Den Dr Ology

Dendrology-n.The botanical study of trees and other woody plants.

Dendrology is a subfield of botany which focuses on the study of woody plants. Many people often take the term “dendrology” to refer specifically to the study of trees, although it can encompass shrubs and woody vines as well. There are a number of applications for dendrology, with dendrologists working in environments which vary from lumber companies to environmental organizations. Training in this field is offered at a number of colleges and universities around the world.As with other aspects of botany, one area of interest in dendrology is decisive identification. Dendrologists learn to identify woody plants, and to differentiate between species and subspecies which may display very subtle variations. They also produce identification guides for use by dendrologists and laypeople alike, and participate in the process of verifying the discovery of new species of woody plants, confirming that a discovery is original, determining who deserves the credit, and describing the new species in general.

Dendrologists are also interested in phytoanatomy, the anatomy of plants. They can study root systems, trunks, bark, leaves, needles, flowers, cones, and other anatomical features which may be present on woody plants to learn more about their function. The study of plant anatomy can also include analysis of ancient plant specimens such as those found in fossils, and the study of pollen, reproductive processes, and related topics. Phytopathology is also a topic of interest, with dendrologists studying disease processes in plants which can vary from fungal disease to parasitic infestations.Generalized research to learn more about woody plants is another area of focus within the larger study of dendrology. Research can include everything from identifying plant specieswhich could be used in environmental cleanup to studying the role of woody plants in society. Dendrologists may be interested in the economic value of plants, the breeding of pest-resistant cultivars, or the development of new ornamental plant cultivars which may be of interest in the nursery trade.This field of botany can be pursued in the field, lab, nursery, classroom, forest, or garden. A dendrologist may work for private organizations, governments, educational institutions, and non-profits, doing a range of different kinds of work. For example, when people learn about the hardness ratings of wood, purchase furnishings made with sustainably produced wood, buy new ornamental trees for their gardens, or use a plant identification guide to identify a plant they see on vacation, they are benefiting from dendrology.

Definition: The "study of trees" leading to their identification. Common usage of the term has come

to signify the taxonomy of woody plants including trees, shrubs and vines.

Pronunciation: den dral le je

Also Known As: Tree Identification - Tree Taxonomy

Examples:

A knowledge of classification, nomenclature and identification is a requisite to all work in dendrology

http://www.wisegeek.com/what-are-the-different-types-of-plant-species.htm

http://www.wisegeek.com/what-is-plant-anatomy.htm

http://www.wisegeek.com/what-is-anatomy.htm

http://www.wisegeek.com/what-is-botany.htm

AlagawPremna odorata Blanco

FRAGRANT PREMNA

Other scientific names Common names Premna curranii H. Lam. Abgau (P. Bis.) Atiñgi (Gad.)Premna oblongata Miq , Adgau (P. Bis., Bik.) Duragau (Sub.)Premna pubescens Blume Adiyo (Tag.) Guachal (Ig.) Premna serratiflolia Blanco Aggau (C. Bis.) Lagau (Mag.) Premna vestita Schauer Alagau (Tag., Ilk.) Lassi (Ibn.)

Alagaw (Tag.) Pumuhat tangli (Pang.) Anobran (Ilk.) Saliargao (C. Bis.)Argau (P, Bis.) Tibangñgen (Bon.)

Alagau is a shared common name for: (1) Magilik, alagau (P. Bis.), Premna cumingiana (2) Alagau-gubat, Premna nauseosa and (3) Alagau, Premna odorata . Quisumbing's compilation lists Premna integrifolia Blanco as a separate specie from Premna serratifolia L. Other compilations list them as synonymous species. Some compilations list Premna serratifolia Linn.as separate species from P. serratifolia Blanco.

BotanyAlagau is a small hairy tree, 3 to 8 meters high. Leaves are ovate to broadly ovate, 10 to 20 centimeters long, with broad, rounded, or somewhat heart-shaped base, and pointed tips. Under surface of the blade is usually covered with short hairs, aromatic when crushed. Flowers are greenish-white or nearly white, 4 to 5 millimeters long and borne on terminal inflorescences (cymes) 8 to 20 centimeters in diameter. Fruit is fleshy, dark purple, rounded, about 5 millimeters in diameter.

Distribution- Common In thickets and secondary forests at low altitudes from the Batan Islands and northern Luzon to Mindanao, in most islands and provinces.- Reported in Nepal, India to Myanmar, China, Taiwan, Indo-China, Thailand, Japan, Malaysia and Australia.

Constituents- Leaves do not contain alkaloid, tannin, saponin or cyanogenetic substance.- Leaves yield 0.02 percent yellowish-green essential oil with a characteristic scent.

- Study isolated two iridoid glycosides: 2″- and 3″-caffeoyl-6-α-l-rhamnopyranosylcatalpol respectively.- Study isolated ten 10-O-acylated derivatives of catalpol and asystasioside E from a 1-butanol-soluble fraction of a methanol extract of leaves.- Study isolated acyclic monoterpenediol diesters, premnaodorosides A, B, and C, together with phenethyl alcohol glycosid4es, verbscoside, isoacteoside, bioside (decaffeoylverbascoside) and cistanoside F.PropertiesSudorific, pectoral, carminative.

Parts utilized Leaves and flowering tops, fresh or dried.

UsesCulinaryYoung leaves used in the cooking of "paksiw" and "bopis."Folkloric · In the Philippines, sugared decoction of leaves with a little "calamansi" as tea helps loosen up phlegm and effective for coughs.· Decoction of fresh leaves used for vaginal irrigation.· Decoction of leaves for fever and colds, cough and bronchitis, fever blisters of the lips and stomachaches.· "Kochoi," a local patent preparation, is claimed to benefit tuberculosis.· Decoction of leaves used for flatulence (gas pains) in adults; in children, crushed leaves mixed with a little coconut or sesame oil are applied to the abdomen.· Crushed leaves applied to forehead and temples for headaches.· Leaf decoction has been used for tuberculosis.· Roots are chewed and the saliva swallowed for cardiac troubles. · Infusion of leaves is carminative.· Decoction of roots, leaves, flowers, and fruits used as sudorific, pectoral, and carminative.· Decoction of shoots used as parasiticide.· Decoction of leaves used for bathing infants; also used as treatment for beriberi.· Extract of leaves for cleaning wounds and for ticks and fleas.· Leaves applied over the bladder facilitates urination.New• Decoction of leaves and flowering tops used as vaginal wash or douche; antiseptic properties make it useful for cleansing and incorporation with bath-care products.• Pito-pito: Leaves are one of the seven ingredients of the popular herbal Filipino tea blend – alagaw, banaba, bayabas, pandan, manga, anis and cilantro. (See: Pito-Pito)

http://www.greenbodytalk.com/forums/post.html;topic=2518.0;num_replies=1

Alagaw ( Premna odorata Blanco) : Medicinal Uses of« on: August 06, 2009, 01:06:41 AM »

a. roots

1 .roots masticated and saliva swallowed for heart trouble.

b. leaves

1. poultice applied for headache and chest pain

2. infusion mixed with sugar and kalamansi juice taken for

cough and colds

3. poultice applied for open cuts and cleaning wounds and for

ticks and fleas.

4. infusion taken to expel gas in the intestine

5. infusion taken for difficult urination

6. decoction used as wash for vaginal irritation

7. decoction used as aromatic bath and for bathing infants.

c.flower

1. poultice applied for head ache

2. infusion taken for cough and sore throat

decoction taken for dysentery

Food values

Young leaves are used as stuffing in some fish

dishes such as “paksiw“ and“bopis”

Recommended medicinal uses

For gas pain: boil 2 tablespoon of dried chopped leaves in

1 glass of water for 15 minutes. Drink

decoction

when lukewarm. For children 7 to 12 years

old. Give half the recommended dose.

For headache: crush some fresh leaves and apply to temples

For cough: boil leaves in 2 glasses of water for 15

minutes. Cool and strain

Amount of fresh chopped leaves to be boiled:

For adults: 8 tablespoon

For children: 7 to 12 years: 4 tablespoon

2 to 6 years: 2 tablespoon

amount of dried chopped leaves:

for adultls: 6 tablespoon

for children: 7 to 12 years: 3 tablespoon

2 to 6 years: 1

1/2tablespoon

divide decoction into 3 parts. Drink 1 part 3 times a day.

As aromatic bath: boil enough leaves in a big pot of water

for 5 minutes. Use when lukewarm.

Source:

http://www.globalpinoy.com/pinoyhealth/ph_gamotpinoy/alagaw.htm

1

Tungkol Saan ang Modyul na Ito?

Sinasabing mga relihiyosong tao ang mga Pilipino. Alam mo bang Kristiyano ang

karamihan sa mga Pilipino? Marami sa mga Kristiyanong paniniwala at kagawian ang

naging bahagi na ng kulturang Pilipino. Subalit hindi lamang Kristiyanismo ang

relihiyon sa Pilipinas. Mayroon ka bang mga nalalaman tungkol sa ibang relihiyong

ito? Marahil, may mga kapitbahay ka’t kaibigan na kabilang sa ibang relihiyon. Ano ang

pakiramdam mo tungkol sa kanila?

Ipakikilala ng modyul na ito ang mahahalagang paniniwala at kaugalian ng mga

taong kabilang sa iba’t ibang relihiyon. Tuturuan ka rin kung paanong mamuhay nang

matiwasay kasama ang mga taong ito sa kabila ng kaibahan sa paniniwala upang

magkaroon ng mapayapang pamayanan, bansa at daigdig. Nahahati sa dalawang aralin

ang modyul na ito:

Aralin 1 – Mga Relihiyon sa Buong Daigdig

Aralin 2 – Mga Taong May Iba’t Ibang Pananampalataya

Anu-ano ang mga Matututuhan Mo sa Modyul na Ito?

Matapos pag-aralan ang modyul na ito, makakaya mo nang:

♦ tukuyin ang pinagmulan ng mga pangunahing relihiyon sa daigdig;

♦ tukuyin ang mahahalagang turo, paniniwala at kaugalian ng mga pangunahing

relihiyon sa daigdig;

♦ ipakita ang tamang saloobin tungkol sa mga taong may ibang relihiyon; at

♦ ipakita ang pagpaparaya sa ibang relihiyon.2

Anu-ano na ang mga Alam Mo?

Isulat sa patlang ang T kung tama ang pangungusap, at M naman kung mali.

_____ 1. Sumasampalataya kay Mohammed ang mga Muslim.

_____ 2. Sumasampalataya kay Buddha ang mga Buddhist.

_____ 3. Naniniwala ang mga Hindu hindi lamang sa isang makapangyarihang

nilalang, kundi sa marami.

_____ 4. Kay Hesukristo lamang sumasampalaya ang mga Kristiyano.

_____ 5. Gumagamit ng magkakatulad na bibliya ang mga Hudyo, Muslim at

Kristiyano.

_____ 6. Dapat igalang ng isang tao ang mga paniniwalang panrelihiyon ng

ibang tao.

_____ 7. Hindi dapat papasukin ang mga miyembro ng ibang relihiyon sa

iyong komunidad o pinagtatrabahuhan.

_____ 8. Kadalasang nagdudulot ng labanan at hidwaan ang mga pagkakaiba sa

relihiyon.

_____ 9. May mali sa paraan ng pagtanggap ng ibang tao tungkol sa

paniniwalang panrelihiyon ng ibang tao.

_____ 10. May personal at panlipunang aspeto ang relihiyon.

Ihambing ang iyong sagot sa Batayan sa Pagwawasto sa pahina 35. Kung tama

ang karamihan ng iyong sagot, basahin ang modyul na ito upang maragdagan ang iyong

kaalaman. Kung mayroon kang kaunti o walang tamang sagot, kailangan mong pagaralang mabuti ang modyul na ito.

Bago magpatuloy, sagutin mo ang mga tanong na ito:

1. Naniniwala ka bang maglalagay sa iyo sa impluwensiya ng kasamaan ang pagaaral tungkol sa ibang relihiyon?______________________

2. Naniniwala ka bang sisira sa iyong pananampalataya ang pag-aaral ng ibang

relihiyon? ________________________

3. Magagalit o sasama ba ang loob mo kung makababasa ng tungkol sa mga

paniniwalang kaiba ng sa iyo? _______________________

Kung oo ang sagot mo sa kanilang tanong sa itaas, maaaring hindi para sa iyo ang

modyul na ito. Gayunpaman, kung kaya mong isaisang-tabi ang mga negatibong palagay

tungkol sa ibang relihiyon at magkaroon ng malawak na pananaw habang pinag-aaralan

mo ang modyul na ito, maaari kang magpatuloy sa pagbabasa. Pagbutihan mo!3

ARALIN 1

Mga Relihiyon sa Buong Daigdig

Sa palagay mo ba’y ang relihiyon mo lamang ang tunay na relihiyon? Maaari nga,

ngunit sapat ba ang kaalaman mo tungkol sa iba’t ibang relihiyon upang masabi mong

tama o mali, totoo o hindi ang mga ito? Marahil, mayroon kang mga palagay tungkol sa

ibang relihiyon na hindi totoo.

Matapos pag-aralan ang araling ito, makakaya mo nang tukuyin ang iba’t ibang

relihiyon sa daigdig. Kaya mo na ring ilarawan ang mga pinagmulan, mga paniniwala,

mga kaugalian at bilang ng mga nananampalataya ng mga ito.

PAALALA!!!

Maaaring maglaman ang susunod na pahina ng

mga ideya at paniniwalang iba sa iyo. Kung maaari,

isaisang-tabi muna ang anumang palagay mo habang

pinag-aaralan ang araling ito. Magkaroon ng malawak

na isipan. Ito naman ay para lamang sa iyong pagaaral. Makakaya mo ba ito? Kung kaya mo, magaling!

Magpatuloy na tayo.4

Subukan Natin Ito

Pag-aralan ang mga larawan sa ibaba at ang mga paniniwalang nasa loob ng mga

kahon. Iugnay ang mga pangungusap sa mga tamang tagapagsalita sa pamamagitan ng

pagguhit ng mga linya.

Ano ang iyong napansin tungkol sa mga pangungusap? May mga nakita ka bang

pagkakatulad at pagkakaiba sa mga paniniwalang ito? Natukoy mo ba nang tama ang

bawat paniniwala? Ihambing ang iyong mga sagot sa Batayan sa Pagwawasto sa

pahina 36.

Si Brahman ang kataas-taasang espiritu ng

sansinukob. Ang iyong mga gawain sa buhay

na ito ang magtatakda ng iyong kalalagyan sa

susunod na buhay.

Si Hesus ang anak ng nag-iisa at walang

kamatayang Diyos. Maaaring mailigtas ang

sangkatauhan sa pamamagitan ng

pananampalataya, dahil sa muling pagkabuhay

ni Hesukristo.

Si Yahweh ang nag-iisang tunay na Diyos. Siya

ang gumawa, ang gumagawa at gagawa ng

lahat. Mabuhay nang naaayon sa kanyang banal

na kagustuhan na nakasaad sa Torah.

Abutin ang liwanag at kalayaan mula sa

kamangmangan, pagnanais at pagdurusa sa

pamamagitan ng pagninilaynilay at pagbabalikbuhay (reincarnation). Umasa sa iyong sarili

upang makamtan ang liwanag.

Buddhist

Kristiyano

Hudyo o Jew

Muslim

Hindu

Nilikha ni Allah ang lahat ng bagay sa daigdig

at siya lamang ang gabay ng sangkatauhan.

Kung susunod ka sa kagustuhan ng

Panginoon, gagantimpalaan ka niya sa

kabilang buhay.5

Alamin Natin

Maraming relihiyon sa buong daigdig. Marahil, sindami ng iba’t ibang uri ng taong

may iba’t ibang kultura. Ngunit tatalakayin lamang natin ang tungkol sa limang

pangunahing relihiyon: Kristiyanismo, Islam, Hinduismo, Budismo, at Judaismo. May

mga taga sunod ang mga relihiyon na ito sa iba’t ibang sulok ng daigdig, hindi lamang

sa partikular na lahi o nasyonalidad. Kung kaya tinatawag ang mga itong mga

pangkalahatang relihiyon.

Kristiyanismo

Ang Kristiyanismo ang pinakamalaki at

pinakalaganap na relihiyon sa buong daigdig.

Tinatayang 33% ng populasyon ng daigdig ang

nagpapalagay sa sarili bilang mga Kristiyano.

Sumusunod sa mga turo at kuwento

tungkol kay Hesukristo ang mga Kristiyano.

Si Hesus (Jesus) ay isang Hudyo na nabuhay

noong unang siglo A.D o P.K. (Panahon ni Kristo). Matatagpuan sa Bagong Tipan ang

kuwento tungkol sa buhay ni Hesus at pati na rin ang kanyang mga itinuro. Ang

Bagong Tipan kasama ang Lumang Tipan ang bumubuo ng Bibliya. Ang librong ito

ang batayan ng halos lahat ng mga paniniwala at kaugaliang Kristiyano.

Nagsimula bilang isang sektang Hudyo ang

Kristiyanismo. Pagkatapos mamatay ni Hesus,

ipinahayag ng kanyang mga tagasunod o mga disiplo ang

kanyang mga turo. Noong ika apat na siglo A.D., ang

Kristiyanismo ang naging opisyal na relihiyon ng

imperyong Romano. Mula dito, nagsimula na itong

kumalat sa maraming bahagi ng daigdig.

Dito nabuo ang tatlong pangunahing grupo ng mga

Kristiyano: ang Romano Katolikong simbahan, mga

simbahang Eastern Orthodox at mga Protestanteng

simbahan. Bumuo ng magkakaibang paniniwala at

kaugalian ang iba’t ibang grupong ito, ngunit lahat ay naniniwala sa mga turo ni Kristo,

ayon sa nakatala sa Bagong Tipan. Ngunit ang mga ito ay mayroon iisang paniniwala

tungkol sa mga turo ni Kristo, kung paano man ito nakasulat sa Bagong Tipan.

Hesukristo o Jesus Christ6

Maibubuod sa dalawang utos ang mga turo ni Hesus:

“Mahalin mo ang Diyos nang higit sa lahat.”

“Mahalin mo ang iyong kapwa katulad ng pagmamahal mo sa iyong sarili.”

Naniniwala ang karamihan sa mga Kristiyano na:

♦ Nilikha ng Diyos ang sansinukob at ang unang lalaki at babae na sina Adan at

Eba.

♦ Tinukso ni Satanas sina Adan at Eba na huwag sundin ang ipinag-uutos ng

Diyos. Ang paglabag na ito ang nagdulot ng kasalanan sa mundo. Minana ng

sangkatauhan ang kasalanang ito, at tinatawag na “unang kasalanan.”

♦ Si Hesus ang nag-iisang anak ng Diyos na nagkatawang tao upang iligtas tayo

sa kasalanan. Naniniwala ang ibang grupo na dahil anak siya ng Diyos, Diyos

din siya. Nagsasabi naman ang iba na isa lamang siyang magaling na guro.

♦ Ang mga grupong naniniwalang Diyos si Hesus ay naniniwala sa konsepto ng

Tatlong Persona. Naniniwala silang mayroon lamang isang Diyos, na

kinakatawan ng tatlong persona: ang Diyos Ama, Diyos Anak at Diyos

Espiritu Santo.

♦ Naniniwala ang halos lahat ng Kristiyano na may kaligtasan. Umaayon silang

may buhay na walang hanggan ang bawat isa. Matapos ang pagkamatay ng

katawan, pupunta sa langit ang kaluluwa ng isang tao upang makasama ang

Diyos. Kung hindi maililigtas sa kasalanan ang isang tao, kukunin ng

demonyo ang kanyang kaluluwa at susunugin nang walang hanggan sa apoy ng

impiyerno. Naniniwala ang karamihan ng grupo na makakamit ang kaligtasan

sa pamamagitan sa pagsisisi sa kasalanan, pagtanggap kay Hesus bilang

kanyang Panginoon at Tagapagligtas, at pakikipagkasundo sa Diyos.

Muling nabuhay (resurrection) si Hesus, at babalik muli pagdating ng

katapusan ng daigdig. Tinatawag itong Pangalawang Pagbabalik ni Kristo.

Sa panahong iyon, muli ring mabubuhay ang lahat ng Kristiyanong nailigtas na

namatay na. Sasama sila, at ang iba pang nabubuhay na Kristiyano kay Hesus

at mabubuhay nang walang hanggan.

Humihigit sa 1, 700,000,000 o 1.7 bilyon ang bilang ng mga Kristiyano ngayon.

Binubuo nila ang 33% ng buong populasyon ng daigdig. Mayroon nang higit pa sa

22,000 hiwa-hiwalay na simbahan, sekta at denominasyong Kristiyano sa buong

daigdig. May magkakaibang paniniwala tungkol sa mga turo ni Kristo ang marami sa

mga grupong ito.7

Alam mo ba na . . .

Ang Pilipinas ang kaisa-isang bansang Kristiyano sa buong Asya? Romano

Katoliko ang mahigit sa 86% ng populasyon ng Pilipinas. Ang natitira ay mga

Muslim, mga Protestante, mga Aglipayano o miyembro ng Philippine

Independent Church, o mga kabilang sa sektang Iglesia ni Kristo. Mayroon ding

mga Budista at animista, ngunit kakaunti lamang ang bilang ng mga ito.

Magbalik-aral Tayo

Sagutin mo ang simpleng pagsusulit na ito upang malaman kung naintindihan mo

ang naunang bahagi. Punan ang bawat patlang sa pamamagitan ng pagpili ng tamang

salita o parirala mula sa kahon.

1.7 bilyon Diyos Tatlong Persona Bagong Tipan

22,000 Ama tatlo Adan

Eba Indonesia apat Pilipinas

Hesus Abraham unang kasalanan resurrection

1. Nilalaman ng ___________________ ang kuwento at mga turo ni Hesus.

2. Sina _______________ at ____________ ang mga unang taong nilikha.

3. Mayroong mga _________________ bilang ng Kristiyano sa buong daigdig.

4. Ang ________________ lamang ang nag-iisang bansang Kristiyano sa Asya.

5. Mayroong _______________ pangunahing grupo ng Kristiyano.

6. Tinatawag na ___________ ang paglabag nina Adan at Eba sa Utos ng Diyos.

7. Binubuo ng Diyos Ama, Diyos Anak at Diyos Espiritu Santo ang

_______________________.

8. Ang ____________________ ay ang muling pagkabuhay ni Hesukristo.

9. Isang Hudyo noong unang siglo A.D. na nagturo ng mga gabay para sa

Kristiyanong pamumuhay si ________________________.

10. Itinuturo ni Hesus na dapat natin mahalin ang ______________________

nang higit sa lahat.

Tapos ka na ba? Ihambing mo ang iyong mga sagot sa Batayan sa Pagwawasto sa

pahina 37.8

Alamin Natin

Islam

Ang Islam ang pinakabata sa mga pangunahing relihiyon sa

buong daigdig. Pinaniniwalaang naitatag ito noong 600 A.D.,

kung kailan binasa ng anghel na si Jibreel (Gabriel) ang unang

pagpapahayag kay propetang Mohammed. Gayunman, naniniwala

ang marami sa mga tagasunod nito na mayroon na ang Islam bago

pa isinilang si Mohammed. Pinaniniwalaang naririto na ito

paglikha ng mundo. Itinuturing na mga propeta ng Islam sina

Adan (ang unang lalaki), Ibrahim (Abraham) at Isa (Hesus) bago

si Mohammed. Ang papel ni Mohammed bilang pinakahuling propeta ay upang itatag,

liwanagin at linisin ang pananampalataya sa pamamagitan ng pag-alis ng mga dayuhang

ideya na maling naidagdag.

Tinatawag na Muslim ang mga tagasunod ng Islam. Ang Muslim ay isang salitang

Arabo na tumutukoy sa isang tao na sumasailalim sa Kagustuhan ng Diyos.

Pag-isipan Natin Ito

Tinatawag ding mga Moslem ang mga Muslim. Ngunit alam mo ba na

kadalasang napagkakamalang salitang Arabo ang Moslem na nangangahulugang

“maniniil?” Kaya higit na gusto ng mga Muslim na huwag silang tawagin sa

ganitong pangalan.

Maraming tao ang nag-iisip na sumasampalataya kay Mohammed ang mga

Muslim, ngunit hindi ito totoo. Kinikilala lamang siya bilang dakilang propeta.

Sumasampalata sila kay Allah. Ang Allah ay isang salitang Arabo na nangangahulugang

“ang Nag-iisang Tunay na Diyos.”

Nakasaad sa Koran (Qur’an) ang banal na aklat ng mga Muslim ang mga salita at

utos ni Allah. Kailangang mahigpit na sumunod sa mga batas na ito ang bawat Muslim

kung gusto niyang marating ang Paraiso, isang lugar na may pisikal at espirituwal na

kaligayahan, matapos siyang mamatay. Pinaniniwalaang pupunta sa impiyerno ang mga

hindi naniniwala at makasalanan, kung saan sila masusunog habambuhay.

Itinuturing din ng mga Muslim ang Hadith, isang koleksiyon ng mga gawa at

kasabihan ni Mohammed, bilang isang mahalagang aklat. Ginagamit nila ito bilang

gabay sa kanilang pamumuhay. Subalit hindi nila ito tinuturing na higit na mahalaga

kaysa Koran.9

Narinig mo na bang nabanggit sa mga balita ang salitang Jihad? Karaniwang

inaakala ng mga di-Muslim na nangangahulugan itong “banal na giyera,” na pinapayagan

ang mga Muslim na makipag-away sa mga di-Muslim bilang pagtatanggol sa Islam. Sa

palagay mo ba’y tama ang kahulugan ng salitang ito? Ano ang ibig sabihin nito para sa

mga Muslim?

Para sa maraming Muslim, pinatutungkulan ng Jihad ang pakikipaglaban sa

sarili. Maaari itong pakikipaglaban upang maabot ang isang minimithi, katulad ng

pagkamit ng isang propesyon, kalinisan sa sarili, o kaya’y iba pang dakilang hangarin.

Alinsunod sa batas ni Allah na nakasaad sa Koran, iniiwasan ng mga Muslim ang

paggamit ng droga at pag-inom ng alak. Hindi rin sila nagsusugal at kumakain ng karne

ng baboy, na itinuturing na madumi para sa katawan at espiritu.

Ang mga tungkulin ng isang Muslim ayon sa pagkakalarawan sa Limang Haligi

ng Islam ay:

1. Ang pagbigkas ng shahadah. Isang pagpapahayag ng paniniwala ng mga

Muslim ang shahadah. Ayon dito: “Walang ibang Diyos kundi si Allah, at si

Mohammed ay Kanyang Propeta.” Inuulit ito ng karamihan sa mga Muslim

nang kahit isang beses sa isang araw.

2. Ang pagsasagawa ng salat (dasal) limang beses isang araw. Ginagawa ito

habang nakaharap sa Mecca, ang lugar na pinanganakan ng propetang si

Mohammed. Ginagawa ito tuwing umaga bago sumikat ang araw, sa tanghali,

sa gitnang-hapon, pagkalubog ng araw at bago matulog.

3. Ang karaniwang pagbibigay sa kawanggawa sa pamamagitan ng zakat, isang

buwis na pangkawanggawa na katumbas ng 2.5% ng suweldo ng isang Muslim.

Hinihikayat ding magbigay sa mga nangangailangan ang isang Muslim kapag

ginusto niya.

Ang Ka’aba, Isang dambanang Muslim sa Mecca10

4. Ang pag-aayuno sa buwan ng Ramadan. Pinaniniwalaang ito ang buwan kung

kailan natanggap ni Mohammed ang unang pahayag ng Koran mula kay Allah.

5. Ang pagsasagawa ng kahit isang hajj (pilgrimage) o isang paglalakbay sa

banal na Mecca, kung kaya ng pangangatawan at pananalapi.

Ngayon, ang Islam ang pangalawang pinakamalaking relihiyon sa daigdig. Ang mga

Muslim, na may bilang na 1.2 bilyon, ang kumakatawan sa 22% ng populasyon ng

buong daigdig. Nakakalat sila sa buong mundo, ngunit nasa Kanlurang baybayin ng

Africa hanggang sa Pilipinas ang karamihan. Lumalaki ang kanilang bilang ng 2.9%

bawat taon, higit na mabilis sa populasyon ng daigdig na tumataas lamang ng 2.3%

bawat taon lamang.

Magbalik-aral Tayo

Batay sa iyong mga nabasa tungkol sa Islam, makakaya mo bang sabihin kung tama

o mali ang sumusunod na pangungusap? Isulat ang iyong mga sagot sa patlang.

Ipaliwanag ang iyong sagot.

1. Tungkulin ng mga Muslim na makipaglaban sa mga di-Muslim. Ito ang

konsepto ng Jihad.

Tama o Mali? ____________________

Paliwanag:_________________________________________________

_________________________________________________________

_________________________________________________________

_________________________________________________________

2. Kinikilala ng mga Muslim si Mohammed bilang nag-iisang propeta ng Diyos.

Tama o Mali? ____________________

Paliwanag:_________________________________________________

_________________________________________________________

_________________________________________________________

_________________________________________________________

3. Tungkulin ng mga Muslim na tumulong sa mga nangangailangan at magbigay

sa mahihirap.

Tama o Mali? ____________________

Paliwanag:_________________________________________________

_________________________________________________________

_________________________________________________________

_________________________________________________________

Pagkatapos mong sagutan ang pagsusulit, ihambing ang iyong mga sagot sa

Batayan sa Pagwawasto sa pahina 37.11

Alamin Natin

Hinduismo

Ang Hinduismo ang nag-iisang pangunahing relihiyon na walang

nag-iisang tagapagtatag, tiyak na sistema ng paniniwala, nag-iisang

sistema ng moralidad, o sentrong samahang panrelihiyon. Mayroon

itong libu-libong samahan na lumaganap sa India noong 1500 B.C.

Ang Hinduismo ngayon ang pangatlong pinakamalaking relihiyon

sa buong daigdig. Mayroon itong 762 milyong tagasunod, na 13% ng

buong populasyon ng daigdig. Ito ang pangunahing relihiyon sa India, Nepal, at ng mga

Tamils sa Sri Lanka. Mayroon ding mga Hindu na nagkalat sa iba’t ibang bahagi ng

daigdig.

Ang mga Veda ang pinakamahalagang kasulatan ng Hindu. Mga banal na kasulatan

ang mga ito tungkol sa iba’t ibang paksa, tulad ng pagsamba sa Diyos, gayun din ang

gamot, musika, pagsusundalo at marami pang iba. Itinuturing ng lahat ng Hindu na

kinapapalooban ng pinakamataas na katotohanan ang mga Veda.

Ang isa pang mahalagang kasulatan ng mga Hindu ang Bhagavad Gita, na

nangangahulugang “Awit ng Diyos.” Isang mahaba at magandandang tula ito na

naglalarawan ng pag-uusap ng mandirigmang si Arjuna at ng kanyang tagamaneho ng

karosang si Krishna. Naganap ang tula sa isang digmaan. Nag-umpisa ito sa

pagdadalawang isip ni Prinsipe Arjuna na lusubin ang mga kaaway nang makita niyang

nasa kabilang kampo ang marami niyang kaibigan at kamag-anak. Bigla niyang naisip na

malupit ang digmaan at ibinaba niya ang kanyang mga armas. Si Krishna, isang

katawang-tao ng diyos na si Vishnu, ang nagpapaalaala sa kanya na ang pinakamataas na

paraan ay ang gampanan ang kanyang tungkulin bilang mandirigma at sundin ang Diyos

nang hindi nagtatanong. Ilalarawan din ng banal na kasulatan ang tungkol sa Diyos at

ang mga paraan kung paano siya makikilala ng tao. Ito ang bumubuod sa mga

relihiyosong kaisipan ng India sa maraming taon.

Isa pang mahalagang kasulatang Hindu ang Rig Veda, na isang koleksyon ng mga

himnong (hymns) ginagamit sa mga ritwal. Ang Rig Veda ay isa sa mga Veda na

nabanggit kanina.

Sumasamba rin sa iisang Diyosa ng mga Hindu. Ang Diyos na ito, na tinatawag na

Brahman, ay ang kalahatan at matatagpuan saanman. Para sa mga Hindu, ang

katotohanan ay ang isang banal na buhay na bumubuo ng daigdig at kasabay nito ay higit

pang malaki sa daigdig.12

Karaniwang kilala sa tatlong katauhan ang bathalang ito:

Brahma, ang Tagapaglikha at patuloy na

lumilikha ng mga bagong katotohanan

(reality).

Vishnu, o Krishna, ang Tagapagpanatili,

na nagpapanatili ng mga bagong likha.

Siva o Shiva, Ang Tagapagsira, na siyang

sumisira upang makalikha ng mga bagong

bagay.

Maraming pang higit na mabababang diyos at diyosa ang sinasamba ng Hindu.

Maaaring magkaroon ang bawat taong kaniyang personal na diyos o diyosa, hangga’t

naiintindihan niya na ang mga ito’y iba’t ibang aspeto ng Diyos na bumubuo ng lahat.

Dahil sa pilosopiyang ito, higit na mapahintulot sa ibang mga relihiyon ang mga Hindu.

Sila nga ay may kasabihang:

Ekam Sataha Vipraha Bahudha Vadanti.

Iisa ang katotohanan, ngunit tinatawag ito sa iba’t ibang pangalan ng iba’t

ibang paham.

Nakikita ng mga Hindu ang kabanalan sa lahat ng bagay at kasama na rito ang

anumang pamamaraan ng pagsamba na maaaring gawin ng isang tao. Maaaring maging

miyembro ang isang Hindu ng ibang relihiyon at manatili pa ring Hindu.

Tinatawag na ahimsa ang isa pang mahalagang katangian ng konseptong Hindu.

Nangangahulugan itong “walang karahasan,” o ang kawalan ng pagnanasang makasakit.

Isa ring mahalagang paniniwalang Hindu ang konsepto ng reinkarnasyon.

Tumutukoy ang reinkarnasyon sa ideyang kapag namatay ang isang tao, patuloy na

mabubuhay ang kanyang kaluluwa at muling maipanganganak sa ibang katauhan.13

Sa Hinduismo, pinaniniwalaang nakasilo ang tao sa samsara, isang walang

kahulugang siklo ng kapanganakan, buhay, kamatayan at muling pagsilang. Habang

napapaloob sila sa siklong ito, nakaiipon sila ng karma. Tumutukoy sa bilang ng

mabubuti at masasamang ginawa ng isang tao ang karma. Ito ang magtatakda kung paano

ka mabubuhay sa susunod mong buhay.

Kung malinis ka sa isip at gawa, magagantimpalaan ka sa susunod mong buhay.

Maaari ka ring muling maisilang sa higit na mataas na antas. Sa huli, maaring

makatakas ka sa samsara at maabot mo ang pagkamulat (enlightenment). Kung marami

kang nagawang masama, pagbabayaran mo ito sa susunod mong buhay. Maaaring muli

kang maisilang sa higit na mababang antas, sa isang napakahirap na kalagayan.

Nakasusunod ka ba? Tingnan natin ang ilang halimbawa.

Sa palagay mo ba’y di-makatarungang isinilang si Lito nang lumpo, bulag at

walang magawa; habang naging mayaman si Nick nang hindi kailangang

maghanapbuhay? Hindi, kung iisipin mong ito ay karma.

Marahil sa nakaraang buhay, maraming masamang ginawa si Lito. Marahil,

pinagnakawan niya ang isang mahirap at pumutol ng paa ng isang tao. Nagbabayad

lamang siya sa kasalukuyan niyang buhay. Marahil, tumulong naman si Nick sa

mahihirap at maraming mabuting ginawa sa kanyang nakaraang buhay. Ngayong

ginantimpalaan siya, kailangan niyang pag-ingatan na hindi siya maitulak ng kanyang

kayamanan sa paggawa ng masama. Mang-aakit ito ng masamang karma at maaaring

pagbayaran niya ito sa susunod niyang buhay.

Kadalasang nagninilay-nilay at nag-aayuno ang mga Hindu. Gumagawa rin sila ng

araw-araw na debosyon at gumagawa ng gawaing tulad ng puja. Isa itong pagsasamba na

ginagawa sa pamamagitan ng panalangin, pagdarasal, pag-awit o ritwal.

Ipinanganak si Lito sa napakahirap na

pamilya. Ipinanganak rin siyang lumpo at

bulag. Hindi man lamang siya makahanap

ng disenteng hanapbuhay upang mapabuti

niya ang kanyang buhay. Namumuhay

siyang hamak at nag-iisa sa kanyang

barung-barong.

Si Nick, ang kapitbahay ni Lito, ay

napakayaman. Nagmana siya ng malaking

halaga ng pera at ibang paupahang-bahay

mula sa kanyang ama. Namumuhay siya

ngayon nang marangya at kayang mamuhay

ng ganito sa loob ng mahabang panahon.14

Subukan Natin Ito

Magbigay ng dalawang konsepto ng Hinduismo na nakapukaw ng iyong interes, o

sa palagay mo ay mga mabuting konsepto na maaari mong sundin at paniwalaan.

1. _________________________________________________________

_________________________________________________________

_________________________________________________________

_________________________________________________________

_________________________________________________________

2. _________________________________________________________

_________________________________________________________

_________________________________________________________

_________________________________________________________

_________________________________________________________

Nasa ibaba ang isang halimbawa upang magabayan ka sa pagsagot.

Sa aking palagay, nakapupukaw ng interes ang ideya ng karma. Tumutukoy ang

Karma sa mga mabubuti at masasamag bagay na ginagawa natin. Ayon sa mga Hindu,

ginagantipalaan tayo ayon sa ating mabuting karma, at pinarurusahan ayon sa masamang

karma. Salamin ng ating karma ang ating kasalukuyang kalagayan. Kapag naghihirap

tayo nangangahulugan ito na may ginawa tayong masama sa nakaraan na ating

pinagbabayaran. Kung tayo ay tumatamasa ng magandang kapalaran, marahil,

gantimpala ito ng mabuting ginawa natin noon. May katuturan ang lahat ng ito para sa

akin.15

Alamin Natin

Judaismo

Ang Judaismo ang relihiyon ng mga Hudyo. Isa ito sa mga

Abramikong relihiyon na kinabibilangan din ng Kristiyanismo at

Islam. Umuugat ang mga relihiyong ito noong panahong nagtatag ng

banal na kasunduan ang Diyos ng mga Israelita kasama si Abraham.

Matagal nang kalat na at walang mga tirahan ang mga Hebreo (mga

ninuno ng mga Hudyo). Sinabi ng Diyos kay Abraham na bibigyan

niya ang mga Hebreo ng bagong lupang matatawag nilang kanila.

Iniligtas ni Moses ang mga Hebreo mula sa pagkabihag sa Ehipto patungo sa

lupang Pangako. Doon, nagtatag sila ng kaharian. Nahahati sa dalawa ang kaharian—ang

kaharian ng Israel at ang kaharian ng Judah. Nakapagpatayo ng templo at nakapagtatag

ng kanilang relihiyon ang mga Hudyo.

Noong 722 B.C., sinakop ng mga taga-Assyria ang Israel. Nahulog ang Judah sa

kamay ng mga taga-Babylonia noong 587 B.C. Noong 63 B.C., sinakop ng mga

Romano ang mga Palestino. Nagsimulang maghintay ang mga Hudyo sa pagdating ng

Tagapagligtas na siyang magpapalayas sa mga Romanong mananakop. Sa mga panahong

ito ipinanganak si Kristo at mula sa isang sektang Hudyo, naging isang relihiyon ang

Kristiyanismo.

Nagkalat muli ang mga Hudyo sa buong daigdig ngayon ngunit sinira ang kanilang

templo. Hindi na nakasentro sa Herusalem ang kanilang relihiyon; sa katotohanan,

pinagbawalan silang magpunta roon. Ang sinagoga o synagogue (ang lugar ng

pagsasamba ng mga Hudyo) ang naging bagong sentro ng buhay ng Hudyo. Lumipat ang

pamumuno mula sa mga pari tungo sa mga pampurok na iskolar at guro na marunong sa

batas at tradisyong Hudyo. Tinawag silang rabbis.16

Tinatawag na Tanakh ang banal na aklat ng mga Hudyo. Napapaloob dito ang mga

salita at utos ng Diyos, pati na rin ang kasaysayan ng mga Hudyo. Binubuo ito ng

tatlong grupo ng mga aklat:

ang Torah, na binubuo ng aklat ng Exodus, Leviticus, Numbers at

Deutoronomy;

ang Nevi’im, na binubuo ng aklat ng Isaiah, Amos, at iba pang mga propeta; at

ang Ketuvim, na kabilang ang aklat ng Kings, Chronicles at marami pang iba.

Ang isa pang aklat na mahalaga para sa mga Hudyo ang Talmud. Kinapapalooban

ito ng mga kuwento, batas, kaalaman sa panggagamot, debate tungkol sa mga tama o

moral na pagpili, atbp.


Alam mo bang magkakatulad ang mga banal na kasulatang ginagamit ng mga

Hudyo, Kristiyano at Muslim? Tanakh ang tawag dito ng mga Hudyo, Lumang

Tipan ang sa Kristiyano at Koran naman ang sa mga Muslim. Para sa tatlong

relihiyong ito, banal ang mga kasulatang ito sapagkat nakatalaga rito ang mga salita

ng Diyos.

Naniniwala ang mga Hudyo na ang Diyos ang lumikha ng lahat ng nandito sa

daigdig. Siya lamang ang nag-iisa, walang katawan, at ang dapat sambahin bilang

panginoon ng buong sansinukob (universe). Tinitingnan ng Diyos ang lahat ng gawain

ng mga tao. Ginagantimpalaan niya ang mga tao para sa kabutihang nagawa at

pinarurusahan ang masama.

Naniniwala ang mga Hudyo na mas mahalaga ang paggawa at pagkilos kaysa sa

pananampalataya at paniniwala. Hindi rin sila naniniwala sa unang kasalanan (ang

paniniwalang namana ng lahat ng tao ang kasalanang ginawa nina Adan at Eba nang hindi

nila sinunod ang utos ng Diyos sa Halamanan ng Eden). Naniniwala ang mga Hudyo na

mabuti ang daigdig at ang mga tao rito sapagkat likha ng Diyos ang lahat ng ito.

Naniniwala rin sila na hindi kailangan ng tao ang tagapagligtas o tagapamagitan na

magpapalapit sa kanila sa Diyos. Ang sinuman ay maaaring mapalapit sa Diyos at

maaaring maging banal ang kanyang buhay sa pamamagitan ng pagsunod sa mitzvot, o

ang banal na Utos ng Diyos.17

Alamin Natin

Kapag iyong naririnig ang salitang messiah, ano ang iyong naiisip? Ano ang ibig

sabihin ng salitang ito para sa iyo? Isulat sa ibaba ang iyong sagot.

__________________________________________________________________

__________________________________________________________________

_________________________________________________________________

Hindi tumutukoy ang Messiah ng Hudyo sa tagapagligtas na maglalapit sa

kanila sa Diyos. Tumutukoy ang salita sa isang hari na magbubuklod sa mga Hudyo

pabalik sa kanilang lupain sa Israel.

Mahigpit na disiplina, ayon sa Batas ng Diyos, ang gumagabay sa lahat ng aspeto

ng buhay-Hudyo. Dapat palaging pumunta sa mga sinagoga ang mga lalaking Hudyo.

Dapat magpahinga ang mga Hudyo kapag araw ng Sabbath o araw ng pahinga (Sabado

para sa mga Hudyo). Itinuturing na kasalanan para sa isang Hudyo ang pagtatrabaho sa

araw ng Sabbath.

Ipinagdiriwang ng mga Hudyo ang maraming pista kung saan gumagawa sila ng

mga ritwal, kasama na ang pag-aayuno at pagpipinitensiya. Kasama sa mga pistang ito

ang:

Passover, na ginagawa taon-taon upang maalala ang paglaya ng mga Hudyo

mula sa pagkaalipin noong 1300 B.C. Anim na magkakaibang pagkain ang

kinakain ayon sa tiyak na ayos tuwing Passover. Kumakatawan ang mga

pagkain sa iba’t ibang aspeto ng karanasan sa pagkakaalipin ng mga Hudyo.

Hanukkah, o ang Pista ng mga Ilaw. Isang pista na ipinagdiriwang tuwing

Disyembre. Ipinagdiriwang nito ang digmaang nilabanan ng mga Hudyo upang

makamit ang kanilang kalayaang panrelihiyon.

Rosh Hashanah, ito ang bagong taon ng mga Hudyo. Kinakatawan nito ang

anibersaryo ng pagkabuo o pagtapos ng paglikha, na tinataya ng mga Hudyo na

nangyari 5,760 taon na ang nakakalipas.

Pagkatapos masira ang templo ng mga Hudyo at paalisin sila sa kanilang lupain,

nagdusa ang mga Hudyo mula sa mga panlalait ng mga tao. Kinamuhian sila ng mga

Kristiyano dahil hindi nila kinikilala si Hesukristo bilang Messiah at hindi sila

naniniwala na anak ng Diyos si Hesus. Naniniwala rin ang mga Kristiyano na ang mga

Hudyo ang may kasalanan sa pagkamatay ni Kristo sa krus.Maraming kuwentong hindi

totoo ang ikinalat tungkol sa kanila. Sa Pilipinas, kapag nag-aaway ang mga tao,

sinisigawan nila sa isa’t-isa kung minsan ng, “Hudyo! (Jew!).” Ang ibig sabihin,

traidor o masamang tao ang sinisigawan.18

Umabot sa masamang pangyayari noong 1930s at 1940s ang anti-Semitism na

ito (ang tawag sa galit sa lahi ng mga Hudyo). Sa mga panahong ito, isinagawa ni Adolf

Hitler at ng Alemang Partidong Nazi ang Holocaust, sa pagtangkang patayin ang lahat

ng mga Hudyo sa Europa. Tinatayang mga 6 na milyong Hudyo ang napatay sa isa sa

mga pinakamalalang halimbawa ng pagbatikos sa lahi at relihiyon. Maniniwala ka ba na

nagaganap pa rin hanggang ngayon ang anti-Semitism?

Bumuo ang mga Hudyo ng kilusang Zionist upang labanan ang mga persekusyon

laban sa kanila. Hanggang sa makalikha sila ng lupaing tahanan para sa mga Hudyo.

Nabuo ang estado ng Israel noong Mayo 18, 1948.

Tinatayang mayroon 18 milyon Hudyo sa buong daigdig. Matatagpuan ang

karamihan sa kanila sa Hilagang bahagi ng Amerika (tinatayang 7 milyon) at Israel

(tinatayang 4.5 milyon).

Budismo

Ang Budismo ang tanging relihiyong umiiwas sa mga

dogma (paniniwala o pananalig na dinidikta ng may posisyon, na

tinatanggap bilang katotohanan).

Itinatag ito sa India ng Buddhang si Siddharta Gautama.

Ipinanganak siya noong 563 B.C. sa Lumbini, na nasa

kasalukuyang Nepal. Sa edad na 29, iniwan niya ang kanyang

asawa, anak at mga kilusang politikal upang hanapin ang katotohanan. Gusto niyang

malaman ang mga dahilan ng mga pagdurusang nakita niya sa daigdig. Gusto niya rin

malaman kung paano matatakasan sa mga paghihirap na ito.

Naging isang ascetic o isang taong hindi tinatanggap

ang mga pisikal na ginhawa at kaligayahan si Siddharta.

Ngunit hindi niya natagpuan ang ganap na katotohanan sa

asetisismo. Naramdaman niya na dapat ding magkaroon ng

katotohanan ang lahat ng kaligayahan sa buong daigdig.

Sumali siya sa maraming grupo at tinanggihan ang lahat ng

ito. Noong 535 B.C., natagpuan niya ang katotohanang

hinahanap niya at magmula noon, tinawag na siyang

Buddha. “The Enlightened One o ang nakakita sa

katotohanan” ang ibig sabihin ng Buddha.

Buddha19

Maraming tao ang naniniwala na nananampalataya kay Buddha ang mga

Buddhists. Hindi ito totoo. Nangangahulugan ang titulong Buddha na “ang taong

namulat (one who has awakened)” o ang taong nakakita ng katotohanan o “one

who has been enlightened.” Tumutukoy ito sa taong nakakita ng katotohanan.

Hindi Diyos si Buddha. Maraming puwedeng maging Buddha. Sa katunayan,

maaaring maging Buddha ang sinuman kahit ikaw, kung gugustuhin mo.

Hindi sumasamba sa iisang Diyos o sa kahit na sinong Diyos ang mga

Buddhist. Naniniwala sila na may isang pangkalahatang puwersa o supreme

universal force. Hindi nangangailangan ang puwersang ito ng pagsasamba dahil ito

ang lahat ng bagay at nasa lahat ng lugar. Bahagi ng puwersa ang mga tao. Kahit ang

mga puno at bato. Kung sinasamba mo ang puwersa, sinasamba mo na rin ang lahat

ng iyong nakikita!

Sa paghahanap sa katotohanan, natagpuan ni Siddharta ang Middle Way. Ito ang

paghanap ng balanse o pagkakapantay ng kakaunti at sobra. Halimbawa, hindi dapat

ganap na tanggihan ang mga kasayahan sa daigdig at hindi naman dapat makibahagi sa

labis na kasayahan.

Nakita ng Buddha na walang permanente sa daigdig. Nakita niya na ang daigdig at

ang sarili (ego) ay mga likhang-isip (illusions) lamang. Naisip niya na ang

pagpapahalaga natin sa mga ilusyon ang dahilan ng paghihirap. Nilikha ng Buddha ang

Apat na Dakilang Katotohanan (Four Noble Truths):

♦ May pagdurusa sa ating daigdig.

♦ May dahilan ang pagdurusa.

♦ May katapusan ang pagdurusa.

♦ Mayroon landas na humahantong sa pagwawakas ng pagdurusa.

Minimithi ng mga Buddhist ang magising mula sa ilusyon at makatakas sa

pagdurusa. Paano ka magigising mula sa ilusyon? Sa pamamagitan ng pagbitaw sa mga

makamundong bagay at sa pagtinging iisa lamang ang lahat ng tao at lahat ng bagay.

Paano mo matatakasan ang pagdurusa? Matatakasan mo ang pagdurusa kung

matutuklasan mong isang ilusyon ang lahat ng bagay, kasama na ang pagdurusa.

Matatakasan mo ang pagdurusa sa pamamagitan ng pagbibitaw mo sa iyong mga

kagustuhan o pagpapahalaga sa mga makamundong bagay.

Kung matakasan mo ang ilusyon ng iyong sarili at ang ideya na hiwalay na nilalang

ang bawat isa sa atin, makakalaya ang puso mo sa puot at kasakiman at higit kang

magiging mapagmahal sa kapwa.20

Itinuro ng Buddha ang landas patungo sa katotohanan, na tinatawag na ang

Eightfold Path. Binubuo ito ng:

1. tamang pag-unawa

2. tamang pag-isip

3. tamang pagsasalita

4. tamang pag-uugali

5. tamang paghahanapbuhay

6. tamang pagsisikap

7. tamang pag-iisip tungkol sa iba

8. tamang konsentrasyon

Naniniwala rin ang mga Buddhist, katulad ng mga Hindu, sa reinkarnasyon. Sa

bawat buhay ng tao, dapat siyang magsumikap na palayain ang lahat ng kanyang

pagpapahalaga sa daigdig at kung gayon ay maging malaya sa ilusyon. Ang Buddhist ay

tinatawag ang pagkalaya sa ilusyon at pagdurusa na nirvana. Ito ang nais matamo ng

bawat Buddhist.

Matatagpuan ang mga turo ni Buddha sa Tripitaka, isang malaking koleksiyon ng

mga kasabihan at pag-aaral, na madalas ring tinatawag na Sutras.

Subukan Natin Ito

May mga tao bang nabibilang sa ibang relihiyon sa inyong komunidad o barangay?

Nabibilang ba sila sa isa sa mga relihiyong ating natalakay? Ano ang naramdaman mo

para sa kanila bago mo nabasa ang tungkol sa iba’t ibang relihiyon sa buong daigdig?

Ano na ngayon ang nararamdaman mo para sa kanila? Higit mo ba silang nakikilala o

nauunawaan ngayon? Isulat ang iyong mga naiisip sa mga patlang sa ibaba.

_________________________________________________________________

_____________________________________________________________________

__________________________________________________________________

_________________________________________________________________

_________________________________________________________________21

Alamin Natin ang Iyong mga Natutuhan

Subukan mong sagutin ang puzzle.

Pahalang

1. Ang pagpapahalaga sa mga turo ni Kristo

3. Ang unang grupo ng libro sa Jewish Tanakh

4. Naniniwala ang mga Hindu at Buddhist na kapag namatay ang isang tao,

patuloy na nabubuhay ang kanyang kaluluwa at muli siyang isisilang sa ibang

katawan. Tinatawag ang prosesong ito na _____________________.

5. Ang kabuuan ng isang mabuti at masamang gawain. Naniniwala ang mga Hindu

na ito ang nagiging batayan kung paano ka mamumuhay sa susunod mong

buhay.

7. Ang kanyang mga tinuro ang naging batayan ng paniniwalang Kristiyano

8. Ang huling pinakamagaling na propeta ng Islam

13. Tinatawag ng mga Buddhist na ganap na kalayaan mula sa ilusyon at

pagdurusa.

1 2

3

4

5 6

7

8 9 10

11 12

13

-22

Pababa

2. Nais matamo ng isang Buddhist ang pagmulat mula sa ________________.

3. Ang banal na aklat ng mga Hudyo

6. Tumutukoy ito sa hari na siyang magbibigay daan sa pagbalik ng mga Hudyo

sa kanilang tunay na lupain.

9. Ang lugar ng kapanganakan ni Mohammed, kung saan nagpupunta ang mga

peregrinong Muslim.

10. Ayon sa mga Kristiyano, ang mga kaluluwa na hindi nakaranas ng pagkaligtas

ay iniipon ng ____________________.

11. Ang ibig sabihin sa Muslim ng pakikipaglaban sa sarili

12. Ang tawag sa isang gurong Hudyo na maalam sa mga Batas at kaugaliang

Hudyo.

Ihambing ang iyong mga sagot sa Batayan sa Pagwawasto sa pahina 38.

Tandaan Natin

♦ Naniniwala ang mga Kristiyano na maililigtas sila sa pamamagitan ni Kristo.

Hindi lamang sila tinuruan na mahalin ang isa’t isa, tinuruan rin sila na

mahalin ang Diyos nang higit sa lahat.

♦ Naniniwala ang mga Muslim na maililigtas sila sa pamamagitan ng pagsunod

sa Utos ng Diyos o Allah.

♦ Naniniwala ang mga Hindu sa isang makapangyarihang puwersa na kabuuan ng

lahat ng bagay at kasabay nito’y humihigit pa sa lahat ng bagay. Naniniwala

sila sa mga batas ng karma at reinkarnasyon.

♦ Naniniwala ang mga Hudyo, tulad ng mga Muslim, ng mahalaga ang pagsunod

sa mga utos ng Diyos. Ibinabatay nila ang kanilang mga ritwal at kaugalian sa

mga salita ng Diyos na nakasulat sa Tanakh.

♦ Hinahangad ng mga Buddhist na mamulat mula sa mga illusyon ng mundo at

marating ang nirvana, isang kalagayan ng ganap na kalayaan mula sa paghihirap

at ilusyon.23

ARALIN 2

Mga Taong May Iba’t Ibang

Pananampalataya

Ngayong napag-aralan mo na ang mga pangunahing relihiyon sa buong daigdig,

isipin mo ang tanong na ito: Bakit kaya kalimitang nagiging sanhi ng digmaan ang

relihiyon? Susubukan nating sagutin ang nabanggit na tanong sa aralin na ito.

Susubukan rin nating sagutin ang isa pa: Paano natin mahihinto ang mga hidwaan sa

relihiyon?

Basahin Natin Ito

Isinulat ng isang taong nagngangalang Hans Kung: “Magkakaroon ng kapayapaan sa

buong daigdig kung mayroon kapayapaan sa pagitan ng mga relihiyon ng daigdig.”

Bakit niya kaya nasabi ito? Ito ay dahilan sa ang mga pinakamalalim na hidwaan sa

buong daigdig ay sanhi ng pagkakaiba ng relihiyon ng iba’t ibang grupo ng tao. Sa halip

maging batayan ng kabaitan at pagkakapatiran, paulit-ulit na dahilan ng galit at digmaan

ang mga relihiyong ito. Narito ang ilang halimbawa ng mga sitwasyon kung saan

nagdudulot ng hidwaan ang pagkakaiba sa mga paniniwalang panrelihiyon ng mga tao.

Madugong Linggo. Noong

Enero 30, 1972, nagpaputok sa mga

di-armado at mapayapang mga

demonstrador sa Derry, Ireland ang

mga sundalong Ingles na humantong

sa pagpatay ng 13 at nakasugat ng

maraming tao.

Bunga ito ng mahabang

kasaysayan ng di-pagkakaunawaan ng

mga Katoliko at Protestante sa

Ireland. Ang matinding labanan sa

pagitan ng dalawang relihiyon na ito

na nagsimula sa hidwaang politikal ay nagpapatuloy pa rin hanggang ngayon. Higit sa

3,600 tao ang namatay at higit 30,000 ang nasaktan sa loob ng nagdaang 30 taon.

“Madugong Linggo” sa Ireland noong 197224

Mga Muslim at Kristiyano

Nagpapatayan sa Indonesia. Noong

Hunyo 2000, tatlong libong armadong

mandirigmang Muslim ang biglaang

pumatay ng ilang daang Kristiyano sa

baryo ng Duma sa Halmahera Island,

Indonesia.

Sa nakaraang 20 taon, pinagaawayan ng mga Kristiyano at Muslim

ang isla ng Maluku. Gustong mapaalis ng

bawat grupo ang isa.

Kamakailan lamang, humantong sa

digmaan ang hidwaang ito. Nagsimula ang mga Muslim at Kristiyano na atakihin ang

bawat isa at sunugin ang kanilang mga lugar ng dasalan (mga mosque at simbahan).

Libo-libong tao, mga Muslim at Kristiyano, ang namatay dahil sa hidwaang ito.

Ang Digmaan sa Mindanao. Sa

Mindanao, nagkaroon na ng maraming

madugong pagtatagpo sa pagitan ng mga

Muslim at ng mga sundalo, na nagbunga ng

maraming madugong kamatayan. Mayroon

rin iilang mga dayuhang nabihag ng isang

grupo ng mga rebeldeng Muslim. Libolibong pamilya ang nawalan ng tahanan at

marami rin ang nagdusa at namatay.

Isang posibleng dahilan ng ganitong

mga labanan ang matagal nang hidwaan sa

pagitan ng mga Muslim at Kristiyano sa

ating bansa. Hangad ng mga Muslim ang

isang nasyon na hiwalay sa mga Kristiyano,

na bumubuo sa karamihan ng populasyon. Ang mga Muslim ang unang nanirahan sa

ating bansa at matagal na lumaban sa pananakop ng mga Kristiyano.


Ano sa palagay mo ang pagkakatulad ng tatlong pangyayari?

______________________________________________________________

______________________________________________________________

______________________________________________________________

Ihambing ang iyong sagot sa Batayan sa Pagwawasto sa pahina 38.

Isang simbahang Kristiyano na nawalang ng

bubong matapos sunugin ng mga Muslim.

Isang sundalo ng gobyerno ay

iwinawagayway ang bandila ng Pilipinas sa

tuktuk ng sunog na mosque.25

Alamin Natin

Maaaring mangyari sa iba’t ibang bahagi ng daigdig ang mga hidwaan na

kinapapalooban ng relihiyon. Naiimpluwensiyahan o dahilan ito sa maraming bagay

tulad ng: di-pagkakaunawaan tungkol sa lahi, etniko, ekonomiya at politika. Ngunit may

pagkakatulad ang mga ito sa iba’t ibang paraan, dumaragdag sa hidwaan ang mga

pagkakaibang ito. Nangangahulugan ba itong may masamang impluwensiya ang

relihiyon sa mga ito?—Tulad ng natutuhan mo sa naunang aralin, may pagkakatulad ang

iba’t ibang relihiyon sa daigdig—nagtuturo ang mga ito ng mabubuting kaugalian at

mga prinsipyong etniko tulad ng pagmamahal, pagkakawanggawa at pag-uunawa. Kung

gayun, ano ang dahilan ng mga hidwaang panrelihiyon? Tingnan mo kung kaya mong

tukuyin ang mga dahilan ng hidwaan sa sumusunod na kuwento.

Basahin Natin Ito

Narinig mo na ba ang kuwento ng anim na bulag na lalaki at ng elepante? Magbalik-tanaw tayo sa kuwentong pambatang ito.

Noong unang panahon, mayroon anim na

bulag na lalaki na gustong malaman kung

ano ang itsura ng elepante.

Hanggang, isang araw may nagsabi sa

kanila na may elepante sa kanilang

komunidad. Nagmadali silang nagpunta

kung saan naroroon ang elepante.

Hinawakan ng unang bulag na lalaki ang

buntot ng elepante. Sinabi niya:

Nahawakan ng ikalawang bulag na lalaki

ang mga binti ng elepante. Sinabi niya:

Ay! Parang

tali ang

elepante!

Bakit kaya? Parang

puno ang elepante!26

Nahawakan ng ikatlong bulag na lalaki ang

katawan ng elepante. Sinabi niya nang

malakas:

Hinawakan ng ikaapat na bulag na lalaki ang

tainga ng elepante. Sinabi niya:

Nahawakan ng ikalimang bulag na lalaki

ang mga sungay ng elepante. Sabi niya:

Nahawakan ng ikaanim na bulag na lalaki

ang mahabang ilong ng elepante. Sinabi

niya:

Ngayon alam ko nang

parang kutsilyo ang

elepante!

Nagaway-away ang anim na bulag na lalaki. Inakala ng bawat isa na tama siya at mali ang

iba.

Mga kaibigan,

parang bentilador

ang elepante!

Naku! Tulad ng

ahas ang

elepante!

Parang

pader

ang

elepante!27


Sagutin ang mga tanong sa ibaba.

1. Ano ang problema ng anim na bulag na lalaki? Bakit hindi sila

magkaintindihan?

_________________________________________________________

_________________________________________________________

_________________________________________________________

2. Sa palagay mo, paano maiuugnay ang araling ito sa usaping relihiyon, lalo na

sa mga hidwaang panrelihiyon?

_________________________________________________________

_________________________________________________________

_________________________________________________________

Ihambing ang iyong mga sagot sa Batayan sa Pagwawasto sa pahina 38.

Basahin Natin Ito

Ngayon ay basahin ang sumusunod na kuwento.

Isang araw, may limang lalaki na

nagsimulang magtalo tungkol sa tunay na

pangalan ng Diyos.

Ang una, isang Hudyo ay nagsabing:

Yahweh ang

tunay na

panglan ng

Diyos.

Ang ikalawa, isang Muslim ay nagsabing: Pagkatapos sinabi ng ikatlong lalaki, isang

Katoliko ang:

Ipinakilala ng Diyos

ang kanyang sarili sa

pamamagitan ng

kanyang anak na si

Hesukristo.

Tutol ako! Allah

ang pangalan ng

Diyos!28

Sa tingin mo, alin sa mga taong ito ang tama? Ipinapaalala ba nila sa iyo ang anim

na bulag na lalaki?

Alamin Natin

Bakit kaya humahantong sa galit at digmaan ang mga pagkakaiba sa relihiyon?

Masama ba ang relihiyon?

Basahin ang sumusunod na pangungusap:

Nagbibigay-halaga ang bawat relihiyon sa pagpapabuti ng tao, pagmamahalan,

paggalang sa iba, pakikibahagi sa paghihirap ng mga tao. Sa kalagayang ito, halos

nagkakatulad ang lahat ng relihiyon ng pananaw at hangarin.

— Ang Dalai Lama

Sumasang-ayon ka ba?

Nagkakaiba ang iba’t ibang grupo ng relihiyon sa kanilang mga ideya, paniniwala at

kaugalian. Ngunit tinuturuan ng lahat ng ito ang mga tao kung paano maging mabuti at

kung papaano pakitunguan ang bawat isa nang may pagmamahalan at pag-uunawaan.

Kung gayun, ano ang dahilan ng mga hidwaan?

Ang mga hidwaan sa relihiyon ay bunga ng pag-uugaling mayroon ang mga tao

tungo sa ibang taong may paniniwalang kakaiba sa kanila. Ang pag-uugaling ito ay

tinatawag na intolerance o di-pagpaparaya. Nangyayari ito kapag hindi hinahayaan ng

mga tao na isabuhay ng ibang tao ang kanilang paniniwalang panrelihiyon na kakaiba sa

kanila.

Ang ikaapat na lalaki, isang Hindu ay

nagsabi:

Ang panglimang lalaki, isang Buddhist ay

nagsabi:

Brahman ang tunay na

pangalan ng Diyos.

Walang pangalan

ang Diyos.

Binubuo ng

Diyos ang lahat

ng bagay at

nilalang.29

Ano ang sanhi ng pagiging makitid ang pag-iisip pagdating sa relihiyon?

May isang katangian ang relihiyon na hindi pa natin natatalakay. Ito ang

pagpapahalagang ibinibigay ng relihiyon sa pananampalataya at katapatan. May ibang

relihiyon na nagtuturo na ang katapatan sa relihiyon isang pagpapahalaga, at dapat mong

isipin na ang iyong relihiyon ay ang tunay na relihiyon. May mga relihiyong sinasabing

binuo ng mga huwad na propeta, o higit na masama, binuo mismo ng demonyo.

Tinatangka ng mga miyembro ng mga relihiyong ito na mahikayat ang iba sa kanilang

relihiyon, sa paniniwalang nililigtas nila ang mga tao sa kasamaan.

Ngunit paano kung gayun din ang tingin ng mga taong nais mong iligtas? Paano

kung nararamdaman nilang ang kanilang relihiyon ay ang totoong relihiyon at ang sa

iyo ang ginawa ng demonyo? Pag-aaway ang kahihinatnan nito. Humahantong ang pagaaway sa galit at sa maraming pagkakataon sa digmaan.

Ano ang puwedeng gawin upang mahinto ang pag-aaway? Isa lamang ang maaari

nating gawin. Baguhin natin ang ating pag-uugali tungkol sa ibang relihiyon at sa mga

nananampalataya dito. Paano natin gagawin ito?

Ngayong natutuhan mo na ang tungkol sa iba’t ibang relihiyon, sa tingin mo ba ay

mapaniniwalaan mo ang itinuturo ng mga ito? Kahit na may pagkakatulad ang mga

pangunahing tinuturo ng ibat ibang relihiyon, nagkakaiba ang kanilang mga kaugalian at

paniniwala. Kaya mo bang magkaroon ng matibay na pananalig sa iyong relihiyon

habang naniniwala sa mga itinuturo ng iba pang relihiyon?

HINDI MO KINAKAILANG MANIWALA SA MGA ITINUTURO NG

IBANG RELIHIYON. Kung nais mong tumulong sa pagwawakas ng mga hidwaang

panrelihiyon, ang una mong dapat gawin ay igalang ang karapatan ng ibang tao na sundin

ang sarili nilang paniniwala at kaugaliang panrelihiyon, kahit na tila huwad sa iyo ang

mga ito. Kinapapalooban ito ng:

1. Pagtanggap na naniniwala ang mga nananampalataya sa ibang relihiyon na ang

kanilang relihiyon ang tunay na relihiyon, tulad ng paniniwala mong ang

relihiyon mo ang tunay na relihiyon.

2. Paghihintulot sa iba na isabuhay ang kanilang pananampalataya basta’t hindi

nakakasakit sa ibang tao ang mga ito.

3. Hindi pagtanggi sa pagtanggap ng mga taong naghahanap ng trabaho,

panunuluyan atbp., dahilan sa kanilang relihiyon.

4. Pag-unawa sa mga pangangailangan ng ibang mga tao tungkol sa kanilang

relihiyon. Isang halimbawa, dapat payagan ang mga empleyado na lumiban o

magbakasyon kung may pistang panrelihiyon o mga pista opisyal na mahalaga

sa kanila.

5. Hindi paghusga sa mga tao dahilan sa kanilang relihiyon.30

Subukan Natin Ito

Mayroon ka bang kaibigan o kamag-anak na nabibilang sa ibang relihiyon? Kung

wala, subukan mong maglibot sa iyong komunidad at maghanap ng taong nabibilang sa

ibang relihiyon. Kausapin mo siya tungkol sa kanyang mga paniniwala at kaugalian.

Tingnan mo kung katulad ng ating pinag-usapan sa Aralin 1 ang kanyang mga pag-uunawa

tungkol sa kanyang relihiyon. Habang kinakausap mo siya, subukan mong gamitin ang

iyong mga natutunan tungkol sa pag-uunawa at paggalang sa ibang relihiyon.

Alamin Natin

Napag-usapan natin na ang unang hakbang upang makamit ang kapayapaan sa

pagitan ng mga relihiyon - ang paggalang sa mga karapatan ng ibang tao na maisabuhay

ang kanilang mga paniniwalang panrelihiyon. Ngunit maaari itong mauwi sa dipagkakasunduan ng iba’t ibang grupo ng relihiyon, di-pagtanggap at di-pag-uusap. Hindi

ito magandang pakinggan, di ba?

Mahalagang magkaroon ng pag-uusap (dialogue) ang mga tao mula sa iba’t

ibang relihiyon. Ano ang ibig sabihin nito? Dapat silang makipag-usap nang patas sa

isa’t isa. Walang dapat kumilos na tila siya ang nasa posisyon, na para bang sinisikap

niyang iligtas ang iba. Ang isang makabuluhang pag-uusap o diyalogo sa pagitan ng mga

grupong ito ay nagpapahiwatig ng pag-uunawa sa iba’t iba nilang paniniwala.

Makatutulong ito sa kanila upang makita ang mga pagkakatulad at gayun din kilalanin at

igalang ang mga pagkakaiba ng kanilang mga paniniwalang panrelihiyon. Dapat itong

humantong sa higit na mabuting pagkakaunawaan sa pagitan ng mga grupong ito.

Alamin Natin ang Iyong mga Natutuhan

Isulat sa patlang ang titik T kung tama ang pangungusap, at titik M naman kung

mali.

_____ 1. Walang pagkakaiba ang mga relihiyon sa buong daigdig.

_____ 2. Nangangahulugang pagkakaroon ng makitid ang pag-iisip sa ibang

relihiyon na hindi pagpapahintulot sa iba na maisabuhay ang kanilang

mga paniniwalang panrelihiyon na naiiba sa iyo.

_____ 3. Nangangahulugan ang makabuluhang pag-uusap sa pagitan ng iba’t

ibang grupo ng relihiyon na sinisikap iligtas ang isang grupo ang isang

tao mula sa masamang relihiyong kanyang kinabibilangan.31

_____ 4. Upang magkaroon ng kapayapaan kasama ang mga miyembro ng ibang

relihiyon, kailangan mong maniwala sa kanilang mga itinuturo kahit

na hindi ito tumutugma sa mga tinuturo ng iyong relihiyon.

_____ 5. Karapatan ng bawat tao na gawin o maipahayag ang kanyang

paniniwalang pangrelihiyon.

Ihambing ang iyong mga sagot sa Batayan sa Pagwawasto sa pahina 39. Tama ba

halos ang lahat ng iyong sagot? Magaling. Handa ka na ngayong sagutin ang huling

pagsusulit sa modyul na ito. Kung mali ang karamihan ng iyong sagot, mabuting

magbalik-aral ka at basahin ang mga aytem na hindi mo naunawaan. Pagkatapos, muli

mong sagutin ang pagsusulit. Galingan mo!

Tandaan Natin

♦ Ang relihiyon kung iyong iisipin ay hindi nagtuturo sa tao na makipag-away.

Ang masasamang pag-uugali ng tao tungkol sa ibang relihiyon ang nagdudulot

ng mga hidwaan. Tinatawag na di-pagpaparaya sa relihiyon (religious

intolerance) o pagkakaroon ng makitid ang pag-iisip tungkol sa mga

relihiyon. Mayroon kang makitid na pag-iisip kung hindi mo pinahihintulutan

ang ibang tao na maipahayag ang kanilang paniniwala na naiiba sa iyo.

♦ Itinuturo ng iba’t ibang relihiyon sa daigdig ang magkakatulad na batayang

katotohanan, ngunit sa iba’t ibang paraan.

♦ Kailangan mong igalang ang mga paniniwalang panrelihiyon ng iba kahit na sa

tingin mo ay hindi totoo ang mga ito.

♦ Upang maayos ang mga hidwaang panrelihiyon, kailangan mong:

1. Paghintulutan ang iba na maisabuhay ang kanilang mga paniniwalang

panrelihiyon kahit hindi tumutugma sa iyong paniniwala ang mga ito.

2. Magkaroon ng makabuluhang pag-uusap sa pagitan ng mga miyembro ng

iba’t ibang relihiyon upang maunawaan ang kanilang mga paniniwala at

kagawian.

3. Matutuhang bigyang-pagpapahalaga ang mga pagkakaiba ng paniniwala at

kaugalian ng iba’t ibang relihiyon habang isinasaisip na may

magkakatulad na layunin ang mga ito.32

Ibuod Natin

Tingnan natin ang mahahalagang konsepto na natutuhan mo sa modyul na ito.

Ibinuod ang mga ito upang matandaan mong mabuti.

♦ Ang limang pangunahing relihiyon sa buong daigdig ay: Kristiyanismo, Islam,

Hinduismo, Judaismo at Budismo. Pinakamaraming tagapaniwala ang mga

relihiyong ito sa buong daigdig.

♦ Sumusunod ang mga Kristiyano sa mga turo ni Kristo, lalo na sa kanyang mga

kautusan na dapat natin mahalin ang isa’t isa at mahalin ang Diyos nang higit

sa lahat.

♦ Sumusunod ang mga Muslim sa kalooban o kagustuhan ng Diyos o ni Allah.

♦ Nagbibigay-halaga ang mga Hudyo (Jew) sa mga kautusan ng Diyos o ni

Yahweh.

♦ Naniniwala ang mga Hindu sa isang makapangyarihang puwersa na kabuuan ng

lahat at siya ring humigit sa lahat ng bagay.

♦ Ninanais ng mga Buddist na makamit ang nirvana at maging malaya mula sa

paghihirap at ilusyon.

♦ Dapat nating igalang at maging mapagparaya sa paniniwala at kaugaliang

panrelihiyon ng ibang tao, kahit na ang mga ito ay naiiba sa ating pansariling

paniniwala.

♦ Itinuturo ng iba’t ibang relihiyon sa daigdig ang magkakatulad na batayang

katotohanan, ngunit sa iba’t ibang paraan.33

Anu-ano ang mga Natutuhan Mo?

A. Bilugan ang mga titik ng tamang sagot.

1. Itinuro ni Hesukristo sa mga tao na…

a. dapat nilang mahalin ang kanilang sarili lamang.

b. dapat nilang mahalin ang iba tulad ng pagmamahal nila sa sarili.

c. dapat nilang mahalin ang sarili higit sa iba.

d. wala sa mga ibinigay na sagot

2. Higit na binibigyan pagpapahalaga ng mga Muslim ang…

a. pagsunod sa kalooban ni Allah

b. pagsunod sa kalooban ni Mohammed

c. pagsunod sa diwa ng digmaan

d. lahat ng sagot sa itaas

3. Naniniwala ang mga Hindu na…

a. sagrado at dapat sambahin ang mga hayop

b. marurumi at dapat patayin ang mga hayop

c. sagrado lahat ng bagay at hindi dapat saktan ang anumang nabubuhay

na nilalang


4. Naniniwala ang mga Hudyo (Jew) na…

a. higit na mahalaga ang pagkilos kaysa paniniwala

b. higit na mahalaga ang paniniwala kaysa sa pagkilos

c. walang halaga ang pagkilos at paniniwala


5. Ang layunin ng Buddhist ay…

a. sambahin ang Buddha

b. sundin ang Buddha

c. mahalin ang Buddha

d. mamulat mula sa ilusyon34

B. Isang pamilya na nabibilang sa ibang relihiyon ang lumipat sa tabi ng iyong

tahanan. Ano ang iyong gagawin? Piliin at lagyan ng tsek (4) ang maaari

mong gawin.

_____ 1. Hilingin na ipaliwanag nila sa iyo ang kanilang relihiyon at

magkusang ipaliwanag ang iyong relihiyon sa kanila, kung

interesado sila. Ipahiwatig mo rin ang iyong pagnanais na

makadalo sa kanilang mga serbisyo at imbitahan sila sa iyong mga

serbisyo.

_____ 2. Tratuhin sila nang hindi naiiba sa ibang kapitbahay, na hindi

iniintindi ang mga pagkakaiba ng inyong mga relihiyon.

_____ 3. Imungkahing lumipat sila sa iyong relihiyon; huwag magpahiwatig

ng pagnanais na matutuhan ang kanilang relihiyon.

_____ 4. Pilitin silang magpalit ng relihiyon.

_____ 5. Sabihin sa iyong mga bagong lipat na kapitbahay na umalis dahil

baka maimpluwensyahan nila ang komunidad ng kanilang

masasamang kagawian.

_____ 6. Sabihin sa iba mong kapitbahay na gawing miserable ang buhay ng

bagong lipat na pamilya upang lumipat na lang sila sa ibang

komunidad.

_____ 7. Gumamit ng higit na tuwirang aksiyon—pasukin ang kanilang

bahay at sirain ang kanilang mga kagamitan, mag-iwan ng patay na

daga sa harap ng kanilang pintuan, o gumawa ng iba pang aksiyon.

Upang malaman kung tama ang iyong mga sagot, ihambing ang mga ito sa Batayan

sa Pagwawasto sa pp. 39–40. Kung hindi mataas ang iyong iskor, huwag mabahala.

Hindi kaagad mababago ng pag-aaral sa modyul na ito ang iyong mga pag-uugali tungo

sa ibang taong may ibang relihiyon. Dapat mo itong pagsumikapan sa loob ng

mahabang panahon. Tandaan mo lamang ang mga tinalakay sa modyul na ito kung

sakaling may makahalubilo kang taong kabilang sa ibang paniniwala.

Kung mataas ang iyong iskor, mabuti! Marami ka nang nalalaman tungkol sa ibang

relihiyon. Marunong ka na rin makitungo sa mga taong may ibang paniniwala at

kaugaliang panrelihiyon. Ang dapat mo na lang gawin ay ang isabuhay ang mga ito.

Isabuhay mo ang lahat ng natutuhan mo sa modyul na ito. Sa pamamagitan nito,

kumikilos ka tungo sa pagwawakas ng mga hidwaang panrelihiyon at kung gayon ay

makapagdudulot ng kapayapaan sa pagitan ng mga relihiyon at mga tao sa buong

daigdig.35

Batayan sa Pagwawasto

A. Alamin Natin ang Iyong mga Natutuhan (pahina 2)

1. M Hindi sumasampalataya kay Mohammed ang mga Muslim;

sumasampalataya sila kay Allah. Isa lamang magaling na propeta, at

hindi Diyos si Mohammed.

2. M Sumusunod ang mga Buddhists sa mga turo ni Buddha, hindi nila ito

sinasamba.

3. M Kahit na may mga pansariling diyos or diyosa ang mga Hindu,

naniniwala rin sila sa isang makapangyarihang puwersa na tinatawag

na Brahman.

4. M Kahit na sumasampalataya ang mga Kristiyano na si Hesus bilang

anak ng Diyos, sumasampalataya rin sila sa Diyos Ama o kay

Yahweh. Naniniwala ang mga Katolikong Romano sa tatlong

persona ng iisang Diyos, na tinatawag na Holy Trinity na binubuo ng

Diyos Ama, Diyos Anak at Diyos Espiritu Santo.

5. T Sinasabing iisa lamang ang pinanggalingan at naglalaman halos ng

magkakatulad na turo ang Koran ng mga Muslim, ang Bibliya ng

mga Kristiyano at ang mga banal na kasulatan ng mga Hudyo.

6. T May karapatan sa paniniwala at pagpapahayag ng paniniwala ang mga

taong may ibang paniniwala kaysa sa iyo. Dapat mo itong laging

tandaan upang makaiwas sa hindi pagkakaunawaan.

7. M Hindi dapat husgahan ang ibang tao dahilan sa kanilang relihiyon o

paniniwala. Paglabag ito sa kanilang karapatan.

8. T Kadalasang nag-aaway ang mga tao dahilan sa kanilang dipagtanggap sa paniniwala ng isa’t isa.

9. T Maraming hidwaang panrelihiyon sa iba’t ibang bahagi ng daigdig

ang magpapatunay dito.

10. T Personal ang relihiyon dahil may kinalaman ito sa iyong personal

na relasyon o pakikipag-ugnayan sa Diyos. Sosyal o panlipunan ito

dahil hinihiling nito na makibahagi ka sa mga gawain ng grupo at

dahil may kinalaman ito sa mabubuting pakikipag-ugnayan sa iba.36

B. Aralin 1

Subukan Natin Ito (pahina 4)

Si Brahman ang kataas-taasang espiritu ng

sansinukob. Ang iyong mga gawain sa buhay

na ito ang magtatakda ng iyong kalalagyan sa

susunod na buhay.

Si Hesus ang anak ng nag-iisa at walang

kamatayang Diyos. Maaaring mailigtas ang

sangkatauhan sa pamamagitan ng

pananampalataya, dahil sa muling pagkabuhay

ni Hesukristo.

Si Yahweh ang nag-iisang tunay na Diyos. Siya

ang gumawa, ang gumagawa at gagawa ng

lahat. Mabuhay nang naaayon sa kanyang banal

na kagustuhan na nakasaad sa Torah.

Abutin ang liwanag at kalayaan mula sa

kamangmangan, pagnanais at pagdurusa sa

pamamagitan ng pagninilaynilay at pagbabalikbuhay (reincarnation). Umasa sa iyong sarili

upang makamtan ang liwanag.

Buddhist

Kristiyano

Hudyo o Jew

Muslim

Hindu

Nilikha ni Allah ang lahat ng bagay sa daigdig

at siya lamang ang gabay ng sangkatauhan.

Kung susunod ka sa kagustuhan ng

Panginoon, gagantimpalaan ka niya sa

kabilang buhay.37

Magbalik-aral Tayo (pahina 7)

1. Bagong Tipan

2. Adan, Eba

3. 1.7 bilyon

4. Pilipinas

5. tatlo

6. Unang kasalanan

7. Tatlong Persona

8. Muling pagkabuhay o resureksiyon

9. Hesus

10. Diyos

Magbalik-aral Tayo (pahina 10)

1. Mali. Pakikipagtunggali patungo sa isang marangal na layunin ang ibig

sabihin ng Jihad. Hindi ito tumutukoy sa pagkikipag-away sa ibang tao.

Sa katunayan, nagtuturo ang Islam ng pagiging maunawain at mapagmahal

sa kapayapaan.

2. Mali. Naniniwala rin ang mga Muslim sa mga propeta tulad nina Adan,

Abraham at Hesus.

3. Tama. Ang pagbibigay sa kapwa ang pangatlong pinakamahalagang

obligasyon ng bawat Muslim.

(Maaaring magbigay ang mag-aaral ng iba pang paliwanag, bukod sa mga

nakasulat sa itaas.)38

Alamin Natin ang Iyong mga Natutuhan (pp. 21–22)

C. Aralin 2

Pag-isipan Natin Ito (pahina 24)

Tumutukoy ang tatlong sitwasyon sa mga di-kanais-nais na hidwaan sa pagitan

ng mga grupo ng tao. Naimpluwensiyahan ang mga hidwaang ito ng mga

pagkakaibang panrelihiyon ng mga grupong ito.

Pag-isipan Natin Ito (pahina 27)

1. Mga bulag ang anim na lalaki, kaya hindi nila alam na tinutukoy nila ang

iba’t ibang bahagi ng katawan ng elepante. Ang hindi makita ng mga

lalaki ay ang katotohanang isang hayop na may iba’t ibang bahagi ang

elepante.

2. Kadalasang nag-aaway ang mga taong kabilang sa iba’t ibang relihiyon

dahil hindi nila makita na kahit iba-iba ang kanilang mga kaugalian at

paniniwala, magkakatulad naman ang kanilang mga layunin. Inilalarawan

nila ang iba’t ibang aspeto ng nag-iisang katotohanan. Tandaan mo ang

kasabihang Hindu: “Iisa ang Katotohanan, ngunit tinatawag ito ng iba’t

ibang paham sa iba’t ibang pangalan.”

1 2

3

4

5 6

7

8 9 10

11 12

13

P A G B I G

R E I N K A R N A S O N

T O R A H

A

A

H

K A R M A

H E S U S

M O H A M

N I R V A

M E D

N A

I

L

U

S

Y

O

N

E

M

O

N

Y

O

H

A

D

J R

E

C

C

I

S

I

B

H

E

-39

Alamin Natin ang Iyong mga Natutuhan (pp. 30–31)

1. M — Kahit magkakatulad ang maraming prinsipyo ng mga iba’t ibang

relihiyon, labis na nagkakaiba ang paniniwala at kaugalian ng mga ito.

2. T

3. M — Mangyayari lamang ang makabuluhang pag-uusap sa pagitan ng

mga miyembro ng iba’t ibang relihiyon kung igagalang ng mga ito ang

karapatan ng bawat isa na makapag-pahayag ng sariling paniniwala. Sa

halip na subukang iligtas ang isa’t isa, dapat nilang tanggapin na

naniniwala ang bawat grupo na kabilang sila sa tanging totoong relihiyon

at batid nila ang daan tungo sa kaligtasan.

4. M — Hindi mo kinakailangang maging miyembro ng ibang relihiyon

upang mapanatili ang kapayapaan. Maaari kang magpatuloy sa mga bagay

na pinaniniwalaan mo, ngunit kailangan mong pahintulutan rin ang iba na

magpatuloy sa kanilang paniniwala. Ito ang landas tungo sa kapayapaan.

5. T

D. Anu-ano ang mga Natutuhan Mo?(pp. 33–34)

A. 1. Titik (b) ang tamang sagot. Ito ang pinakamahalagang turo ni Kristo,

ang pagtataguyod ng pagmamahalan, pagpaparaya at

pagkakaunawaan.

2. Titik (a) ang tamang sagot. Hindi ito kalooban ni Mohammed o ang

digmaan na sinusunod ng mga Muslim. Ito ang kalooban ni Allah.

Ang pagsunod kay Allah ang pinakamahalagang aspeto ng

paniniwalang Muslim.

3. Titik (c) ang tamang sagot. Ang isa sa pinakamahalagang aspeto ng

paniniwalang Hindu ang ahimsa o ang di-pananakit ng iba. Nabuo

ang konseptong ito mula sa paniniwalang Hindu na sagrado ang lahat

ng bagay dahil binubuo ng Brahman ang mga ito.

4. Titik (a) ang tamang sagot. Nagbibigay-halaga ang mga Hudyo sa

mabuting asal, lalo na sa pagsunod sa Utos ng Diyos, katulad ng

nakasulat sa banal na kasulatan. Naniniwala sila na ito, higit pa sa

paniniwala ang magbibigay-daan tungo sa kaligtasan.

5. Titik (d) ang tamang sagot. Hindi landas tungo sa kaligtasan ang

Buddha, siya ang guro na gumagabay sa mga Buddhist tungo sa

tamang landas. Upang masundan ang landas, kailangang mamulat sa

ilusyon ang isang tao.40

B. Kung pinili mo…

1. Nakakuha ka ng limang puntos. Nagpapakita ito ng tamang pag-uugali

tungo sa mga taong kabilang sa ibang relihiyon. Nakapagtataguyod ng

unawaang panrelihiyon sa komunidad ang pag-uugaling ito.

2. Nakakuha ka ng tatlong puntos. Mabuti ang ugaling ito, ngunit sa halip na

magkipag-usap, wala kang interes sa ibang relihiyon.

3. Bawasan mo ang iyong iskor ng isang puntos. Nagpapakita ito ng dipagpaparaya sa ibang relihiyon.

4. Bawasan mo ang iyong iskor ng dalawang puntos. Hindi mabuti ang

ugaling ito.

5. Dapat mong bawasan ang iyong iskor ng tatlong puntos. Ito ay seryosong

antas ng di-pagpaparaya at maling pakikitungo sa ibang relihiyon.

6. Bawasan mo ang iyong iskor ng apat na puntos. Higit itong nagpapakita

ng di-pagpaparaya kaysa sa nakasaad sa blg. 5.

7. Wala kang nakuhang puntos. Ipinapakita nito na di ka nagpaparaya sa

ibang relihiyon.41

Talahuluganan

Anti-Semitism Galit sa mga Hudyo.

Dogma Mga turo o paniniwala na idinidikta bilang katotohanan ng isang nasa

posisyon, tulad ng simbahan.

Karma Kabuuan ng mabubuti at masasamang asal, pag-iisip at salita ng tao.

Mitzvot Ang banal na utos ng Diyos na sinusunod ng mga Hudyo.

Puja Isang pamamaraan ng pagsamba ng mga Hudyo sa pamamagitan ng

pagdadasal, kantahan o ritwal.

Koran Banal na aklat ng mga Muslim.

Rabi Ang propeta ng mga Hudyo na nag-aral ng mga batas at kaugaliang Hudyo.

Reinkarnasyon Isang ideya na kapag namatay ang tao, patuloy na mabubuhay ang

kanyang kaluluwa muling isisilang sa ibang katawan.

Sabbath Araw ng pahinga ng mga Hudyo (araw ng Sabado).

Samsara Walang saysay na siklo ng pagsilang, buhay, pagkamatay at muling

pagsilang.

Synagogue Ang sambahan ng mga Hudyo

Tanakh Ang banal na aklat ng mga Hudyo

Vedas Mga banal na kasulatan ng mga Hindu.42

Sanggunian

Hancock, Landon. 2000. Northern Ireland: Troubles Brewing. CAIN Web

Service. Abstract at <http://cain.ulsst.ac.uk/othelem/landon.html>.

November 2000,date accessed.

Ontario Consultants on Religious Tolerance. 2000. Religious Hatred,

Intolerance and Other “Not So Spiritual” Topics.

<http://www.religioustolerance.org/negative.html>. November2000,date

accessed.

Philippine Human Rights Information Center.2000. Religious Intolerance in

Mindanao. Philippine European Solidarity Center. Abstract at<http://

www.philsol.nl/A00a/Minda-PhilRights-Intolerance-jun00.html>.

November 2000, date accessed.

“Religion.”Encyclopedia Britannica 1999 (CD).

AngAsyaay ang

pinakamalaking kontinente at

may pinakamaramingbilang ng tao

sa mundo. Ito marahil ang dahilan kung

bakit mayrooniba’t ibang uri ng relihiyon na

nabuo noon pa

man.Ang Asya rin ang

pinagmulan ng pinakaunang

relihiyon kasama na angHinduismo, Buddhismo

, Sikhismo, Confucianismo, Taoismo,Kristyanis

mo,at

Jainismoat iba’t

iba pang

paniniwala na nabuo

sakontinenteng ito.

Hinduismo

AngHinduism

ay kilala rin bilangHindū

Dharmao

Vedic Dharma

sa mangilan-ngilang

modernong wikang Indian tulad ng Hindi, Bengali atiba

pang kontemporaryo

ng Wikang Indo-Aryan, at ganun din sa

iba’t-ibang dilang

Dravidian tulad ng Tamil at

Kannada. Ito

ay ang relihiyongmagsimula sa India.

Ang ibig sabihin ng

salitang-ugat nito na Hindu ayIndia.Ang

Hinduismo(Sanskrit:

Sanā

tana Dharmao "walang-hanggan

gbatas") ay

isangrelihiyonna

nagsimula sa kontinente

ngIndia. Angsalitang

Hindu

ay nangangahulug

angIndia

.Kaakibat sa pundasyon ng sibilisasyon ng Vedic, hindi pa

alam kung sinoang

nagpaumpisa nito.Sinasabi na ang mga Asyano ang nagpasimula

nito at kanilang itinuro sa

Kabihasnang Vedic. Ito ay

kinokonsiderangpinakalumang

"extant" na relihiyon sa

buong mundo. Ang relihiyong

itoay may mahigit

kumulang sa isang bilyong

tagasunod kung saan

ang890 milyon ay nakatira sa India at kinukunsidera ding pangatlo sapinakamalawak na relihiyon sa buong mundo, su

musunod lang saKristyanismo

atIslam. Ang mga bansang may malaking papulasyon

ngHinduismo ayNepal,Sri

Lanka,Bangladesh,IndonesiaatMal

aysia.Ang pangunahing

diyos ng Hinduismo ay angBrahman,

ang “Kaluluwang

Daigdig”. Naniniwala ang mga Hindu na maaabot ng

tao ang tunayna

kaligayahan kung ang kanyang

kaluluwa ay sasanib sa Brahman. Angisang

nakakaaliw na

paniniwala ng Hinduismo ay ang paglipat ngkaluluwa sa panibagong

buhay, o ang reincarnation o reinkarnasyon

.Ayon sa paniniwalang ito, ang kaluluwa ng mabuting tao ayipinanganganak muli sa isang tao na may mas mata

as na antas,samantalang ang isang

masamang tao ay ipinanganga

nak muli sa isangmas

mababang nila

lang. Pagkalipas ng pagsasalin ng pagsilang atkamatayan, ang kaluluwa ng mabuting tao ay ginagantimpalaan sapa

mamagitan ng pagsanib sa

kaluluwa n

gBrahman.Ang kilalang trinidad ng mga diy

os ng Hindu ay si

BrahmaangManlilikha,

Vishnuang

Tagapangalaga, at

Shivaang

Tagawasak. Angiba pang diyos nila ay

sina Agni, diyos ng apoy; Indra, diyos ng

bagyo;Ganesha, diyos na may ulo ng elepante;

Laksmi, diyosa ng

magandangkapalaran; at

Vasanti, diyosa ng kaligayahan o kasayahan.

Lahat-lahat,ang mga

Hindu ay merong humigit-

kumulang sa 300 milyong

diyos, nakung tawagin ay

teokratik.Kasaysayan:

Magpahanggang ngayon ay

wala pang nakakaala

mkung sino ang

nagpasimula ng

paniniwalang ito. May mga

nagsasabingang mga Asyano

ang nagpasimula nitona kanila

namang itiinuturo noonsa

kabihasnang Vedic. Sinasabing ang relihiyong ito ay angpinakaluman

g “extant”na relihiyon sa

buong

mundo.Ito ay kinukunsidera na pangatlo sa pinakamalawak na relihiyon sabuong mundo sapagkat mayroon ito na ha

los humigit kumulang saisan

g biyong tagasunod.

Ang pinakamarami ay nasa India,

na

humigitkumulang 890

milyong tagasunod.

Mayroon rin sa bansang Nepal,

SriLanka,

Bangladesh, Indonesia at

Malaysia.Paniniwala:

Ang pangunahing

diyos ng Hinduismo ay

si Brahma,ang “Kaluluwa ng

Daigdig”. Naniniwala ang mga Hindu na maaabot ngtao ang tunay na kaligayahan

kung ang kanyang

kaluluwa ay sasanibkay

Brahma. Ang isang

nakakaaliw na paniniwala ng

Hinduismo ay angpaglipat ng kaluluwa sa panibagong buhay, o ang reincarnation oreinkarnasyon. Ayon sa paniniwalan

g ito, ang kaluluwa ng

mabuting taoay ipinanganganak muli sa isang

tao na may mas mataas

na

antas,samantalang

ang isang masamang tao ay ipinanganga

nak muli sa isang

mas mababang nilalang. Pagkalipas ng pagsasalin ng pagsilang atkamatayan, ang kaluluwa ng mabuting ta

o ay ginagantimpalaan sapamamagitan ng pagsanib sa kaluluwa ni

Brahma.Ang kilalang trinidad ng mga diy

os ng Hindu ay si

BrahmaangManlilikha,

Vishnuang

Tagapangalaga, at

Shivaang

Tagawasak. Angiba pang diyos nila ay

sina Agni, diyos ng apoy; Indra, diyos ng

bagyo;Ganesha, diyos ng elepante;

Laksmi, diyosa ng magandang

kapalaran;at Vasanti,

diyosa ng

kaligayahan o kasayahan. Lahat-lahat,

ang mgaHindu ay merong humigit-kumulang sa 300 milyong di

yos, na kungtawagin ay teokratik.

Ang Omkara, isa sa mga sagisag ng Hinduismo.

Sistemang Kaste

Ang Sistema ng Antas ay bahagi ng

Hinduismo. Ang mga tao

ayhinati sa mga antas na panlipunan, gaya ng: (1)

Brahmin (pari at

mgaiskolar), (2) Kshatriyas

(maharlika at mandirigma), (3) Vaishyas(magsasaka, mangangalakal at manggagawa), at (4) Sudras(manggag

awa at alipin). Ang nasa mataas na antas ay hindipinapayagang mag

-asawa o mamuhay kasama ng nasa

mababangcaste. Ang mga di kabilang sa anumang antas ay mga patapon,itinatawag na "mga hindi mahahawakan

" o "mga hindi masasaling"("

mga hindi mahihipo"). Napakahirap ng kanilang buhay sa kanilangsariling mga nayon at

lungsod. Sila ang

gumagawa ng madudumingtrabaho katulad ng paglilinis ng

kalsada, pagkolekta ng

basura atbp.Hindi sila pinababayaang gumamit ng mga pampublikong paliguan,p

umasok sa mga templo, o

kumain sa mga pampublikong

kainan dahilang paghipo

lamang sa isang "hindi

mahahawakan"

ay pinaniniwalaangmarumi para sa isang may

antas.Banal na

Ilog

Ang banal na ilog ng mga Hindu ay angIlo g Gangesnamatatagpuan saIndia. Ang ilog na ito ay

sinasabing may banal na tubig.

AngHudaismo

(Kastila: ju·

da·ís

·mo

;Ebreo:יהדות

, yahedut

) angkulturang pampananampal

atayang mgaHudyo. Isa

ito sa mga kauna-unang naitalang pananampalatayang

monoteistaat isa rin sa mgap

inakalumangtradisyongpampananampalatayang sinusundan pa rinhanggang sa ngayon. Ang doktrina at kasaysayan ng

Hudaismo ay angpinakamalaking bahagi ng

batayan ng ibang mga

pananampalatayangAbraamiko , kasama na

angKristyanismoa

tIslam. Sa gayon,

nagingisang pangunahing pwersa ang

Hudaismo sa

pagsasahugis ng daigdig.Ang kanilang naging

simbolo ay angBituin ni David; sa

kasalukuyan angkanilang

simbolo ay ang isangaranyangmay pitong sanga, natinat

awag namenora.Hudayka

Ang Hudaismong

Separdi ang uri ng Hudaismo

ng mga Hudyongnagm

ula sa timog

Yuropa,Mediteraneo,

atkanluranatgitn

ang Asya. Sakasaysayan,

mas naging kaugalian ng

mga Separdi na

makihalubilo s

apangkalahatang populasyon

kung ihahambing sa

mga Askenasi, na mas

susceptiblesa pagbubukod

mula sa mas malawak na

lipunan;

dulot itong

magkakaibang klimang pangkultura at pampananampalataya nakinagalaw

an ng dalawang pangkat na ito.Hudaismo

ng Askenasi

Ang

Hudaismong Askenasiang uri ng

Hudaismo ng mgaHudyong nagmula sa

hilagang Yuropa.Sa mga

nakaraang dalawang

dantaon nahati ang mga Hudyo

nghilangang Yuropa sa ilang mga kilusan

o denominasyon; ito angkab

aliktaran ng sitwasyon sa mga Hudyong

Separdi, na bagaman iba-iba ang mga

pananaw ay nananatili pa

ring nagkakaisa.

May iba’t ibangpagkaunawa ang bawat

isa sa kung

anong mga prinsipyo ng

paniniwalaang dapat angkinin

ng isang Hudyo, at kung

paano dapat mamuhay ang

isang Hudyo. Hindi tulad sa mga denominasyongKristyano, hindipunda

mental na napapaghati ng

mga

pagkakaibang pandoktrinang

itoang mga kilusang

Hudyo, na tuluyan pa ring nagsasanib sa

ilang

mgaisyu. Hindi pambihira, halimbawa, ang pagsimba ng isang Hudyong

Masorti sa isang

sinagogang

Ortodokso o Repormista.

Hudaismong

OrtodoksoAng

Hudaismong Ortodoks

oang kilusang Askenasi nan

aniniwala sa tradisyonal na interpretasyon

ng Hudaismo.AngHudaismon

g Haredi(Ebreo:

חרדיתיהדות

, "Hudaismong takot")ang

sangay ng Ort

odoksiya na may makitid na interpretasyon ngHudaismo. Kilala rin sila bilang ang

mga Ultraortodo

kso.

Hudaismong

Hasidiko

Makabagong

OrtodoksoAng

Makabagong Hudaismo

ng Ortodokso

ang kilusangAskenasi na, tulad ng

Hudaismong Haredi,

tinatanggap

ang pagkabisan

gbatas Hudyo. Gayumpaman,

naiiba ito sa Haredismo sa pagtanawnito

sa batas Hudyo

hindi bilang isang di-

nagbabagong katawan ng

mgabatas na isinulat ng

mgarabinong mg

aSinaunaatGitnang

Panahon kundi, tulad ng anumang tradisyong buhay, bilang isang katawangnagbaba

go at hindi nahihiwalay sa mga realidad ng sitwasyon opanahon. Sa ganito, sila ang kilusang pinakamalapit sa Hu

daismongSepardi.

Hudaismong

Repormista

Ang

Hudaismong Repormis

taang kauna-

unang modernongsan

gay ng Hudaismong

Askenasi. Hindi nito

tinatanggap ang

pagkabisangbatas Hudyo.

Nagmula at napaunlad ang

kilusang ito s

aAlemanyaatngayon ito ang pinakamalaki saHilagang Amerika.

Maaari itong tukuyinbilang

Hudaismong Progresis

ta[

/Progresibo

, h a b a n g s a Nagk akaisang Kaharianbinubuo ng Hudaismong Rep

ormista atHudaismong Liberal

ang Hudaismong Progresista.

Hudaismong

MasortiAng

Hudaismong Masorti

oHudaismongKonserbad

or/

Konserbatibo

ang kilusang Askenasi na, tulad ngHudaismong Ortodokso, tinatanggap ang pagkabis

a ngbata s Hudyo.Gayumpaman, naiiba ito sa Ortodoksya sa pagtanaw nito sa batasHu

dyo hindi bilang isang di-

nagbabagong katawan ng mga batas

naisinulat ng mgarabinong

mgaSinaunaatGitn

ang

Panahonkundi, tuladng

anumang tradisyong

buhay, bilang isang

katawang nagbabago at

hindi nahihiwalay sa mga realidad

ng sitwasyono panahon.

Binibigyang-tanaw ng mga Masorti ang

mga rabino ng kasalukuyan

bilang kasing-mabisa ng mga rabino ng mga

Sinauna at Gitnang

Panahon.

BudismoAng

Budismo

o Budhismo (Sanskrit:

Buddha Dharma ,

nangangahulugang: "ang

landas o batas

ng naliwanagan o ng

gising")Itoay isang relihiyo o pilosopiya na nakatuon sa mga aral ni

Siddh

ārthaGautama o

mas kilala bilang Buddha na mamuhay

marahil noong ika-limang

siglo. Kumalat

ang Budismo sa buong

lumang sub-kontinente ngIndyasa

limang siglo pagkatapos ng pagkamatay ni

Buddha, at naikala

tsaGitna, Timo g-

SilanganatSilangang A

syasa sumunod na

dalawangmilenyo. Ngayon, nahahati ang Budismo sa tatlong pangunahingtradis

yon: Therav ā

da(Sanskrit: Sthavirav

āda),Mah

āyā

na, atVajray

āna (uri

ngBudismo sa Tibet ).

Nagpatuloy ang Budismo na mang-akit

ngmga

tagasunod sa buong mundo,

at, kasama ang mga 350

milyongtagasunod, tinuturing ito bilang isang pan

gunahing relihiyon samundo.Isang relihiyon o paniniwala na naka tuon sa budhi ng

bawattao.Sa paniniwalang

sa pamamagitang ng mabuting budhi ay

mararating ng tao ang

mataas na kamalayan at

mataas na antas

ngkalagayang pang

espirituwal o diwa ng

tao.Isang pilosopiya ang

Budismo na may mga ibat-

ibang paniniwala,

napinaniniwalaan ng iba bilang isang relihiyon. Budista o B

udhista angtawag sa taong naniniw

ala sa Tat long Hiyas(o

Three Jewels):

angBuddha(Ang Isang

Nagising o Namulat),

angDharma(ang

Pagtuturo ngBuddha), at

angSangha(Pamayanan ng mga

Budista).

Sinasabing 230hanggang

500 milyon ang bilang ng mga

Budista sa mundo. Nakatira

saAsyaang

karamihan sa mga Budista, ngunit meron ring mga na

nasaibanglupalopn

g daigdig

.Kasaysayan: Kumalat ang Budismo sa

buong lumang sub-

kontinenteng Indya sa limang siglo pagkat

apos ng pagkamatay ni Buddha, atnaikalat

sa Gitna, Timog-

silangan at Silangang Asya sa

sumunod nadalawang

milenyo.•

Paniniwala: Nagpatuloy ang Budismo na mang-akit ng mgatagasunod

sa buong mundo, at,

kasama ang mga 350

milyongtagasunod, tinuturing ito bilang isang pangunahing r

elihiyon samundo.Isang relihiyon o paniniwala na naka tuon sa budhi ngbawat tao.Sa paniniwalang

sa

pamamagitang ng mabuting

budhiay mararating ng

tao ang mataas na

kamalayan at mataas

naantas ng kalagayang

pang espirituwal o

diwa ng tao.Isang

pilosopiya ang Budismo na

may mga ibat-ibang

paniniwala, n

apinaniniwalaan ng iba bilang isang relihiyon.

Budista o

Budhista

ang tawag sa taong

naniniwala saTatlong Alahas

(oThree Jewels

)•

Buddha (Ang Isang Nagising

o Namulat)•

Dharma (ang Pagtuturo ng

Buddha•

Sangha (Pamayanan ng mga Budista).

AngKristiyanis

moay

isang relihiyong monoteista (naniniwala

saiisang Diyos

lamang) na nakabatay sa buhay at turo niHesus ng

Na ẕ rat ayon sa isinulat ng kanyang mga tagapagsunod saB

ago ng Tipan.Pinaniniwalaan

ng mga Kristiyano na si Hesus ay ang

anak ngDiyosatang

Mesias

na pinaghulaan ng mga sugo sa Lumang Tipan. Ang

Bagong Tipan ng Bibliya ay

tinitingnan bilang tala ng

Ebanghelyong ipinahayagni Hesus. Ito ay

ang pinakamalakin

g pananampalata

ya sa buong

daidigna may higit kumulang sa 2.1 bilyong taong kasapi nito. Sakasulukuyan, ito ay malakas saEuropa, mgaA

merika, KatimugangAfrika,

angPilipinasat saOceaniaat tumutubo na saAsya, lalo

na sa Tsina at

Timog Kore

aNagsimula ang

Kristiyanismo bilang

sangang-katulad

ng Judaismo at kasama ang

Bibliang Hebreo bilang Lumang Tipan sa mga banal naKasulatan nito. Tulad

ng Judaism oatIslam,

itinatalaga ang Kristiyanism

obilang isang Pananampalatayang Abrahamiko. Ang relih

iyong ito ayitinayo ni Kristo

saIsrael. Ngunit

maraming mga sanga ang

relihiyongito, lahat ng mga

kasapi rito ay naniniwala sa Diyos.Isa sa

mga pinakakilalang mga sagisag

ng

Kristiyanismo ay angkrus

, kasama rin ng isda, o "Icthys" kung tawagin.

•

Simula at kahulugan

ng pangalang KristiyanoAng pangalangKristiyano(GriyegongΧριστιανός

, "Christianos"Strong's

G5546), ay may kahulugang "kabilang kay Kristo" o"pagmamay-ari

ni Kristo", na naging tawag para sa mga sinaunangdisipulo sa lungsod ngAntiokena

kilala rin bilan

gAntioqueoAntioch (Gawa 11:26). SiSa n Ignacio ng Antiochang unang gumamit ng"Kristiyanismo" (Χριστιανισμός

, "Christianismos

") bilang pangalan ngpananampalatay

a kay Kristo. Sa diwa ng

Kristiyanismo

, kapag ginamitang

salitangKristiyano

- kasama at katulad ng

mga katagangalagad

,apostol

,disipulo

,mananampalat

aya,

sumasampalataya,

nanalig, o

naniniwala-

nagpapahiwatig ito ng pagtitiwala at pagsunod kay Hesukristo. Ginamit

niSimon

Pedroat Haring Agrippaang katawagangKristiyano

.

Mga Paniniwala

Ang mga iba't ibang pangkat o kung tawagin

ay mga "Simbahan"sa loob ng Kristiyanismo ay may magkakaiba

ng pananaw ukol sarelihiyong ito, subalit ang karamihan ng mga kasapi ay may mgamagkakahawig o

magkatulad na mga

doktrina, o mga

paniniwalangopisyal. Kasama

rito ay ang:

ga halimbawa ng mga

relihiyosong bagay sa

Kristiyanismo-Katoliko

:Bibliya,krusipiho, at rosaryo.

Sa pangalan pa lamang na "Kristiyanismo, halatang ang pinaka-sentro ng teolohiyang Kristiyano ay

ang

paniwalang si Hesus ay

angMesias(Hebre

o:ִשיַח ׁ ָמ

, mā

šiá

ħ) o ang Kristo

(hango sa salitan

gKastilang "Cristo

" , na mu la naman sa G

r iyegongΧριστός

,Christos

).Pinaniniwalaang si Hesus,

bilang Mesias, ay ang

Manunubos at Hari

ngsangkatauha

n, at ang kaniyang

pagparito ay ang katuparan

ng mgapropesiya

ng Lumang Tipan. Iba ito

mula sa konsepto ng

Mesias ngmga Hudyo, sapagkat ang sentrong paniniwala ng Kristiyanismo ay sapamamagitan ng pagkamatay

at muling pagkabuhay ni

Hesus, ang mg

amakasalanan ay bumalik na sa Panginoon, nailigtas mula

sa kasalanan,at nakamit ang

buhay na walang

hanggan.Sa halip ng mga

debate ukol sa

tunay na pagkatao ni

Hesus, angkaramihan sa mga Kristiyano'y naniniwala na siya ay Diyos nanagka

tawang-tao at "tunay na Diyos

na nagkatawang

tao".

Islam

Den Dr Ology

Documents

Transcript of Den Dr Ology