Kocatepc Tip Dcrgisi (2002), 2, 135-142 The Medical Journal of Kocatepe 2002, Afyon Kocatcpe Univers itesi

iNTRASTOPLASMiK SPERM iNJEKSiYONU GEBELiKLERDE KROMOZOM ANALizi BULGULARJ

FETAL CHROMOSOMAL ANALYSIS OF PREGNANCIES FOLLOWING INTRACYTOPLASMIC SPERM INJECTION WITH AMNIOTIC TISSUE CULTURE

Hale SAMLl 1, Mustafa SOLAKI

, Necat iMiRZALIOGLU2, Yavuz BEYATLl3

, Solmaz SiMSEK1

, Semra KAHRAMAN~

I Afyon Kocarepe Univcr sitesi , T ip Faku ltes i, T ibbi Biyol oji ve Genet ik A.D.. Afyo n ' G Ulllalle As keri Tip Akademisi . Tip Faku ltesi . Tibbi Gen e tik A.D.• Ankara J Ga zi Unive rs ites i.Fe n Ed cb iyat Fakultcsi, Biyo loj i Bol urnu , Ankara 4 Memoria l Hastan csi, YarJ I1lKI Oreme Mcrkczi, istan bul

bZET:Ocak 1996 - Aralik 2000 tarihleri arasmda intrastoplasmik Sperm Injeksiyonu (lCSI) ile gebelik elde edilmis ardrsik 98 olgu cahsildr . Bu olgulara ait 142 fetus amniyotik hticre ktilttirti ile tarandi. 142 fetusun 6 tanesinde ( %4,2 ) kromozom anomalisi saptandi. Bu anomaliler 46, XX I 69, XXX I 92, XXXX, 46, XY I 69, XXY I 92, XXYY, 47, XY+2 I, 47,XY+7, 47,XXY , 45,XO seklinde gozlendi. Biri dismda turn gebel ikler ciftlerin onay: ile sonland m ldi, Gebeligin so nlandm lrn as mi takiben ya p ilan fetal cilt fibroblast ktilttirti ile 1 olgu di smda prenatal tam dogrulandr. ICSI gebeliklerinde kromozomal dtizensizlik oranimn hafifce arum s oldugu gorulrne ktedir. Morfolojik anomalili spermlerin kullarulmasiyla paternal faktorler, ileri anne yasi ile maternal faktorler ve s ikh kla de novo olusan sex kromozomal dtizensizlikler bu konuda sorumlu tutulabilir [I] . [Anahtar kelimeler : kromozom anornalisi I ICSI I amniyotik hiicre kiilttlrtl I prenatal tam. I ABSTRACT:From January 1996 to Decembe r 2000, 98 consecutive patients who had become pregnant after Intracytoplasmic Sperm Injection (lCSI) were studied. Hundred and forty-two fetuses of these patients were screened with fetal amniotic tissue culture . Chromosomal anomalies were detected from 6 out of 142 (4.2%) fetuses. Anomalies were as follows, '46,XX I 69,XXX I sz.xxxx, '46,XY I 69, XXY I n ,XXYY' , '47,XY+2 1', '47,XY+7', '47,XXY' and '45,XO'. All except one pregnancies were terminated with the consent of the couples. Fetal skin fibroblast cultures were also studied after termination of the pregnancy in order to confirm prenatal diagnosis. The ratio of chromosomal anomalies seems to be slightly increased in ICSI pregnancies, paternal factors due to morphology abnormal spermatozoa maternal factors due to increased mother age and more frequently, de novo occur ing sex chromosome abnormalities may be responsable for this outcome. [Key Words : chromosomal anomalies IICSI lamniotic tissue culture Iprenatal diagnosis]

GENEL BiLGiLER

lnfertilite merkezlerine gelen ciftlerin %60' 1erkek faktor nedeniyledir. ( %40 erkek, %40 kadm, %20 erkek + kadin faktordur) [2]. Kromozom anomalileri erkek faktor infertilite nedenlerinin %30' unu olusturur. Erkek faktor

nedeni ile IVF merkezler ine gelen ciftler genellikle mikromaniplasyon teknikl erine tabi tutulur [31. Genetik anomalilerin erkek infertilite nedenlerinin %30' unu olusrurmasi ve genellikle ileri anne yasimn olmasi embriyonun kromozom anomali riskini oldukca arttiracagim dii sundurmektedir.

135

Spontan gebelik sonucu olu san ve bir anomali ile canh dogan bebeklerin %3' UnUn yasarmrn buyuk dogmalik yapI bozukluklan tehdit etmektedir.Bu bozukluklann genellikle genetik yapIda olusan dUzensizlik sonucu olustugu bilinmektedir [41.

Dogmahk yap: bozukluklarinm nedenlerinin %6's ml olusturan krorno.om anornalileri genetik hastaliklar icinde dogum onces i ve sonras i tarurnlarnalan daha kolay olan hastahk grubunu olus turma ktadir [5]. Yenidoganda 1:60 sikhkla belirlenen kromozom anomalil eri insan morbidite ve mortalitesinde onemli bir etiyoloj ik faktordur [6]. Major kromozom anomalileri genellikl e ilk trimester da spontan abortuslara neden olur. Spontan abortuslarda gorulen %50 - 60 kromozomal anomali orani bunu dogrularnaktadrr [7]. Yasamla bagdasan durumlarda ise krornozomal anomali zihinsel ozur, dismorfik gorunum, gelisrne geriligi ile karakterize sendromlan olusturrnaktadir.

Spontan elde edilen gebeliklerde dahi genetik anomali oraru %3,2 [8] iken, %30 genetik anomali nedeniyle infertil olan erkeklerden ahnan immatlir, immotil, motil , matlir spermlerin kullamlrnasr ile elde edilen fetusta kromozom anomali riskinin artacagi beklenen bir durumdu r.

Bu ciftlerde hem baba adaylan nda genetik anomali orarurun yUksek olrnasi, hem de immotil, immatlir spermlerinde kullamlarak elde edilen fetuslarda genetik anomali riskinin artacagmi dusundurmu stur .

MATERYAL METOD

Bu cah smada 1996 - 2000 tarihleri arasmda erkek faktor infertilite nedeniyle Yardimci Urerne Merkezine basvurup mikroenjeksiyon programma alman ve gebelik elde edilen 98 cift (196 birey) degerlendirmeye alinrmsur.

rCSI uygulamusi neticesinde gebelik elde edilen tUm ciftlere amniyosentez ile prenatal tam onerilmistir. Ailelerin %93,5' i tarafindan prenatal tam fetusu kaybetme korkusu nedeniyle rededilrnistir. 1500 ICSr gebesinden ancak 98' i (%6,5) islerni kabul etrnistir. Gissler

ve arkadaslan [9] 1997 de Finlandiyada rcsr uygulamasma giren ve gebelik elde eden ciftlerden %lO' nunun, Beral ve Doyle [10] 1990'da ingilterede %10, Bondull e ve arkadaslan ise [11] 1998' de Belcika'da %40' nm prenatal taruyi kabul ettiklerini bildirrnislerdir.

Prenatal tamyi kabul eden 98 olguya Kadm Ha stahklan ve De gum Uzmanlan tarafindan 16-20. gebelik haftalan arasinda yapilan amniyosentez sonucu elde edilen amniyotik SIVl doku kulturu laboratuvann a ulasunlrrn snr . Steril sartlarda 2 ayn kUltli r flaski hazirlamak arnaciyla 2 ye bolunen amniyotik mayi 1300 rpm de 10 dakika cevirilerek hUcrelerin cokmesi saglanrrusur . Amniyotik hucre kUltlirUnde Hoehn ve arkadaslannin protokolU uygulanrmstir [12]. Dibe cokturulen hucreler uzerine BIO-AMF medium (%1 L-Glutamin, %1 Penesilin Streptomisin) eklenrnistir. Suspansiyon haline getirilen hucreler 25 em" lik ktlltiir flasklanna aktanlrrusur. 37 Co de %5 CO2 de ve nemli ortamda inkube edilrnis tir. 24-96 saar sonra killtiir flaskinm zeminine yapisan hucre orarn invert mikroskopta izlenrnistir. Yapisma gosteren hUcreler koloniler olusturmaktadrr. Kiilturlerin medyumlan 5-7 gUnde bir degistirilmistir ,

Kultur ortammda uygun sayiya ve mitotik aktiviteye ulasan amniyon hilcreleri kromozomal cahsmaya ahnrrusur. Bu amacla hUcrelerin uzerine 0.02 ml'e kolsemid solUsyonu (1Oug/rnl) eklenrnistir. Kttlturler tekrar 37°C' de %5 CO2'li ortama alimp, 2-4 saat bekletilrnislerdir. Bu sU renin sonunda Ilask yiizeyine yapisan hticreleri kaldirrnak arnac iyla tripsin kullamlrrusnr . Bu amacla steril ve ­20°C' de bekletilen tripsin EDTA solUsyonu oda rsismda eritilrnis ve kultur flaski icerisinde 1-2 ml konmustur, Hucreler bir sure 37°C' de bekletilerek, invert mikroskop ile takip edildiginde flaskin alt yuzeyine yapisan hucrelerin kalktigi gozlenrnistir. Hucreler tamamen kalktiktan sonra santrifilj tlipUne aktan lmislar ve 1200 rpm' de 10 dakika santrifuj edilmistir, Supernatan aulrms pellet Uzerine vorteks aracrhg i ile 4,5-5 ml'e 0,075M KCL, hipotonik solusyon damla damla

-8

136

eklenrnistir. 37°C sicakhkta 20 dakika bekletilrnis, 10 dakika 1200 rpm'de santrifuj edilmis ve sonra sUpernatan atrlrrustir. Pellete taze hazirlanrms fiksatif solUsyonundan (3:1­metanol: asetik asit) 4,5-5ml' e damla damla eklenrnistir. Bu soliisyon buzdolabmda +4°C' de saklanmisnr. Bir gUn sonra, fikse edilen solusyon 1200 rpm'de 10 dakika cevrilerek sUpernatan at ilrm s ve fiksasyon islerni Ue; kez tekrarlanrmsur. En son fiksasyondan sonra Ustte kalan kisim anlrrus ve altta kalan cokelti kisnu pipet ile kansnn lrrusur. Elde edilen hiicre siispansiyonu asetik asit ve alkol ile terni zlenmis, lamlara bir pastor pipeti yardnrn ile lam 30-45° derece egirn yapacak sekilde damlanlrms ve

kromozom preparatlan hazrrlanmrsur . Preparatlar 37°C' de 3 giin bekletilerek kurutulrnus ve modifiye Seabright yontemi ile GTG bantlama yonterni uygulanrrustir.

Yapilan bandlama sonucu elde edilen preparatlatda en az 20 metafaz degerlendirmeye ahnrrusnr. Anomali gozlenen metafaz alanlan ile normal metafaz alanlan ndan ikiser metafaz plagr fotografl anarak karyotip yapilrmsur .

SONU<;LAR

lCSI uygularnasina alman ve gebelik elde edilen 98 annenin yaslan ve tasidrklan fetus sayilan Tablo I de verilrnistir.

Tab lo I : 98 annenin yaslan ve tasidiklan fetus sayilan .

Anne Ya I

19-25 26-30 3 1-35 36-40 41-45

To lam

Anne Sa 11 25 30 26 6

98

lS I Fetus Sa 15 38 44 38 7

142

lSI

98 annenin tasidigi 142 fetusa yapilan prenatal tam sonucunda elde edilen karyotip sonuclan Tablo II de verilrnistir.

Tablo II: 98 annenin tasidig: 142 fetusa yapilan prenatal tam sonuclan.

47,XXY

46,XY

45,XO

46, XX Kar oti

47,XY+21

46,XY /47, XY+7

46,XX / 69,XXX /92,XXXX 46,XY / 69,XXY /92,XXYY

65 71

Fetus Sa lSI

Kromozom anomalisi gosteren fetusa spenniyogramlan, fetuslara ait karyotipler sahip anne ve baba adaylanrun karyotipleri, Tablo III de yer alrrustir. ~lan . infertilite sUreleri, babalann

137

Tablo III :Anne ve baba adaylan nm karyotipleri, yaslan, infertilite sureleri, babalann spermiyogramlan , fetuslara ait karyotipler.

Fe tus la ra Ail Kuryotipler

Kadmlara Ail Karyotipler

Erkekler e Ail

Karyotipl cr

Kadmlarm Y a~ 1

E r kc klcr in Ya~ 1

Ci ftler ln infcrtililc Sii rclcr i

E r ke k lere Ail Spc r m iyog ra ml

a r

.t7,XY+21 .t6, XX .t6"XY .t2 .t5 15

Vol:5 ml 650.000/m l % I .t+.t % 10+3 % 20+2 %55+ 1

.t7,XXY .t6,XX .t6"XY 36 .t2 10

Vol:.t,5 ml O/ml % O+.t % 0+3 % 0+2 % 0+ 1

.t5,XO .t6,XX .t6"XY 3.t .tl 10

Vol:.tml 300.000/ml % 15+.t % 10+3 % 0+2 % 75+ 1

.t6,XX/ 69,XXX / 92,XXXX

.t6, XX .t6"XY 27 33 7

Vol :.t,3ml IOO.OOO/ml % .t5+4 % 19+3 % 6+2 % 30+ 1

46,XY / 69,XXY / 92,XXYY

46, XX 46"XY 27 33 7

Vol:.t,3 ml 10O.OOO/ml % 45+.t % 19+3 % 6+2 %30+ 1

46,XY t sr, XY+ 7

.t6,XX .t6"XY 36 .to 16

Vol:.tml 200.000/ml % 1O+.t %5+3

TARTISMA

ICSl' nin kullamrnmda en cok merak edilen ve sorgulanan konu, cocuklann kromozom anomalisi ta~IY I P tasrrnayacagidrr. Bu tekn ik sayesinde immatur spermatozoa oositi dollemek amact ile kullamlabilrnektedir. Bunun da kromozo m anomalisi riskini artrracagi dusunulmektedir [13]. Siddetli erkek infertilitesi nedeniyle ICSI kullarularak olusmus gebeliklere ait genetik riskier uygulanan islernlerin kendisine ya da hastalann ozelliklerine bagh olarak degisebilir, Gamet hucrelerinin ICSI islerni icin hazirlanmasuun kromozom anomali riskini arurmadigr fikri gunurn uzde on plandadir. Ancak hasta populasyonunun ozellikleri genetik endisenin asil nedenini olusturmaktadir,

Peschka ve arkadas lan 1999'da erkek infert ilitesi nedeniyle IVF' de basans iz olup ICSI programma giren 781 cifti kromozomal

% 0+2 %85+1

anomali yonunden degerlendirmislerdir, 1562 hastarun 1012' sinde normal karyotip (%64.8) ve 204 hastada kromozomal anomal i (%13.1) bulmuslardir [14]. Normal popu lasyondaki kromozomal anomali orarn %0.6 [15] iken, bu calisma grubunda artrrus olmasi fetal kromozomal anomali oramrn artnracagnu dusundurmektedir. .

1999 yilmda yapilan bir calismada ICSI uygularnasmdaki 30 I ciftin sitogenetik sonuclan nda %3.6 kromozomal yapI

bozuklugu bulunrnustur. Bunlardan %2.9' u erkeklerde ve %O.7' i kadinlardadir [16].

Erkek infertilitesi etyolojisinde %30 genetik nedenler soz konusudur [3]. Fakat kromozomal olarak normal olan infertil erkeklerin spermatozoo lan nda otozom ve seks kromozomu dizomilerinin artugi izlenmistir, Bu da ICSI 'd e seks kromozo m anomal isi artisrru aciklayabilir [17].

Siddetli oligozoospermik erkeklerin periferik lenfosit karyotiplerinde yuksek

138

.,"......-..

oranda (%13 .7-15.4) kromozomal anomali saptanmaktadir [18] . Bu kadar riskli bir topluluktan eld e edilecek fetuslann yuk sek oranda kromozomal ano maliye sahip olacagi beklenebilir

In't Veld ve ark adaslanrun 1995 yilmda IeSI sonrasi eld e edilen 15 gebelikte yaptiklan prenatal taruda %33.3 seks kromozom anomali orarn bildirerek btiytik bir tartismaya neden olmuslardir [19] . Van Opstal ve arkadaslan daha fazla sayida IeSI gebeligini (71 ) prenatal tam ile incelernislerd ir. 71 geb ede bulunan 71 fetu sun 9 tane sinde kromozomal anomali (% 12.7) bulunrnus, 2 tane si maternal, 6 tanesi paternal kokenli , I tane si de novo olarak bildirilmistir [20] . Yapilan ilk cahsmaya gore kromozomal anomali orarn dah a dusuk olmakla birlikte normal poptilasyondan ytiksektir. ilk cahsmaya go re daha fazla hasta say isi olmakla birlikte, incelenen olgu say isi yetersiz kabul edilmektedir.

Bondulle ve ark adaslan yalnizca IeSI endikasyonu ile oldukca btiytik bir grup olan 1082 gebeye amniyosentez yapilrruslar ve 28 (%2.6) fetu sta kromozomal anomali tespit etrnislerdir. Bunun %O.92 'si maternal/paternal kaynakh kromozom anomalisi, % 1.66 de novo dtizen sizlikler (%50' si seks kromozom ano malisi , %50 ' si otozo mal kromozom anom ali si) olarak bildirilmislerd ir. Krom ozom anomalisi bulunan 28 fetu sun bir i dismda hep sinin babasmda kromozom anoma lisi bulunrnustur [21] .

Bu cahsmada 98 ge be ve 142 fetus incelemeye ahnrrusur. Fetuslann 54 tanesi tek (%55 ), 44 tanesi (%45) ikizdir. Amniyotik hilcre ktiltti rti ile yapilan fetal kromozom incelemesinde, 6 fetusta (%4 .2) kromozom anomali si tesp it edilmistir, Bunlardan 2 tanesi (%1.4) seks kromozom anomal isi iken, 4 tanesi (%2 .8) otozo ma l kromozom anom ali sidir. Anoploidi sayisi 4 ( %66) iken, oploidi sayisi 2"dir (%33).

Son yillarda yapilan cahsm ala rda IeSI sonucu eld e edilen fetu slerde otozomal kromozornal anom ali or anmm fazl a artmadigi, fakat seks kromozom anomali oranrrun artngi (~0,83 ) bildirilmektedir [21] .

Cahsmamizda ise bunun aksine otozomal kromozom anomali oram %2.8 iken seks kromozom anomalisi orarn % 1.4 olarak bulunmustur ,

Bu konuda yapilan diger ca hs malar ve bulduklan sonuclar ise soyledir: 1997' de Meschede ve arkadaslan IeSI gebeliklerinde incelenen fetu slarda seks kromozom anomali orarnn arttiguu iddia etmislerdir [22] . 1996 ' da Wisont o ve arkadaslan ejakulat, testiktiler, epididimal spermatozoa ve dondurulmus embriyo kullamlarak elde edilen 904 resr gebeliginin incelenmesi sonucunda fetu slann %97.6'smda normal, % 1.2 's inde de novo ve % 1.2' sinde kahtimsal kromozom anom alisi olmak tizere toplam %2.4 ' tinde kromozom anomalisi rapor etmislerdir [23] .

Gordts ve ark adaslan da 1998 'de yaptiklan bir cahsrnada, res I sonrasi konjenital malformasyon orarun toplumdan yuksek olmadigmr, fak at erkek infertilitesinde genetik faktorun onemli rol oynamasi nedeniyle seks kromozom anomalisi yonunden gelecek neslin inceleme altmda olrnasmi savunrnuslardrr [24] . Wennerh olm ve arkadasla nrun 2000 yilmda yaptiklan bir calismada, 149 bebege prenatal tam yapilrms ve 4 fetu sda (%2 .7) kromozom anoma lisi bulunrnustur [13] .

Cruikshank ve arkadaslan 1983' de 35-39 yasi ndaki anne lerin gebelikler inde %3 , 40 yas ve tizerindeki annelerin gebeliklerinde ise %7.2 orarunda kromozomal anomali bildirmislerd ir [25]. Golbus ve arkadaslan mn 1974 yilmda fertil toplumda 2700 anneden ahnan amniyotik siviya yapuklan amniyotik hticre kulturu neticesinde fetuslan n %3 'unde kromozomal anomali tespit etrnislerd ir [26] . Ogur ve ark adaslan 1994' de , 122 olgu iceren cahsmalannda %3.2 kromozomal anomali bildirrnislerdir [8] . Anne y a ~l 35 ve tizerinde olan olgularda %2-3, anne yasi 40 ve tizerinde olan o lgularda ise %4-7 dolaymda krom ozomal anoma li gorttlrnektedir [25 , 27] .

Bu cahsmalan n hep sinde de ileri ann e yasmda krom ozom anomalisi ozell ikle 40 yasmdan sonra cok artmaktadir. Snijders ve Nicoladies ise 1996'da invitro tedavi edilen kadinlarda elde edilen gebeliklerde kromozom

139

anomalisi oranmm artrrus olm asmi ileri anne yasi ile ilgili oldugunu savunrnustur [28].

Bu calismada 36-40 yaslan arasmda yer alan anne say isi 26 olup fetus say lSI ise 38'dir. Kromozom anomalili fetus sayisi ise bu grupta 2' dir (%5.2) . 40 yas ve Uzerinde olan 6 anne ve 7 fetus yer almaktadrr. Kromozomal anomalili fetus sayrsi ise I kadardir (% 14). Sonuclan rmz yas gruplan na gore fertil populasyondan biraz yUksek olmakla birl ikte, onlara paralell ik gos terme ktedir.

ICSI sonras i eldeedilen gebeliklerdeki kromozom anomalisi oramrun normal toplumdakinden cok da fakli gorulmernesi embriyo secimi nedeniyle olabilir. Laverge ve arkadaslan run 1997 yilmda ya ptik lari bir cahsrna da ICSI sonucu elde edilen ko tu morfoloji serg ileyen, birden fazla nUkleusu olan ve kotu skorlamaya sahip 11 6 embriyo, FISH metodu ile X, Y, 13, 16, 18, 21 nolu kromozomlan incelenmis ve embriyolardan 54 tanesi (%47) normal dip loidi gos teriyo rken, 62 tanesinde (%53) kromozom anomalisi saptanrrusnr [29], 2 embriyoda non-disjun ction izlenrnis ve 39 embriyoda anoploidi bulunrnu stur. Anoploidi izlenen embriyolan n 22 tanesi mozaik , 17 tanesi haploid, triploid ya da tetraploid, 12 embriyo da kaotik olarak degerlend irilmistir. Goruldugt; gibi kotli skorlamaya sahip embriyolardaki kromozoma l anomali orarn oldukca yUksektir. Ebeveynleri dikkate ahnd igmda, bu sonuc cok sasiruc i gelmemektedir. Belki de embriy olann gozlenebiliyor olrnasi ve iyi kalitede embriyo lan n anneye transfer edi lmesi ICSI sonras: elde edilen fetuslardaki genetik anomali orarum dusuruyor olabilir .

ICSI uygu lamasi cogunlugunu erkek faktor un olusturdugu infertil ciftlerde, 1991 'den beri basan ile uygulanrnaktadir. Erkek infertilitesinin %30' unu genetik nedenlerin olusturrnas i, sperm ve oosi tin laboratuvarda tabi tutulduklan islernler ve immatUr spermlerin bu teknikte oositi dollernek icin kullamlabil rnesi fetuste kromozomal anomaliyi arttirabilecegini dusundu rrnektedir. Bu dilsilnce ile yapugi mrz calismada degerlendirilen 142 fetusun 6 tanesinde (%4,2) tespit edilen kromozo mal

140

~ !

~

anomali oram, normal populasyondaki ayru yas gruplan nda yer alan gebelere yapilan prenatal tam da elde edilen kromozomal anomali oramna (%3,2) yakmd ir [8] .

Bu sonuc ICSI'nin guvenilir bir yontern oldugunu ve fetuste kromozom anomali oramrn artirmadigi sonucunu vermektedir. Ancak yine de bu teknik ile elde dilen fetuslann prenatal tam ile incelenmesinin devam etmesi gerekliligini de ortaya koyrna ktadir.

Her ne kadar ICSI teknigi gUvenilir olarak kabul edilse de, paternal kromozomal anomali oram nm bu toplulukta yuksek olmasi, ailenin yillar sonra cok fazla masraf ve emek neticesinde sahip olacak lan bebegi n saghkh olmas i icin de bu grupta, PGT teknikleri ile tUm kromozomlar degerlendirilebilince ye kadar, amniyosen tez ile prenatal tam uygulanmahdir.

KAYNAKLAR

1. Forti,G., Krausz, C 1998, Clinical review 100: Evaluation and treatment of the infertile couple, J Cli Endocrinol Metab., 12, 4177-4188.

2. Greenberg SH., Lipsultz LI., Wein A1. 1978, Experience with 425 subfertile male patients. J Urol., 119(4): 507-510.

3. Kupker, W., Schwinger, E., Hiort, 0 ., Ludwing, M., Nikolettos, N., N.Schlegel, P., Diedrich, K. 1999, Genetics of male subfertility: consequences for the clinical work-up. Hum Reprod. 14:1, 24-37.

4. D'Alton, ME., DeChemey, AH. 1993, Prenatal Diagnosis, N. Eng!. 1. Med., 114­120.

5. Gagnon, S., Fraser, W., Fouquette, 8., Bastide, A., Bureau, M., Fontaine, 1., Huot, C, 1992, Nature and Frequency of Chromosomal Abnormalities in Pregnancies with Abnormal Ultrasound Findings:An Analysis of 117 Cases with Review of The Literature, Prenat Diagn., 11 2: 9-18.

6. Thompson, MW., McInnes, RR., Willard, HF. 1992, General principles and autosomal abnormalities, Genetics in Medicine. Besinci baski. Wonsiewiez MJ (ed). WB Sounders, Philadelphia, 201-229

,

7. Hassold, T., Chen, N., Funkhouser, 1., Jooss, T., Manuel, B., Matsuu ra, 1., Matsuyama, A., Wilson, C , Yamane , JA , Jacobs, PA 1980, A cy toge netic study of 1000 spontaneo us abortions, Ann Hum Gen et ., 44 : 29-36.

8. Ogu r, G., Bahce, M ., lrnirzahoglu, N., Baser, t, Pabu scu, R. , KoC; , a., Saracoglu, F., Darusman, N. , Dolen , I., Gill, D., Yildiz, A 1994 , Result s of 121 prenatal cytoge netic diagnosis from GATA Medical Fac ulty, Ank ara-Turkiye, 7.lnternational Conference on Early Prenatal Diagnosis; Jerusalem (Israel) 22-27 .

9. Gissler, M., and Tirtien, A 1997, IVF­statistic in Finland 1992-199 6. National reserch and development Centre for Welfore and Health . Helsinki, 12:

10. Beral , V., and Doyle, P. 1990, Births in Gre at Britain resulting from ass isted conc epti on , 197 8-1987. Br MedJ., 300: 1229-1 233.

11. Bonduelle, M. , Wilikens, A , Buy sse, A 1998, A fallow-up study of children born after intracytoplasmic sperm inject ion (ICS I) with epididyma l and testicular spermatozoa and after replacement of cryopreserved embryos obtained after ICSI. Hum Reprod. , 13:1, 196-207 .

12. Hoehn , H., Bryant , EM ., Karp , LE. , Martin, GM. 1974, Cultivated cell s from diagnostic amniocentesis in second trimester pregnancies. I.Clonal morphology and growth potential. Pedatr Res ., 8:,746-754.

13. Wennerholm, D.-B., Bengh, C , Hamberger, L., Lund in, K., Ni lsson , L., Wikland , M., Ka llen , B. 2000, incidence of congenital malformations in children born after ICSI. Hum Reprod ., 15:4, 944-948.

1·1. Peschka, B., Leygraaf, 1., Van der Yen , K.,Montag, M., Schartmann , B., Schubert, R., Van der Yen, H., Schwanit z, G. 1999, Type and frequ ency of chromosome aberations in 781 couples undergoing intracytoplasmic sperm injecti on . Hum Reprot., 14 :9, 2257-2263.

15. Senturk, L., Hekirn, N. 1992, Prenatal taruda noninvaziv yontemler, Pren atal Tam

ve Tedavi, Aydinh, K., Perspektiv, istanbul, 40-51.

16. Causio, F., Fischetto, R., Schonarver, LM., Leon etti, T. 1999, Intracytoplasmic sperm injecti on in infertile patients with structural cytogenetic abnormalitie s. Rep rod Med., 44 : 859-864.

17. Egozcue , S., Blanco, 1., Vend rell, JM ., Garcia, F., Veiga, A., Aran, B., Barr, PN., Vidal , F., Egozcue, 1. 2000, Human male infertil ity: chromosome anomalies, meiotic disorders, abnormal spermatozoa and recu rrent abortion. Hum Reprod ., 6: I , 93­105.

18. Van Assche , E., Bondulle, M ., Tourn age , H. 1996, Cytogenetics of infertile men . Hum Reprod., 11:4, 1-24.

19. In't Veld, P., Branderburg, H., Verhoe ff, A 1995, Sex chromosomal abnorm alities and intracytoplasmic sperm injection . Lan cet., 346 -773.

20. Van Opstal, C, Los , FJ., Rarnlakhan , S. 1997, Determination of the parent of origin in nine cases of prenatally detected chromosome aberations found after intracytoplasm ic sperm injection . Hum Reprod ., 12: 682-(;86.

21. Bondulle, M. , Aytoz, A., Van, Assche, E., Devroey, P. 1998 , incidence of chrom osomal aberration inchidren born after assisted reproduction through intrac ytop lasmic sperm injection . Hum Reprod., 13: 78 1-782.

22. Me schede, D., Horst, J. 1997 , Sex chromosomal anomalies 111 pregnancies concevid through intracy toplasmi c sperm injection : a case for gen et ic co unse lling. Hum Reprod., 12:6, 1125-1127.

23. Wisanto, A , Bondulle, M ., Camu s, M ., Toumaye, H., Magnu s, M., Liebares, I., Van Steirteghern, A , Devroey, P. 1996, Obst etric outcome of 904 pregnancies after intracytoplasmic sperm injection . Hum Reprod. , 11:4, 121-129 .

24. Gordts, S., Rombauts, L. , Rozieis, P., Semeels, A , Gav rois, B., Vercruyssen, M ., Campo, R. 1998, Intracytoplasmic sperm injection in the treatment of male

141

subfertility. Eur 1. Obstet Gynecol Reprod BioI., 81:2, 207-21 I.

25. Cruikshank, D.P., Varner, M.W., Cruikshank , 1.E., Grant, S.S., Donnelly, E. 1983, Midtrimester amniocentesis; An analysis of 923 cases with neonatal follw­up. Am J Obstet Gynecol.,146: 204-210.

26. Golbus, MS., Conte, FA., Schneider, EL., Epstein, C1. 1974, Intrauterine diagnosis of genetic defects, Result , problems, and follow-up of one hundred cases in a prenatal genetic dedection center, Am J Obstet Gynecol. , 118: 897-905.

27. Gosden , C. M. 1983, Amniotic Fluid Cell Types and Culture. Br Med Bull., 39: 348­354.

28. Snijders, R.J.M., Nicolaides, K.H. 1996, Ultrasound markers for fetal chromosomal defects. In frontiers in fetal medicine. The Parthenon Puplishing Group, London-UK.

29. Laverge, H., De Sutter, P., Verschraegen­Spae, M.R., De Paepe, A., Dhont , M. 1997, Triple colour fluarescent in-situ hybridization for chromosomes X, Y and I on spare human embryos. Hum Reprod., 12:4,809-814.

Yazarlar: H.~AMLI: Yrd. Doc, Dr. , Afyon Kocatepe Universitesi, Tip Faktiltesi , Tibbi Biyoloji ve Genetik A.D. M. SOLAK:Prof. Dr. Afyon Koc atepe Univers.tesi, Tip Faktiltesi , Tibbi Biyoloji ve Genetik A.D . N iMiRZALIOGLU: D09. Dr. , Gtilhane Askeri Tip Akademisi, Tip Faktiltesi, Tlbbi Genetik A.D Y. BEYATLI:Prof. Dr., Ga zi Universitesi , Fen Edebiyat Faktiltesi, Biyoloji Bolumu, Ankara S. ~iM~EK: Do~. Dr. Afyon Kocatepe Universitesi, TIp Faktiltesi, Tibbi Biyoloji ve Genetik A.D. S. KAHRAMAN:Do9. Dr., Memorial Hastanesi, Yardimcr Ureme Merkezi

Yazisma Adresi: Yrd . Do~. Dr. Hale ~AMLI, Afyon Kocatepe Universitesi Tip Faktiltesi, Tlbbi Genetik A.D, Afyon Tel : 21717 53 Fax :217 20 29

142

1'-".' ~ ---------...