกส ม โดยใชการส มอย างงาย (Simple Random Sampling) ใหครบตามจ านวนอยางนอย 124 ตวอยาง

การเกบรวบรวมขอมล ในการวจยคร งน ใชวธการรวบรวมขอมล

ชวงเวลาเดยว (Cross-sectional approach) โดยคณะผวจยน าแบบสอบถามไปใหกลมตวอยางตอบ จ านวน 124 ชด โดยเกบรวบรวมขอมล ดงน

1. เมอสรางเครองมอการวจยแลวเสรจ น าไปตรวจสอบความถกตองของเนอหาโดยผเชยวชาญ และทดลองน าแบบสอบถาม จ านวน 30 ชด มาทดสอบความเชอมนของแบบสอบถามโดยใชสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Chrobach’s Alpha Coefficient)

2. ด าเนนการเกบแบบสอบถามโดยคณะผวจย 3. เกบรวบรวมขอมลจากแบบสอบถามมา

ตรวจสอบความถกตอง และน าไปประมวลผลและวเคราะหขอมล

สถานทท าการทดลอง / เกบขอมล เกบขอมลจากบคลากรมหาวทยาลยเทคโนโลย

ราชมงคลลานนา พษณโลก เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจย แบงเปน 3 ตอน

ดงน ตอนท 1 ขอมลทวไปเกยวกบปจจยสวนบคคล

ของผตอบแบบสอบถาม ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา ระยะเวลาการท างานในมหาวทยาลยแหงน สงกด ต าแหนงงาน

ตอนท 2 ขอมลเกยวกบปจจยแรงจงใจภายใน ม งเปนปจจยทกระตนในการท างานวจย ไดแก ผลส าเรจในการท างานวจย การไดรบการยอมรบ ล ก ษ ณ ะขอ งงาน ว จ ย ท ท า ค ว าม ร บ ผ ด ชอ บ ความกาวหนาในหนาทการงาน ปจจยแรงจงใจ

ภายนอก ปจจยสขอนามย หรอปจจยทชวยลดความ ไมพงพอใจในการท างานวจย ไดแก นโยบายและการบรห ารงานว จยของหน วยงาน การพฒ นาการฝ กอบรม การ เล อนต าแหน งงาน เทคโนโลยททนสมย ความปลอดภยในการท างาน และการเพมคาตอบแทน ขอจะมระดบแรงจงใจใหเลอก 5 ระดบ โดยมความหมาย ดงน

นอยทสด หมายถง บคลากรมแรงจงใจทดในงานดานนนๆในระดบนอยทสด

นอย หมายถง บคลากรมแรงจงใจทดในงานดานนนๆในระดบนอย

ปานกลาง หมายถง บคลากรมแรงจงใจทดในงานดานนนๆในระดบปานกลาง

มาก หมายถง บคลากรมแรงจงใจทดในงานดานนนๆในระดบมาก

มากทสด หมายถง บคลากรมแรงจงใจทดในงานดานนนๆในระดบมากทสด

ต อ น ท 3 ข อ ม ล เก ย ว ก บ ป ญ ห า แ ล ะขอเสนอแนะ

เกณฑการใหคะแนนและการแปลความหมาย ตอนท 2 เปนค าถามทวดแรงจงใจในการ

ท างานงานวจย มหลกเกณฑการใหคะแนน ดงน นอยทสด ให 1 คะแนน นอย ให 2 คะแนน ปานกลาง ให 3 คะแนน มาก ให 4 คะแนน มากทสด ให 5 คะแนน

การแปลความหมาย ผลคะแนนทไดน ามาค านวณคะแนนเฉลย ได

น ามาแปลความหมายตามเกณฑดงน คะแนนเฉลยระหวาง 4.21–5.00 หมายถง

บคลากรมแรงจงใจในการท างานวจยในระดบมากทสด

คะแนนเฉลยระหวาง 3.41–4.20 หมายถง บคลากรมเจตคตทดในงานดานนนๆในระดบมาก

คะแนนเฉลยระหวาง 2.61–3.40 หมายถง บคลากรมแรงจงใจในการท างานวจยในระดบปานกลาง

คะแนนเฉลยระหวาง 1.81–2.60 หมายถง บคลากรมแรงจงใจในการท างานวจยในระดบนอย

คะแนนเฉลยระหวาง 1.00–1.80 หมายถง บคลากรมแรงจงใจในการท างานวจยในระดบนอยทสด

สถตทใชในการวเคราะห 1. ว เค ร าะห ห าค าค วาม เช อ ถ อ ได ข อ ง

แบบสอบถาม โดยใชสตรสมประสทธแอลฟาของครอนบาค (Chronbach’s Alpha Coefficient)

2. น า เสนอขอม ลท ว ไป โดย ใชสถ ต เช งพรรณนา แสดงความถ รอยละ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐาน

3. วเคราะห เปรยบเทยบแรงจงใจตอการท างานวจย จ าแนกตามตวแปรปจจยสวนบคคล โดยการทดสอบความแตกตางของประชากรสองกลม (t-test) และวเคราะหความแปรปรวนทางเดยว (one way ANOVA)

ตวแปรทศกษา ตวแปรอสระ (Independent Variable)

ไดแก เพศ อาย ระดบการศกษา ระยะเวลาในการท างาน สงกดและต าแหนง

ต ว แ ป รต าม (Dependent Variable) ไดแก แรงจงใจตอการท างานวจย ของบคลากรมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก จ าแนกออกเปน

แรงจงใจภายในจ าแนกออกเปน 5 ดาน คอ ดานผลส าเรจในการท างานวจย ดานการไดรบการ

ยอมรบ ดานลกษณะของงานวจยทท า ดานความรบผดชอบและดานความกาวหนาในหนาทการงาน

แรงจงใจภายนอก จ าแนกออกเปน 6 ดาน คอ ดานนโยบายและการบรหารงานของหนวยงาน ดานการพฒนาการฝกอบรม ดานการเลอนต าแหนงงาน

ดานเทคโนโลยททนสมย ดานความปลอดภยในการท างานและดานการเพมคาตอบแทน

ผลการวจย 1. แรงจงใจตอการท างานวจย ของบคลากร

มหาวท ยาล ย เทค โน โลย ราช ม งคลล านน า พษณโลก

การศกษาแรงจงใจตอการท างานวจย ของบคลากรมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก ท าการศกษาจ าแนกออกเปน แรงจงใจภายในและภายนอก พบวา บคลากรมแรงจงใจในตอการท างานวจยในภาพรวมอยในระดบปานกลาง คอ มคาเฉลยเทากบ 3.14 และคาเบยงเบนมาตรฐาน 0.54

โดยทภาพรวมบคลากรมแรงจงใจภายในตอการท างานวจยในภาพรวมอยในระดบมาก คอมคาเฉลยเทากบ 3.41 และคาเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.47 โดยทภาพรวมบคลากรมแรงจงใจภายนอกตอการท างานวจยในภาพรวมอยในระดบปานกลาง ค อม ค า เฉล ย เท ากบ 2.86 และค าเบยงเบนมาตรฐาน เทากบ 0.70

เมอพจารณาแรงจงใจภายในทสงผลตอการท างานวจย ของบคลากร พบวา บคลากรมแจงจงใจในดานความกาวหนาในหนาทการงาน มากทสด คอมระดบแรงจงใจในระดบมาก คอ มคาเฉลยเทากบ 3.91 คาเบยงเบนมาตรฐาน 0.64 รองลงมาคอ ดานลกษณะงานวจยทท า มงมระดบแรงจงใจในระดบมากเชนกน คอมคาเฉลยเทากบ 3.43 คาเบยงเบนมาตรฐานเทากบ 0.47

สวนแรงจงใจภายนอกทสงผลตอการท างานวจย ของบคลากร พบวา บคลากรมแจงจงใจในดานเทคโนโลยททนสมย มากทสด คอมระดบแรงจงใจในระดบปานกลาง คอมคาเฉลย เท ากบ 3.19 คาเบยงเบนมาตรฐาน 0.91 รองลงมาคอดานความปลอดภยในการท างาน มงมคาเฉลยเทากบ 2.99 คาเบยงเบนมาตรฐาน 0.77

ตารางท 1 แสดงคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานและระดบแรงจงใจตอการท างานวจย ของบคลากรมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก

ปจจยแรงจงใจทมตองานวจย คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ระดบแรงจงใจ

แรงจงใจภายใน ดานผลส าเรจการท างานวจย 3.36 0.70 ปานกลาง ดานการไดรบการยอมรบ 2.98 0.65 ปานกลาง ดานลกษณะของงานวจยทท า 3.43 0.62 มาก ดานความรบผดชอบ 3.38 0.47 ปานกลาง ดานความกาวหนาในหนาท การงาน 3.91 0.64 มาก ภาพรวมแรงจงใจภายใน 3.41 0.47 มาก แรงจงใจภายนอก ดานนโยบายและการบรหารงานของหนวยงาน 2.72 0.85 ปานกลาง ดานการพฒนาการฝกอบรม 2.98 0.73 ปานกลาง ดานการเลอนต าแหนงงาน 2.78 0.79 ปานกลาง ดานเทคโนโลยททนสมย 3.19 0.90 ปานกลาง ดานความปลอดภยในการท างาน 2.99 0.77 ปานกลาง ดานการเพมคาตอบแทน 2.64 0.90 ปานกลาง ภาพรวมแรงจงใจภายนอก 2.86 0.70 ปานกลาง ภาพรวมทงหมด 3.14 0.54 ปานกลาง

2. ศกษาปจจยสวนบคคลของบคลากรกบแรงจงใจตอการท างานวจย ของบคลากรมหาวทยาลย

เทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก

ตารางท 2 การทดสอบความแตกตางระหวางเพศกบแรงจงใจตอการท างานวจย

แรงจงใจ เพศ (คาเฉลย)

T-test ชาย หญง

แรงจงใจภายใน 3.15 3.51 -4.057** แรงจงใจภายนอก 2.71 2.92 -1.516 ภาพรวมทงหมด 2.92 3.22 -2.762**

** มระดบนยส าคญ 0.01

ในภาพรวมบคลากรเพศหญงมแรงจงใจในการท างานวจยแตกตางกบเพศชาย ทระดบนยส าคญ 0.01 โดยท คาเฉลยของเพศหญงเทากบ 3.22 และคาเฉลยของเพศชายเทากบ 2.92

เมอพจารณาแรงจงใจภายใน พบวา เพศหญงและเพศชายมแรงจงใจในการท างานวจยแตกตางกน

ทระดบนยส าคญ 0.01โดยท คาเฉลยของแรงจงใจภายใน เพศหญงเทากบ 3.51 และคาเฉลยของเพศชายเทากบ 3.15

เมอพจารณาแรงจงใจภายนอก พบวา เพศหญงและเพศชายมแรงจงใจในการท างานวจยไมแตกตางกนทระดบนยส าคญ 0.05

ตารางท 3 การทดสอบความแตกตางระหวางกลมอายกบแรงจงใจตอการท างานวจย

อาย แรงจงใจ

ภายใน ภายนอก ภาพรวม 25 – 34 ป 3.45 3.02 3.24 35 – 44 ป 3.49 2.81 3.15 45 – 54 ป 3.26 2.73 2.99 55 – 60 ป 3.47 2.78 3.12 Z-test 1.723 1.280 1.423

ในภาพรวมบคลากรทมกลมอายตางกนมแรงจงใจในการท างานวจยไมแตกตางกน ทระดบนยส าคญ0.05

ตารางท 4 การทดสอบความแตกตางระหวางระดบการศกษากบแรงจงใจตอการท างานวจย

ระดบการศกษา แรงจงใจ

ภายใน ภายนอก ภาพรวม อนปรญญาหรอเทยบเทา 2.90 2.45 2.68 ปรญญาตร 3.47 3.04 3.26 ปรญญาโท 3.37 2.77 3.08 ปรญญาเอก 3.49 2.86 3.18 Z-test 0.846 1.275 1.139

ในภาพรวมบคลากรทมระดบการศกษาตางกนมแรงจงใจในการท างานวจยไมแตกตางกนทระดบนยส าคญ 0.05

ตารางท 5 การทดสอบความแตกตางระหวางระยะเวลาการท างานกบแรงจงใจตอการท างานวจย

ระยะเวลาการท างาน แรงจงใจ

ภายใน ภายนอก ภาพรวม 1 – 5 ป 3.54 2.95 3.26 6 – 10 ป 3.41 2.91 3.16 11 – 15 ป 3.55 3.10 3.33 16 – 20 ป 3.30 2.66 2.98 มากกวา 20 ป 3.32 2.76 3.04 Z-test 1.379 1.228 1.535

ในภาพรวมบคลากรทมระยะเวลาการท างานตางกนมแรงจงใจในการท างานวจยไมแตกตางกน ทระดบนยส าคญ0.05

ตารางท 6 การทดสอบความแตกตางระหวางสงกดการท างานกบแรงจงใจตอการท างานวจย

สงกด แรงจงใจ

ภายใน ภายนอก ภาพรวม คณะวศวกรรมศาสตร 3.18 2.83 3.00 คณะบรหารธรกจฯ 3.66 2.90 3.29 คณะวทยาศาสตรฯ 3.33 2.72 3.03 กองการศกษา 3.47 3.00 3.23 กองบรหารทรพยกร 3.38 3.04 3.21 Z-test 3.159* 0.958 1.366

* มระดบนยส าคญ 0.05

ในภาพรวมบคลากรทมสงกดการท างานตางกนมแรงจงใจในการท างานวจยไมแตกตางกน ทระดบนยส าคญ0.05

เมอพจารณาแรงจงใจภายใน พบวา บคลากรทมสงกดการท างานตางกนมแรงจงใจในการท างาน

วจยแตกต างกน ท ระดบนยส าคญ 0.05 โดยทบคลากรคณะบรหารธรกจและศลปศาสตร มคาเฉลยของแรงจ งใจภ ายในส งท ส ด ค อ เท ากบ 3.66 รองลงมาคอ บคลากรกองการศกษา มคาเฉลยของแรงจงใจภายในสงทสด คอเทากบ 3.47

ตารางท 7 การทดสอบความแตกตางระหวางต าแหนงงานกบแรงจงใจตอการท างานวจย

ต าแหนงงงาน แรงจงใจ

ภายใน ภายนอก ภาพรวม ผบรหาร 3.08 2.45 2.76 อาจารย (ขาราชการ) 3.37 2.70 3.04 อาจารย (พนกงานมหาวทยาลย) 3.51 2.92 3.23 อาจารย (พนกงานพนธกจ) 3.26 2.68 2.97 พนกงานสายสนบสนน (พนกงานราชการ) 3.90 3.93 3.91 พนกงานสายสนบสนน (พนกงานพนธกจ) 3.62 3.03 3.32 พนกงานสายสนบสนน (ขาราชการ) 3.27 2.86 3.07 Z-test 1.544 1.318 1.415

ในภาพรวมบคลากรทมต าแหนงงานตางกนมแรงจงใจในการท างานวจยไมแตกตางกน ทระดบนยส าคญ0.05

สรปผลการวจย แรงจงใจโดยรวมตอการท างานวจยอยระดบ

ปานกลาง มงมแรงจงใจภายในตอการท างานวจยอยในระดบมาก โดยพบวาดานความกาวหนาในหนาทการงานเปนแรงจงใจภายในทมผลมากทสด นนแสดง

วาบคลากรท างานวจยเพราะวางานวจยมผลตอความกาวหนาในการท างาน มงสอดคลองกบ คณธวลย (คณธวลย ศภรตนาภรกษ, 2554) สวนแรงจงใจภายนอกตอการท างานวจยอยในระดบปานกลาง โดยทบคลากรมแรงจงใจในดานเทคโนโลยททนสมยมากทสด นนแสดงเทคโนโลยททนสมยมผลตอการท างานวจยของบคลากร มงสอดคลองกบ สวรรณ (สวรรณ พรหมเขต, 2558) ไดศกษาไวเชนกน

เพศทแตกตางกนของบคคลท าใหมแรงจงใจในการท างานวจ ยแตกต างกน ม งสอดคลองก บ นพวรรณและคณะ(นพวรรณ รนแสง และคณะ , 2555) ไดศกษาไวเชนกน

ใน ขณ ะท ก ล ม อ าย , ระด บ ก ารศ ก ษ า , ระยะเวลาการท างานและต าแหนงงานทตางกนของบคคลท าใหแรงจงใจในการท างานไมแตกตางกน ทงนอาจเนองจากความตองการของมนษยทไมมทสนสด ไมวาจะเปนชวงอายใด ระดบการศกษาใด ท างานมานานเทาใดและอย ในต าแหน งใดเม อกลาวถงความตองการทจะพฒนาตนเองในรปของผลงานศกษาวจยจะชวยยกฐานะทางสงคมผของท าวจยใหเปนผร ผช านาญในศาสตรศลปตามทตนถนด สอดคลองกบความหมายของการศกษาวจยของส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต, 2555) ทกลาววา การศกษาวจย หมายถง การคนควาหาความร ความจรงอยางมระบบ ตามระเบยบแบบแผนและวธการวจยทเปนยอมรบในแตละศาสตรทเกยวของเพอใหไดมงองคความรใหม ทใชแกปญหาปรบปรงและพฒนากจกรรมตางๆ หรอเพอการตดสนใจทมประสทธภาพ หรอเพอน าไปตงกฎทฤษฎ ทอธบายปรากฏการณตางๆ ไดอยางนาเชอถอเปนทยอมรบทางวชาการและวชาชพของประชาคมวจย มงสอดคลองกบ สวรรณ (สวรรณ พรมเขต, 2556) ไดศกษาไวเชนกน

กตตกรรมประกาศ งานวจยนไดรบทนอดหนนจากมหาวทยาลย

เทคโนโลยราชมงคลลานนา ภายใตโครงการสงเสรมการผลผล ต งานว จ ย มท ร .ล าน นา ป ระจ าปงบประมาณ 2557 ประเภททน R2S (Research for supporting staff)

เอกสารอางอง คณธวลย ศภรตนาภรกษ. (2554). แรงจงใจทมผล

ตอพฤตกรรมการท าวจยของบคลากรมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร. การคนควาอสระปรญญาบรหารธรกจมหาบณฑต คณะบรหารธรกจ. มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร.

ณรงค โพธ พฤกษานนท. (2551). ระเบยบวธวจย. พมพครงท 5. กรงเทพฯ : เอกมเปอรเนท จ ากด.

นพวรรณ รนแสง และคณะ. (2555). ปจจยทสงผลตอการท างานวจยของบคลากรสายสนบสนนของโรงพยาบาลธรรมศาสตรเฉลมพระเกยรต. สบคนจาก http://www.hospital. tu.ac.th/PlanTUHosWeb/data/Project%20Research/research_2555/5530007.pdf.

บญธรรม กจปรดาบรสทธ. (2548). เทคนคการสรางครองมอรวบรวมขอมลส าหรบการวจย. กรงเทพฯ: B&B Publishing.

ประทม ฤกษกลาง. (2538). ปจจยทมอทธพลตอความผกพนตอองคการและผลการปฏบตงานของ อาจารยมหาวทยาลยเอกชน. วทยานพนธปรญญาการศกษาดษฎบณฑต: มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร.

พชรพร ครองยทธ. (2549). แรงจงใจและการสนบสนนจากองคกรทมผลตอการปฏบตงานของ คณะกรรมการประสานงานสาธารณสขระดบอ าเภอจงหวดขอนแกน. วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต. สาขาการบรหารสาธารสข. บณฑตวทยาลย. มหาวทยาลยขอนแกน.

พรทพย สตยะ. (2550). ปจจยจงใจในการท างานของพนกงานธนาคารกรงไทย จากด (มหาชน) สาขาในอ าเภอเมองเชยงใหม. การคนควาแบบอสระบรหารธรกจมหาบณฑต สาขาการบรหารธรกจ, บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม.

พระราชบญญตมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล พ.ศ.2548. (2548). ราชกจจานเบกษา. 1น.

ไพฑรย สนลารตน. (2543). รายงานการวจย เอกสาร เรอง การพฒนากระบวนการเรยนรใน ระดบบณฑตศกษา โครงการเอกสารเกยวกบการปฏรปการเรยนการสอน ระดบอดมศกษา. กรงเทพฯ : ทบวงมหาวทยาลย.

มาเรยม นลพนธ. (2553). วธวจยทางการศกษา. พมพครงท 5. นครปฐม: โรงพมพ มหาวทยาลยศลปากร.

ศภลกษณ ตรสวรรณ. (2548). แรงจงใจในการปฏบตงานของครในสถานศกษาสงกดส า นกงาน เขตพนทการศกษาสมทรสงคราม. สารนพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต. สาขาการบรหารการศกษา. บณฑตวทยาลย. มหาวทยาลยศลปากร.

ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. (2555). จรรยาวชาชพวจยและแนวทางปฏบต. พมพครงท 2. โรงพมพแหงจฬาลงกรมหาวทยาลย. กรงเทพฯ.

สวรรณ พรมเขต.(2556). ปจจยทมผลตอแรงจงใจในการท าวจยของอาจารยมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย. วารสารสาระคาม. ปท 4 ฉบบท 2 (2556), 26-38.

สวรรณ พรหมเขต. (2558). แรงจงใจในการพฒนาตนเองดานการท าวจยของบคลากรสายวชาการมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย. วารสารวจยมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย. 7(2), 68-80.

เสนาะ ตเยาว. (2546). การบรหารจดการ. พมพครงท 3. กรงเทพฯ:ไทยพฒนาพานช.

เอกนฤน บางทาไมและคณะ (2558). ความรเบองตนเกยวกบการจย. http://www.sc.su. ac.th/knowledge/research.pdf.

Herzberg, F., Mausner B. and Snyderman B. (1959). The Motivation to Work. (2nd ed.). New York. John Wiley and Sons., 113-115).

Vroom, Victor. (1995). Work and Motivation. Revised Edition, Jossey-Bass Classics.

การพฒนาวฒนธรรมคณภาพ ของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนาพษณโลก

Development of Quality Culture in Rajamangala University of Technology Lanna Phitsanulok

วยกร เกตนอย1* และ สรยพร ใหญสงา2 Wayukorn Katenoi1* and Sureeporn Yaisa-nga2

1,2 คณะบรหารธรกจและศลปศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก อ าเภอเมอง จงหวดพษณโลก 1,2 Faculty of Business Administration and Liberal Arts, Rajamangala University of Technology Lanna, Phitsanulok * Corresponding author e-mail: wave_d58@hotmail.com

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงค เพอศกษาสภาพการณของวฒนธรรมคณภาพภายใน ของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

ลานนา พษณโลก และเพอสรางกลยทธการพฒนาวฒนธรรมคณภาพภายใน ของมทร.ลานนา พษณโลก ขอมลความคดเหนจากคณาจารยและบคลากรของมหาวทยาลยจ านวน 104 คนโดยใชแบบส ารวจ และการสมภาษณผบรหารของมหาวทยาลย จ านวน 19 คน วเคราะหเชงสถตเพอหาคารอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน การสมภาษณใชการวเคราะหเนอหา โดยขอมลทงสองสวนถกน ามาใชในการวเคราะห SWOT และการจดท ากลยทธการพฒนาวฒนธรรมคณภาพขององคกร ผลการศกษาสรปไดดงน

1. ความคดเหนโดยรวมของคณาจารยและบคลากรสวนใหญ เกยวกบสภาพการณปจจบน ของ วฒนธรรมคณภาพภายในของมทร.ลานนา พษณโลก อยในระดบเหนดวยปานกลาง โดยมคาเฉลยรวมเทากบ 3.17 เมอ

พจารณาเปนรายดานพบวา มตดานความมงมนของผบรหารเฉลยเทากบ 3.38 มตดานการวางแผน โดยมคาเฉลยเทากบ 3.21 มตดานการพฒนาบคลากร โดยมคาเฉลยเทากบ 3.32 มตดานการท างานเปนทมโดยมคาเฉลยเทากบ 3.30 และมตดานการจดระบบบรหารและสารสนเทศโดยมคาเฉลยเทากบ 3.28

2. กลยทธการพฒนาวฒนธรรมคณภาพ ทไดจากการสมภาษณแนวคดจากผบรหารระดบกลาง 19 คน ใน 5 ดาน คอ ดานบคลากร ดานองคกร ดานการด าเนนงานขององคกร ดานปจจยภายนอก และดานบรหารจดการ ซงก าหนดเปนกลยทธได 4 กลยทธ คอ กลยทธดานการพฒนาบคลากร กลยทธดานการพฒนาองคกร กลยทธดานการพฒนากระบวนการด าเนนงาน และกลยทธดานการพฒนาสงสนบสนนการด าเนนงาน

ค าส าคญ: วฒนธรรมคณภาพ

Abstract This research aims to survey current situation of quality culture in Rajamangala University of Technology

Lanna (RMUTL), Phitsanulok Campus and to find strategies to develop quality culture in RMUTL Phitsanulok Campus. Data were collected from 109 faculty staff and personnel using questionnaire and from interviewing 19 administrators of the university. Surveyed data were analyzed statistically for percentage, means and standard deviation, whereas data from interview were analyzed by content analysis. Results from both parts were then used for SWOT analysis and draft strategies for development of quality culture in RMUTL Phitsanulok Campus. The study yields the following main results.

1. Overall opinion of faculty staff and personnel about current situation of RMUTL Phitsanulok quality culture was in medium level with average means of 3.17. Considered by aspects, it

was found that administratiors’ contribution had average mean of 3.38; planning aspect had an average mean of

3.21; personnel development aspect had an average mean of 3.32; team work aspect had an verage men of 3.30; and management and information system aspect had an average men of 3.28.

2. Quality culture strategies gained from content analysis of 19 middle-level administrators consisted of 5 strategies: personnel, organization, operation, external factors, and management strategies which able to set 4 developmental strategies: personnel, organization, procedure, and operation support.

Keywords: quality culture

บทน า การพฒนาประเทศใหเจรญกาวหนา สามารถ

เขาสการแขงขนในเวทโลกจ าเปนตองมกระบวนการจดการศกษาของประเทศใหมมาตรฐานท งในระ ด บ ป ระ เท ศ ก า รป ระ ก น ค ณ ภ าพ จ ง เป นกระบวนการทส าคญยงกจกรรมหนงทสถานศกษาตองด าเนนการควบคไปกบการบรหารสถานศกษาเพราะการประกนคณภาพ (Quality Assurance) คณภาพของผเรยนจะมคณภาพเปนไปตามเปาหมายของหลกสตร มาตรฐานการศกษาของชาต และสอดคลองกบ เจตนารมณ ของพระราชบญญ ตการศกษาแหงชาต รวมถงใหมส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา ท าหนาทประเมนคณภาพภายนอก โดยการประเมนผลการจดการศกษาของสถานศกษา

การด าเนนการประกนคณภาพการศกษา จงเปนการด าเนนงานทสอดคลองกบกระแสหลกของสงคม ทตองการเปลยนเปนสงคมคณภาพ (quality society) ซงการด าเนนการตาง ๆ ของทกภาคสวนของสงคมตองเนนใหเกดระบบคณภาพสงคมยงตองการระบบอดมศกษาทเปดโอกาสใหผมสวนไดสวนเสยมสวนรวม (participation) มความโปรงใส (transparency) และมความรบผดชอบซงตรวจสอบได (accountability) ตามหลกธรรมาภบาล โดยส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) ไดมนโยบายท ในการพฒนาสถานศกษาในสงกด ใหสามารถด าเนนการประกนคณภาพการศกษาอยางเปนระบบและตอเนอง

การด าเนนการประกนคณภาพการศกษาระดบอดมศกษานน มงสงเสรมใหเกด"วฒนธรรมคณภาพ" ในสถาบนอดมศกษา ค าวา“วฒนธรรม” ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานพ.ศ. 2545 ไดใหความหมายไววา หมายถง สงทท าใหเจรญงอกงามแกหมคณะ หรอ วถชวตของหมคณะ หรอพฤตกรรม และสงทคนในหมผลตสรางขน ดวยการเรยนรจากกนและกน และรวมใชอยในหมพวกของตน สวนค าวา“คณภาพ”นน หมายถง ลกษณะความดหรอลกษณะประจ าบคคล หรอสงของ “วฒนธรรมคณภาพ” หมายถง พฤตกรรมในการปฏบตงานหรอการด าเนนชวตของบคลากรทกคนทกหนวยในสถาบน ไมวาตนจะรบผดชอบหรอปฏบตงาน หรอปฏบตภารกจใดกตาม ทกคนจะค านงถง หรอตองการท าใหไดผลงานทดไวดวยเสมอ

“วฒนธรรมคณภาพ” เปนเรองความมงมนขององคกร ตอการพฒนาตามทก าหนดไวใหประสบความส าเรจ หากไมส าเรจแสดงวาองคกรบกพรองในเรองของวฒนธรรมคณภาพ หรอกลาวอกนยหนงไดวา องคกรเกดความผดปกตในการปฏบตหนาท (Yorke, 2000) ซงหากองคกรตองการความส าเรจดงกลาว จ าเปนตองมการเปลยนแปลงวฒนธรรมองคกรของตน ไปสสงทเรยกวาวฒนธรรมคณภาพ(Viljoen and Van Waveren, 2008) แตกอนทจะเปลยนแปลงวฒนธรรมองคกรกตองมการตรวจสอบระดบวฒนธรรมคณภาพในองคกรเสยกอน ซงการรบรถงสถานการณปจจบนของวฒนธรรมคณภาพดงกลาว จะมสวนชวยใหผบรหารสามารถก าหนดกล

ยทธการด าเนนงานท เหมาะสม (Tang, Aoieong and Tsui, 2009)

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก เปนสถาบนอดมศกษาทจดตงขนเพอท าหนาทในการผลตและพฒนาบคลากรดานวชาชพ เพอใหมบคลากรทางดานวชาชพทมคณภาพเขาสตลาดแรงงาน การด าเนนการจดการศกษาของมหาวทยาลยฯ มลกษณะเปนสถาบนอดมศกษาเฉพาะทาง คณภาพการศกษาจงเปนสงส าคญทมหาวทยาลยฯ ตระหนกถงความส าคญ และความจ าเปนในการพฒนา ทงคณภาพการศกษาและมาตรฐานของสถาบน เพอรองรบการประเมนคณภาพทงภายใน และภายนอกสถาบน และไดด าเนนการประกนคณภาพการศกษามาอยางตอเนอง โดยมการจดระบบการประกนคณภาพการศกษาภายในตามกฎกระทรวงศกษาธการ วาดวยระบบ หลกเกณฑ และวธการประกนคณภาพการศกษาภายในสถานศกษา ระดบอดมศกษา พ.ศ.2553 และด าเนนการตามระบบอยางครบถวน

เพอใหการด าเนนงานการพฒนาคณภาพการจดการศกษาของมหาวทยาลยฯ เปนไปอยางมประสทธภาพและประสทธผล ผวจยจงไดเหนความจ าเปนของการศกษาและพฒนากลยทธการพฒนาวฒนธรรมคณภาพการศกษา ของมหาวทยาลย

เทคโนโลย ราชมงคลล านนา พษณ โลก โดยมเป าหมายเพ อให เกดวฒนธรรมคณ ภาพขนในมหาวทยาลยฯ ซงขอมลทไดจากการวจย จะเปนองคความรทเปนประโยชนเพอน าไปใชก าหนดแนวทางในการพฒนางานและพฒนาบคลากร เพอสงเสรมใหบคลากรมเจตคตทดตอการประกนคณภาพ เพอใหสามารถปฏบตงานประจ าใหเกดผลอยางมคณภาพ อนจะกอใหเกดความยงยน เปนวฒนธรรมคณภาพของมหาวทยาลยฯ ตอไป

วตถประสงคของการวจย 1.เพอศกษาสภาพการณของวฒนธรรม

คณภาพภายในของมทร.ลานนา พษณโลก 2.เพอจดท ากลยทธการพฒนาวฒนธรรม

คณภาพภายในของมทร.ลานนา พษณโลก

ขอบเขตของโครงการวจย การวจยครงนเปนการวจยเชงส ารวจ เกยวกบ

สภาพการณปจจบนของวฒนธรรมคณภาพในมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก และน าขอมลสภาพการณมาจดท ากลยทธการพฒนาวฒนธรรมคณภาพของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก โดยกระบวนการมสวนรวม

กรอบแนวคด

กระบวนการ

ขบเคลอน

วฒนธรรมคณภาพ

ดวยพลงของทกภาคสวน

ดวยการท างานตอเนองผานวงจรคณภาพ (PDCA))

การบรหารจดการ

ทมคณภาพ บคลากรคณภาพ บณฑตคณภาพ

พรอมกาวสการมคณภาพระดบสากล

มหาวทยาลยคณภาพทประกนความส าเรจ

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

การวจยครงนใหประโยชนใน 3 ประเดนส าคญดงน

1. ดานองคกร งานวจยนท าใหทราบถง สภาพการณปจจบนของวฒนธรรมคณภาพ

ภายในของมทร.ลานนา พษณโลก 2. ดานกลยทธ งานวจยนท าใหไดแนวทาง ในการก าหนดกลยทธการพฒนาวฒนธรรม

คณภาพภายในของมทร.ลานนา พษณโลก 3. ดานบคลากร งานวจยนท าใหบคลากร โดยเฉพาะสายสนบสนน ไดแนวทางในการ

ด าเนนงานวจยสถาบนในลกษณะ R2R (Routine to Research) เพอพฒนางาน พฒนาตนเอง และพฒนาองคกร

วธด าเนนการวจย

ขนตอนท 1 ศกษาสภาพการณ คณ ภาพการศกษา ของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พษณโลก โดยการสอบถามคณาจารยและบคลากรของมหาวทยาลยฯ จ านวน 120 คน ดวยแบบสอบถามความคดเหนเกยวกบการด าเนนงานของมหาวทยาลยฯ ในดานความมงมนของผบรหาร ดานการวางแผนคณภาพ ดานการพฒนาบคลากรดานการท างานเปนทม ดานการจดระบบบรหารและสารสนเทศ โดยใชการประมาณคา 5 ระดบ

ขนตอนท 2 ศกษาแนวทางในการพฒนาวฒนธรรมคณภาพ โดยการสมภาษณผบรหารระดบหวหนาสาขา หวหนาหลกสตร รองผอ านวยการ และหวหนางาน จ านวน 19 คน ใน 5 ประเดนหลก คอ ดานบคลากร ดานองคกร การด าเนนงานขององคกร ปจจยภายนอก และขอคดเหนเกยวกบการบรหารจดการ

ขนตอนท 3 ประมวลขอมลจากแบบสมภาษณ โดยใชการวเคราะห เนอหา (Content Analysis)

เพอน ามาจดท ารางกลยทธการพฒนาวฒนธรรมคณภาพการศกษาของมหาวทยาลยฯ

ขนตอนท 4 ตรวจสอบรางกลยทธทพฒนาขน โดยการใหกลมตวอยางกลมท 1 แสดงความคดเหนเกยวกบรางกลยทธ

ขนตอนท 5 ปรบปรงกลยทธตามผลการแสดงความคดเหน เพอใหไดกลยทธทเหมาะสม

ประชากรและกลมตวอยาง 1.หวหนาสาขาวชา หวหนาหลกสตร รอง ผอ านวยการ และหวหนางานตาง ๆ ของมทร.

ลานนา พษณโลกจ านวน 19 คน 2.คณาจารยและบคลากรของมทร.ลานนา

พษณโลก จ านวน 120 คน

เครองมอทใชในการศกษา 1.แบบส ารวจความคด เห น เก ย วกบการ

ปฏบตงานดานการประกนคณภาพการศกษาภายใน 2.แบบสมภาษณ ความคดเหน เกยวกบการ

ปฏบตงานดานการประกนคณภาพการศกษา

การวเคราะหและประมวลผลขอมล 1. ขอมลจากแบบสอบถามคณาจารยและ บคลากร ว เคราะหหาคารอยละ และหา

คาเฉลย 2. ขอมลจากการสมภาษณผบรหาร ใช วธการวเคราะหเนอหา (Content analysis)

เพอวเคราะหหาประเดนหลก เกยวกบคณภาพการศกษาและวฒนธรรมคณภาพขององคกรในดานบคลากร ดานองคกร ดานการด าเนนงานขององคกร ดานปจจยภายนอก และดานบรหารจดการ

3. น าผลทไดมาใชในการจดท ารางกลยทธการพฒนาวฒนธรรมคณภาพ

ผลการวจย ผลการวจยเพอส ารวจสภาพการณของ

วฒ นธรรมคณ ภาพภายใน ของมทร .ล านนา พษณโลก และแนวทางในการก าหนดกลยทธการพฒนาวฒนธรรมคณภาพภายใน มทร.ลานนา พษณโลก ไดผลการศกษาซงสามารถแบงไดเปน 2 ประเดนหลกตามวตถประสงคของการศกษา ดงน

1.สภาพการณปจจบนของวฒนธรรมคณภาพภายใน ของมทร.ลานนา พษณโลก ประมวลจากความคด เหนของคณ าจารยและบคลากรของมหาวทยาลยฯ

2.กลยทธในการพฒนาวฒนธรรมคณภาพ ภายใน มทร.ลานนา พษณโลก ประมวลจาก

ส มภ าษณ บ คล ากรผ บ รห ารระด บ กลางของมหาวทยาลยฯ

สภาพการณปจจบนของวฒนธรรมคณภาพภายในมทร.ลานนา พษณโลก

สภาพการณปจจบนของวฒนธรรมคณภาพภายในมทร.ลานนา พษณ โลก ส ารวจจากกลมคณาจารยและบคลากรของมทร.ลานนา พษณโลก โดยใชเครองมอแบบส ารวจ ซงผวจยไดพฒนาขอค าถามขนจากกรอบแนวคดทไดจากงานวจยตาง ๆ (สมหญง ลมลพกตร, 2545; เยาวลกษณ มหาสทธวฒ น และปณ ณ ธร ชชวรตน , 2550; ปรชญ า เวสารชช, 2555; ปรยาภรณ โพธบณฑต, 2555) ผลการส ารวจในสวนท 1 มดงน

ขอมลทวไปเกยวกบผตอบแบบส ารวจ จากแบบส ารวจทไดรบคนมาทงหมด 104 ชด

หรอคดเปนรอยละ 86.67 ของจ านวนแบบส ารวจทจดสงไปทงหมด 120 ชด สรปขอมลไดดงตอไปน

ดานหนวยงานทสงกดของผตอบแบบส ารวจพบวาสงกดส านกงานรองอธการบดจ านวน 2 คน หรอรอยละ 1.9 สงกดกองการศกษาจ านวน 19 คนหรอรอยละ 18.3 สงกดกองบรหารทรพยากรจ านวน 28 คนหรอรอยละ 26.9 สงกดคณะวทยาศาสตรและ

เทคโนโลยการเกษตรจ านวน 22 คนหรอรอยละ 21.2 สงกดคณะบรหารธรกจและศลปศาสตรจ านวน 2 1 ค น ห ร อ ร อ ย ล ะ 2 0 .2 แ ล ะ ส ง ก ด ค ณ ะวศวกรรมศาสตรจ านวน 12 คนหรอรอยละ 11.5

ดานสายงานของผตอบแบบส ารวจ พบวาเปนบคลากรสายวชาการจ านวน 55 คน หรอรอยละ 52.9 และบคลากรสายสนบสนนจ านวน 49 คนหรอรอยละ 47.1

ดานสถานการณเปนกรรมการคณภาพของหนวยงานทสงกดของผตอบแบบส ารวจ พบวาเปนกรรมการจ านวน 31 คน หรอรอยละ 29.8 และไมไดเปนกรรมการจ านวน 73 คนหรอรอยละ 70.2

ระดบความคดเหนเกยวกบการปฏบ ตงานประกนคณภาพการศกษาภายในของมทร.ลานนา พษณโลก

ในด าน ระด บความค ด เห น เก ย วก บการปฏบตงานประกนคณภาพการศกษาภายใน ของมทร.ลานนา พษณโลก มการส ารวจใน 5 ดาน โดยภาพรวมพบวา คณาจารยและบคลากรเหนดวยปานกลางเก ยวกบการปฏ บ ต งานประกนคณ ภาพการศกษาภายใน (คาเฉลย = 3.17)

มตดานความมงมนของผบรหาร พบวา คณาจารยและบคลากรของมทร.ลานนา

พษณโลก มความคดเหนในมตดานความมงมนของผบรหารในระดบปานกลาง โดยมคาเฉลยรวมท 3.38

มตดานการวางแผนคณภาพ พบวาคณาจารยและบคลากรของ มทร.ลานนา

พษณโลก มความคดเหนในมตดานการวางแผนคณภาพในระดบปานกลาง โดยมคาเฉลยรวมท 3.21

มตดานการพฒนาบคลากร พบวา คณาจารยและบคลากรของมทร.ลานนา

พษณ โลก มความคดเหน ในมตด านการพฒนาบคลากรในระดบปานกลาง โดยมคาเฉลยรวมท 3.32

มตดานการท างานเปนทม พบวา คณาจารยและบคลากรของมทร.ลานนา

พษณโลก มความคดเหนในมตดานการท างานเปนทมในระดบปานกลาง โดยมคาเฉลยรวมท 3.30 ดงรายละเอยดในตารางท

มตดานการจดระบบบรหารและสารสนเทศ พบวา คณาจารยและบคลากรของมทร.ลานนา

พษณโลก มความคดเหนในมตดานการจดระบบบรหารและสารสนเทศในระดบปานกลาง โดยมคาเฉลยรวมท 3.28

แนวคดเก ยวกบการปฏบต งานประกนคณภาพภายในของมทร.ลานนา พษณโลก

การประมวลแนวคดเกยวกบการปฏบตงานประกนคณภาพการศกษาภายใน ของมทร.ลานนา พษณโลก ไดจากการสมภาษณผบรหารระดบกลางใน 5 ดาน คอ ดานบคลากร ดานองคกร ดานการด าเนนงานขององคกร ดานปจจยภายนอก และดานบรหารจดการ รายละเอยดของผลการวเคราะหเนอหาจากค าใหสมภาษณมดงน

1.มตดานบคลากร 1.1 การจดทมด าเนนงานคณภาพใน

หนวยงาน พบวาหนวยงานมการก าหนดผรบผดชอบใน

งานประกนคณ ภาพ โดยพ จารณ าจากความเหมาะสม ความถนด ความรบผดชอบในงานทดแล ความสามารถและความเชยวชาญของบคคล มการแตงต งคณะกรรมการการประกนคณภาพของหนวยงาน และมการจดประชมบคลากรทกคนในหนวยงานเกยวกบงานประกนคณภาพ เพอชแจงการด าเนนงานตามกระบวนการทไดจดท าไวในแตละรอบการท างาน และมการจดประชมเพอตดตามผลการด าเนนงานของคณะกรรมการประกนคณภาพ

1.2 การพฒนาทมงานคณภาพ พบวาหนวยงานมการพฒนาทมงานคณภาพ

โดย

1) สรางเสรมทศนคตทดตอการท างาน ประกนคณภาพและโนมนาวใหบคลากรเหนถง

ความส าคญและความจ าเปนของงานประกนคณภาพ 2) ใหความร ความเขาใจ ชแจงตวบงชการ ด าเนนงานทเกยวของกบงานประกนคณภาพ

ใหกบบคลากรไดทราบ ในรปแบบการบรรยาย อธบายยกตวอยางการท างานตางๆทไดปฏบต ปญหาอปสรรค และวธการแกไข และสงเสรมและสนบสนนใหบคลากรไปอบรมเกยวกบการประกนคณภาพตามความเหมาะสม

3) ใหบคลากรทความเชยวชาญและ ช านาญงานประกนเปนพเลยงและถายทอด

องคความรทถกตองใหกบอาจารยเพอจะไดท างานไดอยางตอเนองและเปนไปในทศทางเดยวกน

4) จดประชมบคลากรเพอน าขอผดพลาด มาปรบปรง และพฒนาใหดยงขนในแตละรอบ

การประเมน 5) สนบสนนงบประมาณด าเนนการตาม ความเหมาะสม 1.3 ปญหาอปสรรคทพบในสวนทเกยวของ

กบทมด าเนนงานคณภาพ พบวา ปญหาทหนวยงานบนในสวนของทมงาน

คณภาพ มดงน 1) ภาระงานของอาจารยมจ านวนมาก 2) บคลากรมจ านวนจ ากด ไมเพยงพอ 3) ขาดบคลากรทมความร ความเขาใจและ

ความเชยวชาญในเกณฑประกนคณภาพอยางแทจรง ความเขาใจหลกฐานเกยวกบงานประกนคณภาพ และการจดเกบเอกสารทด

4) โครงการ/กจกรรมทจะตอบตวชวดไมไดรบการอนมต และงบประมาณมจ ากด

5) มการเปลยนแปลงของตวบงช 6) ขอมลสนบสนนสวนกลางมความลาชา 1.4 ขอเสนอแนะอนๆ เกยวกบการพฒนาบคลากรใน

ดานการประกนคณภาพการศกษาโดยรวม

หนวยงานใหขอเสนอแนะในดานการพฒนาทมงานคณภาพ ดงน

1) การจดการอบรมใหความรในการประเมน ทกองคประกอบ ทกตวบงชใหกบบคลากรโดย

ผทมความเชยวชาญ รวมถงรวบรวมปญหาของแตละสวนงานและน ามาปรบปรง

2) การมทมพเลยงงานประกนคณภาพ 3) การจดใหงานประกนคณภาพเปนพนธกจ ของบคลากรทตองมการประเมนคะแนนผล

การปฏบตงานเพอเลอนขนเงนเดอน 4) การสรางความตระหนก สงเสรม สนบสนน ใหบคลากรมความรและใหเหนความส าคญของ

งานประกนคณภาพ 5) การมเจาหนาทรบผดชอบงานประกน โดยตรง 2.มตดานองคกร 2.1 แนวทางการพฒนาคณภาพในหนวยงาน พบวา หนวยงานมแนวทางในการพฒนา

คณภาพภายใน ดงน 1) ส งเสรมและสนบสน น ให บ คลากรใน

หนวยงานตระหนกถงคณคา ความส าคญของการมสวนรวมในงานประกนคณภาพ และสรางจตส านกใหบคลากรมององคกรเปนทตง

2) ส ง เส ร ม ให บ ค ล ากร ได ม ก ารพ ฒ น าประสบการณในวชาชพและงานประกนคณภาพ

3) จดประชมผเกยวของ เพอก าหนดภารกจ วางแผนการด าเนนงาน ชแจงงานประกนคณภาพ การสรปการด าเนนงานในรอบระยะเวลา

4) สรางลกษณะนสยในการจดเกบขอมลทเกยวของกบงานประกนคณภาพอยางสม าเสมอ

5) จดบคลากรให เพยงพอตองานประกนคณภาพ

6) สงเสรมใหบคลากรทกระดบเขาใจถงการเปลยนแปลงวฒนธรรมการท างาน

7) ด าเนนงานตามแนวทางของงานประกนคณภาพ โดยเฉพาะจดการเรยนการสอนและจดหา

ครภณฑใหเพยงพอตอความตองการใชในการพฒนาวชาชพของนกศกษา

2.2 การพฒนาองคกรในการด าเนนงานประกนคณภาพ

พบวา หนวยงานมแนวทางในการพฒนาองคกรเพอด าเนนงานคณภาพภายใน ดงน

1) สนบสนนใหองคกรเกดการเรยนรในการด าเนนคณภาพการศกษาและระบบการจดเกบขอมลทเกยวของ

2) พฒนาบคลากรใหเปนผเชยวชาญและเพมพนความรใหพรอมส าหรบงานประกนคณภาพ

3) สงเสรมใหบคลากรในองคกรไดม ความรถงระบบคณภาพ การด าเนนงาน ชแจงตวบงชและเกณฑการประกนคณภาพ

4) จดประชมชแจงรวมแสดงความคดเหน เสนอปญหา แนวทางการแกไขปญหา

5) จ ด ต ง ค ณ ะ ท า ง า น แ ล ะ ส บ เป ล ย นคณะท างาน เพอใหทกคนมสวนรวมในงาน

6) สงเสรมการท างานเปนทม และท างานประกนคณภาพอยางตอเนอง

7) จดการเรยนการสอนทมคณภาพและ จดหาครภณฑใหเพยงพอ

8) การสรางความรวมมอของบคลากร บนพนฐานความเขาใจและยนด มความคดทจะปรบปรงงานรวมทงการมจดยนของหนวยงานทชดเจน มใชการท างานเฉพาะนโยบายจากสวนกลาง

9) การสรางจตส านกใหบคลากรรกองคกรและท าใหเหนเปนรปธรรม

2.3 ปญหาอปสรรคทพบในสวนทเกยวของกบการด าเนนงานประกนคณภาพ พบวา หนวยงานมปญหาในการด าเนนงาน

คณภาพภายใน ดงน 1) บคลากรขาดความสนใจและคดวางาน

ประกนคณภาพไมใชงานของตน 2) บคลากรขาดความเขาใจ ขาดทกษะขาด

ประสบการณ ในงานประกนคณภาพการศกษา

3) บคลากรขาดการมจตอาสาในการท างานประกนคณภาพ ไมเหนความส าคญของงานประกนคณภาพ มองเปนเรองทนาเบอ และมองวาเปนภาระงานทเพมขน

4) การปฏบตงานดานคณภาพการศกษาไมเปนไปตามแผนทก าหนด

5) งบประมาณมอยางจ ากด 6) ขาดการจดเกบเอกสารทด 2.4 ขอเสนอแนะอนๆ เกยวกบการจดองคกร

ในดานการประกนคณภาพโดยองครวม หนวยงานมขอเสนอแนะในการจดองคกรเพอ

ด าเนนงานคณภาพดงน 1) การสรางขวญและก าลงใจในงานประกน

คณภาพ 2) การจดใหงานประกนคณภาพอยในระบบ

ประเมนของอาจารย 3) การจดบคคลใหเหมาะสมกบงาน 4) ผบรหารสงสดควรใหความส าคญกบ งานประกนคณภาพโดน าหลกของงานประกน

คณภาพมาใชในขบเคลอนและบรหาร 5) การสนบสนนสงอ านวยความสะดวกตางๆ

ทมผลตองานประกนคณภาพ 3. มตดานการด าเนนงานขององคกร 3.1 การด าเน น งานประกนคณ ภาพใน

หนวยงาน พบวา หนวยงานมการด าเนนงานคณภาพ

ภายใน ดงน 1) จดประชมบคลากรเกยวกบงานประกน

คณภาพ 2) แบงหนาทผรบผดชอบงานประกนในระดบ

ตางๆ เชน สาขาวชา สาขา คณะฯ มหาวทยาลย 3) แตงต งคณะกรรมการด าเนนงานและ

ตดตามงานประกนคณภาพ 4) ด าเนนงานประกนคณภาพตามเกณฑท

ประกนคณภาพของ สมศ. และตามกระบวนการขนตอนของหนวยงาน

5) ตดตามเกบขอมลอยางตอเนอง 6) ท าความเขาใจเกยวกบงานประกนคณภาพ

ใหกบบคลากรในหนวยงานไดรบทราบ 7) สรางแนวคดทดในการท างาปนระกน

คณภาพแบบบรณาการรวมกน 8) จดท าแผนกลยทธทมาจากทกภาคสวนของ

องคกร 3 .2 แ น ว ค ด เก ย ว ก บ ก าร พ ฒ น าก า ร

ด าเนนงานประกนคณภาพของหนวยงาน พบวา หนวยงานมแนวคดในการพฒนาการ

ด าเนนงานคณภาพภายในของหนวยงาน ดงน 1) จดท าแผนกลยทธและสรางแนวคดทดจาก

ทกสวนแบบบรณาการ รวมถงจดท าแผนการด าเนนงานประกนคณภาพอยางเปนระบบ

2) ส ารวจขอผดพลาดในแตละกจกรรมและ โครงการ เพอตรวจสอบวาในกจกรรมสามารถตอบงานประกนคณภาพไดหรอไม

3) สงเสรมสนบสนนในการพฒนาบคลากรให ตรงกบความต องการ โดยการใหความร และประสบการณดานงานประกนคณภาพใหกบบคลากรในหนวยงาน

4) การน าการประกนคณภาพมาบรรจในระบบการประเมนของอาจารย

3.3 ปญ หาและอปสรรคทพบในสวนทเกยวของกบการด าเนนงานประกนคณภาพ

จากการสมภาษณพบวา หนวยงานมปญหาในการด าเนนงานคณภาพภายใน ดงน

1) ขาดผเชยวชาญทมความรดานงานประกนคณ ภาพอย างแทจร ง และขาดเจ าหน าท ส ายสนบสนนทรบผดชอบโดยตรง

2) ไม ได ร บ ค วาม ร วม ม อ จ าก บ ค ล าก ร เน อ งจ ากบ ค ล ากรไม เข า ใจ ระบ บ แล ะ ไม ใหความส าคญของงานประกนคณภาพ

3) การจดเกบขอมลยงไมสม าเสมอและการจดเกบเอกสารยงไมเปนระบบ

4) กจกรรมหรอโครงการไมสามารถตอบโจทยของงานประกนคณภาพได

5) ความลาชาของขอมลจากหนวยงานทเกยวของ

3.4 ขอเสนอแนะอนๆ เกยวของกบการด าเนนงานประกนคณภาพการศกษาโดยองครวม

จากการสมภาษณ หนวยงานมขอเสนอแนะในการด าเนนงานคณภาพภายใน ดงน

1) สงเสรมใหบคลากรทกระดบมความสนใจ มความร และเหนความส าคญวางานประกนคณภาพเปนเรองทเกยวของกบตนเอง เพอใหบคลากรใหความรวมมอบนพนฐานความเขาใจ ยนด และมแนวคดมาปรบปรงงาน

2) จดอบรม ถายทอดความร ในการจดเกบขอมล เอกสารงานประกนคณภาพใหเปนไปในทางทศทางเดยวกน

3) จดใหมเจาหนาทผรบผดชอบงานประกนคณภาพของหนวยงานโดยตรง

4) การประเมนคณภาพการศกษาดวยความเปนจรงเพอใหเกดการพฒนา

5) น าระบบสารสนเทศเขามาใชในการจดเกบขอมลทกหนวยงาน เพอใหทนกบความตองการใชงาน

6) การสนบสนนสงตางๆจากมหาวทยาลยและจดยนของมหาวทยาลยทชดเจน

4. มตดานปจจยภายนอก 4.1 ปจจยภายนอกทเกยวของกบการ

ด าเนนงานประกนคณภาพในหนวยงาน จากการสมภาษณพบวา หนวยงานมความเหน

วาปจจยภายนอกทมาเกยวของกบการด าเนนงานคณภาพภายใน ประกอบดวย

1) สถานประกอบการ หนวยงานภายนอก ผประกอบการ ผปกครอง

2) นโยบายการศกษา 3) การเปลยนแปลงตวชวดของ สมศ. 4) หนวยงานทสนบสนนงานประกนคณภาพ

5) ขอมลตางๆ จากสวนกลาง 6) สงอ านวยความสะดวกและสงสนบสนน

การเรยนการสอน 7) งบประมาณ 8) ผบรหาร 4.2 ปญหาอปสรรคเกยวกบปจจยภายนอก

ในการด าเนนงานประกนคณภาพ พบวา หน วยงานมปญ หาเก ยวกบป จจย

ภายนอกท เกยวของกบการด าเนนงานคณภาพภายใน ดงน

1) ขอมลสนบสนนทไดรบจากสวนกลางลาชาและมการเปลยนแปลงไมคงท

2) เกณฑการประกนคณภาพมการเปลยน แปลง

3) งบประมาณทมอยางจ ากด บางโครงการไมไดรบการอนมตใหด าเนนการ

4) สงอ านวยความสะดวกในการสนบสนนการเรยนการสอนไมเพยงพอ

5) นกศกษาไมไดมาตรฐานตามทคาดหวง 4.3 แนวทางการแกไขปญหาเกยวกบปจจย

ภายนอก พบวา หนวยงานมแนวทางการแกไขปญหา

เกยวกบปจจยภายนอกทเกยวของกบการด าเนนงานคณภาพภายใน ดงน

1) จ ดห าท รพ ยากรให เพ ย งพ อก บ ก ารด าเนนงานตามเกณฑการประกนคณภาพ

2) ตดตามขอมลจากหนวยงานท เกยวของอยางสม าเสมอ

3) จดรปแบบการเรยนการสอนทเหมาะสมกบสาขาวชาชพ

4) ปรบปรงโครงการ/กจกรรมพฒนาวชาชพ และกจกรรมเสรมหลกสตรอนๆ ใหเหมาะสม

4.4 ขอเสนอแนะอนๆเกยวกบปจจยภายนอกในดานการประกนคณภาพการศกษาโดยองครวม

จาก ก ารส ม ภ าษ ณ พ บ ว า ห น ว ย งาน มขอเสนอแนะเกยวกบปจจยภายนอกทเกยวของกบการด าเนนงานคณภาพภายใน ดงน

1) ควรมระบบสารสนเทศเพออ านวยความสะดวกในการคนหา และจดเกบขอมล

2) ควรมการจดเกบขอมลทเปนปจจบน 3) ควรปรบเปลยนงานประกนคณภาพใหเปน

งานประจ า 4) ผบรหารควรใหความส าคญกบปจจย

ภายนอกทมาสนบสนนการเรยนการสอน 5) ผเกยวของควรรวมเปนก าลงใจทส าคญใน

การขบเคลอนและใหความชวยเหลอ 5. มตดานบรหารจดการ 5.1 แนวคดเกยวกบการบรการจดการงาน

คณภาพในปจจบนของมหาวทยาลย พบวา หนวยงานมแนวคดเกยวกบการบรหาร

จดการการด าเนนงานคณภาพภายในของมหา วทยาลย ดงน

1) มหาวทยาลยฯ ควรก าหนดหนาทและความรบผดชอบของบคลากรให ชด เจน สรางจตส านกใหบคลากรเหนความส าคญของงานประกนคณภาพ

2) ผบรหารมหาวทยาลยฯ ตองเปนผก ากบดแลกระบวนการทท าให เกดคณภาพ และคอยตดตามควบคม คณภาพของการด าเนนงานและชใหบคลากรเหนถงผลของงานประกนคณภาพโดยภาพรวม

3) ผน าดานงานประกนคณภาพจะตองเปนผมความรความเชยวชาญในงานประกนคณภาพและเปนผประสานงานและสรางขวญก าลงใจเปนอยางด

4) การบรหารจดการควรมความชดเจนมากขน

5) ควรก าหนดใหงานประกนคณภาพเปนภาระหนาทของทกคนในหนวยงาน

6) ค ว ร ส ร า ง จ ต ส า น ก ให บ ค ล า ก ร ในมหาวทยาลยเหนความส าคญของงานประกนคณภาพและการท างานรวมกน

7) ควรมการจดท าแผนการด าเนนงานทชดเจน

5.2 ปญหาอปสรรคทพบเกยวกบการบรหารจดการงานประกนคณภาพในปจจบน

พบวา หน วยงาน เห นว าปญ หาอปสรรคเกยวกบการบรหารจดการการด าเนนงานคณภาพภายในของมหาวทยาลย มดงน

1) หลกเกณฑของงานประกนคณภาพมการเปลยนแปลง

2) บคลากรสวนใหญไมเหนความส าคญของงานประกนคณภาพ

3) ข าด ผ เ ช ย วช าญ แ ล ะ บ ค ล าก รท จ ะปฏบตงานดานประกนคณภาพ

4) การด าเนนงานดานประกนคณภาพไมเปนไปในทศทางเดยวกน ไม ชดเจน ท าใหการปฏบตงานผดพลาด

5) ผบรหารระดบสงไมขบเคลอนอยางจรงจง 6) ขอมลสนบสนนจากสวนกลางลาชาและ

ขาดความแมนย า 7) ความจ ากดของงบประมาณและทรพยากร

สนบสนนการด าเนนงาน 5.3 ความประสงค/ความคาดหวงในการ

บรหารจดการงานประกนคณภาพขององคกร พบวา หนวยงานมความประสงคและ/หรอ

ความคาดหวงเกยวกบการบรหารจดการงานประกนคณภาพภายในของมหาวทยาลย ดงน

1) ควรมแผนการด าเนนงานท ชดเจนและถายทอดไปยงบคลากรทกระดบ

2) ผบรหารและบคลากรทกระดบควรชวยกนขบเคลอนงานประกนคณภาพ

3) ผบรหารควรใชหลกเกณฑการประกนคณภาพมาเปนกลไกในการบรหารองคกร

4) ควรมการน าผลการประเมนคณภาพไปปรบปรง และใชประกอบในการเปนแบบอยาง และจดประชมในลกษณะ KM รวมกน

5) บทบาทของผตรวจประเมนคณภาพควรเปนผชแนะ

6) ควรสรางความเปนหนงเดยวในองคกร และสนบสนนการการบรหารจดการทกหนวยงานใหเปนไปในทศทางเดยวกน

7) ควรมหนวยงานและบคคลรบผดชอบโดยตรง

8) ทกหนวยงานควรใหความส าคญกบการจด เกบขอมลในระบบ IT

5.4 ขอเสนอแนะอนๆ เกยวกบการบรหารจดการงานประกนคณภาพศกษาโดยรวม

พบวา หนวยงานมขอเสนอแนะเกยวกบการบรหารจดการงานประกนคณภาพภายในของมหาวทยาลย ดงน

1) ควรก าหนดแผนการด า เน น งานแล ะผรบผดชอบทชดเจน สรางขวญและก าลงใจในการปฏบตงานดานงานประกนคณภาพ

2) ควรถายทอดแผนการด าเนนงานและนโยบายของมหาวทยาลยสบคลากรทกระดบ

3) ควรพฒนาบคลากร และระบบ IT เพอการ จดเกบขอมลและหลกฐาน

4) ควรจดเกบขอมลในรปแบบของระบบสารสนเทศเพอใหเขาถงขอมลไดงาย

5) ผบรหารควรตระหนกถงคณภาพของงานท ไดบรหารจดการเพอใหเกดการพฒนา

6) ควรสงเสรมใหบคลากรเกดความรกในองคกรเกดความสามคค

7) ควรมหน วยงานท รบผดชอบของงานประกนคณภาพโดยตรง

ตอนท 3 ขอเสนอแนะ พบวา หนวยงานมขอเสนอแนะอน ๆ เกยวกบ

งานประกนคณภาพภายในของมหาวทยาลย ดงน

1. ผมความเกยวของ เชน ผก ากบตวบงช ควรใหความส าคญกบงานดานประกนคณภาพและขบเคลอนบคลากรในหนวยงานทตวเองรบผดชอบ

2. ควรมระยะเวลาในการจดท าขอมลงานประกนคณภาพทเหมาะสม

จากการวเคราะห เนอหาของค าตอบแบบสมภาษณ ทไดจากผบรหารระดบกลางรวม 19 คนขางตน สามารถประมวลออกมาเปนกลยทธไดทงหมด 4 ดานหลก ดงน

1. กลยทธดานการพฒนาบคลากร ยทธศาสตรท 1.1 การสรางจตส านกและความ

ตระหนกถงความส าคญของการประกนคณภาพการศกษาใหกบบคลากร

มาตรการ - สรางเสรมทศนคตทดตอการท างานประกน

คณภาพ - สรางความตระหนกใหบ คลากรเหนถ ง

ความส าคญของงานประกนคณภาพ - สรางเสรมความเขาใจใหบคลากรเหนวางาน

ประกนคณภาพคอสวนหนงของงานประจ า - สงเสรมใหบคลากรเหนถงความส าคญของการม

สวนรวมในงานประกนคณภาพ - สรางจตส านกใหบคลากรมองประโยชนของ

องคกรเปนทตง - ส ง เส ร ม ให บ ค ล า ก ร เข า ใจ ถ ง ก า ร

เปลยนแปลงวฒนธรรมการท างาน - ส ง เส ร ม ให บ ค ล ากรม จ ต อ าส าใน การ

ด าเนนงานประกนคณภาพ ยทธศาสตรท 1.2 การใหความรความเขาใจ

เกยวกบเกณฑประกนคณภาพการศกษาแกบคลากร มาตรการ - การอบรมใหความรเกยวกบเกณฑประกน

คณภาพทเปนปจจบน - การใหความรความเขาใจเกยวกบการเกบ

หลกฐานประกอบการด าเนนงาน

- การจดใหมพเลยงในการด าเนนงานประกนคณภาพ

- การใหความรความเขาใจในวธการน าเกณฑการประกนคณภาพมาพฒนางานประจ า

ยทธศาสตรท 1.3 การสรางผเชยวชาญดานงานประกนคณภาพการศกษามาตรการ

- การพฒนาบคลากรใหเปนผประเมนคณภาพการศกษา

- การสงบคลากรไปฝกประสบการณดานงานประกนคณภาพการศกษาในหนวยงานทมผลประเมนสงเพอสรางความเชยวชาญ

2. กลยทธดานการพฒนาองคกร ยทธศาสตรท 2.1 การก าหนดใหมหนวยงาน

รบผดชอบดานงานประกนคณภาพ มาตรการ - มหนวยงานทรบงานผดชอบงานประกน

คณภาพโดยตรง - มคณะกรรมการด าเนนงานและตดตามงาน

ประกนคณภาพ - มคณะท างานประกนคณภาพในระดบตาง ๆ

ครบทกหนวยงาน ยทธศาสตรท 2.2 การบรหารอตราก าลง

บคลากร มาตรการ - การจดหาบคลากรสายสนบสนนเพมเตมเพอ

ด า เน น งานด านการประกนคณ ภาพให แต ล ะหนวยงาน

- การจดหาบคลากรสายวชาการเพมเตมเพอลดภาระงานของอาจารย

ยทธศาสตรท 2.3 การใชกลไกการประกนคณภาพในการบรหารองคกร

มาตรการ - การก าหนดใหงานประกนคณภาพเปนสวน

หน งของภาระงานในระบบการประเมนผลการปฏบตงานประจ าป

- การผนวกหลกเกณฑการประกนคณภาพเขากบแนวทางการปฏบตงานขององคกร

ยทธศาสตรท 2.4 การสรางขวญและก าลงใจ มาตรการ - การสรางขวญและก าลงใจใหกบหนวยงาน หรอบคลากรท ม ผลงานด านการประกน

คณภาพในระดบด - สงเสรมใหบคลากรมการท างานเปนทม 3. กลยทธ ดานการพฒนากระบวนการ

ด าเนนงาน ยทธศาสตรท 3.1 การจดท าแผนกลยทธดาน

การประกนคณภาพ มาตรการ - การจดท าแผนกลยทธด านการประกน

คณภาพโดยการมสวนรวมของบคลากรทกระดบ และผมสวนไดสวนเสยทกฝาย

- มการทบทวนผลการด าเนนงาน และน าจดทควรปรบปรงมาแสวงหาแนวทางแกไขรวมกน

- มการถายทอดนโยบายและกลยทธของมหาวทยาลยฯ สบคลากรทกระดบ

ยทธศาสตรท 3.2 การก าหนดระบบและกลไกในการด าเนนงานประกนคณภาพ

มาตรการ - การก าหนดแผนการด าเนนงานดานการ

ประกนคณภาพอยางชดเจนตามเกณฑมาตรฐาน และถายทอดสบคลากรทกระดบ

- การก าหนดแนวทางการด าเนนงานดานการประกนคณภาพโดยการมสวนรวม เพอใหเปนไปในทศทางเดยวกนและมการบรณาการกน

- การสรางความเขาใจใหบคลากรในการปรบโครงการ/กจกรรมทด าเนนการใหสอดคลองกบหลกเกณฑการประกนคณภาพ

- การตรวจสอบความเหมาะสมและสอดคลองของโครงการ/กจกรรมตาง ๆ กบการประกนคณภาพกอนบรรจเขาในแผนปฏบตการ

- ผบรหารระดบสงตองก ากบดแลกระบวน การด าเนนงาน ตดตามผลการด าเนนงาน และสอสารกบบคลากรทกระดบอยางสม าเสมอ

4. กลยทธดานการพฒนาสงสนบสนนการด าเนนงาน

ยทธศาสตรท 4.1 การพฒนาระบบจดเกบขอมลสนบสนน

มาตรการ - การอบรมใหความรแกบคลากรทเกยวของ เกยวกบวธการจดเกบขอมลและลกษณะของ

ขอมลทสนบสนนงานประกนคณภาพการศกษา รวมถงระบบการจดเกบเอกสารทด

- การก าหนดผรบผดชอบในการจดหาขอมลสนบสนนใหชดเจน

- การก าหนดแผนการตดตามและจดสงขอมลสนบสนนงานประกนคณภาพ

- การควบคมความถกตอง ครบถวน และความคงสภาพของขอมลสนบสนนงานประกนคณภาพการศกษา

มาตรการ - การพฒนาระบบสารสนเทศเพอจดเกบขอมล

ทสนบสนนงานประกนคณภาพการศกษา - การรณรงคใหบคลากรทกคน และหนวยงาน

ทกหนวยจดเกบขอมลเขาในระบบสารสนเทศอยางตอเนอง

ยทธศาสตรท 4.2การพฒนาระบบสารสนเทศเพอสนบสนนงานประกนคณภาพการศกษา

มาตรการ - การพฒนาระบบสารสนเทศเพอจดเกบขอมล

ทสนบสนนงานประกนคณภาพการศกษา - การรณรงคใหบคลากรทกคน และหนวยงาน

ทกหนวยจดเกบขอมลเขาในระบบสารสนเทศอยางตอเนอง

ยทธศาสตรท 4 .3 การจดห าทรพยากรสนบสนนการด าเนนงานประกนคณภาพการศกษา

มาตรการ - การจดหาส งอ านวยความสะดวกในการ

เรยนรและครภณฑประกอบการเรยนการสอนใหเพยงพอตอการจดการศกษาอยางมคณภาพ

- การจดสรรงบประมาณสนบสนนการด าเนนโครงการ/กจกรรมทสนบสนนงานประกนคณภาพการศกษา

- การจดหาสงอ านวยความสะดวกทสงผลใหก ารด า เน น งาน ป ระก นค ณ ภ าพ การศ กษ ามประสทธภาพ

อภปรายผล ในการส ารวจสภ าพ การณ ป จจ บ น ขอ ง

วฒนธรรมคณภาพภายในมทร.ลานนา พษณโลก โดยการสอบถามความคดเหนของคณาจารยและบคลากร พบวา คณาจารยและบคลากรของมทร.ล านนาพษณ โลก มความคด เหน เก ยวกบการปฏบต งานดานการประกนคณภาพภายในของมหาวทยาลยฯ ในระดบปานกลางในทง 5 ดาน เมอวเคราะหตามแนวคดของศาสตราจารย ดร. ปรชญา เวสารชช (2555) แลวจะพบวา ณ ปจจบน ปจจยส าคญทมสวนสนบสนนใหเกด “วฒนธรรมคณภาพ (quality culture)” ส าหรบสถาบนอดมศกษา ซงไดแก คานยมรวม ความเชอ ความคาดหวง และความม งม น ให เก ดคณ ภาพ รวมถ งระบบและกระบวนการสนบสนน ระบบสารสนเทศและการบรหารจดการสารสนเทศ ของมทร.ลานนาพษณโลก นนยงมสวนสนบสนนใหเกดผลเปนคณภาพทพงประสงค ส าหรบมหาวทยาลยเพยงในระดบปานกลางเทานน

ส าหรบกลยทธในการพฒนาวฒนธรรมคณภาพภายใน มทร.ลานนา พษณโลก ซงประมวลจากการวเคราะหบทสมภาษณบคลากรผบรหารระดบกลางของมหาวทยาลยฯ และพบวา กลยทธการพฒนาวฒนธรรมคณภาพ ทมทร.ลานนา พษณโลก ควร

ก าหน ด ไว ใน แผนพ ฒ นาวฒ นธรรมคณ ภ าพประกอบดวย กลยทธหลก 4 ดาน ไดแก กลยทธดานการพฒนาบคลากร กลยทธดานการพฒนาองคกร กลยทธดานการพฒนากระบวนการด าเนนงาน และกลยทธดานการพฒนาสงสนบสนนการด าเนนงาน นน เมอวเคราะหตามองคประกอบคานยมรวม 11 ประการ ซงเปนพนฐานในการสราง “วฒนธรรมแหงคณภาพ” ของวฑรย สมะโชคด (2541) เพอใหเกด “วฒนธรรมคณภาพ” แลวจะพบวา กลยทธทไดสอดคลองกบคานยมทง 11 ประการ ดงน

กลยทธท 1 การพฒนาบคลากร สอดคลองกบ คานยมรวมท 1 คอ ลกคาส าคญทสด คานยมรวมท 2 คอ ความพอใจของลกคา คอตวชวดผลการปฏบตงาน คานยมรวมท 3 คอ ลกคาภายในส าคญเสมอ คานยมรวมท 7 คอ การมงทการแกปญหา คานยมรวมท 8 คอ การมสวนรวมทวทง องคกร

กลยทธท 2 การพฒนาองคกร สอดคลองกบ คานยมรวมท 4 คอ การท างานเปนทม คานยมรวมท 5 คอ การมงพฒนาและ ปรบปรงในระยะยาว คานยมรวมท 7 คอ การมงทการแกปญหา คานยมรวมท 8 คอ การมสวนรวมทวทงองคกร คานยมรวมท 9 คอ การบรหารคณภาพแบบองครวมดวยระบบ TQM คานยมรวมท 11 คอ การยดมนอยางจรงจงและตอเนอง

กลยทธท 3 การพฒนากระบวนการด าเนนงาน สอดคลองกบ คานยมรวมท 2 คอ ความพอใจของลกคา คอตวชวดผลการปฏบตงาน คานยมรวมท 7 คอ การมงทการแกปญหา คานยมรวมท 8 คอ การมสวนรวมทวทงองคกร คานยมรวมท 10 คอ การมงเนนทกระบวนการและการใหความส าคญกบผปฏบตงาน

กลยทธท 4 การพฒนาส งสนบสนนการด าเนนงาน สอดคลองกบ คานยมรวมท 6 คอ การใหความส าคญกบขอมลตวเลขและความเปนจรง คานยมรวมท 7 คอ การมงทการแกปญหา คานยมรวมท 10 คอ การมงเนนทกระบวนการ และการใหความส าคญกบผปฏบตงาน คานยมรวมท 11 คอ การยดมนอยางจรงจงและตอเนอง

ขอเสนอแนะ การศกษาในครงน เปนการส ารวจสภาพการณ

ของวฒนธรรมคณภาพภายใน ของมทร.ลานนา พษณโลก เพอหาแนวทางในการก าหนดกลยทธการพฒนาวฒนธรรมคณภาพภายใน ของมทร.ลานนา พษณโลก โดยส ารวจจากการด าเนนงานทผานมา และ เสนอกลย ทธท ค วรด า เน นการเพ อส ร างวฒนธรรมคณภาพขนในองคกร เพ อ ใหทราบประสทธผลของกลยทธ มหาวทยาลยฯ ควรน ากลยทธท เสนอแนะไปผนวกรวมกบกลยทธในการด าเนนงานขององคกร โดยก าหนดตวชวดและคาเปาหมายททอดคลองกบยทธศาสตรขององคกร รวมถงตดตามและประเมนผลการด าเนนงาน เพอประเมนผลส าเรจของกลยทธอยางตอเนองและจรงจง เพอพฒนาวฒนธรรมคณภาพใหเกดขนในองคกรอยางยงยน

เอกสารอางอง ปรชญา เวสารชช. 2555. เอกสารประกอบการ

เสวนาหวขอ. วฒนธรรมการสรางคณภาพ: บทบาทของสภาและผบรหารสถาบนเพอมงสมาตรฐานสากล. การประชมวชาการระดบชาตเรอง “การประกนคณภาพการศกษา: สมาตรฐานคณภาพการศกษาอาเซยน. วนท 29-30 พฤศจกายน 2555.

ปรยาภรณ โพธบณฑต. 2555. การพฒนาระบบการประกนคณภาพในการปฏบตงาน: หนทางสวฒนธรรมคณภาพ. CITU Review. ฉบบท 10/2012. Available from http://articles. citu.tu.ac.th/wpcontent/uploads/2013/04/06Preeyaporn.pdf. Retrieved 1 มถนายน 2556.

เยาวลกษณ มหาสทธวฒน และปณณธร ชชวรตน. 2550. กลยทธการพฒนาวฒนธรรมคณภาพการศกษาของอาจารยวทยาลยพยาบาล ในสงกดสถาบนพระบรมราชนก. วารสารมหาวทยาลยราชภฏยะลา. ปท 2 ฉบบท 2 (มถนายน-ธนวาคม 2550), 126-138.

ราชบณฑตยสถาน. 2542. พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน. กรงเทพฯ: ราชบณฑตยสถาน.

วฑรย สมะโชคด. 2541. คณภาพคอความอยรอด. สมาคมสงเสรมเทคโนโลยไทย-ญปน. กรงเทพฯ: ดวงกมลสมย จ ากด

สมหญง ลมลพกตร. 2545. ตวชวดวฒนธรรมคณภาพ กลมงานการพยาบาล โรงพยาบาลศนย. วทยานพนธมหาบณฑต. จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Tang, S.L., Aoieong, R.T.M. and Tsui, C.S.L. 2009. Quality culture auditing for engineering consultants, Journal of Management in Engineering. Vol.25(No.4), 204-213

Viljoen, S.J. and van Waveren, C.C. 2008. An improved model for quantifying an organizational quality culture, Manage ment of Engineering and Technology, PICMET 2008. Portland International Conference Proceeding, 27-31 July 2008, 1781-1789.

Yorke, Mantz. 2000. Developing a quality culture in higher education. Tertiary Education and Management. Vol.6 (No.1), 19-36.

การศกษาผลกระทบจากการปรบเปลยนการเปดภาคเรยนตามประชาคงเศรษฐกจอาเซยน: มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

Study of Effect Of Changing Semester Follow ASEAN: Rajamangala University of Technology Lanna

กญญณช ศรธญญา1*, พรรณระพ อ านวยสทธ2 และ สกลวฒน เศวตรตนกล

Kanyanut Sirithunya1*, Punnee Amnueysit2 and Sakonwat Savaterattanakul3

1,2,3 สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา 1,2,3 Research and Development Institute, Rajamangala University of Technology Lanna *Corresponding Author. E-mail: pattama1960@hotmail.com

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงคเพอศกษาผลกระทบจากการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) และเพอส ารวจความคดเหนของบคลากรและนกศกษาของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนาใน6 จงหวด คอ จงหวดเชยงใหม จงหวดตาก จงหวดนาน จงหวดพษณโลก จงหวดเชยงราย และจงหวดล าปางเครองมอทใชคอแบบสอบถาม จ านวน 4,034 ชด แบงเปนสวนท 1 ขอมลสวนตวผตอบแบบสอบถาม และสวนท 2 ทศนคตของบคลากรของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนาดานการเรยนการสอนภาคเรยนตาม AECดานปญหาความตอเนองกบการศกษาขนพนฐานดานปญหาการหางานท าดานปญหาการใชทรพยากรและสงแวดลอมและความคดเหนตอการเปด – ปด ตาม AECสมกลมตวอยางแบบไมอาศยความนาจะเปน (Non Probability Sampling)โควตา (Quota Sampling Technique) และวเคราะหขอมลดวยโปรแกรมส าเรจรปทใชเพอการวเคราะหทางสถต โดยคาสถตทใชไดแก คาความถ (Frequency)และคารอยละ (Percentage)คาเฉลย (Mean)และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)และคาสถต One Way ANOVA ในการทดสอบสมมตฐานผลการวจยวาพบวาผตอบแบบสอบถามสวนใหญอยในเขตพนทจงหวดเชยงราย(รอยละ 33.8)เปนเพศหญง (รอยละ 58.8)อาย 21 - 40 ป(รอยละ 79.4)เปนนกศกษา(รอยละ 86.8) สงกดคณะบรหารธรกจและศลปศาสตร (รอยละ 55.2) และผลการวจยดานทศนคตของบคลากรของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พบวา (1) ความคดเหนในดานการเรยนการสอนภาคเรยนตาม AEC เฉลยรวมอยในระดบนอย(X=2.59) โดยพบวามความคดเหนวาการเปดภาคเรยนตาม AEC มความเหมาะสมเฉพาะกบมหาวทยาลย/สถาบนทมหลกสตรนานาชาตเทานน (X=3.48) การเปดภาคเรยนตาม AEC มวนหยดคอนขางมากแตไมท าใหขาดความตอเนองในการเรยนการสอน (X=3.44) การเปดภาคเรยนตาม AEC มความเหมาะสมและเปนโอกาสทดเพอการปรบพนฐานการศกษาและการพฒนาศกยภาพทางภาษาของนกศกษาในการศกษาตอ (X=2.96)(2) ความคดเหนในดานปญหาความตอเนองกบการศกษาขนพนฐานเฉลยรวมอยในระดบมาก (X=4.19) โดยพบวามความคดเหนวาท าใหมหาวทยาลย/สถาบน ระดบอดมศกษาขาดโอกาสในการจดกจกรรมรวมกนกบนกเรยนเพราะเวลาเรยนไมเออตอกน (X=4.28) ท าใหขาดความตอเนองกนในการจดระบบการศกษาของระดบ มธยมศกษาและระดบอดมศกษา (X=4.23) ท าใหไมสอดคลองกบโอกาสการใหบรการทางวชาการกบโรงเรยนมธยมศกษา (X=4.19)(3) ความคดเหนในดานปญหาการหางานท าเฉลยรวมอยในระดบมาก (X=3.48) โดยพบวามความคดเหนวาไมสอดคลองกบการหางานท าของนกศกษาเพราะความตองการ แรงงานในประเทศจะมสงมากในชวงเดอน ม.ค. - พ.ค. ของทกป(X=4.17) ท าใหเกดความเสมอภาคในการจบการศกษาไปพรอมกบประเทศใน กลม AEC ดวยกน (X=3.18) สอดคลองกบหองเวลาในการหางานท า ของตลาดแรงงานภาครฐ เอกชน ทงในประเทศและตางประเทศ (X=3.09)(4) ความคดเหนในดานการใชทรพยากรและสงแวดลอมเฉลยรวมอยในระดบมาก (X=3.66) โดยพบวา มความคดเหนวาสงผลตอการบรหารงานการใชเงนงบประมาณในโครงการตางๆ เนองจากระยะเวลาการใชเงนงบประมาณในภาคเรยนท 1 และภาคเรยนท 2 ไมเทากน เปนปญหาตอการเบกจายงบประมาณ (X=4.04) สงผลกระทบตอการวางแผนในการศกษาตอและการเเลกเปลยนทางการศกษาของครอาจารยและนกเรยนในกลม AEC หรอภมภาคอนๆ (X=3.71) มผลตอการพจารณาความดความชอบ ทไมตรงกบปงบประมาณ (X=3.59) และ

สงผลใหเกดความรวมมอทจะท าใหการศกษาไทยมความเจรญและเพมความสมพนธกบประเทศในกลม AEC (X=3.23) ตามล าดบและ (5) ความพงพอใจในภาพรวมการพงพอใจตอการเปด – ปด ตาม AEC เฉลยรวมอยในระดบนอย (X=2.25) และพบวาผตอบแบบสอบถามสวนใหญ จ านวน 3,528 (รอยละ 87.50) ไมเหนดวยกบการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC)และจ านวน 506 (รอยละ 12.5) เหนดวยกบการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC)และผลการทดสอบสมมตฐานพบวา สถานะภาพอาจารย นกศกษาและบคลากรสายสนบสนนทแตกตางกนมระดบความพงพอใจตอทศนคตตอการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) ทไมแตกตางกนในระดบนยส าคญ 0.05

ค าส าคญ:ทศนคต ภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC)มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

ABSTRACT This study aimed to first, investigate the effect of changing semester follow AEC. Second, to explore attitude of staffs and students of Rajamangala University of Technology Lanna in 6 campuses were as follow Chiang mai, Tak, Nan, Phisanulok, Chiang Rai, and Lampang. Research tool was 4,034 questionnaires which consists of 2 parts such as 1. Personal information and a Rajamangala University of Technology Lanna staffs and 2. students attitude towards teaching and studying follow AEC semester, Continuous problem of foundation education, Working problems, Resources and environment used problems, and satisfactory toward AEC semester. Sampling method was quota sampling technique and several descriptive statistic were applied i.e, frequency, percentage, mean, standard deviation (SD) and Inferential Statistics was F-Test (One-way Analysis of Variance ANOVA) Study found that majority of respondent were female (58.8 percent) age between 21-40 years old (79.4 percent). They were students (86.8 percent) who studied at Faculty of Business Administration and Liberal Art (55.2 percent) from Chiang Rai campus (33.8 percent).According to first, attitude towards teaching and studying follow

AEC semester, respondents gave a rate of less agree (X= 2.59) It also found that AEC semester only appropriate

with university/ institute that operate International Program (X= 3.48), teaching and studying were not smooth

because of many holidays ( X= 3.44), and there was an opportunity for operating foundation course and

enhancing students language ability for continue further study ( X= 2.96). Second, attitude towardscontinuous

problem of foundation education, respondents gave a rate of much agree (X=4.19). It also found that lack of

opportunity for universities/ institutes to cooperate because of overlap operation time (X= 4.28), discontinuous of

education system operation between high school and higher education level (X=4.23), and lack of opportunity

for university to arrange academic service to those high schools(X=4.19). Third, attitude toward working problems,

respondents gave a rate of much agree (X= 3.48). It also found that it was not satisfy students’ needs normally

which recruiting period normally start from March to May ( X= 4.17), students in AEC member country would

graduate at the same period (X= 4.18), and appropriate time for labor needs of private and public enterprises in

both domestic and international ( X= 3.09). 4 Fourth, attitude towards Resources and environment used

problems, respondents gave a rate of much agree (X= 3.66). It also found that there was a problem for annual

budget allocation and projects launching (X= 4.04), effect to further study plan staff exchange within member

countries (X= 3.71), and affect to self-evaluation where it was not related to annual budget plan (X= 3.59), and enable Thai education system to enable to develop relationship and network with AEC member countries

(X=3.23). Fifth, satisfactory toward AEC semester, respondents gave a rate of less agree (X=2.25). It also indicated

that 3,528 of respondents (87.50 percent) did not agreed with AEC semester and there was minority (12.5 percent) agree with ACE semester. In addition, result of hypothesis testing found that there was no significant different between personal information classified by position (instructor, university staff and student) and average satisfaction toward AEC semester at 0.05 level.

Keywords: Attitude, AEC semester, Rajamangala University of Technology Lanna

บทน า ในปการศกษา พ.ศ. 2557 สถาบนอดมศกษา

หลายแหงไดเปลยนแปลงชวงเวลาการเรยนการสอน ใหสอดรบกบเวลาของมหาวทยาลยในกลมประเทศอาเซยน เนองจากในในป พ.ศ.2558เกดประชาคมอาเซยนมผลกระทบตอระบบการศกษาหลายดาน เชน จ านวนป จ านวนหนวยกตของแตละหลกสตร การประเมนผลการศกษา เปนตน จงมความจ าเปนทจะตองมการสรางความกลมกลนเทยบเคยงของระบบการศกษา เพอใหมมาตรฐานใกลเคยงกน ทงการเทยบโอนหนวยกต ภาษาท ใช เปนสอกลางทางการศกษา การแลกเปลยนนกศกษา/นกวชาการ การเปด-ปด ภาคการศกษาทสอดคลองกน และการรบรองคณวฒและมาตรฐานวชาชพชนสง เนองจากจะม 8 อาชพเสรในอาเซยน ไดแก วศวกรรมศาสตร การส ารวจ สถาปตยกรรมศาสตร แพทยศาสตร ทนแพทยศาสตร พยาบาลศาสตร บญช และการบรการ/การทองเทยว

ส าหรบการปรบปฏทนการศกษานน ทปอ.ไดใชเวลาในการว เคราะหขอดขอ เสยอย างละเอยด ตลอดจนพจารณามาตรการบางประการเพอรองรบผลกระทบทอาจจะเกดขนในการปรบ ชวงเปด -ปดภาคเรยน คอ การเปดปดภาคการเรยนสอดรบกบประเทศอาเซยน และประเทศผน าทางการศกษาในโลกตะวนตก เชน ประเทศองกฤษ ประเทศแคนาดา ประเทศสหรฐอเมรกา เปนตน ซงเปดภาคเรยน เดอนสงหาคมเดอนกนยายนเชนกน และประเทศสวนใหญของอาเซยน 8 ประเทศกเปดภาคการศกษาใน เดอนสงหาคมและเดอนกนยายน , การเปลยนนกศกษา และอาจารยของมหาวทยาลยตางๆ ในไทยกบ

นานาชาตด าเนนการไดสะดวกและรวดเรวขน ทงดานวชาการ วฒนธรรม และการแขงขนกฬาการรบนกศกษาตางชาต เพอเขาศกษาในมหาวทยาลยของไทยจะสะดวกขนการปดภาคเรยนในฤดฝน มขอดคอ ลดปญ หา อปสรรคใน การเดนทาง ลดปญ หาการจราจรคบคงทจะตดขดอยางมากในชวงฤดฝน นอกจากนนยงกอใหเกดผลดคอ มการเจบปวยของโรคระบบทางเดนหายใจ และโรคหวดลดลง จงท าใหมการขาดเรยนนอยลง, นกเรยนชนมธยมศกษาปท 6 สามารถอยในหองเรยนจนจบหลกสตร เพอสมครเขาศกษาระดบอดมศกษาและมหาวทยาลย มเวลาในการเตรยมความพรอมเพอปรบพนฐานกอนเปดภาคเรยน(ประสาท สบคา, 2558)

ประเทศตางๆมขอตกลงรวมกน การเปดเสรดานการศกษาจะท าใหเกดการเคลอนยายคนและความร มการแลกเปลยนเรยนรในหลายๆ เรองทงภาษาและวฒนธรรม โดยใหมหาวทยาลยท เปนส ม า ช ก เป ล ย น แ ป ล งก า ร เป ด ภ าค เร ย น ในสถาบนอดมศกษาสวนใหญเปดภาคเรยนท 1 เดอนมถนายนถงเดอนตลาคม และเปดภาคเรยนท 2 เดอนพฤศจกายนถงเดอนมนาคมซงอาจจะเปนอปสรรคตอการเขาสประชาคมอาเซยน ดงนนทประชมอธการบดแหงประเทศไทย(ทปอ.) จ านวน 27 สถาบน ทประชมอธการบดมหาวทยาลยราชภฏ (ทปอ.มรภ.) จ านวน 44 สถาบนและทประชมอธการบดมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล (ทปอ.มทร.) จ านวน 9 สถาบน จงไดมมตเลอนการเปดภาคเรยนในระดบอดมศกษาใหตรงกบประเทศตางๆ ในอาเซยน โดยเรมต งแตปการศกษา 2557 ซงภาคเรยนท 1 จะเปดเรยนในเดอนสงหาคมถงเดอนธนวาคม และภาคเรยนท 2

เดอนมกราคมถงเดอนพฤษภาคม ในขณะเดยวกนไดมมหาวทยาลยบางแหงเปดปดภาคเรยนในบางหลกสตรตามชวงเวลาดงกลาวไปแลวตงแตในปการศกษา 2 5 5 5 เ ช น ม ห า ว ท ย า ล ย น เ ร ศ ว ร (ม น . )มหาวทยาลยธรรมศาสตร (มธ.) และมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร (มจธ.) (ประชมอธการบดแหงประเทศไทย ,2559)เปนตนอยางไรกตาม การเลอนการเปดปดภาคเรยนดงกลาวไดสรางความกงวลใหกบหนวยงานบางแหงและมผลกระทบ ปญ หาและอปสรรคในการบรห ารจ ดการของสถาบนอดมศกษา ทงในดานการเรยนการสอน ดานความตอเนองกบการศกษาขนพนฐาน ดานการหางานท า ดานการใชทรพยากรและสงแวดลอม ซงท าใหเกดการเรยกรองให ม การทบทวน โดยของให ทางมหาวทยาลยกลบมาเปดภาคเรยนตามเดม

ดงนนคณะผวจยจงไดรบมอบหมายใหท าการวจยตอทศนคตจากบคลากรของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา ใหมการศกษาผลกระทบจากการปรบเปลยนการเปดภาคเรยนตามประชาคงเศรษฐกจอาเซยน เพ อน าผลการวจย เสนอต อผเกยวของใชประกอบการพจารณาตดสนใจในการปรบเปลยนการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยนใหมความเหมาะสมและแกไขตอไป

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาผลกระทบจากการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC)

2. เพอส ารวจความคดเหนของบคลากรและนกศกษาของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. ผลกระทบจากการเป ดภ าค เรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC)

2. ความคดเหนเรองการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) บคลากรและ

นกศกษาของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา 3. แนวทางการจดการส าหรบเตรยมการรองรบ

เปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC)

ขอบเขตการวจย

1. ดานเนอหา :ศกษาผลกระทบจากการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) ศกษาความคดเหนของบคลากรและนกศกษาของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

2. ดานประชากร : ผท เกยวของกบหรออาจไดรบผลกระทบจากการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) ไดแก1. กลมอาจารย2. กลมนกศกษา และ3. กลมบคลากรลายสนบสนน

3. ดานเวลา : ระหวางเดอนมกราคม พ.ศ. 2559 –เดอนเมษายน พ.ศ. 2559

วธการด าเนนงาน ประชากรและขนาดกลมตวอยาง

1. ประชากรในการวจยครงน สามารถแบงไดเปน กลมท 1กลมอาจารยกลมท 2กลมนกศกษากลมท 3กล มบ ค ลากรลายสน บสน นบ ค ลากรของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนาสงกด 6 จงหวด คอ จงหวดเชยงใหม จงหวดตาก จงหวดนาน จงหวดพษณโลก จงหวดเชยงราย และจงหวดล าปาง

2. ขนาดตวอยางไดจากการสอบถามบคลากรและนกศกษาของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา ในการวจยครงน ททราบขนาดของประชากรทแนนอนคอ 19,994 คน (สรปจ านวนบคลากรปการศกษา 2558)(จ านวนนกศกษาทงหมด สงกดมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล จ าแนกตามสถาบนการศกษา ระดบการศกษา และเพศ ท วราชอาณาจกร ปการศกษา 2557) ระดบความเชอมน 98.5% จากการค านวณสตร

n =𝑝(1 − 𝑝)𝑍2

𝑒2

ดงนนจงก าหนดจ านวนกลมตวอยางเทากบ 4,034 ราย และใชวธการสมตวอยางแบบไมอาศยความนาจะเปน (Non Probability Sampling)โควตา (Quota Sampling Technique)

เครองมอในการวจย เครองมอทใชในการรวบรวมขอมลปฐมภม คอ แบบสอบถาม แบงออกเปนสวนท 1 ขอมลสวนตวของผตอบแบบสอบถาม และสวนท 2 ทศนคตของบคลากรและนกศกษาของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนาดานการเรยนการสอนภาคเรยนตาม AECดานปญหาความตอเนองกบการศกษาขนพนฐานดานปญหาการหางานท าดานปญหาการใชทรพยากรและสงแวดลอมความคดเหนตอการเปด – ปด ตาม AECโดยมอบหมายและขอความอนเคราะหเกบขอมลไปยงแตละสงกดในจงหวดเชยงใหม จงหวดตาก จงหวดนาน จงหวดพษณโลก จงหวดเชยงราย และจงหวดล าปาง รวม 6 จงหวด

วธวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลดวยโปรแกรมส าเรจรปทใชเพอการว เค ราะห ท างสถต โดยค าสถต ท ใช ได แก ค า ค ว า ม ถ ( Frequency) แ ล ะ ค า ร อ ย ล ะ (Percentage)คาเฉลย (Mean)และสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)และคาสถต One Way ANOVA ในการทดสอบสมมตฐาน สมมตฐานการวจย ลกษณะทางประชากรศาสตรทแตกตางกนทางดานสถานะมระดบความพงพอใจตอทศนคตตอการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) ทไมแตกตางกนทระดบนยส าคญ 0.05

H0: สถานะทางประชากรทแตกตางกนทางดานสถานะมระดบความพงพอใจตอทศนคตตอการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) ทไมแตกตางกนทระดบนยส าคญ 0.05

H1: สถานะทางประชากรทแตกตางกนทางดานสถานะมระดบความพงพอใจตอทศนคตตอการเปดภาคเรยน ตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) ทแตกตางกนทระดบนยส าคญ 0.05

กรอบแนวคดทใชในการศกษา

ภาพท 1.1กรอบแนวคดในการวจย

ขอมลทวไป - เพศ - ชวงอาย - สถานะ - สงกดจงหวด - สงกดคณะ/สถาบน/วทยาลย

ผลกระทบตอผมสวนไดเสยของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนาตอการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC)

ทศนคต - ดานการเรยนการสอนภาคเรยนตาม AEC - ดานปญหาความตอเนองกบการศกษาขนพนฐาน - ดานปญหาการหางานท า - ดานปญหาการใชทรพยากรและสงแวดลอม - ความคดเหนตอการเปด – ปด ตาม AEC - เปด – ปด ตาม AEC

ผลการวจย 1. ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม พบวา

กลมตวอยางสวนใหญอยในเขตพนทจงหวดเชยงราย(รอยละ 33.8)เปนนกศกษา(รอยละ 86.8) เพศหญง(รอยละ 58.8)อาย 21 - 40 ป(รอยละ 79.4) สงกดคณะบรหารธรกจและศลปศาสตร (รอยละ 55.2)

2. ผลการวเคราะหขอมลเกยวกบทศนคตของบคลากรและนกศกษาของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนาพบวา (1) ความคดเหนในดานการเรยนการสอนภาคเรยนตาม AEC เฉลยรวมอยในระดบนอย(X=2.59) โดยพบวา มความคดเหนวาการเปดภาคเรยนตาม AEC มความเหมาะสมเฉพาะกบมหาวทยาลย/สถาบนทมหลกสตรนานาชาตเทานน (X=3.48) การเปดภาคเรยนตาม AEC มวนหยดคอนขางมากแตไมท าใหขาดความตอเนองในการเรยนการสอน (X=3.44) การเปดภาคเรยนตาม AEC มความเหมาะสมและเปนโอกาสทด เพอการปรบพนฐานการศกษาและการพฒนาศกยภาพทางภาษาของนกศกษาในการศกษาตอ (X=2.96) (2) ความคดเหนในดานปญหาความตอเนองกบการศกษาขนพนฐานเฉลยรวมอย ในระดบมาก (X=4.19) โดยพบวา มความคดเหนวา ท าใหมหาวทยาลย/สถาบน ระดบอดมศกษาขาดโอกาสในการจดกจกรรมรวมกนกบนกเรยนเพราะเวลาเรยนไมเออตอกน (X=4.28) ท าใหขาดความตอเนองกนในการจดระบบการศกษาของระด บ ม ธยมศ กษาและระด บอดมศ กษา (X=4.23) ท าใหไมสอดคลองกบโอกาสการใหบรการทางวชาการกบโรงเรยนมธยมศกษา (X=4.19) (3) ความคดเหนในดานปญหาการหางานท าเฉลยรวมอยในระดบมาก (X=3.48) โดยพบวา มความคดเหนวาไมสอดคลองกบการหางานท าของนกศกษาเพราะความตองการ แรงงานในประเทศจะมสงมากในชวงเดอน ม.ค. - พ.ค. ของทกป(X=4.17) ท าใหเกดความ

เสมอภาคในการจบการศกษาไปพรอมกบประเทศใน กลม AEC ดวยกน (X=3.18) สอดคลองกบหองเวลาในการหางานท า ของตลาดแรงงานภาครฐ เอกชน ทงในประเทศและตางประเทศ (X=3.09) (4) ความคดเหนในดานการใชทรพยากรและสงแวดลอมเฉลยรวมอยในระดบมาก (X=3.66) โดยพบวา มความคด เห น ว าส งผลต อการบรห ารงานการใช เงนงบประมาณในโครงการตางๆ เนองจากระยะเวลาการใชเงนงบประมาณในภาคเรยนท 1 และภาคเรยนท 2 ไมเทากน เปนปญหาตอการเบกจายงบประมาณ (X=4.04) สงผลกระทบตอการวางแผนในการศกษาตอและการเเลกเปลยนทางการศกษาของครอาจารยและนกเรยนในกลม AEC หรอภมภาคอนๆ (X=3.71) มผลตอการพจารณาความดความชอบ ทไมตรงกบปงบประมาณ (X=3.59) และสงผลให เกดความรวมมอทจะท าใหการศกษาไทยมความเจรญและเพมความสมพนธกบประเทศในกลม AEC (X=3.23) ตามล าดบ และ (5) ความพงพอใจในภาพรวมการพงพอใจตอการเปด – ปด ตาม AEC เฉลยรวมอยในระดบนอย (X=2.25) และพบวาผตอบแบบสอบถามสวนใหญ จ านวน 3,528 (รอยละ 87.50) ไมเหนดวยกบการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) และจ านวน 506 (รอยละ 12.5) เหนดวยกบการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC)

ผลการทดสอบสมมตฐาน พบวาสถานะภาพอาจารย นกศกษา และบคลากรสายสนบสนนทแตกตางกนมระดบความพงพอใจตอทศนคตตอการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) ทไมแตกตางกนในระดบนยส าคญ 0.05 ดงผลการวเคราะหแสดงในตารางท 1.1

ตารางท 1.1 แสดงการทดสอบความแตกตางของทศนคตตอการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC)

ประเดนดานตาง ๆ

Sum of Squares df Mean Square F Sig.

ดานการเรยนการสอนภาคเรยนตาม AEC

Between Groups 1.023 2 .511 .580 .560

Within Groups 3553.357 4031 .882

Total 3554.379 4033

ดานปญหาความตอเนองกบการศกษาขนพนฐาน

Between Groups 6.309 2 3.155 1.596 .203

Within Groups 7966.037 4031 1.976

Total 7972.346 4033

ดานปญหาการหางานท า Between Groups 2.162 2 1.081 .769 .463

Within Groups 5664.961 4031 1.405

Total 5667.122 4033

ดานปญหาการใชทรพยากรและสงแวดลอม

Between Groups 1.238 2 .619 .428 .652

Within Groups 5836.681 4031 1.448

Total 5837.920 4033

ความคดเหนตอการเปด – ปด ตาม AEC

Between Groups .845 2 .423 .222 .801

Within Groups 7691.212 4031 1.908

Total 7692.058 4033

อภปรายผล ในการศกษาทศนคตของบคลากรของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนาตอการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC)พบวาทศนคตดานผลกระทบจากการเปดภาคเรยนตามมหาวทยาลยของภมภาคอาเซยนใน ดานการเรยนการสอนภาคเรยนตาม AEC (X= 2.59) ดานปญหาความตอเนองกบการศกษาขนพนฐาน (X=4.19)ดานปญหาการหางานท า (X=3.48)ดานปญหาการใชทรพยากรและสงแวดลอม (X= 3.66) ความคดเหนตอการเปด – ปด ตาม AEC (X=2.24)ซงสอดคลองกบ รฐกรณ คดการและคณะ . (2559). “ก ารศ ก ษ าผ ล ก ระท บ จ าก ก าร

ป ร บ เป ล ย น ก า ร เป ด ภ า ค เร ย น ข อ งสถาบนอดมศกษาภายหลงการเขาสประชาคมอาเซยน” พบวาผลกระทบจากการปรบเปลยนการเปดภาคเรยนของสถาบน อดมศกษา ภายหลงการสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ของผมสวนไดเสยกบการศกษาระดบศกษา เมอจ าแนกผลกระทบในรายดานพบวาทกดานมผลกระทบจากการปรบเปลยนการเปดภาคเรยนของสถาบนอดมศกษาอยในระดบมาก โดยเรยงล าดบคาเฉลยสงสด คอ ดานปญหาความ ต อ เน อ งก บ ก ารศ กษ าข น พ น ฐาน (X=4.19) ดานปญหาการใชทรพยากรและสงแวดลอม (X=3.66) และดานการเรยนการส อ น ภ า ค เร ย น ต า ม AEC ( X= 2.59) ใ น

การศกษาส ารวจความคดเหนของบคลากรของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา พบวาดานความคดเหนกบการเปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) ไมเหนดวย (รอยละ 87.5) และเหนดวย (รอยละ 12.5) ซงสอดคลองกบรฐกรณ คดการและคณะ. (2559). “การศกษาผลกระทบจากการป ร บ เป ล ย น ก า ร เป ด ภ า ค เร ย น ข อ งสถาบนอดมศกษาภายหลงการเขาสประชาคมอาเซยน” พบวาดานความคดเหนของผมสวนไดเสยจากการทสถาบนอดมศกษาปรบเปลยนการเปดภาคเรยนของสถาบนอดมศกษาตามมหาวทยาลยในภมภาคอาเซยน ผมสวนไดเสยรอยละ 72.10 เหนดวยกบการใหมหาวทยาลยตางๆ กลบมาเปดภาคเรยนตามเดมไมเหนดวยรอยละ 27.90ในการปรบชวงเปด-ปดภาคเรยนตามประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC)ขอดของการเลอนเปด-ปดภาคเรยนอาเซยน คอ การเปดปดภาคการเรยนสอดรบกบประเทศอาเซยนและประเทศผน าทางการศกษาในโลกตะวนตกการเปลยนนกศกษา และอาจารยของมหาวทยาล ยต างๆ ใน ไทยกบนานาชาตด าเนนการไดสะดวกและรวดเรวขนการรบน ก ศ ก ษ า ต า ง ช า ต เ พ อ เข า ศ ก ษ า ในมหาวทยาลยของไทย จะสะดวกขน เพราะระยะเวลาการเปดปดภาคเรยนสอดคลองตองกน รวมถงนกศกษาไทยทส าเรจการศกษาขนพนฐานจากโรงเรยนนานาชาตในประเทศไทยดวยมนกศกษาจากประเทศอาเซยนเขามาศ กษ าในประเทศ ไทยถ ง 2,346 คน จากสหรฐอเมรกา 379 คน จากย โรป 563 คน

และคาดวาจะเพมขนเรอยการปดภาคเรยนในฤดฝนลดปญหา อปสรรคในการเดนทาง ลดปญหาการจราจรคบคงทจะตดขดอยางมากเนองจากในป พ.ศ. 2555 กลม มทร.ทง 9 แหงมการเปดด าเนนการรบนกเรยนเขาศกษาตอในมหาวทยาลยดวยระบบรบตรงรวมกนเปนปแรก และเปดหลกสตรนานาชาตของท กมหาวทยาลยมการเปดภาคการศกษาในเดอน ส.ค. นอกจากนผลกระทบจากการปรบเปลยนการเปดภาคเรยนของสถาบน อดมศกษา ภายหลงการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) พบวา ในเรองการฝกงานหรอสหกจการฝกสอนของนกศกษาครศาสตร ศกษาศาสตร การด าเนนการชดใชทนของแพทย ทนตแพทย และเภสชกร ตลอดจนเรองการเกณฑทหารความไมสอดคลองของสภาพภมอากาศในประเทศ ซงเปนปทรอนมาก สภาพการเรยนการสอนกไดรบผลกระทบไปดวยเพราะฉะนนการปรบเปลยนปด-เปดภาคการศกษาแบบอาเซยน ใหกลบไปใชระบบเดม

ขอเสนอแนะ

จ า ก ก า ร ท ม ห า ว ท ย า ล ย ห ร อสถาบนอดมศกษา ไดปรบเปลยนไปเปด – ปด ภาคเรยนตามอาเซยนเปนเวลาสองป โดยคาดหวงจากวาจะท าใหเกดการแลกเปลยนนกศกษา อาจารย และบ คลากร รวมถ งนกศกษาแลกเปลยนจากประเทศในกล มอาเซยนเขามาศกษาในประเทศมากขน ปรากฏวาส งท ค าดหว งไว ก บ ไม เป น ไปตามคาด เนองจากปจจบนประเทศตางๆ ในอาเซยนยงมการเปด – ปด ภาคเรยนไมตรงกน จ านวน

ภาคเรยนก ไม เท ากน ท ส าคญหลกสตรกแตกตางกน แมจะเปดภาค พบวา มปญหาและผลกระทบมากมายในสถาบนอดมศกษาไมสามารถแกไขได เชน สภาพอากาศทรอนจดท าใหการเรยนการสอนขาดประสทธภาพ และยงกระทบกบวถชวต ขนบธรรมเนยม ประเพณไทย ดงนนทางมหาวทยาลยและหนวยงานทเก ย วข อ งควรหาแนวทางร วมก น ในการแกปญหาดงกลาวอยางเปนระบบ หากไมสามารถแกปญหาได กควรกลบมาเปด – ปด ภาคเรยนตามเดม เพราะสามารถแกปญหาทเกดขนในขณะนไดอยางแนนอน กตกรรมประกาศ ขอขอบพระคณหนวยงานทเกยวของของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนาใน6 จงหวด คอ จ งหวด เชยงใหม จ งหวดตาก จงหวดนาน จงหวดพษณโลก จงหวดเชยงราย และจงหวดล าปาง ท ไดใหความอนเคราะหชวยเหลอ ตดตอประสานงานเปนอยางสงมา ณ โอกาสน และขอขอบคณผตอบแบบสอบถาม ผช วยนกวจ ย คณะท างาน และบคลากร ส านกวจยและพฒนา มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลล านนา เชยงใหม และผ ม ส วนเกยวของทกทานทใหความชวยเหลอกระทงงานวจยนส าเรจลลวงตามวตถประสงคทวางไว

เอกสารอางอง จ านวนนกศกษาตางชาต. (2558). สบคนเมอ

15 มถนายน 2559, จากhttp://www.manager.co.th/QOL/ViewNews.aspx?NewsID=9580000072410.

จ านวนนกศกษาทงงหมดสงกดมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล จ าแนกตามสถาบน การศกษา ระดบการศกษา และเพศ ทวราชอาณาจกร ปการศกษา 2557. (2558). สบคนจาก 15 มถนายน 2559, จาก https://www.m-society.go.th/ article_attach/14551/18176.xls.

จ านวนบคลากรปการศกษา 2558. (2558). สบคนเมอ 1 มถนายน 2559, จาก http://personal.rmutl.ac.th/2558/index.php/2016-04-11-04-52-34/8-2015-06-26-08-46-01.

ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC). (2557). สบคนเมอ 1 มถนายน 2559, จากhttp://www.thai-aec.com/227 #ixzz2ZSBZ80B2.

แพรภทร ยอดแกว. (2552). ทศนคตหรอเจตคต (Attitude). สบคนเมอ 1 มถนายน 2559, จาก https://www.gotoknow. org/posts/280647%20%20%20(25.

ระบบการศกษาของอาเซยน. (2555). สบคนเมอ 15 มถนายน 2559, จากhttps://www.sites.google.com/site/nawaey/rabb-kar-suksa-khxng-xaseiyn.

รฐกรณ คดการและคณะ. (2559). การศกษาผลกระทบจากการปรบเปลยนการเปดภาคเรยนของสถาบนอดมศกษาภายหลงการเขาสประชาคมอาเซยน.ทประชมประธานสภาคณาจารยและขาราชการแหงประเทศไทย (ทปสท.)

การศกษาหลกพทธจรยธรรมทปรากฏในคาวซอลานนา: กรณศกษาจงหวดเชยงใหม A Study of Buddhist Ethics Existed in Chiangmai Kao Sor Lanna

: Case Study Chianggmai Province

พนชย ปนธยะ1*

Phoonchai Punthiya1*

1 มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย วทยาเขตเชยงใหม 1 Mahachulalongkornrajavidyalaya Buddhist University, Chiang Mai Campus * Corresponding author e-mail: jakkumi@yahoo.com

บทคดยอ การศกษาครงน มจดมงหมายเพอศกษาประเภทของจรยธรรม รายละเอยดของจรยธรรมและวธสอนจรยธรรมทปรากฏใน

บทซอการศกษาไดใชวธการเกบรวบรวมขอมลทงจากหนงสอ เอกสาร งานวจยทเกยวของ แถบบนทกเสยง และขอมลภาคสนาม ผลการศกษาพบวา จรยธรรมทปรากฏในบทซอมอย 2 ลกษณะคอ จรยธรรมดานจารต และจรยธรรมดานหลกค าสอนทาง

พระพทธศาสนาจรยธรรมส าหรบผอย ใตปกครองพบวา ผอย ใตปกครองทด ควรมความจงรกภกดตอสถาบนชาต ศาสนา พระมหากษตรย ปฏบตตามกฎหมายบานเมอง ขยนหมนเพยรในการประกอบอาชพ และปฏบตตามนโยบายของรฐจรยธรรมส าหรบบคคลทวไปพบวา บคคลในกลมครอบครวและเครอญาต ไดแก ปยา ตายาย พอแม สามภรรยา ลกหลาน ลกเขย ลกสะใภ บรษ สตร ควรปฏบตตนใหเหมาะสมตามฐานะวย และเพศของตน จรยธรรมส าหรบชมชนพบวา ประชาชนฝายฆราวาสควรรวมมอกนประกอบกจกรรมของชมชน คอบญประเพณสบสองเดอน และมความเลอมใสศรทธาตอองคประกอบของศาสนาประชาชนฝายบรรพชตควรศกษาเลาเรยนพระวนย ปฏบตตามหลกพระธรรมวนย เทศนาสงสอนประชาชน ท ากจวตรประจ าวน ละรวมสรางสรรคงานสงคม

ผลการศกษาจรยธรรมทปรากฏในบทซอพบวา จรยธรรมดานจารต บทซอจะเนนจรยธรรมของบคคลในกลมครอบครวและเครอญาตมากกวาจรยธรรมของกลมบคคลอน จรยธรรมดานหลกค าสอนทางพระพทธศาสนา บทซอจะเนนค าสอนในเรองบญกรรมมากกวาค าสอนขออนๆการศกษาวธสอนจรยธรรมทปรากฏในบทซอ พบวา ในการซอมวธสอนจรยธรรม 6 วธ คอ สอนอยางตรงไปตรงมา สอนโดยยกนทานหรออทาหรณประกอบ สอนโดยการใชโวหารเปรยบเทยบ สอนโดยอางสงทชาวบานเชอศรทธา สอนโดยวธกลาวประชดประชน และสอนโดยใชภาษตลานนา

ค าส าคญ : หลกพทธจรยธรรมทปรากฏในคาวซอลานนา : กรณศกษาจงหวดเชยงใหม

ABSTRACT The aim of the study is to find categories, details and teaching mathods of Ethics (the rules of moral conduct) as found in Sor (a kind of North folksongs). The method of study is to collect data from various sources, e.g. relevant text, document, research-work, recording tape and from practical field.

From the study, it was found that Ethics found in Sor can be divined in to two categories, namely (i) Traditional ethics (ii) Buddhist ethics.Ethics for subject-class. A good subject must be loyal to the three great institutions, namely, nation, religion and the King, abides by the law of state, be industrious in one own works and follows the policies of state.Ethics for general public. People of the cycle of family and relatives, i.e., grandfather-grandmother, maternal grandfather-grandmother, parents, husband wife, children, son-in-law, daughter-in-law, and so on, should conduct oneself properly in accordance with status, age and sex. In a broader sense of Ethics for

the public, all householders should join hands together in stabilizing communityThey should also have a good faith towards Buddhism

The study reveals that in traditional ethics, the ethics for people in the cycle of family and relatives are more emphasized, in Buddhist ethics, the doctrine of kamma is more emphasized that the others.There are 12 methods of teaching of Ethics found in this study. They are. Direct teaching. Teaching by giving parables or analogies, teaching by giving comparisons, teaching by referring to sacrd things which already reverenced by the people, teaching by the method of ridicule with sarcasm, and teaching by Lanna.

Keyword: BUDDHIST ETHICS EXISTED IN CHIANGMAI KAO SOR LANNA

บทน า การด าเนนชวตของมนษยโดยทวไปจะมความ

ราบรนดไมมความพลาดพลงจะตองยดถอหลกปฏบตทเปนบรรทดฐานซงจ าเปนตองมทกคนหากคนใดไมมหลกการแลวชวตกจะจบทศทางเดนไมถกไมรวาจะเดนไปทางไหนเควงควางบงคบไมไดเปรยบเหมอนกบเรอทขาดหางเสอบ งคบใหแลนไปตามทศทางทก าหนดไมไดตอไปนขอน าเสนอจรยธรรมของสงคมซงเปนหลกปฏบตในชวต ประจ าวนของเดกและเยาวชนซงจะสงเสรมใหเกดเปนเสนหเมตตามหานยมใหแกผพบเหนทวไปโดยไมตองมการเสกเปาแตอยางใดเพยงแตขอใหลงมอปฏบตดวยตนเองและปลกฝงใหมขนในตนเองทกอยางกจะเปนไปไดอยางทตงใจหลกจรยธรรมพงยดถอเปนหลกปฏบตกน ในสงคม

สงคม หมายถง สงคมลานนาทไดรบอทธพลค าสอนของพทธศาสนาผานคาวซอตอบคคลภาคเหนอ เพอก าหนดเปาหมายและการบรรลเปาหมายของกลมท ได ฟ งซอแล วน า ไปค ดแ ละไปประย กต ใช ในชวตประจ าวน

การพฒนาทางพทธจรยธรรม หมายถง การก าหนดแนวคด และวธการปลกฝงพฒนาความประพฤตทดงามของบคคลตามแนวพระพทธศาสนา กระบวนการสรางอนาคตรวมกนหมายถงเทคนคการพฒนาแบบมสวนรวมตามหลกจตวทยาสงคม ซงเนนการมองอดต ปจจบน เชอมโยงอนาคต เพอกระตนจตส านก และสรางพนธะสญญาในการมวสยทศนของอนาคตรวมกน อนน าสการวางแผนและปฏบต

อยางมระบบดวยความคาดหวงผลส าเรจรวมกนเชนการซอของแตละทองถนมเครองดนตรประกอบและท วงท านองท แตกต างกน ไป เครอ งดนตรท ใ ชประกอบการซอของจงหวดเชยงใหมใชปจม สวนการซอของจงหวดนานใชซงและสะลอ การซอมทงซอเดยว และซอโตตอบกนระหวางชางซอชายและชางซอหญง ภาษาพนถนเรยกวา “คถอง” มทงการซอตามบทและปฏภาณไหวพรบของชางซอ โดยน าเอาขอมล เหตการณตางๆ มาพรรณนาโวหารซงแฝงไวดวยคตธรรมและคตโลก ตามลกษณะของฉนทลกษณของแตละท านองซอซงมประมาณ 10 ท านอง ชางซอทมความสามารถและประสบการณสงจะสามารถรอยเรยงค ารอง (ค าซอ) ไดอยางสละสลวย มความไพเราะดวยปฏภาณไหวพรบของตนเอง โดยไมตองแตงเนอรองมากอนแตขอใหทราบเนอหาในเรองนนชางซอกสามารถน ามารองเปนบทซอในแตละท านองไดทนทแลวแตนกดนตร (ชางป) จะใหท านองซอเปนท านองใดความสามารถในการซอแลวตองมจตวทยาในการก ากบการซออกดวย นนคอ เวลาขนแสดงบนเวท (ผามซอ) ตองคอยสงเกตคนดวาชอบหรอนยมซอแนวไหนบางทชางซอก าลงซอเรองน ถาการซอไมถกใจคนดแลว คนดหรอผชมหรอผฟงจะไมคอยใหความสนใจในการชมหรอฟง อาจนงท าหนาตาเฉย หรอไมกจบเขาคยกน หรอทยอยกนกลบทละคนสองคน ถาชางซอรจกสงเกตพฤตกรรมของคนดแลวพยายามซอใหถกใจผชมนกจะใหความสนใจกลบมาฟงซออยางตงใจ สายตาทกคกจะจองมาทเวท ใบหนามรอยยมทแสดง

ถงความพอใจ บางครงอาจม เสยงเฮฮา หวเราะ ปรบมอหรอถกใจมากๆ กจะโหรองหรอใหรางวล เปนการใหก าลงใจชางซอเกดความประทบใจในชางซอเปนอยางมากชางซอสองคน อาจเปนชางซอชายทงค หรอชางซอชายกบหญงกได โดยชางซอทงสองฝายจะตงโจทยถามกนและกนถงเรองราวตางๆ ทงคดโลกและคดธรรม เพอแขงขนประชนกนวา ใครจะซอไดเสยงไพเราะ ใครจะซอไดเนอหาสาระทเปนประโยชนมากกวากน เพลงพนบานเปนนวตกรรมอยางหนงทปรากฏอยในสงคมไทย พระพทธศาสนาเปนกรอบแหงความประพฤตปฏบตมาชานานรปแบบของการด าเนนชวตสวนใหญจงอยในกรอบของศาสนา คนไทยกยดถอตามอยางบรรพบรษไมเปลยนแปลงมากนก ศาสนามความผกพนกบวถชวตของคนไทยอยางมาก เปนพลงส าคญอยางยง มอทธพลตอการด าเนนชวตอยางแทจรง เปนระบบความเชอและความศรทธาอยางหนง ดจประทปใหแสงสวางในการด าเนน ชวตของพวกเขา หลายยคหลายสม ยทพ ร ะ ม ห าก ษ ต ร ย ไท ย ท ร ง ใ ช ห ล ก ธ ร ร ม ท า งพระพทธศาสนาเปนหลก ในการบรหารปกครองบานเมอง คาวซอ เปนเพลงพนบานของไทยลานนานนมมาชานาน ถายทอดกนมาหลายชวอายคน เชอกนวามก าเนดกอนศลาจารกพอขนรามค าแหง เพลงพนบานของชาวบานในทองถนตางๆ ซงแตละทองถนไดประดษฐแบบแผนการรองเพลงไปตามความนยม และส าเนยงภาษาพดทเพยนแปรงแตกตางกนเพลงแบบนมกจะนยมรองกนในเวลาเทศกาล หรองานทมการชมนมคนในหมบานมารวมรนเรงกน ชวครง ชวคราว เชน งานมงคล และอวมงคล การประดษฐคาวซอ และถอยค าจะเปนไปตามความนยมและส าเนยงพดของพนบานและทองถนนนๆ รวมทงยงปลกฝงใหคนไทยมจตใจโอบออมอาร เออเฟอเผอแผ พบไดจากในอดตคนไทยมวถชวตทเรยบงาย อยกนแบบพนอง แตในสงคมไทยปจจบน มปญหาตางๆ เกดขนอยางมากมาย ท งปญหาส งคม ปญ หา

สงแวดลอม ปญหาเศรษฐกจ สงเหลานเกดขนเพราะคนไทยขาดการปลกฝง อบรมดานคณธรรม จรยธรรม และวถชวตแบบไทย” ในคาวซอ มความส าคญมความส าคญกบคนลานนาเปนสอชาวบานทดทสดนอกจากนซอ กสามารถใหความรและอธบายขยายความใหคนฟงไดชดเจนและเจาใจไดงาย(ทรงศกด ปรางวฒนากล. 2523,สงฆะวรรณสย. 2524, มณ พะยอมยงค .2529, เรองเดช ปนเขอนต . 2529,ชชวาล ทองด. 2536) จากเหตผลทกลาวมาขางตน ผวจยจงสนใจทจะศกษาพทธจรยธรรมทปรากฏในคาว ซอ จงหวดเชยงใหม วามประวต ความเปนมา และประเภทของเพลงพนบาน จงหวดเชยงใหมมลกษณะอยางไร วธการสอนจรยธรรมทสอดแทรกอยในเพลงพนบานลานนา คณคาตามหลกพระพทธศาสนา และเปนการสงเสรมเปนอยางไรบาง เพอเปนแนวทางในการอนรกษฟนฟ คาว ซอ และเพอเปนมรดกทล าคาทางวฒนธรรมทองถน ทควรสงเสรมใหคนรนหลงไดสบสานตอไป

วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาลกษณะคาว ซอในลานนา 2. พทธจรยธรรมทปรากฏในคาว ซอลานนา 3. วเคราะหอทธพล คาว ซอ พนบาน ในการเปลยนแปลงวถชมชน

ขอบเขตของโครงการวจย 1. กลมประชากร แบง ๒กลม คอ 1.แมคร

จนทรสม สายธารา 2.แมครบวซอนบญ 3.พอครจนตา เหลาค า 4.แมครแสงเอย สรยะมล 5.แมครบวตอง แกวฟน 6.พอครบญศร รตนง 7.พอครกวนดา เชยงตา 8.พอครสายทอง ทองเจรญ 9.แมครเอองค า ค าสนทราย 10.นายดวงจนทร วโรจน 11.นางบวชม จนทรทพย 12.นายเรวต พรหมรก

2. ศกษาบทซอของพอคร แมครซอลานนา 12 เรอง (เจาหงสหน, แมสหาตา, เจาสวต นางบวค า, ก าพราวบวตอง, อายรอยขอด, ก ากาด า, การสงเสรมประชาธปไตย, ประเพณไทย, วถลานนา, ความกตญ, กรรม.)

3. ศกษาชมชน 2 ชมชนๆ ละ 15 คนคอ1. ชมชนสนลมจอย ต.สเทพ อ.เมอง จงเชยงใหม 2. ชมชนสนลมจอย ต.สเทพ อ.เมอง จงเชยงใหม(นายปน มลนลตา, นายวเชยร บานเยน, นายบญธรรม คนธมาลา, นายเอย ตาค ามา, นางสวง ปญญา,นายแกว หนวงศ,นางเฮอน ขปนนท, นายเรองฤทธ จนทรด, นางโอก ธรศลป,นางบญศร วรยะตน, นางเกศสดา หาญแกว, นางพณสวรรค สภาวงศไตย, นายผวน ศกดศร, นางนงเยาว ฟเฟอง, นางรตน กาชาต,และ 2. ชมชนสวนดอก ต.สเทพ อ.เมอง จงเชยงใหม 15 คน

4. ขอบเขตดานเนอหาด าเนนการภายใตเนอหา บทคาวซอ เกยวกบนทาน ค าสอน วธสอนเปนศลปะวฒนะธรรมทเกยวกบพทธจรยธรรมน าเนอหาจากบทซอมาวเคราะห เชน ซออทาหรณบทซอของแมแสงเอย มานพ เรองแมงสห หาตา ซอ เรองแมงสหหาตา สหเปนการอธบายหลกหลกธรรมพทธศาสนาเรองพรมวหาร 1. เมตตา 2.กรณา 3.มทตา 4.อเปกขา ทง4 เปนการเกอกลหาตามนกมความหมาย คอ ศล 5 ประกอบอยในกายจตใจ เปนการสอนจรยธรรมในเรองศลห า เชน ศลขอท สามคอให เวนจากการประพฤตผดในกาม

ทฤษฎ สมมตฐาน และกรอบแนวความคดของโครงการวจย

แนวคด ทฤษฎ 1) ทฤษฎผน าดานคณลกษณะ 2) ทฤษฎภาวะแสดง 3) แนวคดการพฒนาการแสดง 3.1) แนวคดเกยวกบมนษยสมพนธ

3.2) แนวคดหลกการพฒนาทางจรยธรรม 4) แนวคดการประชมเชงปฏบตการมสวนรวม

เพอสรางอนาคตรวมกน

กรอบความคดในการวจย สบสานกนมา ภมปญญา เปนความร ความคด

ความเชอ ความสามารถ ความชดเจน ทเปนผลของการใชสตปญญาปรบตวกบสภาวะตางๆ ใน พนททกลมชนนนตงหลกแหลงถนฐานอย และไดแลกเปลยนสงสรรคทางวฒนธรรมกบกลม ชนอน จากพนทสงแวดลอมอนทไดมการตดตอสมพนธกนแลวรบเอาหรอปรบเปลยนน ามา สรางประโยชน หรอแกปญหาไดในสงแวดลอมและบรบททางสงคม – วฒนธรรมของกลมชนนน ภมปญญาจงมทงภมปญญาอนเกดจากประสบการณ ในพ นท ภ มปญญาท มาจากภายนอก และภมปญญาทผลตใหม

วเคราะหพทธจรยธรรมใน คาวซอสอนอะไร แลวน าพทธจรยศาสตรไปประยกต ใชส งผลตอพฤตกรรม ความสมพนธและปรบตวใหเขากบผอน เพอใหเกดความเขาใจ ความรกความสามคค และความรวมมอในการท างาน เปนคนมจตเมตตา มความกตญญ และเหนออนใดการเปนผน าทดตองเปนผมความประพฤตทดงามตามหลกศาสนา เชนการสรางผน าทดจงจ าเปนตองจดกระบวนการเรยนรทเหมาะสม สอดคลองพทธจรยธรรม หลกจรยธรรมทปรากฏ คาวซอ ฟงแลวสงผลตอความรสกของคนฟงอยางไร และฟงแลวน าไปประยกตในการด าเนนชวตอยางไร

น อ ก จ า ก น แ บ บ จ า ล อ งก า ร เร ย น ร เ ช งประสบการณของและการเรยนรใหมๆ ไดไมรจบ ดงทผเขยนไดน าเสนอแผนภาพขางลางเปนแนวคดสวนขยายสการปฏบตการประยกตใชแบบจ าลองพทธจรยธรรม

วธด าเนนการวจย วธการด าเนนการวจย และสถานทท าการ

ทดลอง/เกบขอมล ระเบยบวธการวจย การศกษาวจยเรองการพฒนาความเปนผน าทม

ศลธรรม จรยธรรม ของสงคมลานนาดวยกระบวนการสรางอนาคตรวมกน เปนการศกษาวจยเกยวกบพฤตกรรมทางสงคมวฒนธรรมของกลมบคคล ทเกยวของกบการคด การวเคราะห และเหตผลภายใตบรบทของบคคล สงคมและวฒนธรรม ซงเปนเรองทมความละเอยดออน เคลอนไหวไปตามสถานการณของสงคม ดงนนเพอใหไดมาซงขอมลและค าตอบทเปนจรง ครอบคลม และสมบรณตามวตถประสงคของการวจยนน จงไดเลอกใชระเบยบวธการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยใชเทคนควธการวจยเชงทดลอง

เครองมอและการสรางเครองมอทใชในการวจย

1) แผนการด าเนนกจกรรม ทสรางจากแนวคดกระบวนการสรางอนาคตรวมกนและแนวคดการพฒนาภาวะผน าทางศลธรรม

2) แบบสอบถามความเหน แสวงหาแนวทางและการน าหลกพทธจรยธรรม กจกรรมเสนอ๒ชด ซงประเมนโดยพอคร แมครซอ

3) แบบสะทอนความรสกตอกจกรรม 4) แบบสงเกตพฤตกรรม 5) ประเดนการสนทนากลมและการสมภาษณ

แบบเจาะลก การสรางเครองมอ 1) การศกษาวรรณกรรมทเกยวของ 2) การสรางแผนการด าเนนกจกรรมทมการ

เชอมประสานระหวางกระบวนการสรางอนาคตรวมกนและแนวคดการพฒนาคณธรรม จรยธรรม

3) สรางแบบสมภาษณ 4) การปรบปรงเครองมอและน าไปทดลองใช

การเกบรวบรวมขอมล ผวจยเกบขอมลและดวยการประชมกลมยอย

รวมกนอภปราย การวเคราะหขอมลประกอบดวย 1) ขอมลเชงปรมาณ น าคะแนนกอนและหลงรวมกจกรรมทง 2 กลม

มาค านวณเพอตอบค าถามตามจดประสงคของการวจยคอ

1.1) ใช Paired – Sample - T-test ทดสอบคาสมประสทธสหสมพนธเพอใชเปรยบเทยบผลการพฒนากอนและหลงรวมกจกรรมวาแตกตางกนหรอไม

1.2) ใช One way Anovaเพอวเคราะหความแปรปรวนทางเดยวความแตกตางของผลการพฒนาผน าภาวะศลธรรมของนกศกษากลมตวอยาง

2) ขอมลเชงคณภาพ การสงเกตพฤตกรรมของพอคร แมครซอ เขา

รวมกจกรรม การสนทนากลม และการสมภาษณ จากนนจงน าขอมลเชงคณภาพมาอธบายผลการพฒนาคณลกษณะดานจรยธรรมของประชาชนทวไป

วจยภาคสนาม โดยสมภาษณ พอครซอ จ านวน 12 ทาน

ขนวเคราะหขอมล 1) เรยบเรยงและจดหมวดหมขอมลทเกยวของ

ทงจากต ารา เอกสาร งานวจย และขอมลจากการสมภาษณ

2) ว เคราะหขอม ลท ไดมาท งหมดน นตามจดประสงคของการศกษา วจยครงน 3) น าเสนอผลงานวจย 4 ) ส ร ป ผ ล ก ารว จ ย อภ ป ร าย ผ ล แ ล ะขอเสนอแนะ

ขอตกลงเบองตนและขอจ ากดในการวจย สถานท ด าเนนการวจย: ศกษาบทซอของครซอในเขตจงหวดเชยงใหม การวจย รายงานการวจย เร อ งการศกษาหลกพทธจรยธรรมทปรากฏในคาวซอลานนา มวตถประสงค๓ประการ คอ1)เพอศกษาลกษณะคาวซอในลานนา 2) พ ทธจรยธรรมท ป รากฏ ในค าว ซอล านนา 3) วเคราะหอทธพล คาวซอ พนบาน ในการเปลยนแปลงวถชมชนมผลสรปดงน การศกษาพบวาวถของคนลานนา

ซอ” เปนศลปะการขบขานของลานนาทมมานานเปนสอพนบานแขนงหนง เนอหาสาระทชางซอน ามาสอนนมหลากหลายท งเรองราวในทองถน ประวตศาสตร ศลปวฒนธรรม ประเพณ วถ ชวต เหตการณส าคญ ในชวงเวลา ตางๆ รวมถงบทซอซงแตงขนใชเฉพาะงานประเพณตางๆ

การแสดงซอพนเมองของไทยทกประเภทมกมพธกรรมตางๆ เกยวของดวยเสมอ การซอเปนการแสดงพนเมองของลานนาจงมพธกรรมตางๆ เขามาเกยวของทงกอนการซอและกอน เชน

พธกรรมเกยวกบซอ พธกรรมเกยวกบซอลวนแลวแตเปนพธกรรมท

เกดจากความเชอ ความศรทธา ความกตญญ รคณ การมสมพนธภาพทดระหวางชางซอดวยกน เปนการใหเกยรตซงกนและกน เปนพธกรรมทแฝงดวย คณคาทนาศกษาเรยนรยง พธกรรมเกยวกบซอมดงน

1) การไหวครซอ คอ การบชาคร การร าลกถงพระคณของคร อาจารยทประสทธประสาทวชาซอให หรอเพอขอใหครชวยปกปกรกษา คมครอง คดค าซอใหลนไหลไมตดขดมความส าเรจ โอกาสท าพธไหวครซอนยมท ากนใน 2 โอกาส คอ ไหวครซอประจ าป และไหวครกอนซอ ดงน

2) การไหวครซอประจ าป เปนพธกรรมทชางซอจดท าขนเปนประจ าทกป ราวเดอน 9 เหนอ หรอ

เดอนพฤษภาคม – มถนายน ไหวครทงทมชวตอยและครทลวงลบไปแลว ทงทเปนครของครของครอกดวย โดยมค าเรยกครเหลานวาพอคร แมคร แมเกา ครปลาย ครตาย ครยง (ยงมชวตอย) เปนตน เพอระลกถงพระคณคร ขอใหบารมของครชวยปกปกรกษาใหมความสขความเจรญ

คณสมบตของชางซอ ชางซอเปนศลปนทมการเรยนรดวยความอดทน

สอตสาหมานะพยายามอยางยง การทจะเปนชางซอไดนนตองเปนการเรยนรดวยการปฏบตจรงตดตามฝกฝนภาคสนามกบครซอดวยใจรกและเขาใจอาชพชางซออยางดยง การฝกฝนเรยนรการขบซอ เปนการเรยนรกนแบบปากตอปากหรอแบบมขปาฐะโดยสบทอดเรยนรจากพอคร แมคร ซงวธการเรยนรโดยการปฏบตจากประสบการณจรงมกสอนใหจ าเปนค า ๆ บท ๆ เปนส านวน ๆ ไป ทงนตองอาศยความจ า ความช านาญในการปฏบต และความสามารถในการตอค าซอเพอใหเกดทกษะ ดงนนชางซอนอกจากเปนศลปนแลว ยงเปนผทเรยนรและสบทอดเพลงซออกดวย อยางไรกตามคณสมบตของผทจะเปนชางซอ สามารถสรปได คอ 1. เปนผทมน าเสยงด ไพเราะ 2. เปนผทมค ว า ม จ า ด 3. ม ค ว า ม ร ท า งห น ง ส อ จ า ร ตข น บ ธ ร ร ม เน ย ม ป ร ะ เพ ณ ศ ล ป ว ฒ น ธ ร ร ม พระพทธศาสนาเปนอยางด 4. สามารถน าภาษาสมยใหมและเกามาประยกตใชรวมกนในการผก 5. มความร ความช านาญ เกงทางดานฉนทลกษณ 6. เปนผมปฎภาณไหวพรบในการแกไขเหตการณเฉพาะหนาไดโดยเฉพาะอยาง 7. เปนผทมมนษยสมพนธด 8. เปนผทมความกตญญบชาครดวย (โฮงเฮยบสบสานภมปญญาลานนา ท าเนยบชางซอลานนา นพบรการพมพ เชยงใหม : 2)

สถานภาพในปจจบนและแนวโนมในอนาคต สถานภาพของซอในปจจบนแมวายงคงไดรบ

ความนยมจากกลมผฟงและการตดตอวาจางแสดงซอจากเจาภาพงานปอย งานบญตางๆ ในภาคเหนอตอนบนอย แตกไมไดถกน าไปใชอยางแพรหลายและ

ได รบความน ยมจากคนภาค เหน อ เท า ในอด ต เนองจากสภาพสงคมและวฒนธรรมทเปลยนไปสงผลใหคนในเมองและคนรนใหมหนไปใหความสนใจวฒนธรรมตางพนททเขามา

ความส าคญของซอ ซอเปนศลปะการแสดงทมความส าคญตอการ

ด าเนนชวตของคนในลานนาเปนอยางมาก ดนตรมกเปนของคกนกบวฒนธรรมประเพณ โดยจะสงเกตไดวาเมอใดกตามทมการจดประเพณสกอยางขน สงทจะขาดไมไดกคอ ดนตรประกอบพธ การน าดนตรเขาไปเกยวของกระท าไดทงงานมงคลและงานอวมงคล การแสดงซอจงไดรบความนยมใหจดการแสดงขนในงานพธกรรมและประเพณตางๆ และเขาไปเปนสวนหนงในวถชวตของชาวลานนาตงแตอดตจนถงปจจบนพอสรป คอ 1) การใหความบนเทง การซอถอไดวาเปนมหรสพอยางหนง 2) การสบทอดขนบธรรมเนยมประเพณ การสบทอดประเพณของซอมปรากฏในพธกรรมและเนอหาของบทซอ ตางๆ 3) การอนรกษค า เม อ ง ค า ภ า ษ า ถ น เห น อ ท ใ ช พ ด ก น ในชวตประจ าวนนบวนสญหายไป 4) การเปนเอกลกษณของลานนา ใหลกหลานไดภมใจและตระหนกในคณคาของการซอ5) การสบทอดพทธศาสนา การซอนบวาเปนการสบทอดพระพทธศาสนาไดโดยทางออม กลาวคอ การซอทดมกจะสอดแทรกค าสอนจรยธรรมตางๆ 6) การมบทบาทส าคญในเลาเหตการณทเกยวกบงาน ดงดดผคน เปนการประชาสมพนธงานเพอใหคนในชมชนนนๆ ยอมรบ เพราะถาขาดซอจะรสกรอย 7) การเปนแหลงขอมลทส าคญของสงคม ซอมคณคาอยในตวของมนเอง กลาวคอ สะทอนใหเหนถงความรสกนกคดของบคคลการบรรยายความในใจ โลกทศน มโนทศนในดานตาง

จรยธรรมทปรากฏในคาวซอ ลานนา จรยธรรมแยกออกเปน จรยะ+ธรรม ค าวา “จร

ยะ” หมายถงความประพฤตหรอกรยาทควรประพฤต สวนค าวา “ธรรม” มความหมายหลายอยาง เชน คณความด, หลกค าสอนของศาสนา, หลกปฏบต เมอน า

ค าท งสอ งม าร วม ก น เป น “จร ย ธรรม ” จ ง ไดความหมายตามต วอกษรว า “หลกแห งความประพฤต” หรอ “แนวทางของการประพฤต” (พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต), 2533: 81.) มผใหค านยามความหมายไวดงน

พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525 ใหค านยามไววา จรยธรรมหมายถงธรรมทเปนขอป ร ะ พ ฤ ต ป ฏ บ ต , ศ ล ธ ร ร ม , ก ฎ ศ ล ธ ร ร ม

(ร า ช บ ณ ฑ ต ย ส ถ า น , พ จ น า น ก ร ม ฉ บ บราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2525, หนา 217.)

พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต) ใหค านยามไววา จรยธรรมหมายถง หลกการด าเนนชวต(พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต), 2532 หนา 1)

พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมจตโต) ใหค านยามไววา จรยธรรมหมายถง แนวทางของการประพฤตปฏบตตนใหเปนคนด เพอประโยชนสขของตนเองและสวนรวม (พระเมธธรรมาภรณ (ประยร ธมมตโต),มปป. หนา 82.)

ปรชา อยตระกล และสวฒน ชางเหลก ใหค านยามไววา จรยธรรมหมายถง ขอควรประพฤต ปฏบต ปฏบตสงทควรปฏบต และเวนสงทควรเวน

(ปรชา อยตระกล และสวฒน ชางเหลก, 2527 หนา 5.)

วทย วศทเวทย และเสถยรพงษวรรณปก ใหค านยามไววา จรยธรรม หมายถง หลกค าสอนวาดวยความประพฤต เปนหลกส าหรบใหบคคลยดถอในการปฏบตตน (วทยวศทเวทย และเสถยรพงษ วรรณปก 2530, หนา 2.)

จรยธรรมในแตละสงคมนนยอมแตกตางกนออกไป เน อ งจากจรย ธรรม เป นส วนหน งของวฒนธรรมในสวนทเกยวของกบพฤตกรรมของคนในสงคม ดงนน ในแตละสงคมจงมจรยธรรมเฉพาะเปนของตนเอง ขนอยกบลกษณะสงคม สภาพแวดลอม ความเชอ ศาสนา ขนบธรรมเนยมประเพณของสงคมนนๆ (ปรชา อยตระกล และสวฒน ชางเหลก. หนา 8) จรยธรรมของแตละสงคมนนจะปรากฏอยสอง

ลกษณ ะ ค อ จรยธรรมรวมและจรยธรรมยอย จรยธรรมรวมคอ แบบแผนหรอขอปฏบตทคนในแตละสงคมประพฤตปฏบตรวมกน จรยธรรมประเภทนไดรบอทธพลมาจากหลกค าสอนทางศาสนา ซงมสวนท าใหคนสวนใหญมแบบแผนในการประพฤตปฏบตคลายคลงกน สวนจรยธรรมยอยคอ ขอปฏบตทเปนแบบแผนเฉพาะทองถน โดยคนในทองถนสรางสรรคขนมาใหเหมาะแกสภาพแวดลอมของตน จงท าใหแบบแผนในการประพฤตปฏบต แตกตางกนในรายละเอยด จรยธรรมประเภทนไดรบอทธพลมาจากระเบยบจารตประเพณและลทธความเชอในทองถนนนๆ จรยธรรมในสงคมภาคเหนอกมลกษณะดงกลาวคอ มทงจรยธรรมรวมและจรยธรรมยอย โดยทจรยธรรมรวมมพนฐานมาจากหลกค าสอนทางพระพทธศาสนา สวนจรยธรรมยอยมพนฐานมาจากจารตประเพณในทองถนอนไดแก “ฮตคลองลานนา”

ฉะนน ฮต หรอ จารต จงเหมอนกฎหมายของสงคมททกคนจะตองปฏบตตาม เพราะก าหนดหนาท จรยธรรมของชนทกชนไวตามสภาพของสงคมนนๆ สงคมใดปฏบตตามฮตฮอยกจะอยเยนเปนสข ถาปฏบตขาดตกบกพรองกเกดทกข(อภศกด โสมอนทร, 2534, หนา 77.) จรยธรรมทปรากฏในคาวซอจงเปนสงสะทอนใหทราบถงมาตรฐานทางจรยธรรมในสงคมภาคเหนอวา สงใดควรปฏบต สงใดควรละเวน สงใดด ไมด ควร ไมควร ถกไมถก พฤตกรรมเชนใดทสงคมยกยอง และพฤตกรรมเชนใดทสงคมประณามการศกษาจรยธรรมทปรากฏในคาวซอน ผวจยไดแบงจรยธรรมในส งคมภาค เหน อออกเป น 2 ล กษณ ะค อ 1 . จรยธรรมดานจารต 2. จรยธรรมดานค าสอนทางพระพทธศาสนา

จรยธรรมดานจารต ค าวา “จารต” หมายถง ธรรมเนยมทประพฤต

กนมา(พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต, 2528 : 42.) จารตมความหมายเหมอนค าวาศลธรรม ซงใชเปนบรรทดฐานทางสงคม การกระท าผดจารตจะมผลกระทบตอคนจ านวนมากหรอตอสงคมโดยสวนรวม

(มณ พยอมยงค, 2537, หนา 47) ดงนน จารตจงเปนทงขอหาม ทหามไมใหกระท าการบางอยางทสงคมสวนใหญ ไมเหนดวย และเปนทงขอใหปฏบต คอปฏบตในสงทสงคมยอมรบวาเปนสงทดงาม

แนวทางการประพฤตปฏบตตามประเพณสบสองเดอนของลานนาไทย การประพฤตปฏบตในประเพณลานนาไทย ก าหนดสงส าคญซงประชาชนจะตองถอเปนแนวทางปฏบตอยางเครงครดลวงละเมดมได 4 ประการ คอ

1) ฮตเมอง นนตรงกบค าวา จารต คอสงทถอปฏบตกนมาเปนเวลานาน ในครอบครว ในสกลหมบานและเผาพนธเปนสงดควรประพฤตปฏบตกม ทไมควรประพฤตปฏบตกม คอมทงขอหามและขออนญาต เชน การจบมอถอแขนในระหวางชายหนมหญงสาว สมยโบราณเรยกวา ผดฮต คนไทยหรอคนเมองโยนกไปแตงงานกบลวะ หรอละวา เรยกวา ผดฮต ถาใครท าถอวาเปนเสนยดแกผนน

2) ขะปอเมอง เปนกฎหรอขอหามลกษณะคลายฮต แตเปนหลกการทใหยดถออยางมนคงในสงทตองปฏบตกนเปนสวนรวม เชน “การไหวตาลหางลาน” หมายถง การใหลกแกว หรอนาค ผจะอปสมบทตองยกมออภวาทหวตาลคอ พระกรรมวาจาจารย เปนองคแรก ตอไปจงไหวพระอนสาวนาจารย คอ หางลานทหลง นคอ ขะปอเมอง ลกษณะหนงการปดประตเมองสมยโบราณก าหนดเวลา 18 นาฬกา คอ ย าค า เปดเมอเวลาหกโมงเชาของวนรงขน เจาหนาทจะปฏบตอยางเครงครดเปนกฎตายตว บคคลผจะสงอนญาตใหออกจากเมองในเวลากลางคน หรอ สงใหเปดประตเมองไดตองเปนผมอ านาจสงสด เชน พระเจาแผนดน หรอ เสนาบดเทานน นอกจากมเหตจ าเปนรบดวนจงจะเปดได ถาเปนเวลาปกต “คนในบหอออก คนนอกบหอเขา” ไมวาอะไรจะเกดขนกตาม การปฏบตเครงครดแบบนเรยกวา “ขะปอเมอง”

3) ปาเวณเมอง หมายถง สงทชาวเมองปฏบตกนมาเปนประจ าทกป เปนเวลาชานาน เชน ประเพณเขาอนทขล ไดแกการบชาเสาหลกเมอง ซงประชาชน

ในเมองชายหญงเปนจ านวนมาก จะน าดอกไมธปเทยนไปสกการะเทพารกษ มเหสกข ผรกษาเสาหลกเมอง หรอ เสาอนทขล เพอใหเทพยดาเหลานน มความชนชมยนดบนดาลใหบานเมองไดอยอยางเกษมสขตอ ไป ประเพณ สบชะตาเม องค อ การบ ชาเทพารกษ ผรกษาประตเมอง พรอมกบท าพธสบชะตาของเมองใหด ารงอยตลอดไปดวย ประเพณส าคญ ๆ ของเมอง เชน ประเพณปใหม สงกรานต ประเพณลอยโขมด หรอลอยกระทง ประเพณเขาพรรษาออกพรรษาถอวาเปน ปาเวณเมอง

4) สะด อ เมอง คลองเมอง หมายถ ง พระธรรมศาสตร ระเบยบกฎหมาย ทเปนหลกการทางนตศาสตร กฎขอบงคบประชาชนพลเมองมท งบทลงโทษ และบทคมครอง มทงสทธ และหนาท กฎหมายทมชอเสยงของลานนาไทยเกาแกทสด คอ มงรายศาสตร ไดแก กฎหมายทพระยามงรายมหาราช ตราขนไวโดยอาศยตนแบบพระธรรมศาสตรของมอญ

จรยธรรมของคนในสงคม และเปนทพงทางใจของประชาชน ผทท าหนาท ในการอบรมส งสอนจรยธรรมแกสงคมคอพระสงฆ พระสงฆจะท าหนาทในการอบรมสงสอนพระธรรมตามหลกการของศาสนา หลกธรรมเหลานนกจะท าหนาทเปนสญญาประชาคม ควบคมความประพฤตของประชาชนโดยปรยาย

1) ควรปฏบตตามกฎหมายบานเมองและกฎศลธรรมของสงคม เพราะบานเมองหรอคนหมมากยอมอยดวยกฎหมาย เพอใหสงคมมความเปนระเบยบและมความสงบรมเยน ผฝาฝนกฎหมายจะถกลงโทษโดยการปรบ จ ารก หรอประหารชวต ผฝาฝนกฎศลธรรมกจะถกสงคมลงโทษ โดยการนนทา หวเราะเยาะ หรอต าหนตเตยน ฉะนน ประชาชนผอยใตการปกครองจงควรปฏบตตามกฎหมายของบานเมอง และกฎศลธรรมของสงคมอยางเครงครด เคารพสทธของกนและกน

2) ควรมความขยนหมนเพยรในการประกอบอาชพ สงคมภาคเหนอตงแตอดตถงปจจบนประกอบอาชพเกษตรกรรม คอท านาเปนอาชพหลก แตเมอ

หมดฤดการท านา ชาวภาคเหนอมกจะหนไปประกอบอาชพอน อนเปนปจจยในการด ารงชพ เชน ท าไร ท าสวน และเลยงสตวเปนอาชพเสรม เนองจากชาวภาคเหนอด ารงชวตอยในทามกลางสภาพแวดลอมทางภมประเทศอนแหงแลง กนดาร สวนใหญจงมฐานะยากจน ฉะนน ชาวภาคเหนอจงมกสอนลกหลานใหรจกใชจายอยางประหยด สอนใหมความอดทนและไมเก ยจคราน ในการท ามาหาก น อาชพของชาวภาคเหนอสวนใหญทปรากฏในกลอนล ามดงน

อาชพท านา เปนอาชพหลกของชาวภาคเหนอ ซ งเปนอาชพทหนกและเหนอยมาก เพราะการเพาะปลกของชาวภาคเหนอยงใชวถการเกษตรแบบดงเดม โดยเฉพาะในชวงการปกด าและการเกบเกยว ชาวนาตองใชชวตอย ในทองนาตงแตเชาจรดเยน อาชพการท านาจงใชความขยนและอดทนเปนอยางมาก

จรยธรรมส าหรบบคคลทวไป จรยธรรมส าหรบบคคลทวไป คอ ขอควรปฏบต

และไมควรปฏบตส าหรบคนธรรมดาสามญทวไป ในคลองสบสไดก าหนดจรยธรรมส าหรบบคคลทวไปไว ประการ เชน

1) เปนจรยธรรมในกลมเครอญาต ครอบครวชาวภาคเหนอจะอยกนเปนครอบครว

ใหญ นอกจากพอ แม ลก ซงมกนครอบครวละหลายคนแลว อาจมปยา ตายาย และพปานาอามาอาศยรวมอยดวย ลก ๆ ทแตงงานแลวจะอยชวยพอแมท ามาหากนระยะหนงกอน จงจะแยกเรอนออกไปอยอสระตามล าพง ฉะนน ครอบครวขนาดใหญจงมสมาชกมากกวาสบคนขนไป ตางพงพาอาศยกน ทกคนจะมหนาทตางๆ กนตามฐานะและวย ดวยเหตทชาวภาคเหน ออย ก น เป นครอบครวใหญ เชนน ความสมพนธระหวางบคคลในครอบครวจงเปนเรองใหญ (กอ สวสดพาณชย, หนา 72-73.) ฉะนน สงคมภาคเหนอจงมการก าหนดหนาทของแตละบคคลทพงปฏบตในกลมเครอขญาตไวอยางชดเจน ดงทจารวรรณ ธรรมวตรกลาววา “แนวปฏบตระหวางกลม

เครอญาตก าหนดไวตามวยและหนาท เชน คลองป คลองยา คลองตา คลองยาย คลองพอ คลองแม ค ล อ งล ก ค ล อ งห ล าน ค ล อ ง ใภ ค ล อ ง เข ย(ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรม 2525 : 293.) คลองสบสไดก าหนดขอปฏบตส าหรบบคคลในกลมเครอญาต

จรยธรรมในกลมเครอญาตดงกลาวน ผวจยจ าแนกขอปฏบตส าหรบบคคลไวดงน 1)ขอปฏบตส าหรบบคคลตามฐานะ2) ขอปฏบตส าหรบบคคลตามสภาพเพศ3) ขอปฏบตส าหรบบคคลตามสภาพวย

2) ขอปฏบตส าหรบบคคลตามฐานะ ฐานะ หมายถง ต าแหนงหนาท หรอความ

เปนอยในสงคม (ราชบณฑตยสถาน, พจนานกรม 2525 : 293.)

บคคลในกลมเครอญาตเมอมหนาทในฐานะอะไร กควรปฏบตหนาทในฐานะนนๆ ใหถกตอง เมอปฏบตหนาทไดถกตองตามฐานะครอบครว กจะท าใหบคคลในกลมเครอญาตนนมความสมพนธกนอยางแนนแฟนและมปกตสข ผวจยจ าแนกฐานะของบคคลในกลมเครอญาตทปรากฏในคาวซอไวดงน

ก. หนาทของบคคลในกลมเครอญาตในฐานะพอแม สงคมภาคเหนอก าหนดขอปฏบตส าหรบพอแมไวดวย “พอแม” คอขอปฏบตหรอหนาททพอแมพงปฏบตตอบตรธดา ขอปฏบตตามฮตฮอยพอของแมน แ ท จ ร ง ก ค อ จ ร ย ธ ร ร ม ท ม า จ า ก ค า ส อ น ในพระพทธศาสนานนเอง พระพทธเจาไดตรสไวในสงคาลสตรวา บดา มารดาพงอนเคราะหบตรธดาโดยฐานะ 5 สถาน คอ 1. หามปรามปองกนจากความชว 2. ดแลฝกอบรมใหต งอย ในความด 3. ใหศกษาศลปวทยา4. เปนธระในเรองจะมคครองทสมควร5.มอบทรพยสมบตใหเมอถงโอกาสคาวซอไดกลาวถงขอปฏบตทพอแมพงปฏบตตอบตรธดาไวดงน

อบรมสงสอนใหตงอย ในความด ครอบครวนบวาเปนสถาบนทางสงคมทส าคญทสดเพราะเปนสถาบนแรกทท าหนาท อบรมส งสอนสมาชกในครอบครว กอนทจะเขาสระบบการอบรมสงสอนของ

สถาบนโรงเรยน พอแมเปนครคนแรกทท าหนาทในการถายทอดคานยม การปฏบตตน และบรรทดฐานทางสงคมใหแกลก ลกจะเปนคนดหรอเลว และมบคลกภาพตามทสงคมตองการหรอไม ขนอยกบการอบรมสงสอนของพอแมเปนพนฐาน

สถาบนการศกษาคอโรงเรยน เพราะโรงเรยนจะเปนสถาบนทสองในการใหวชาความร และฝกอบรมลกษณะนสยใหเปนไปตามทสงคมตองการ แตพอแมไมควรปลอยหนาทนใหเปนภาระของครฝายเดยว พอแมตองใหความรวมมอกบทางโรงเรยน ดวยการสอดสองดแลในการศกษาเลาเรยนของลกตลอดจนการแนะน าสงสอนใหรจกระเบยบสงคม และใหความอบอนทางจตใจ

พอแมไมควรทะเลาะววาทกน หรอกลาวค าหยาบคายใหลกไดยน เพราะการทพอแมทะเลาะววาทใหลกไดเหนเปนประจ านน เปนสาเหตหนงทท าใหลกมพฤตกรรมกาวราว และท าใหลกเบอบาน มองเหนบานเปนสถานทไมนาอย ท าใหลกหนออกจากบานไปแสวงหาความสขนอกบาน และอาจด าเนนชวตไปในทางทผด จนน าความเสอมเสยมาสวงศตระกลได เพราะเดกทหนออกจากบาน จนกลายเปนเดกเรรอน ถกชกชวนหรอบงคบใหไปเปนโสเภณเดก โดยมากมกมสาเหตมาจากครอบครวแตกแยก ฉะนน พอแมจงตองท าครอบครวใหนาอย ท าครอบครวใหมความรกความอบอน เมอลกมปญหากพรอมทจะใหค าแนะน า และมแบบอยางทดแกลกได

การคบเพอนของลกกเปนเรองส าคญทพอแมควรใหความสนใจ เพราะการคบเพ อนมผลตอความกาวหนาและความเสอมของชวต พระพทธเจาไดตรสประเภทของเพอนหรอมตรไว 2 ประเภท คอ 1) มตรเทยม ไดแก ศตรผมาในรางของมตร ม 4 ประเภท คอ 1. คนปอกลอก 2. คนดแตพด 3. คนหวประจบ 4. คนชวนฉบหาย 2) มตรแท ไดแกมตรดวยใจจรง ม 4 ประเภท คอ 1. มตรมอปการะ 2. มตรรวมสขรวมทกข 3. มตรแนะน าประโยชน 4. มตรม ใจรก

มตรทง 2 ประเภทน มตรประเภทแรกไมควรคบ ควรคบมตรประเภททสอง พอแมตองคอยชแนะวา เพอนลกษณะไหนควรคบ เพอนลกษณะไหนไมควรคบ เพราะเพอนสามารถชกจงไปในทางทดและเลวได หากคบเพอนด เพอนกจะชกชวนไปในทางทด หากคบเพอนไมด เพอนกจะชกชวนไปในทางทเสอมเสยได

ข. หนาทของบคคลในกลมเครอญาตในฐานะลกหลานสงคมภาคเหนอก าหนดหนาทของบคคลในฐานะลกหลานไวดวย “ฮตลกคลองหลาน” คอ ลกหลานควรเคารพเชอฟงพอแม ปยา ตายาย และครอาจารยททานแนะน าสงสอน ไมควรกระท าในสงทจะน าความเดอดรอนมาสตนเองและครอบครว เมออยในวยเดกใหหมนศกษาเลาเรยน เมอเตบโตเปนผใหญใหหมนหาทรพยสนเงนทอง เลยงดพอแม รกษามรดกททานมอบให และใหรจกสรางฐานะของตวเองใหมนคง เพ อจะได เปนทพ งของญาตพนองได คาวซอไดกลาวถงขอทควรปฏบตและขอทควรละเวนส าหรบลกหลานไวดงน

ลกหลานเมออยในวยเดกควรศกษาหาความร เพอจะไดมวชาตดตวไวส าหรบประกอบอาชพเลยงตวในภายภาคหนา เชอฟงค าทครบาอาจารยแนะน า สงสอน

ค. หนาทของบคคลในกลมเครอญาตในฐานะสามภรรยาขอปฏบตส าหรบสามภรรยาในสงคมภาคเหนอนนถกก าหนดไวดวย “ฮตฮอย” คอขอปฏบตท

สามภรรยาพงปฏบตตอกน เพราะธรรมดาคนเรานนเมอแตงงานกนแลว จะตองอยดวยกนเปนเวลานาน การทสามภรรยาจะใชชวตอยรวมกนไดยดยาวและมปกตสขไดนน ทงสองฝายจะตองเตรยมตวเตรยมใจและตระหนกในภาระหนาท ตางๆ ทตนจะตองกระท าในชวตการครองเรอนใหพรอม ทงคจะตองเรยนรขอปฏบตเกยวกบฮตผวตอเมย เพอจะไดปฏบตตอกนไดถกตอง อนจะกอใหเกดความสขและความมนคงของชวตครอบครว

การมคครองนนถอวาเปนเหตการณส าคญยงในชวตของบคคล และเปนการเปลยนแปลงครงยงใหญ ท าใหเกดฐานะและหนาทอยางใหมขน คอ ฐานะของสามและฐานะของภรรยาพรอมทงหนาทซงผกพนอยกบฐานะทงสองนน อนเกดจากความสมพนธและความรบผดชอบตอกน ความสมพนธและความรบผดชอบน จะขยายออกไปถงบคคลและทรพยสน อนมมาแตเดมของแตละฝายอกดวย เชน มารดา บดา เครอญาตและมตรสหายของคครองเปนตน ท าใหเกดผลอกอยางหนง คอ การสมรสนเทากบเปนวธเพมจ านวนญาตมตรและทรพยสนตางๆ ใหมากมายกวางขวางขนเปนทวคณ แตผลดงกลาวจะเปนผลดงาม กตอเมอคสมรสรจกรบผดชอบและปฏบตภาระหนาทของตนตามความรบผดชอบนนใหถกตองดวยด

การแตงงานเปนการใชชวตอยรวมกนเปนเวลาทยาวนาน หรอจนกวาฝายใดฝายหนงจะตายจากกนกวาได คาวซอไดกลาวถ งคณธรรมทจะเปนเครองประคบประคองชวตคใหมความสขราบรน คอความอดทน รจกการใหอภยตอกน และหลกเลยงการทะเลาะววาท เมอเกดการทะเลาะกนไมควรแชงดาหรอเรยกผเรยกหาลงมากน เพราะโบราณถอวาจะท าใหการท ามาหากนไมเจรญกาวหนาเชน

หลกปฏบตส าหรบภรรยา สตรภาคเหนอในอดตจะถกก าหนดใหอยใน

กรอบจารตคอนขางเครงครด โดยมากพอแมจะสอนใหสตรไดเรยนรเรองภายในครวเรอน และจรยธรรมส าหรบสตรเปนส าคญ เชน การปฏบตตน การเลอกคครอง และหนาท สตรเมอแตงงานแลวจะตองใหความรกและซอสตยตอสาม เคารพยกยองและใหเกยรตสาม ปรนนบตสาม ใหคะแนะน าแกสาม ใหก าลงใจและชวยเหลอสาม ไมควรรกคนอนมากกวาสามตน ควรรดร ชว ควรรบใชสาม เสมอด งทาส นอกจากน ภรรยายงตองท างานทกอยางในครวเรอน ตลอดทงดแลสมาชกในครอบครว หนาทของสตรในฐานะภรรยาจงคอนขางหนก

หลกปฏบตส าหรบภรรยาทปรากฏในคาวซอมทงหลกปฏบตทมาจากค าสอนทางพระพทธศาสนา และค าสอนทเปนหลกปฏบตตามสภาพสงคมในยคนน พระพทธศาสนาไดวางหลกปฏบตส าหรบภรรยา ทพงปฏบตตอสามดวยฐานะ 5 สถาน คอ1. ดแลงานบานใหเรยบรอยเปนอยางด2. เอาใจใสสงเคราะหคนขางเคยง คอหมญาตและขาทาสบรวารเปนอยางด3. ซอสตย ไมประพฤตนอกใจสาม4. ดแลเกบรกษาสมบตทหามาได 5.ขยน เอาใจใส ไมเกยจครานในการงานทงปวง

ภรรยาทดควรเอาใจใสสงเคราะหคนขางเคยงคอ หมญาตทงฝายสามและญาตฝายตนเอง ดวยการแสดงความเออเฟอ ใหความชวยเหลอตามฐานะทจะท าได และแบ งปนส งของท สามหามาได ส งคมภาคเหนอเปนสงคมทมความสมพนธกนแบบเครอญาต ดวย

จรยธรรมส าหรบสตร สตรในสงคมภาคเหนอทไดรบยกยองวาเปนกล

สตรนนคอ ผทประพฤตปฏบตตนอยในคลองหญง คอ แนวทางในการประพฤตตนส าหรบผหญง ผหญงในสงคมภาคเหนอในอดตสตรจะตองเรยนรกคอ งานเกยวกบแมบานแมเรอน และจารตประเพณตาง สงคมภาคเหนอมงสอนจรยธรรมใหแกสตรมากกวาผชาย ทงนเปนเพราะวาผชายมโอกาสไดบวชเรยน และไดรบการศกษาอบรมจากพระสงฆโดยตรงแลว สวนผหญงไมมโอกาสเชนนนผทมบทบาทส าคญในการอบรมสงสอนจรยธรรมใหแกสตรภาคเหนอกคอ พอแมและญาตผ ใหญค าสอนเกยวกบจรยธรรมส าหรบสตร สวนใหญมกจะเปนค าสอนทมาจากจารตประเพณของสงคมและค าสอนของพระพทธศาสนา เชน สตรตองมความประพฤตงามทงกาย วาจา ใจ มศลธรรม มความสงบเสงยม มกรยามารยาทเรยบรอย รกนวลสงวนตว ยดมนในจารตประเพณ มความซอสตย มจตใจโอบออมอารเปนตน (พชย ศรภไฟ, หนา 37.)

คาวซอไดกลาวถงจรยธรรมส าหรบสตรไวดงน เปนหญงควรมความขยนหมนเพยรในหนาทการงาน โดยเฉพาะงานบานงานเรอน สตรภาคเหนอควรเรยนรและเกงในกจบานการเรอน

จรยธรรมดานหลกค าสอนทางพระพทธศาสนา ค าส อน ท างพ ระพ ท ธศ าส น าม าซ อ ว า ม

ความสมพนธกบวถชวตของชาวภาคเหนอเปนอยางมาก เพราะมบทบาทส าคญในการก าหนดโลกทศนต าง ก ไดท าหนาท ในการส งสอนพระธรรมตามหลกการของศาสนาหลกธรรมจงท าหนาทเปนสญญาประชาคม ควบคมความประพฤตของชาวบานโดยปรยาย และหลกธรรมเหลานมคณคาตอความเชอของชาวพทธมากยงกวากฎหมายของรฐ เนองจากชาวพทธเชอวาเปนการแสวงหาเนอนาบญอนเปนกศลผลบญตดตวไปทงชาตนและชาตหนา ฉะนนชาวพทธจงยนดเชอฟงดวยความศรทธาตอหลกธรรม การใชหลกธรรมในการควบคมจรยธรรมในสงคมจงมประสทธภาพมาก ไมมผใดละเมด บานเมองกเกดความสงบสข

จรยธรรมทปรากฏในคาวซอ สวนใหญ เปนจรยธรรมในระดบโลกยะ การปฏบตตามหลกธรรมค าสอนของชาวบานนน เพยงเพอตองการจะประสบความสขความเจรญและสามารถด ารงชวตอยในสงคมไดอยางไมเดอดรอนเทานน มไดมงหวงทจะหลดพนจากไตรภมไปสนพพานแตอยางใด ฉะนน จรยธรรมดานค าสอนทางพระพทธศาสนาทปรากฏในคาวซอจงมกกลาวถงเรองกรรมด กรรมชว บาป บญ นรก สวรรค ชาตนชาตหนา ทาน ศล เปนตน ซงตรงกบความตองการของชาวบานทปรารถนาความเปนอยทดทงในชาตนและชาตหนา เพอความเขาใจชดเจน ผ ว จ ย จ า แ น ก จ ร ย ธ ร ร ม ด า น ค า ส อ น ท า งพระพ ท ธศาสนามาสอน ว าม ก ารสะท อนถ งเจตนารมณของพระพทธศาสนาในดานความสมพนธทางสงคมไดมากทสดกคอ ค าสอนและหลกปฏบตในขนศล เพราะศลเปนระบบการควบคมชวตดานนอก เกยวดวยการแสดงออกทางกาย วาจา เปนระเบยบวา

ดวยความสมพนธกบสภาพแวดลอม โดยเฉพาะอยางยงความสมพนธระหวางมนษยดวยกน เพอเกอกลแกการด ารงอยดวยดของหมชน และเพอความผาสกแหงสมาชกทงปวงของหมชน ศลขนพนฐานหรอขนตนทสดกคอ การไมเบยดเบยนผอน ไมวาดวยกายหรอวาจา และการไมท าลายสตสมปชญญะทเปนตวคมศลของตน ศลขนตนสดนเรยกวา ศลหา คอขอปฏบตในการเวนจากความชว 5 ประการ คอ1. เวนจากการฆา การประทษรายกน 2. เวนจากการถอเอาของทเจาของมไดให 3. เวนจากการประพฤตผดในกาม 4. เวนจากการพดเทจ โกหก หลอกลวง 5. เวนจากการดมน าเมาคอสราและเมรย อนเปนทตงแหงความประมาท และการเสพสงเสพตดใหโทษ

ศลเปนจรยธรรมทส าคญอกขอหนงไม ใชเปนบรรทดฐานของสงคม เพอควบคมพฤตกรรมของคนในสงคมใหใชชวตอยรวมกนอยางมปกต ศลทปรากฏในคาวซอม 2 ระดบ คอ ระดบธรรมและระดบวนย ศลระดบธรรมเปนหลกความประพฤต ทแสดงและบญญตไปตามกฎธรรมดาแหงความดความชว ผทรกษาศลหรอละเมดศล กจะไดรบผลดชวตามธรรมดาของเหตปจจย คาวซอไดกลาวอางถงอานสงสของการรกษาศลวา ผทรกษาศลเมอตายไป อานสงสของศลจะเปนบนไดทองน าไปสสวรรค และหางไกลจากอบายภม แม เกดในชาตตอ ๆ ไป กจะไมมความล าบาก จะมทรพยสนเงนทองมากมาย

บทวเคราะห จากการศกษาจรยธรรมทปรากฏในคาวซอ

พบวา มจรยธรรมอย 2 ลกษณะ คอ จรยธรรมดานจารต และจรยธรรมดานค าสอนทางพระพทธศาสนา จากลกษณะของจรยธรรมทง 2 สวนน จงนาจะน ามาวเคราะหวา เพราะเหตใดคาวซอจงเสนอจรยธรรมดงกลาว อะไรทอยเบองหลงจรยธรรมเหลานน อาจพจารณาไดวาปจจยทท าใหคาวซอเสนอจรยธรรมดงกลาวท 4 ประการทส าคญ คอ 1. บทบาทของคาว

ซอ 2. ขบวนการขดเกลาทางสงคมโดยใชสอพนบาน 3. บทบาทของสถาบนครอบครวและเครอญาต 4. บทบาทของศาสนา ประเพณ และพธกรรมในการสรางความเขมแขงใหแกชมชนตวอยาง เชน บทบาทของศาสนา ประเพณ และพธกรรม เพอเสรมความเขมแขงใหกบชมชนหมบานคอชางซอ โดยเฉพาะชางซอเปนเครองมอส าคญในการเสรมบทบาทของศาสนา ประเพณและพธกรรมใหหนกแนนและเดนชดยงขน ชางซอจะน าเรองราวเกยวกบศาสนา ประเพณ และพธกรรมเหลานมารอยกรองเปนบทล า แลวสอไปยงคนฟง เชน ซอวนบญมาฆบชาศาสนาพทธ ซอ สงกรานตปใหมเมอง ของชางซอแมครบวซอนเมองพราว และชางซอทานอนๆ เนอหาของซอกลมนจงเปนสอสะทอนใหเหนความสมพนธระหวางศาสนา ประเพณ และพธกรรม ตลอดจนบทบาทของศาสนา ประเพณ และพธกรรมในการสรางความเขมแขงใหกบชมชนหมบานภาคเหนอ เนอหาดงกลาว จงเปนปจจยใหบทเสนอจรยธรรมในสวนทเปนจารตประเพณในสงคมภาคเหนอ

จรยธรรมเปนเรองละเอยดออน การจะใหใครเหนวาอะไรด ไมด ควรปฏบตหรอไมควรปฏบต เปนเรองทท าไดไมงายนก ยงการถายทอดหรอปลกฝงจรยธรรมโดยใชซอเปนสอดวยแลวกยงยากขนไปอก เพราะคนฟงนนมหลายกลมหลายระดบ และจรตของแตละคนกแตกตางกนไป ฉะนน การจะเหนอะไร อยางไร เชอตามหรอไมขนอยกบผฟงโดยตรง ผแต งบทซอและชางซอมบทบาทเพยงเปนผชแนะเทานน เนองจากคนฟงมหลายกลมหลายระดบและมจรตแตกตางกนนเอง การแตงซอเพอสอนจรยธรรมจงตองใชกลวธหลายแบบ เพอโนมนาวจตใจของผฟงใหคลอยตาม หรอเพอกอใหเกดความประทบใจและรสกนกคดเหนภาพ มจนตนาการคลอยตามไปดวย

วธสอนจรยธรรมหมายถง วธการชแนะแนวการประพฤตปฏบตวา สงใดควรประพฤต สงใดควรละเวน โดยพลกแพลงวธการสอนในหลาย ๆ รปแบบ เพอใหผฟงเกดความเชอถอและน าค าสอนนนไปประพฤต

ปฏบตตามจากการศกษาวธสอนจรยธรรมทปรากฏในซอพบวามอยหลายวธ ตวอยาง ซงเปนวธทชางซอใชมากทสด เชน

1) สอนอยางตรงไปตรงมา วธสอนจรยธรรมอยางตรงไปตรงมาน จะใชวธ

สอนแบบเทศนาโวหาร คอการซอเชงอบรมสงสอน เปนการถายทอดเนอหาสารธรรมโดยมจดมงหมายเพออบรมสงสอนและชแนะใหผฟงเกดความเขาใจและยอมรบ สามารถน าไปปฏบตไดในชวตจรง จะเปนการโนมนาวชแนะดวยเหตผลและชกชวนใหเหนพองกบความคดของผแตง การสอนแบบเทศนาโวหารนจะมความคลายคลงกบการเทศนาของพระสงฆ แตกตางกนเพยงการเทศนเปนการกระท าของพระสงฆและเปนการพด สวนซอเปนการกระท าของฆราวาสและเปนการซอดงปรากฏในการซอ

2) สอนโดยยกนทานหรออทาหรณประกอบ การสอนโดยยกนทานหรออทาหรณประกอบน

เปนวธสอนแบบสาธกโวหาร คอการอางตวอยางหรอยกอทาหรณทเปนเรองราวประกอบ เพอใหผฟงเขาใจหลกธรรมขอนนๆ งายขนโดยผแตงกลอนล าจะยกเรองราวตางๆ ทงทเปนนทาน เรองใกลตว ตลอดจนเรองอนเกยวดวยพระพทธศาสนาเปนอทาหรณสอนใจ เพอความชดเจน ความสมเหตสมผลใหกบเน อห าของหล กธรรม อ น จะท า ให ผ ฟ ง เข า ใจความหมายและคณคาของหลกธรรมขอนนๆ ไดดมากยงขน จากการศกษาพบวา วธสอนจรยธรรมโดยการยกนทานหรออทาหรณประกอบทปรากฏในการซอ จ าแนกออกเปน 3 ประเภท คอ อทาหรณทเปนเรองใกลตว ไดแก เรองราวทเกดขนจากสภาพแวดลอมใกลตว เชน เรองราวทเกดขนแกเพอนบาน หรออาจเปนเรองราวทเคยไดยนไดเหนมาตลอดจนเรองจากหนงสอพมพ ขาวจากวทย โทรทศน เปนตน

เอกสารอางอง คณาจารยแหงส านกพมพเลยงเซยง. (2538). เบญจ

ศล เบญจธรรม อโบสถศล อปสมบทวธ ฉบบมาตรฐาน. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพเลยงเซยง.

ดนย ไชยโยธา. (2539). ลทธศาสนาและความเชอกบประเพณนยมทองถน. กรงเทพมหานคร :ส านกพมพโอเดยนสโตร.

ทรงศกด ปรางวฒนานกล. (2523). แนะน าวรรณกรรมทองถนลานนาไทย. วารสารมนษยศาสตร.

พรรณเพญ เครอไทย. บรรณาธการ. (2540). วรรณกรรมพทธศาสนาในลานนา. เชยงใหม: สรวงศบคเซนเตอร.

ไพฑรย สนลารตน. (2544). ความรคคณธรรม. ส านกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลยกรงเทพ.

มณ พะยอมยงค. เพลงพนบานลานนาไทย. เอกสารประกอบการประชมทางวชาการ เรองเพลงพนบานลานนาไทย.

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. (2539). พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย 2500. กรงเทพมหานครโรงพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

ลมล จนทรหอม. (2534). วรรณกรรมทองถนลานนา. เชยงใหม: สรวงคบคเซนเตอร.

วทย วศทเวทย และเสถยรพงษวรรณปก. (2533). จรยธรรมกบบคคล. กรงเทพมหานคร: อกษรเจรญทศน.

วทยาลยครเชยงใหม วนท 21 มกราคม 2524 โครงการ

----------------. (2529), วฒนธรรมลานนาไทย. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช.

----------------. (2533), ประเพณสบสองเดอนลานนาไทย รวมเลม. เชยงใหม : ส.ทรพยการพมพ

สมบรณ สขส าราญ. (2547). พทธศาสนา พระสงฆกบวถชวตสงคมไทย. กรงเทพมหานคร : โรงพมพประชาชน.

สงฒะ วรรณสย. (2524). เอกสารประกอบการประชมทางวชาการ เรอง เพลงพนบานลานนาไทย. เชยงใหม: วทยาลยครเชยงใหม.

สรกร ไชยมา. (2546). ซอ: เพลงพนบานลานนา ภมปญญาชาวเหนอ. แพร: โรงเรยนรองกวางอนสรณ..

สรพล ด ารหกล. (2545). แผนดนลานนา. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: ส านกพมพเมองโบราณ.

อรรถกถาภาษาบาล. (2532). ฉบบหาจฬาอฏฐกถา. กรงเทพมหานคร: โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย. โรงพมพวญญาณ.

อดม รงเรองศร. (2534). พจนานกรมลานนา – ไทย ฉบบแมฟาหลวง. กรงเทพมหานคร: ส านกอมรนทรพรนตงจ ากด.

การจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรน าและ เศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน

สาหรบนสตปรญญาตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

Learning and Teaching Water and Land Resource Management Economicsfor Undergraduate Students of Mahasarakham University

พชทชา กลสวรรณ1*, อดศกด สงหสโว2 และ จไรรตน ครโคตร 3

Patticha Kulsuwan1*, Adisak Singseewo2 and Jurairat Kurukodt3

1,2,3 คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม 1,2,3 Faculty Of Environment And Resource Studies Maha Sarakham University *Corresponding author E-mail: patticha28@gmail.com

บทคดยอ การวจยนมความมงหมาย คอ 1) เพอหาประสทธภาพคมอการจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน สาหรบนสตปรญญาตร มหาวทยาลยมหาสารคาม 2) เพอหาคาด ชนประสทธผลการเรยนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน สาหรบนสตปรญญาตร มหาวทยาลยมหาสารคาม 3) เพอเปรยบเทยบความรเกยวกบเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน เจตคตตอการอนรกษสงแวดลอม และทกษะทางเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน กอนเรยนและหลงเรยน การวจยครงนเปน การคดเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง จากนสตระดบปรญญาตร สาขาวชาสงแวดลอมศกษา คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคามทลงทะเบยนเรยนรายวชาเศรษฐศาสตรสงแวดลอม ภาคตน ปการศกษา 2557 จานวน 63 คน เครองมอ ทใชในการวจย ไดแก คมอการจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน แบบทดสอบความรเกยวกบเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรท ดน แบบวดเจตคตตอการอนรกษสงแวดลอม แบบวดทกษะทางเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน สถตทใชในการวเคราะหขอมล ไดแก รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน และสถตทดสอบสมมตฐาน Paired t-test ผลการศกษา พบวา การจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดนมประสทธภาพเทากบ 88.23/91.23 ดชนประสทธผลของเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน มคาดชนประสทธผลเทากบ 0.705 แสดงวาหลงเรยนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน นสตมความกาวหนาในการเรยน รอยละ 70.50 และมความรเกยวกบเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน เจตคตตอการอนรกษสงแวดลอม และทกษะทางเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน สงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถต ทระดบ .05

คาสาคญ: การเรยนการสอน, เศรษฐศาสตร, ทรพยากรนาและทรพยากรทดน, ความร, เจคต, ทกษะ

Abstract The purposes of this research were as follows : 1) to find the efficiency of learning and teaching water

and land resource economics for undergraduate students of Mahasarakham University in accordance, 2) to find an effectiveness index of learning and teaching water and land resource economics for undergraduate students of Mahasarakham University, and 3) to compare the knowledge regarding water and land resource economics, attitudes towards environmental conservation, and skills in water and land resource economics in both pre - and post - study in relation to management using economics principles for undergraduate students of Mahasarakham University. This research selected purposive samples of 63 undergraduate students Faculty of Environment and Resources Studies, Mahasarakham University who enrolled an environmental economics subject in 2014. Tools for research were a manual for learning and teaching learning and teaching water and land resource economics, learning and teaching water and land resource economics, the knowledge test for learning and teaching water and land resource economics, the test for attitude measurement towards environmental conservation, and the test for skill measurement on water resource land resource economics. Statistics for data analysis were percentage, mean, standard deviation and paired t-test. Ultimately the study finds that: learning and teaching water and land resource economics developed indicates the efficiency by 88.23/91.23. An effectiveness index of learning and teaching water and land resource economics developed is 0.705, and it shows that undergraduates improve their study by 70.50 % after studying through a manual and Undergraduate students who studied through learning and teaching water and land resource economics gain knowledge regarding learning and teaching water and land resource economics, attitudes towards environmental conservation, and skills in learning and teaching water and land resource economics of post-study more than pre-study at significance (.05 level)

Keywords: Teaching and Learning, Economics, Water resource and Land resource, knowledge, Attitudes, Skills

บทนา

ในปจจบน โลกใหความสาคญกบการพฒนามากขน จากแนวคดในการพฒนาประเทศโดยอาศยการพฒนาเศรษฐกจเปนหลก ทาใหเกดการทาลายทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยการนาเอาทรพยากรธรรมชาตประเภทตางๆ มาใชอยางเตมทและตอเนองกอใหเกดปญหามลพษตอสงแวดลอมในดานตางๆ สงผลกระทบตอคณภาพชวตของมนษยเปนปญหาทสงคมโลกตองเผชญและรอการแกไขอยางเรงดวน จากปญหาดงกลาวเพอใหเกดการพฒนาทยงยนควรตองมการพฒนาทกาวหนา โดยการใชการศกษาเปนเครองมอและตวนาทสาคญ ภายใตภาระสาคญ 3 ดาน ไดแก ดานสงคม ดานสงแวดลอมและดานเศรษฐกจ (ประสาน ตงสกบตร, 2547 : 4)

ทรพยากรนาเปนปจจยพนฐานในการอปโภค บรโภค มนษยไดรบอรรถประโยชนโดยตรง และทางออม การใชนาเพอการอปโภคบรโภคโดยทวไปขนอยกบประชากร ถาประชากรเพมขน การใชนากจะเพมขนดวย ความแตกตางของกจกรรมการใชนาของคนเมองและคนชนบทกมความแตกตางกน จะเหนไดวาทรพยากรนามความสาคญตอมนษยเปนอยางมาก นอกจากนยงมความสาคญตอระบบเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม ทรพยากรทดนมความสาคญไมวาทงทางดานสงแวดลอม และทางเศรษฐศาสตร หลายๆประเทศทดนเปนดชนชวดสถานภาพทางสงคม การมทดนมากสะทอนใหเหนถงอานาจทงทางเศรษฐกจและการเมอง ซงการกระจายถอครองทดนในหลายๆ ประเทศ มลกษณะของการกระจกตวการถอครอง

ทดน คอ ประชากรสวนนอยทมทดนเปนจานวนมาก ในขณะทประชากรสวนใหญมททากนนอยหรอไรททากนกลายเปนปญหาทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม การใชทดนไมวาจะใชเพอประโยชนอะไรยอมมผลในการเปลยนแปลงไมมากกนอย ในทางเศรษฐศาสตรทดนเปนหนงในปจจยการผลต ซงการใชทดนยอยมผลกระทบตอระบบนเวศนในหลายๆ ดาน เศรษฐศาสตรทรพยากรทดนจงเปนศาสตรทวาดวยการจดสรรทรพยากรใหมความเหมาะสมตอการใชประโยชน เศรษฐศาสตร เปนเรองเกยวกบการจดสรร และการใชทรพยากรทมอยจากดใหตอบสนองความตองการโดยเกดประโยชนสงสด เปนการจดสรรทรพยากรทมอยอยางจากดใหเกดประโยชนสงสด เศรษฐศาสตรมความมงหมายเพอสรางแรงจงใจเพอการมนษยเปลยนแปลงพฤตกรรม ดานสงแวดลอมเนองจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมความเปนนามธรรม การจดการทรพยากรโดยใชหลกเศ ร ษ ฐ ศ า ส ต ร จ ะ ท า ให เห น ถ ง ม ล ค า ข อ งทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การสอนสงแวดลอมศกษาเปนกระบวนการเพอพฒนาประชากรใหเกดความรความเขาใจเกยวกบสงแวดลอมใหมความตระหนกตอปญหาสงแวดลอมและสานกในคณคาของทรพยากรธรรมชาต ม งพฒนาศกยภาพของมนษยใหมความชานาญเกยวกบการแกไขปญหาพรอมทจะมสวนรวมในการแกไขปญหาสงแวดลอมและสามารถดารงชวตอยอยางประสานสอดคลองกบธรรมชาตได (ไชยยศ เรองสวรรณ. 2546 :148) การเรยนการสอนทมคมอการเรยนการสอน เปนกระบวนการเบองตนทจะชวยใหผเรยน เกดการเรยนรจากกระบวนการสอสาร และการจดการศกษาแผนใหมจงไดมการนาเทคโนโลยทางการศกษาเขามาชวยใหการสอนมประสทธภาพและบรรล จ ดม งหมายทางการศ กษามากข น

นอกจากนการทมคมอการเรยนการสอนนน จะทาใหผเรยนสามารถนาเนอหาวชาเรยนกลบไปทบทวน ทาใหสามารถพฒนาความรและทกษะการจดการทรพยากรโดยใชหลกเศรษฐศาสตร ไดมากยงขน

วตถประสงคของงานวจย 1) เพอหาประสทธภาพคมอการจดการเรยนการสอน เศรษฐศาสตรก บทรพยากรน าและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดนสาหรบนสตปรญญาตร มหาวทยาลยมหาสารคาม 2) เพอหาคาดชนประสทธผลการจดการเรยนการสอน เศรษฐศาสตรก บทรพยากรน าและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดนสาหรบนสตปรญญาตร มหาวทยาลยมหาสารคาม 3) เพ อ เป ร ย บ เท ย บ ค ว า ม ร เก ย ว ก บเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน เจตคตตอการอนรกษสงแวดลอม และทกษะทางเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดนกอนเรยนและหลงเรยนเศรษฐศาสตรส งแวดลอมของนสตระดบปรญญาตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

แนวคดและทฤษฎทเกยวของ 1. เทคนคการสอน 2. การพฒนาคมอการสอน 3. หลกการวดและการประเมน 4. หลกการหาประสทธภาพ 5. หลกการหาดชนประสทธผล 6. แนวคดความร 7. แนวคดเจตคต 8 . แนวคดทกษะ

แนวคดการวจย

พฒนาคมอการเรยนการสอนและพฒนาแผนการ

เรยนการสอน

สงผลใหเกด

1. ความรเกยวกบเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน 2. เจตคตตอการอนรกษสงแวดลอม 3. ทกษะทางเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน

การจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรน าและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน

สาหรบนสตปรญญาตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

จดประชมสมมนาผเชยวชาญเพอหาเนอหาทเหมาะสมกบ

คมอการเรยนการสอน

สรางเครองมอ

1) คมอการเรยนการสอน 2) แผนการเรยนการสอน 3) แบบทดสอบความรเกยวกบเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน 4) แบบวดเจตคตตอการอนรกษสงแวดลอม 5) แบบวดทกษะทางเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน

ทาการสอนโดยใชบรณาการเทคนคการเรยนการสอนทหลากหลายตามแผนการเรยนการสอน ดงน - เทคนคการสอนโดยวธการบรรยาย - เทคนคการสอนแบบการอภปรายกลมยอย - เทคนคการสอนการเรยนรแบบรวมมอ - เทคนคการสอนแบบแผนผงความคด - เทคนคการสอนแบบกรณศกษา

- เทคนคการสอนแบบการใชคาถาม - เทคนคการสอนแบบรวมกนคด - เทคนคการสอนกลมรวมมอปรศนา ความคด - เทคนคการสอนแบบปญหาเปนฐาน

นสตปรญญาตรสงแวดลอมศกษา

ระยะท 1

ระยะท 2

วธดาเนนงานวจย ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรและกลมตวอยาง ประชากรทใชในการวจยครงน คอ นสตระดบปรญญาตร สาขาวชาส งแวดลอมศกษา คณ ะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม ภาคตน ปการศกษา 2557 จานวน 358 คน และกลมตวอยางทใชในการวจยในครงน คอ นสตระดบปรญญาตร สาขาวชาส งแวดลอมศกษา คณะส งแวดลอมและทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม ทลงทะเบยนเรยนรายวชาเศรษฐศาสตรส งแวดลอม ภาคตน ปการศกษา 2557 จานวน 63 คน ซงไดมาโดยการเลอกแบบเจาะจง (Purposive Sampling)

เครองมอทใชในงานวจย 1. ค ม อการเร ยนการสอนเศรษฐศาสตรก บทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน โดยมเนอหาจานวน 2 บท ไดแก เศรษฐศาสตรกบทรพยากรนา ประกอบไปดวยหวขอ 2. ความหมายของทรพยากรนา 3. อปทานของนาและแนวโนมของอปทานของทรพยากรนา 4. อปทานนาในแหลงธรรมชาตของประเทศไทย 5. อปทานและแนวโนมของอปทานนา 6. ทฤษฎเศรษฐศาสตรท ใชในการจดการทรพยากรนา 7. การประยกตใชเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนา 8. กฎหมายทเกยวของกบการใชทรพยากรนา เศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน ประกอบไปดวยหวขอ 1. ความหมายของทรพยากรดน

2. ท ร พ ย า ก ร ด น ใน ค ว า ม ห ม า ย ท า งเศรษฐศาสตร 3. สวนประกอบสาคญของทดน 4. อปสงคและอปทานของทดน 5. มาตรการท างด าน เศรษฐศาสตร ก บทรพยากรดน 6. กฎหมายทเกยวของกบทรพยากรทดน 2. แผนการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดนโดยม จ านวน 2 แผน ได แก เศรษฐศาสตรกบทรพยากรนา และเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน ซงสอดคลองกบ คมอการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน ใชเวลาในการสอน 16 ชวโมง 4 สปดาห 3. แบบทดสอบความรเกยวกบเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน เปนขอทดสอบแบบปรนยชนดเลอกตอบ 4 ตวเลอก จานวน 50 ขอ โดยตอบถกให 1 คะแนน ตอบผดให 0 ค ะ แ น น แ ล ะ ข อ ส อ บ อ ต น ย 3 ข อ เน นความสามารถในดานความร ความจา การวเคราะห การสงเคราะหและนาไปประยกตใชในชวตประจาวน 4. แบบวดเจตคตตอการอนรกษสงแวดลอม โดยใชมาตราสวนประมาณคาแบบลเคอรท (Likert) จานวน 30 ขอ สรางกจกรรมทจะวดโดยใชแบบวดเจตคตตอการอนรกษสงแวดลอมแบบมาตราสวนประมาณ คา 5 ระดบ 5. แบบวดทกษะเศรษฐศาสตรกบการจดการมลพษอยางยงยน โดยใชมาตราสวนประมาณคาแบบลเคอรท (Likert) จานวน 30 ขอ การเกบรวบรวมขอมล ระยะท 1 สรางและพฒนาเครองมอ ดงน 1. จดประชมสมมนา ผรวมสมมนาประกอบไปดวยผเชยวชาญทางดานเศรษฐศาสตร 2 ทาน และส งแวดลอมศกษา 3 ทาน เพ อรวมหาเน อหาทเหมาะสมกบคมอการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน

2. สรางและพฒนาเครองมอ ไดแก 2.1 คมอเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน จากการประเมนของผเชยวชาญ จานวน 5 ทาน โดยมการ หาคาความสอดคลอง (IOC) มคาเทากบ 0.93 คาความเหมาะสมของคมอเศรษฐศาสตรกบการจดการมลพษอยางยงยน และนาคมอการเรยนการสอนไปทดลองใช (Try out) 2.2 แผนการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน จากการประเมนของผเชยวชาญ จานวน 5 ทาน โดยมการหาคาความสอดคลอง (IOC) มคาเทากบ 0.9 คาความเหมาะสมของแผนการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน และแผนการเรยนการสอนไปทดลองใช (Try out) 2.3 แ บ บ ท ด ส อ บ ค ว า ม ร เ ก ย ว ก บเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน โดยมการหาคาความสอดคลอง (IOC) มคาเทากบ 0.91 คาความเหมาะสม คาอานาจจาแนกรายขอ และหาคาความเชอมนทงฉบบของแบบทดสอบความร เก ยวกบ เศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน 2.4 แ บ บ ว ด เจ ต ค ต ต อ ก า ร อ น ร ก ษสงแวดลอม โดยมการหาคาความสอดคลอง ( IOC) คาความเหมาะสม มคาเทากบ 0.93 คาอานาจจาแนก และหาคาความเชอมนทงฉบบของแบบวดเจตคตตอการอนรกษสงแวดลอม 2.5 แบบวดทกษะทางเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดนโดยมการหาคาความสอดคลอง (IOC) มคาเทากบ 0.91 คาความเหมาะสม คาอานาจจาแนกรายขอ และหาคาความเชอมนทงฉบบของแบบวดทกษะทางเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน

ระยะท 2 เกบรวบรวมขอมล 1. การเตรยมการกอนทดลอง ผ ว จ ย ไดดาเนนการเตรยมเครองมอในการวจย ไดแก คมอการจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน แผนการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน แบบทดสอบความรเก ย วก บ เศรษฐศาสตรก บ ท รพ ยากรน าแล ะเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน แบบวดเจตคตตอก ารอน ร กษ ส งแ วด ล อม แบ บ วด ท กษ ะท างเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน 2. ผวจยไดท าการทดสอบนสตท เปนกลมตวอยางกอนเรยน (Pretest) ทงแบบทดสอบความรเกยวกบเศรษฐศาสตรกบการจดการมลพษอยางยงยน แบบทดสอบวดเจตคตตอสงแวดลอม และแบบวดทกษะเศรษฐศาสตรกบการจดการมลพษอยางยงยน 3. ดาเนนการสอนนสตทเปนกลมตวอยางตามแผนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน 4. เมอสนสดการสอนตามกาหนดแลว ทาการทดสอบนสตท เป นกล มต วอย างหล งการสอน (Posttest) ท ง แ บ บ ท ด ส อ บ ค ว าม ร เก ย ว ก บเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน แบบทดสอบวดเจตคตตอสงแวดลอม และแบบวดทกษะเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน การวเคราะหขอมล 1. วเคราะหหาคาสถตพนฐาน ไดแก การหาคาเฉลยของคะแนนใชในการหาคาเฉลยของคะแนนแบบทดสอบความร แบบวดเจตคต และแบบวดทกษะ และสวนเบยงเบนมาตรฐานใชในการหาสวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนของ แบบทดสอบความร แบบวดเจตคต และแบบวดทกษะ

2. วเคราะหหาประสทธภาพของการคมอเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน สาหรบนสตปรญญาตร มหาวทยาลยมหาสารคามทม 3. วเคราะหหาคาดชนประสทธผลของการเรยนดวยคมอเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน สาหรบนสตปรญญาตร มหาวทยาลยมหาสารคาม หาคาดชนประสทธผล (Effectiveness Index: E.I.)

4. ทาการทดสอบสมมตฐาน โดยใชสถต Paired t-test

ผลการวจย 1. ผลการหาประสทธภาพคมอเศรษฐศาสตร

กบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน มประสทธภาพตามเกณฑ 80/80

ตารางท 1 แสดงประสทธภาพคมอเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน ระหวางเรยนและหลงการจดการเรยนการสอน โดยใชแบบทดสอบวดความรเกยวกบเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน

จากตาราง 1 พบวา นสตทเรยนดวยคมอการจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน มคะแนนเฉลยระหวางเรยนดวยคมอการเรยนรโดยใชแบบฝกหด จานวน 2 บท คะแนนเตม 80 คะแนน มคะแนนคาเฉลย 71.14 สวนเบยงเบนมาตรฐาน 3.20 คดเปนรอยละ 88.23 ของคะแนนเตมและไดคะแนนเฉลยจากการทาแบบทดสอบวดความรทางการเรยนหลงเรยน เทากบ 45.00 คะแนน สวนเบยงเบนมาตรฐาน 1.77 คดเปน รอยละ 91.23 ของคะแนนเตม

ดงนน ประสทธภาพของคมอการจดการเรยนการสอน เศรษฐศาสตรก บทรพยากรน าและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน โดยใชแบบทดสอบวดความรเกยวกบเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรท ดน ม ค าเท ากบ 88.23/91.23 สงกวาเกณฑ 80/80 ทตงไว

2. ผลการวเคราะหคาดชนประสทธผลการเรยนการสอนดวยคมอการจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน

การจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน

คะแนน

รวม

คะแนนเตม

S.D.

รอยละ

(E1)

คะแนนระหวางเรยนดวยคมอการเรยนรโดยใชแบบฝกหด

เศรษฐศาสตรกบทรพยากรนา 2,288 40 34.44 1.78 90.79 90.79 เศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน 2,159 40 36.70 1.42 85.67 85.67

รวม 4,447 80 71.14 3.20 88.23 คะแนนทดสอบผลสมฤทธทางการ

เรยนหลง 2,874 50 45.00 1.77 91.23

ประสทธภาพ (E1/E2) = 88.23/91.23

X

ตารางท 2 คาดชนประสทธผลการเรยนการสอนดวยคมอการจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน

N

คะแนนเตม

คะแนน รอยละ E.I. กอนเรยน หลงเรยน กอนเรยน หลงเรยน

63 50 2,055 2,828 64.10 90.00 0.705

จากตาราง 2 พบวา นกเรยนทเรยนดวยคมอ

การจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดนมคาดชนประสทธผลในการเรยนรเทากบ 0.705

3. ผลการศกษาการเปรยบ เทยบความรเก ย วก บ เศรษฐศาส ตรก บ ท รพ ยากรน าแล ะ

เศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน เจตคตตอการอนรกษสงแวดลอม และทกษะทางเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน กอนเรยนและหลงเรยนคมอการจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบการจดการมลพษอยางยงยน

ตารางท 3 ผลการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยและระดบความรเกยวกบเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดนของนสตกอนและหลงการเรยน (n = 63)

ความรเกยวกบเศรษฐศาสตรกบทรพยากรน าและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน

กอนเรยน หลงเรยน

df

t

p

S.D.

ระดบ

S.D.

ระดบ

ความร (เตม 50 คะแนน)

22.55 4.20 ปานกลาง 43.38 6.56 มากทสด

62 11.22

* .000*

*p < .05 หมายเหต : เกณฑการใหคะแนน ดงน คะแนนอยในชวง 40.1 - 50 หมายถง มระดบความรมากทสด คะแนนอยในชวง 30.1 - 40 หมายถง มระดบความรมาก คะแนนอยในชวง 20.1 - 30 หมายถง มระดบความรปานกลาง คะแนนอยในชวง 10.1 - 20 หมายถง มระดบความรนอย คะแนนอยในชวง 0 - 10 หมายถง มระดบความรนอยทสด

จากตาราง 3 พบวา คะแนนเฉลยของความรเก ย วก บ เศรษฐศาสตรก บ ท รพ ยากรน าแล ะเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดนของนสตกอนการเรยน มคะแนนเฉลยเทากบ 22.55 โดยรวมความรอยในระดบปานกลาง และหลงการเรยน มคะแนนเฉลยเทากบ 43.38 โดยรวมความรอยในระดบมาก

ทสด เมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยของความรเก ย วก บ เศรษฐศาสตรก บ ท รพ ยากรน าแล ะเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดนของนสต พบวา เปนไปตามสมมตฐานการวจยโดยมคะแนนเฉลยความรหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

X X

ตารางท 4 ผลการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยระดบเจตคตตอการอนรกษสงแวดลอมของนสตกอนและหลงเรยน (n = 63)

เจคตตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาต

กอนเรยน หลงเรยน df t p

S.D. ระดบ S.D. ระดบ

เจตคต 3.33 0.61 ปานกลาง

4.52 0.31 มากทสด

62 7.887* .000*

*p < .05 หมายเหต : เกณฑการใหคะแนน ดงน 4.51 - 5.00 หมายความวา มเจตคต อยในระดบมากทสด 3.51 - 4.50 หมายความวา มเจตคต อยในระดบมาก 2.51 - 3.50 หมายความวา มเจตคต อยในระดบปานกลาง 1.51 - 2.50 หมายความวา มเจตคต อยในระดบนอย 1.00 - 1.50 หมายความวา มเจตคต อยในระดบนอยทสด

จากตาราง 4 พบวา กอนการเรยนการสอนน ส ต ม ร ะ ด บ เ จ ต ค ต ต อ ก า ร อ น ร ก ษทรพยากรธรรมชาต โดยรวมอย ในระดบมาก มคาเฉลยเทากบ 3.33 และหลงการเรยนการสอนนสตมระดบเจตคตตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตโดยรวมอยในระดบมากทสด มคาเฉลยเทากบ 4.52

เมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยของ เจตคตตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตของนสต พบวา เปนไปตามสมมตฐานการวจย ซงมคะแนนเฉลยเจตคตแตกตางกนโดยคะแนนเฉลยเจตคตหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

ตารางท 5 ผลการเปรยบเทยบคะแนนเฉลยและระดบทกษะทางเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน กอนและหลงการเรยน (n = 63)

ทกษะทางเศรษฐศาสตรกบทรพยากรน าและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน

กอนเรยน หลงเรยน df t p

S.D. ระดบ S.D. ระดบ

ทกษะ 3.14 0.51 ปานกลาง

4.63 0.26 มากทสด 62 -

12.618* .000

*

*p < .05 หมายเหต: เกณฑการใหคะแนน ดงน 4.51 - 5.00 หมายความวา มทกษะ อยในระดบมากทสด 3.51 - 4.50 หมายความวา มทกษะอยในระดบมาก 2.51 - 3.50 หมายความวา มทกษะอยในระดบปานกลาง 1.51 - 2.50 หมายความวา มทกษะอยในระดบนอย 1.00 - 1.50 หมายความวา มทกษะอยในระดบนอยทสด

X X

X X

จากตาราง 5 พบวา คะแนนเฉลยของนสต กอนการเรยนการสอนนสตมทกษะทางเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน โดยรวมทกษะอยในระดบปานกลาง มคาเฉลยเทากบ 3.14 และหลงการเรยนการสอนนสต มทกษะทางเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน โดยรวมอยในระดบมากทสด มคาเฉลยเทากบ 4.63 เมอเปรยบเทยบคะแนนเฉลยของทกษะทางเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน ของนสต พบวา เปนไปตามสมมตฐานการวจยซงมคะแนนเฉลยทกษะแตกตาง โดยมคะแนนเฉลยทกษะหลงเรยนสงกวากอนเรยน อยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05

อภปรายผล 1. ประสทธภาพการจดการเรยนการสอน

เศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน คมอมประสทธภาพ 88.23/91.23 หมายความวา นสตมคะแนนจากการทดสอบระหวางเรยน และประเมนพฤตกรรมระหวางเรยน มผลสมฤทธทางการเรยน รอยละ 88.23 และมผลสมฤทธทางการเรยนรอยละ 91.23 แสดงวา การจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและ เศรษฐศาสตรก บทรพยากรท ด น ค ม อมประสทธภาพสงกวาเกณฑ 80/80 ทตงไว เพราะการเรยนรโดยใชเทคนคการสอนทหลากหลายเปนการจดการเรยนการสอนททาใหผเรยนรดวยตนเองไดปฏบตจรงในลกษณะ ของการศกษา การคนควาดวยตนเอง โดยครเปนผคอยกระตนแนะนา และใหคาปรกษาอยางใกลชด สอดคลองกบ จาปา วฒนศรนทรเทพ (2550: 79-80) พบวา ประสทธภาพของแผนการจดการเรยนรโดยใชวธสอนแบบโครงงานวทยาศาสตร เรองระบบน เวศมประสทธภาพ 80/80 ซงสงกวาเกณฑ 75/75 และจนทรเพญ พงศครแสน (2540 : บทคดยอ) ไดวจยชดการสอนท

มประสทธภาพกลมสรางเสรมลกษณะนสย (แขนงดนตร-นาฏศลป) หนวยการเรยนรท 3 เรอง กจกรรมเนนการฟงชนประถมศกษาปท 6 ตามหลกสตร ผลก า รศ ก ษ า พ บ ว า ช ด ก ารส อ น ท ส ร า งข น มประสทธภาพตามเกณฑมาตรฐาน 83.33/84.90 2. ด ชน ป ระส ท ธ ผ ลการ เร ย น การสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดนนสตทเรยนดวยคมอการจดการเรยนการสอน เศรษฐศาสตรก บทรพยากรน าและเศ รษ ฐศ าส ต ร ก บ ท รพ ย าก รท ด น ม ค าด ช นประสทธผลในการเรยนรเทากบ 0.705 ซงแสดงวา นสตมความกาวหนาทางการเรยนคดเปน รอยละ 70.50 เพราะเปนการเรยนการสอนทผเรยนไดเรยนจากครผสอนและเรยนรดวยตนเองในลกษณะของการศกษา สารวจ คนควาดวยตนเอง โดยมครเปนผกระตน ซงสอดคลองกบ สพตรา ภนาคพนธ (2551: 112-113) ผลการศกษา พบวา คาดชนประสทธผลของการเรยนร เรอง โปรแกรมนาเสนอผลงานชนมธยมศกษาปท 2 มคาเทากบ 0.7462 ซงแสดงวานกเรยนมความกาวหนาหลงจากเรยนตามแผนการจดกจกรรมการเรยนร รอยละ 74.62 3. ผลการ เป รยบ เท ยบ ความร เก ย วก บเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน เจตคตตอการอนรกษสงแวดลอม และทกษะเศรษฐศาสตรกบทรพยากรน าและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน กอนเรยนและหลงเรยนเศรษฐศาสตรกบการจดการมลพษอยางยงยน 3.1 ผลการศกษาในดานความรกอนและหลงการเรยนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน ความรของนสตกอนและหลงการเรยนการสอน พบวา หลงการการเรยนการสอนนสตมความรเพมมากขนกวากอนการเรยนการสอน ซงกอนการเรยนการสอนนสตมความรเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน อยในระดบความรปานกลาง และหลงการเรยนการสอนนสตมความรสงขนกวากอน

เรยน เปนระดบความรมากทสดอยางมนยสาคญทางสถตทระดบ .05 ซงแสดงใหเหนวาการเรยนดวยคมอเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน มเนอหาทเหมาะสมกบนสตและมวธการสอนทหลากหลายและเหมาะสมกบเนอหาเรองนนๆ ซงใชคมอเปนสอถายทอดประกอบกบ การเรยนการสอนใหความรเพอใหนสตไดกอเกดการเปลยนแปลงดานความรเกยวกบเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน ซงเปนไปตามหลกแนวคดของ ไพศาล หวงพานช (2526 : 96) ไดใหความหมายของความรไววาความร คอ เมอบคคลไดรบ การถายทอดเรองราวตางๆ จากการเรยนร การฝกฝน การฝกอบรม และทเคยพบเหนมา ผานประสาทสมผสตางๆ จะทาใหไดทราบขอเทจจรง หรอรายละเอยดของเรองราวอนจะเปนประสบการณของบคคล ซ งจะสะสม และถายทอดสบตอกนไปจนกลายเปนความร 3.2 ผลเปรยบเทยบเจตคตตอการอนรกษสงแวดลอม พบวา นสตมเจตคตกอนการเรยนการสอนอยในระดบปานกลาง และหลงการเรยนการสอนมเจตคตอยในระดบมากทสด ซงสงผลใหหลงการเรยนคมอการจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดนในครงน นสตทผานการเรยนมเจตคตหลงการเรยนการสอนมากกวากอนการเรยนการสอน แสดงใหเหนวาการการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน ทผศกษาไดจดทาขนมประสทธภาพ ซงสอดคลองกบ บญธรรม กจปรดาบรสทธ (2540 : 177) กลาววา “ทาทางทแสดงออกของคนเราทมตอสงเราตางๆ เชน วตถ เหตการณหรอบคคล การวดเจตคตจะตองพจารณากรยาทาทหรอการตอบสนองหลายดานหลายประการรวมกนเปนสวนรวม” 3.3 ผลการศกษาและเปรยบเทยบทกษะทางเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดนผลจากการศกษา พบวา นสตม

ทกษะทางเศรษฐศาสตรกบทรพยากรน าและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน กอนการเรยนดวยการจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน มทกษะอยในระดบปานกลาง และหลงการเรยนการสอน อยในระดบมากทสด แสดงใหเหนวาการพฒนาคมอการจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน ทาใหนสตมทกษะเพมมากขน สามารถวางแผนสรางระบบใหมป ร ะ ส ท ธ ภ าพ เข า ใน ท ก ษ ะ ต า งๆ เก ย ว ก บเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดนและสามารถนาไปประยกตใชกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สอดคลองกบแนวคดของ ประพนธศร สเสารจ (2551 : 53-59) พบวา การคดวเคราะหเปนรากฐานสาคญของการเรยนรและการดาเนนชวต บคคลทมความสามารถในดานอนๆ เหนอกวาบคคลอนๆ การคดวเคราะหเปนพนฐานของการคดทงมวลเปนทกษะททกคนสามารถพฒนาได

ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะในการนาผลการวจยไปใช การจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบ

ทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน สามารถทาใหนสตมความรเกยวกบเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน เจตคตตอการอนรกษสงแวดลอม และทกษะทางเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตรกบทรพยากรทดน โดยใชเทคนคการเรยนการเรยนสอนทหลากหลาย ดงนน จงสามารถประยกตนาเทคนคการสอนอนๆ ท ม ความเหมาะสมและหลากหลายไดอก

ขอเสนอแนะสาหรบการวจยคร งตอไป 1. สามารถนารปแบบการจดการเรยนการสอนเศรษฐศาสตรกบทรพยากรนาและเศรษฐศาสตร

กบทรพยากรทดน ไปเปนแนวทางในการจดการเรยนการสอนในรายวชาอนๆตอไป 2. ควรศกษาตวแปรอนๆ ทสงผลใหนสตเกดการเรยนรมากขน เชน การมสวนรวม หรอกาหนดรปแบบใหนสตไดมสวนรวม เชน สวนรวมคด รวมวางแผน รวมปฏบต รวมประเมน และรวมแลกเปลยนเรยนร

เอกสารอางอง จนทรเพญ พงศครแสน. (2540). ชดการสอนทม

ประสทธภาพ กลมสรางเสรมลกษณะนสย (แขนงดนตรนาฏศลป) หนวยการ เรยนรท 3 เรองกจกรรมการเนนการฟงประถมศกษาปท 6. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร.

ไชยยศ เรองสวรรณ. (2524). การออกแบบและ บทเรยนคอมพวเตอรบนเครอขาย. ภาควชาเทคโนโลยและการสอสารการศกษา. คณะศกษาศาสตร. มหาวทยาลยมหาสารคาม.

บญธรรม กจปรดาบรสทธ. (2540). การเขยน รายงาน การวจยและวทยานพนธ. พมพครงท 6. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยมหดล.

ประพนธศร สเสารจ. (2551). การพฒนาการคด. พมพครงท 1. กรงเทพฯ: เทคนคพรนตง.

ประสาน ตงสกบตร. (2547). สงแวดลอมศกษาเพอการพฒนาอยางยงยน. มหาวทยาลยเชยงใหม.

ไพศาล หวงพานช. (2526). การวดผลการศกษา. กรงเทพฯ : ไทยพฒนาพานช.

สพตรา ภนาคพนธ. (2551). การพฒนาการจดกจกรรมการเรยนรแบบโครงงาน เรอง โปรแกรมเสนอผลงาน กลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลยช นมธยมศกษาปท 2. การศกษาคนควาอสระ กศ.ม. มหาสารคาม: มหาวทยาลยมหาสารคาม.