SYSTEMA ETHICUM,ANTIQVIS SOCRATICIS COMMUNE,

PRIMIS LINEIS DESIGNATUM,

QJJ OD,

VENIA AMPL. FACULT. PHILOS. UPSAL.

Ρ R JE S I D Ε

DOCT. DAN. ΒΟΈΕΤΗ. ET POLIT. PROF. REG. ET ORD.

PRO GRADU PHILOSOPHICO

P. P.

GUST. FRID. BOHM,Stipendianus Nesfelianws,

OSTROBOTHNIA - FKNKO.

m audit. gust. maj. die xhi junii mdccciii.Η. Ρ. M. S.

UPSALIJE

Typis Edmanianis.

JiCT oftqvam Socrates , qvem Philofophiae Moralis Pa-trem venerabatur Graecia et antiqva, Graecorum placi-tis erudita, Roma, Philofophiam e coelo evocavit eam-qve in domibus collocavit, ut omnino de bono et maloqvaereret, nemo antiquitus fuit, qvi fe Phiiofophum di-cere audebat, niil qvid de moribus praeciperet. . Recen-tiores qvoqve magnam parfcem Phüofophiae in officii prae-ceptis tradendis et confirmandis collocant. Non itaqveinjucundus nec inutiiis Philofophiae cultoribus cenienduslabor, qvi in utrorumqve de re, qva nulla, me judice,qvae follicite pertra&etur, dignior haberi poteft, placitiset disqvifitionibus conferendis verfatur. Nihil enim adplenam et a partium iludio alienam veri cognitionem au-gendam efficacius putamus, qvam q vse de una eadem-qve re explicanda vel diverfe inchoatae, vel perfeftaefunt, disqvifitiones, earumqve causfas rimari.

Non dubito , qvin pleriqve, dum fyftemata vel com·petidia fyftematum Philofophise Moralis, aut Jurispru-dentiae Naturalis, qvalia in Scholis didicerunt, cum iis,qvae a Graecorum de moribus do&rina nobis reftant,conferre volunt, primo intuitu in bis defideraturi fintom nia fere illa , qvae ad fcientificam rerum pertra&atio-nem necesfaria duxerunt recentiores, reqvifita. Ethicasantiqvorum disqvifitiones egregiis qvid em abundare prae-ceptis facile agnofcent, aeflheticam modi eadem propo-nendi praeftantiam forfan laudabunt, acremqve judicii vimin particularibus qvibusdam locis illuftrandis admirabun-tur : Univerfaiem vero totius ad juftum Syftema for-mandum reqvifitam ideam, qva hsec fingula conjungi de-bent, diftinébtmqve principii, a qvo fluunt, expofitio-neni, defiderabunt. Fateor qvidem, Antiqvorum de of-ficiis praecipiendis curam vitae, ut par fuit, non icholse

A s. de-

deftinatam fuisfe, fed et eos errare puto, qvi antiqvo-rum exemplo confirmare volunt defidiae faventem opinio-nem, quse omnes eruditas et vulgo non ilatim obviaSde rebus ad vitam communem pertinentibus disqvifitio-nes faftidit, et eos, qvi fyflematicam officiorum doftri-nam curae antiq vis fuisfe negant. Ad fenten tia m haneconfirmandaih, prima Syftematis ethicae ftamina, in an-tiqvorum Socraticorum fcriptis obvia, delineare conabor.

Inter Philofophos antiqvos Socraticos referimus Stot-cos, Peripateticos et Acadcmicos, qvi vel foiam, vel maxi-me, honeftatem propfcer fe dixerunt esfe adpetendam,ut Ciceronis utar verbis, qvem praecipue ducem inhac disqvifitione feqvar; qvi enim ad voluptatem om·nem de bono, qvaeftionem referebant, nihil de officio,Ii fibi confenfcanei esfe voluerint, docere, neque ulla of-ficii prsecepta firma , ilabilia} conjunfta naturae fcraderepotuerunt.

In illa Philofophiae parte, qvam Ηύικψ vocabant Grse-ei, q um in officiis pi aefcribendis veriabatur, dupplex fta-tuebatur qvaeilio, qvarum una pertinebat ad finem bono¬rum, Grsecis 'leÅcs, altera vero poiita erat in praeceptisvitae tradendis, Haec fcientim niorurn divido , ή eandemconferre cum r-ecentiorum res morales perhraélandi eon-fvetudine placuerit, eodem fe re ipedlare videtur ac finos Ethicam, praecepta vitae a fuis principiis dedu<5tatradituram, a disqvifhione de origine et fundamento ho-rum principioium fepararemus, et ut fas eil, Ethicamab Ethicae Phiiofophia, eadem fere ratione diiiingvere-mus, qva Philofophiam Mathefeos a Matheii diveriamesfe intelligimus.

Non hujus esfe volui loci disqvirere an prior illaEthicae antiqvorum pars Ίελοε , feu fines bonorum vel fum-

mum

mum honum traditura, fundamentaqve doéfcrinae morumftabilienda fpedans, recentiorum fyftematicorum de Philo-fophia praftica univerjali vel moralis homimtm naturer, autrationis practica indele eruenda, curis poftponenda fit. At-tentum tarnen et de meta, qvam ipeclare debet his derebus disqvirendis ftudium, ihibruébum fugere non posfeputo, plerasqve , qvae folvendas tanrum recentioribus fa-cesfiverunt negotii, qvaeftiones antiqvitus non ignotasnec negle&as foisfe, qvamvis aliis, qvam qvas recentioritempore ufu venerunt, verbis propoiitas fuerint *). No-bis curse erit, fyibema qvod in ipßs praeceptis vitas tra-dendis et inter fe conjungendis adoptarunt antiqvi, pri-mis deiignare lineis.

Principii loco vel fontem, a qvo emanarent omniaofficii praeeepta ideam honejli feu % zoe,Å8, turpi feu Ίωαιςχξω oppofitam pofuerunt; eamqve ut ingenitam animisbominum, videndi et judicandi rationem per fe confiften-tem et a nulla alia derivatam confiderarunt. Utiqve me¬lius et ad fenfum verbis his fubje&um adcommodatius,qvam interpretatio vocis honeibatis, quse ex Lexicogra-phis tradi fölet, Garve in Germanica verfione IiborumCiCERONis dt oßeiis eandem per perfedbionem Moralem,Moraltfche Vollkommenheit explicat: fed, nifi valde fällor,a Recentioribus mutuata haec loqvendi formnia magisvaga eft, qvam ut realem fenfum vocabulo honeftatrs abantiqvis fubjun&um rite indicaret; fignificare enini mihipotius videtur qvaeftionem ad folvendum propofitam,qvam refponfionem, qvam antiqvi per ideam 1a kcc?\8 de-

A 3 dis fe

*) T11ίs tarnen asientiri non posfum , qvi recentiorum de princip]ovirtutis iormali dogmata in antiqvorum Platonis prcecipue & Stoico-rum Piiüofop-hia ciudum Jrradita esfe contendere non dubitant. Dignafuut,. qvae hac de re legantur, quse attulic Platner PkilofophifcktAphorismtn II Theil, Ganz, neue aufarbeitung. Leipzig igoo. &dg.3g6»

6 "—

disfe fine dubio ilbi videbantur; vix enim credo ilfoSconfesfuros, fe tautologiam commifisfe, qvando ad «qvse-ftionem recentiorum: qvid eft perfe&io moralis, reipon-dere valuerunt: eft honeftas. Scilicet a natura ipfa indi-catam viam magis fecuti videntur antiqvi, de praeceptisvitae eorumqve nativis et domefticis causfis qvaerentes,qvam recentiores, qvi, de officiis philofophice disqviiituri,antea adfveti ftierunt extra fe et in aliena voluntate eo-rundem fontem collocare. Diétainina confcientiae homini-bus ingenitas ad generalem qvandam ideam referre pri-nium ituduerunt Socratici, qvam communem omnis deconfiliorum et aétionum humanarum retfdtudine judiciifontem agnoverunt, qvo fublato, omnia, quae de offiiciispraecipi posfunt, fenfu et veritate vacua forent. Sine du¬bio ad hanc perducebantur curam tacita confcientiae ad-monitione, qvae docebat, nihil vere laudabile ab ülo pro-ficifci posfe, cui non is esfet animus, ut omnia laudandafponte fua fedlaretur. In hac vero idea qvaerenda acten-tioni eorum ultro fe obtuhsfe videtur, qvem qviiibet ra-tionis particeps in peftore gerit, rerum laudabilium et re«verentiae dignarum fenfus, q vem honeflatis nomine in-iigniverunt, et qvem nos Svetice rite explicari posfecredimus: Kdnßan eller medvetandet etf det aktningsvärda.Forfan illi, qvi debita accuratione verlad funt in eruen-dis in humana indole altioris vel moralis naturae indiciis,nobifcum fatebuntur, primum et minime fufpe&um ratio«nalis indolis praéticum in mente humana effeftum pri-inumque, qvo divinior animi noftri vis fe prodit, phae-nomeson esfe hunc Iaudabilis et reverentise fenfum, etab illius cultura inchoandam esfe omnem ad virtutemprogresfionem. Hunc ceu immutabilem & numqvam pe-nitus tollendum a natura datum videndi et judicandi rao-dum Socratici primum Ethicae fuae principium ponebantet formam, qva ex illo vifa placebant, generali denomi-

na-

TS Vrf-'T 7

natione καλοί', honeftum, vocabant, atqve ex illa piaecep-ta officii derivabant.

Dum vero ad diftin&iorem hujus principii ideam ad-fcendendum esfet, omnis autem de principiis, qvibus in-nicuntur judicia hunianae mentis, disqvifitio, a particula-ribus judiciis eorumqve infcer fe comparatione incipit, utin certas clasfes fecundum id, qvod pluribus communefuerifc, redigantur, et qvid in iingulis conftans et neces-farium fuerit a mutabili et contingente feparefcur, naturam.lecutos fuisfe nobis videntur ducern, qvando καλόν illudfeu per fe iaudabile, ad qvod adprobandum iniita vi fe-runtur humanae mentes, certas in ie continere partesdocuerunt, a qvibus iingulis, veluti totidem ab una ftir*pe necesfario oriundis ramis, omnia, qnae officii nomineunqvam venire posiünt, pullulanfc. Frimigenii hi honefta-tis rami, feu, ut iilas vocare folitum fuit, honeftatis par¬tes, vel genera virtutis, plerumqve qvatuor ab anti-qvis numerabantur Foriiiudo fcilicet, Graecis avbeta, Pru-dentia, φξενησιε i Jußitia, Αικαιοσυνη et Moderatio feu Mode-ßia, Σωφξοσυνη. Qvando Cicero docet, officio duci ab hone-ftate atqve ab omni genere virtutis, verba illius ita inter-pretor, honeftas feu menti humanas congenita laudabiiiaseftimandi ratio, vel refpicit Fortitudinem animi, hoc eft,ineeptorum feu confiliorum humanorum ab omni ignaviarerumque extra fe liberamqve voluntatem pofitarum vanotimore vacuam villi, vel Prudentiam feu iincerum et in-genuum veri amorem, qvi refta et optima in qvacunqvere qvaerere et in ufum convertere numqvam negligifc, velJuftitiam five animum omni proprii commodi ftudio, re-fpedtum ad alioruui falutem et defideria excludente, va¬cuam; Notisfimum enim eft Juftitiam non folom negativa,qvae aliis debemus, fed pofitiva qvoqve officia antiqvisindicasfe; vei deniqve refpicit σωφξοσυνψ omnia humilia,indecora afpernantem animi vim. Si praeeipere vis officia,

qvaere

8 W'Si-V"

qvaere qvid forte, quid prudens, qvid juftum, qvid tern-perans, seqvabile et moderatum fit in omni vitae ratione,id enim omne, qvod his confentaneum eft, et ab hispro-ficifcitur, libejra animi vis, honeftum et laudabile a turpidiftingvens, tibi obfervandum atque vita et moribus ex-

primendum praefcribit, et quod iliis contrarium fuerit in-ter vitia ponit.

Forfan majorem evidentiam origini et fundamentisnaturalis hominum Ίο καλόν judicandi rationis conciliareposfunt recentiorum in Philofopbia Ethices enodanda iiu-dia, qvam qvae ab antiqvorum de iisdem argumentis dis-qvifitionibus hauriri poteft—·. Sed qvamvis majori lucecircumfundere principia et originem moralitatis, feu, utcutp antiqvis loqvar, honeftatis etiam valeremus, annonhaec qvoqve lux, fyftematicam fuisfe antiqvorum de of-ficiis tradendis curam, magis in aprico poneret? Si enimab autonomica liberse mentis videndi ratione, ut recentio-res docent, ortam habemus moralitatis feu honeftatis i-deam, an aliud illa ad res humanas dijudicandas converfacontineret, qvam quod ανΰξεια, φξονησι, Δικαιοσύνη, et Σω-φξοσυνη indicare voluerunt antiqvi Socratici ? Et cum ni¬hil repugnet, qvominus Ethicam antiqvorum more perfcientiam rerum propter fe laudabilium, Läran om det akt¬ningsvärda, definiamus, hane vero omnem ab autonomicamentis videndi ratione, ceu ultimo principio derivare fas-lit, an forte, prudens, juftum et decorum non prima illaftatuere posfemus axiomata, a qvibus omnis, qvae hujusScientiae indoles permittere poteft, demonftratio incipiet,et ad qvae fyftematice ultimo reducitur? Si enim demon-ftratum fuerit in liberae voluntatis effeétibus inesfe qvidvel fortitudini, vel prudentiae, vel juftitiae, vel modera-tioni contrarium, vel, ut Svetice dicimus, något fegt, tank-loft, egennyttigt eller lågtp-eos officiis contrarios esfe, perfe pateret.