COHABITAT GATHERING201 1

Never doubt that a small group of thoughtful,

committed citizens can change the world;

indeed, it is the only thing that ever has.

— Margaret Mead

COHABITAT GATHERING

201 1

Cohabitat Gathering 2011 jest realizowany

w ramach projektu Zintegrowany System

Wsparcia Ekonomii Społecznej. Projekt

jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego

Funduszu Społecznego.

COHABITAT GATHERING1 kwietnia 201 1

Forum 76 Business Centre al. Marsz. J. Piłsudskiego 76Łódź

Inspiring the evolution

of spaceship ‘Earth’

COHABITAT GATHERING

przegląd04

Statek kosmiczny ‘Ziemia’ jest domem dla setek milionów organizmów. Jednym z nich jest człowiek.

Każdy z nich pełni niezwykle istotną funkcję w procesie pod-

trzymania zjawiska Życia. Wszystkie dzielą wspólną prze-

strzeń (co-habitat), połączone w złożoną sieć relacji i współ-

zależności. Pierwsza edycja Festiwalu cohabitat gathering od-

będzie się pod hasłem inspiring the evolution of spaceship

Earth. Jest to milowy krok w kierunku stworzenia platformy

dla dynamicznie powiększającej się społeczności świadomej

tej sieci powiązań. Jest także zaproszeniem do kreatywnego

jej rozwijania poprzez wdrażanie ‘nowych’ technologi i roz-

wiązań gwarantujących zrównoważony rozwój w przyszłości.

Jedyne co trzeba zrobić to nie przeszkadzać.

Naturalne systemy i mechanizmy funkcjonujące na Ziemi

regulują wszystkie procesy życia. Inteligentne wykorzystanie

tych wzorców przy tworzeniu systemów ludzkich daje moż-

liwość tworzenia rozwi w pełni zrównoważonych i zharmoni-

zowanych ze środowiskiem lokalnym.

Spaceship Earth was so

extraordinarily well invented and

designed that to our knowledge

humans have been on board it

for two million years not even

knowing that they were on board

of a ship.

— Richard Buckminster Fuller

Inspiring the evolution of spaceship

‘Earth’

przegląd 05

Nadszedł dobry czas by zatroszczyć się o obecną i przyszłą przestrzeń życia.

Zaproszeni prelegenci oraz goście specjalni przedstawią nie-

zwykle bogaty wachlarz wiedzy, technologii, filozofii oraz do-

świadczenia związanego z budową nowej generacji siedlisk

ludzkich — habitatów. Będzie mówić się o budynkach ze sło-

my i ziemi, projektowaniu autonomicznych ekosystemów,

oczyszczaniu wody, produkcji żywności, teorii projektowa-

nia osiedli ludzkich, maszynach open-source oraz tworze-

niu partnerstw na rzecz rozwoju tego nurtu. Pokazane będą

również miejsca na świecie, gdzie budowa habitatu zwień-

czona została sukcesem.

For the first time in history it

is now possible to take care of

everybody at a higher standard of

living than any have ever known.

(...) All humanity now has the

option to become enduringly

successful.

— Richard Buckminster Fuller

Wszystkie głowy, jedno zadanie.

Zadanie jest multidyscyplinarne, dlatego też na festiwalu

spotkać można będzie przedstawicieli wielu profesji i nur-

tów, naukowców, profesjonalistów i entuzjastów. Obecni

będą również przedstawiciele samorządów oraz instytucji

rządowych.

COHABITAT GATHERING

przegląd06

przegląd 07

Nadszedł dobry czas by zatroszczyć się o obecną i przyszłą

przestrzeń życia.

08

COHABITAT GATHERING

Bjorn Kierulf Domy pasywne z materiałów naturalnych / 20

Gernot Minke Zielone dachy oraz konstrukcje

w technologii słomo-bali. / 21

Max Vittrup Jensen Budynki z Dużych Bali / 23

Zbigniew Bać Habitat — filozofia organizacji przestrzeni / 24

Teresa Kelm, Jerzy Górski Budownictwo z surowej ziemi / 25

Gernot Minke Architektura i konstrukcje z ziemi / 22

program

Program wystąpień

01 wizja

Paweł Sroczyński Cohabitat Re:ewolucja w przestrzeni życia / 12

Marcin Jakubowski Global Village Construction Set: budowanie

cywilizacji od podstaw / 13

Robert Błaszczyk Projekt Barkowo 13

— Ekowioska i centrum permakultury / 14

Mateusz Józefowicz Budowa habitatów na Marsie / 15

Agnieszka Orzechowska Partnerstwo na rzecz rozwoju

budownictwa naturalnego — modelowe rozwiązanie w Łodzi / 16

Jakub Kronenberg Partycypacja społeczna w rozwoju lokalnym

— Fundacja Sendzimira / 17

02 struktura

rejestracja 09:00

10:00

10:20

10:40

11:00

11:20

11:40

12:30

12:50

13:10

13:30

13:50

14:10

14:40

12:00 przerwa

przerwa

09

Radosław Barek Tradycja regionalna w budowaniu

współczesnej siedziby / 36

Jarosław Szewczyk Cordwood masonry, czyli

podlaska drzewoglina / 37

Danuta Kupiec-Hyła, Maciej Hyła

Budownictwo z gliny nowej generacji / 38

Marcin Mateusz Kołakowski Wyzwania nurtu low-tech / 39

Andrzej Młynarczyk Strefa zero — jak postrzeganie rzeczywistości

zmienia świat / 40

Robert Palusiński Głęboka demokracja w Habitacie / 41

program

03 życie

04 refleksja

Wojciech Majda Permakultura w procesie tworzenia

nowoczesnych osiedli ludzkich / 28

Andrzej Czech Ranczo Eco-Frontiers — polski przykład budynku

niezależnego od sieci / 29

Steve Read Tworzenie systemów permakulturowych / 30

Monika Podsiadła Jak przekształcić otoczenie domu

w piękny ogród / 31

Łukasz Nowacki Projekt SolarnyHabitat — krok w kierunku

żyjących plemion / 32

Carl Giskes Zdrowe miejsce pracy — zastosowanie gliny w biurach

i budynkach publicznych. / 33

zakończenie

przerwa

występ zespołu purga ( www.purga.pl )

15:30

15:50

16:10

16:30

16:50

17:10

17:30

18:00

18:20

18:40

19:00

19:20

19:40

20:00

15:00

afterparty — purga1/04/201121:00—3:00Centrum na Gdańskiejul. Gdańska 81, Łódźpurga.pl

myspace.com/purga.sounds

Zespół założony w 2009 roku, powstał z inspiracji

ideą szamanizmu, mądrością kultur plemiennych

oraz ich funkcjonowaniem i ewolucją we współcze-

snej kulturze zachodniej. Pierwszy koncert odbył

się w ramach wykładu Amazońscy Curanderos po-

święconego leczniczym właściwościom roślin uży-

wanych w ceremonii Ayahuasca.

W swojej twórczości zespół wykorzystuje instru-

menty tradycyjne: didgeridoo, afrykańskie i szamań-

skie bębny, flety, lirę korbową, jak również współcze-

sne: syntezator, skrzypce elektryczne, melodykę.

Prelegenci01 wizja

PawełSroczyński

(grupa cohabitat)studio architektury naturalnej

architekt

Architekt w pełni oddany fascynującej przygo-dzie budowy nowej generacji, autonomicznych siedlisk ludzkich — Cohabitatów. Założyciel gru-py cohabitat. Pomysłodawca i współorganizator cohabitat gathering 2011. Autor pionierskich pro-jektów w technologiach budownictwa natural-nego. Od 2008 r. konsekwentnie wspiera roz-wój polskiego ruchu na rzecz tego nowego pa-radygmatu. Organizator warsztatów i wykładów.

Wkroczyliśmy w erę informacji. Stare

sposoby działania oparte o modele prze-

mysłowe nie sprawdzą się w teraźniej-

szości. Potrzebujemy rewolucji! Nowej świa-

domości, pomysłu na to jak ponownie zjed-

noczyć się z systemami podtrzymującymi

życie na Ziemi. Potrzebujemy rozwiązania,

które umożliwi kontynuację ścieżki ewolucji

oraz wykorzystanie potencjału płynącego

z synergii człowieka z przyrodą.

Poprzez edukację oraz tworzenie otwar-

tych technologii, grupa cohabitat chce do

końca dekady, dać ludziom możliwość życia

w Habitatach — naturalnych siedliskach,

budowanych w oparciu o zasady funkcjo-

nowania ekosystemów. Wyprodukują one

podstawowe zasoby niezbędne do życia

mieszkańców (wodę, żywność i energię).

W trakcie prezentacji przedstawiona

zostanie historia grupy cohabitat, jej osią-

gnięcia oraz niezwykłe plany na najbliższą

przyszłość.

Cohabitat — Re:ewolucja w przestrzeni życia

12

COHABITAT GATHERING

wizja

MarcinJakubowski

open source ecology

badacz, wynalazca

Marcin przybył z Polski do usa jako dziecko. Ukończył z wyróżnieniem Uniwersytet Prince-ton, oraz otrzymał doktorat z fizyki jądrowej na Uniwersytecie Wisconsin. W 2003 roku utwo-rzył organizację Open Source Ecology, chcąc udowodnić, ze produkcja maszyn z przetwo-rzonych elementów jest możliwa. Rozpoczął pracę nad Global Village Construction Set (gvcs), projektem open-source 50 różnych narzędzi niezbędnych do stworzenia współczesnej cywi-lizacji. Najnowszym osiągnięciem Marcina jest zdobycie tytułu Czlonka ted roku 2011.

Prezentacja podsumowuje naszą pracę na

Global Village Construction Set (gvcs). gvcs

jest projektem open source, o niskich kosz-

tach produkcji i wysokiej wydajności platfor-

my technologicznej, który pozwala na łatwą,

własnoręczna produkcję 50 różnych narzę-

dzi umożliwiających zbudowanie zrównowa-

żonej cywilizacji, wykorzystując równocze-

śnie nowoczesne udogodnienia.

gvcs ułatwia rozpoczęcie prac w sekto-

rze rolniczym, budowlanym oraz produk-

cji i może być postrzegany jako natural-

nej wielkości „Lego zestaw” narzędzi modu-

łowych, które pozwalają stworzyć całą go-

spodarkę, zarówno na wiejskich terenach

Missouri, w którym projekt został założo-

ny, w górach Oregon, lub w sercu Afryki. Pro-

jektując bez granic, zarówno myślowych

jak i praktycznych, jesteśmy pewni, ze gvcs

może przełamać bariery wykonalności i kosz-

tów budowy od podstaw prawdziwie trwałej

i zrównoważonej wspólnoty, oraz gospodarki

funkcjonującej w oparciu o lokalne zasoby.

Global Village Construction Set: budowanie cywilizacji od podstaw.

13wizja

RobertBłaszczyk

projekt barkowo 13pionier permakultury

Robert Błaszczyk jest zafascynowany tema-tem permakultury, głównie naturalnymi upra-wami, naturalnym budownictwem oraz alter-natywnymi źródłami energii. Pod kierownic-twem Christiana Shearer a (Panya Project) zdo-bywał doświadczenie w Indiach i w Tajlandii. Dyplom Projektowania Permakulturowego uzy-skał w Albanii z rąk Steve a Read`a (L’Université Populaire de Permaculture). Odwiedził kilka sa-mowystarczalnych siedlisk, farm permakulturo-wych, eko-osiedli na świecie, teraz powrócił do Polski aby szerzyć permakulturę w kraju swo-ich przodków.

Projekt stworzenia osady w oparciu o wy-

tyczne realizowane w myśl zasad etycznych

permakultury, z których główne trzy, to:

• opieka nad Ziemią. Permakultura jako sys-

tem projektowania opiera się na systemach

naturalnych. Wiąże się to z poszanowaniem

całej flory i fauny. Rozsądnego gospodarowa-

nia zasobami naturalnymi, nie zużywania ich

niepotrzebnie lub w tępie zbyt dużym, w któ-

rym nie zdołałyby się one odnowić

• opieka nad Ludźmi, czyli dbanie o własne

zdrowie, rozwój wewnętrzy, własne potrze-

by, lecz również dbanie o wszystkich, empa-

tie, tolerancję i uszanowanie potrzeb innych

ludzi. Dotyczy to również dbałości o przyszłe

pokolenia i zapewnienia im warunków do

prawidłowego rozwoju.

• sprawiedliwy podział — mamy jedną Ziemię

i musimy ją dzielić między sobą, innymi ga-

tunkami oraz z przyszłymi pokoleniami.

Wymaga to przewartościowania podejścia

do nieograniczonej konsumpcji, zwłaszcza je-

śli chodzi o zasoby naturalne. Należy wspól-

nie pracować nad tym, aby każdy miał do-

stęp do zaspokojenia podstawowych zaso-

bów niezbędnych do życia.

Projekt Barkowo 13 — ekowioska i centrum Permakultury

14

COHABITAT GATHERING

wizja

MateuszJózefowicz

Z wykształcenia archeolog. Prezes Mars Society Polska, organizator projektów z dzie-dziny robotyki i rozwiązań dla ekstremal-nych środowisk, realizowanych we współpra-cy z umk, Politechniką Warszawską, Wrocławską i Białostocką, piap, pan, uczestnik projektów dla astronautycznych organizacji pozarządo-wych realizowanych z Ministerstwem Nauki i Szkolnictwa Wyższego i Ministerstwem Gospodarki, działacz międzynarodowych struk-tur Mars Society, zwolennik powołania Polskiej Agencji Kosmicznej.

Mars jest oprócz Ziemi jedyną planetą

w Układzie Słonecznym, która umożliwia

podtrzymanie technicznej cywilizacji i by-

towanie naszego gatunku. Posiada atmos-

ferę, pory roku, cykl dobowy zbliżony do

ziemskiego oraz odpowiednio dużą masę.

Przede wszystkim posiada zasoby, które czy-

nią potencjalną kolonię samowystarczalną.

Technologicznie Mars jest już w zasięgu czło-

wieka, a problemem są głównie przeszkody

natury mentalnej i politycznej.

Wśród wielu korzyści z kolumbijskiej wy-

prawy na Marsa wymienić trzeba zmianę

skali odniesienia. Takie poszerzenie horyzon-

tów pozwoli nam spojrzeć z zupełnie innej

perspektywy na naszą rodzinną planetę, jej

środowisko i na naszą rolę. Rozwiązania wy-

pracowane dla Marsa mogą z powodzeniem

znajdować zastosowania na Ziemi, a z dru-

giej strony, aby dotrzeć na Czerwoną Planetę

musimy przećwiczyć i przetestować pewne

rozwiązania na Ziemi. Tak jak będzie to mia-

ło pod Toruniem, w testowym habitacie mar-

sjańskim Mars Society Polska.

mars society polska

badacz

Habitaty na Marsie

15wizja

AgnieszkaOrzechowska

Pracuje w undp jako koordynatorka partnerstw lokalnych, odpowiada za tworzenie koalicji na rzecz ekonomii społecznej oraz stymuluje gru-py zagrożone wykluczeniem do tworzenia pod-miotów es . Absolwentka socjologii i filologii ro-syjskiej Uniwersytetu Łódzkiego. Specjalistka w zakresie zrównoważonego rozwoju i edukacji globalnej. Trenerka, specjalizująca się w zakre-sie tworzenia i zarządzania projektami, budowa-nia partnerstw lokalnych, diagnozy problemów społecznych.

W 2010 roku na mocy współpracy po-

między grupą cohabitat oraz Programem

Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju

Biurem Projektowym w Polsce, zawiązaliśmy

partnerstwo lokalne na rzecz rozwoju bu-

downictwa naturalnego w kraju. Celem tej

współpracy jest wzmocnienie tego sektora

budownictwa, wsparcie środowisk zajmują-

cych się tą dziedziną. Działania te są możliwe

poprzez integrację różnych instytucji i grup.

Dlatego zdecydowano zaprosić do współ-

pracy ośrodki badawczo-naukowe, firmy ko-

mercyjne, organizacje pozarządowe, grupy

nieformalne oraz instytucje publiczne. W ra-

mach partnerstwa mobilizujemy naukowców

do prowadzenia badań i tworzenia projek-

tów wspierających rozwój budownictwa na-

turalnego, zachęcamy firmy do inwestowa-

nia w ten sektor gospodarki, współpracuje-

my z urzędami w zakresie legalizacji wyro-

bów i produktów budownictwa naturalne-

go. W pracy wykorzystywane są rozmaite na-

rzędzia i metody: warsztaty, konferencje, stro-

ny internetowe, badania, pokazowe budowy

itp. W trakcie prezentacji pokazane zostaną

pierwsze rezultaty oraz plany partnerstwa na

najbliższe miesiące, a także możliwości wyko-

rzystania budownictwa naturalnego na rzecz

grup marginalizowanych.

undp – project office poland

trenerka

Rozwoj budownictwa naturalnego – modelowe partnerstwo w Łodzi

16

COHABITAT GATHERING

wizja

JakubKronenberg

Członek zarządu Fundacji Sendzimira, ad-iunkt w Katedrze Wymiany Międzynarodowej UŁ. Naukowo zajmuje się związkami gospodar-ki i środowiska. Jego książkę Ecological econo-mics and industrial ecology wydało prestiżo-we wydawnictwo Routledge. Współredaktor pierwszego polskiego podręcznika zrównowa-żonego rozwoju. Przebywał na stażach nauko-wych we Francji, Szwajcarii, Wielkiej Brytanii i Kirgistanie. W latach 2001—2003 pracował jako konsultant ds. zarządzania środowiskowe-go w undp Umbrella Project. W wolnych chwi-lach obserwuje ptaki i podróżuje.

Strategie rozwoju kojarzą się często z obszer-

nymi dokumentami, pełnymi górnolotnych

sformułowań — „frazesów” — które równie do-

brze mogłyby odnosić się do jakiegokolwiek

miasta, jakiejkolwiek gminy, a nawet jakiej-

kolwiek firmy. Czy te dokumenty są w stanie

przyczynić się do rozwoju? Wprawdzie trud-

no nie zgodzić się z ich przeważnie słuszny-

mi postulatami, ale rzadko odnoszą się one

do lokalnej specyfiki, a w szczególności do lo-

kalnych potrzeb.

Aby mówić o rozwoju lokalnym, trzeba za-

pytać o zdanie przede wszystkim tych, któ-

rych ten rozwój ma dotyczyć. Istnieje wie-

le narzędzi aktywizujących społeczności

lokalne, pozwalających na zebranie opinii,

a także służących włączaniu mieszkańców

w tworzenie strategii rozwoju. Wypracowane

w ten sposób dokumenty cieszą się po-

parciem członków lokalnych społeczności,

mieszkańcy w większym stopniu interesu-

ją się w monitorowanie ich realizacji, a także

w samą realizację. W projektach dotyczących

zrównoważonego rozwoju lokalnego prowa-

dzonych przez Fundację Sendzimira wyko-

rzystujemy wiele tego typu narzędzi, takich

jak symulacja uczestnicząca, debaty publicz-

ne, a także warsztaty strategiczne isis.

uniwersytet łódzki

badacz, podróżnik

Partycypacja społeczna w rozwoju lokalnym — Fundacja Sendzimira

17wizja

All humanity has now the option to become

enduringly succesful.

All humanity has now the option to become

enduringly succesful.

Prelegenci02 struktura

20

COHABITAT GATHERING

struktura

Bjorn Kierulf

createrra

architekt

Bjorn (1986) jest Norwegiem, od ponad 20 lat żyjącym na Słowacji. Ukończył edukację w dzie-dzinie Designu Industrialnego, za design otrzy-mał również liczne międzynarodowe nagro-dy w latach 1993—2001. Od 2007 roku wraz z żoną (architektem) zajmuje się rozwojem do-mów pasywnych, od tego czasu ich firma Cre-aterra zaprojektowała i częściowo wybudowała ponad dwadzieścia takich obiektów. Firma sły-nie także z używania naturalnych materiałów w procesie budowy.

Aby uzyskać idealne połączenie energoosz-

czędnego i zdrowego domu należy wziąć

pod uwagę nie tylko pasywne standardy, ale

też materiały użyte podczas budowy i wy-

kończenia. Zaprezentuję przykłady dwóch

różnych systemów budowlanych, uwzględ-

niających oba aspekty.

Pierwszy przykład wykonany jest z jedno-

rodnych paneli drewnianych, ocieplonych od

strony zewnętrznej celulozą, przykrytą sklej-

ką drewnianą; a od środka matą trzcinową

z warstwą tynku ziemnego. Panele prefabry-

kowano w Niemczech i dostarczono jako ele-

menty nośne ścian i sufitów, z możliwością

łatwej instalacji kabli i różnych wykończeń

powierzchni drewnianych. Efektywny proces

budowy obniża koszty domu.

Drewniane i ziemne powierzchnie pomagają

utrzymać wysoki poziom wilgotności powie-

trza w czasie zimy, kiedy powietrze jest su-

che z powodu ogrzewania i wentylacji.

Drugim przykładem jest obiekt zbudowa-

ny w technologii prefabrykowanych ścian

słomo-balowych. Jest to bardziej alternatyw-

ny materiał, ale dzięki prostym sposom jego

prefabrykacji może konkurować z konwen-

cyjnymi technikami budowlanymi. Wysokiej

jakości panele wyprodukowano na Litwie,

ich równe powierzchnie są idealnie przygo-

towane do tynkowania. Obecnie opracowu-

jemy detale techniczne i rozwiązania, któ-

re sprawią, że pasywne domy ze słomo-bali

będą dostępnym dla każdego standardem.

Domy pasywne z materiałów naturalnych

struktura 21

Gernot MinkeArchitekt, naukowiec, eksperymentator, profe-sor uniwersytetu w Kassel, gdzie kieruje katedrą budownictwa eksperymentalnego. Autor po-nad trzydziestu książek i ponad 200 artykułów naukowych na temat nowatorskiego użycia tra-dycyjnych materiałów budowlanych. Zaczynał pracując u boku słynnego Frei Otto, autora lek-kich przekryć membranowych zbudowanych na olimpiadę w Monachium. Od lat siedemdzie-siątych głównymi dziedzinami jego działalności projektowo-badawczej pozostają zagadnienia dostępnego budownictwa naturalnego.

Strawbale i zielone dachy — to dwa wiodące

tematy dla miłośników eko-architektury. Nie

wszyscy jednak wiedzą, że można je połą-

czyć: nie tylko w jednym wykładzie, ale tak-

że na placu budowy, łącząc zalety tych sys-

temów w poszukiwaniu eko-ideału. Dlaczego

warto próbować?

Strawbale, czyli technologia wznoszenia

ścian z kostek prasowanej słomy, zyskuje od

lat 70-tych popularność na świecie. Kluczem

do sukcesu są cechy tego materiału (natu-

ralność, termoizolacyjność, odnawialność, ni-

ski poziom wbudowanej energii, łatwość bu-

dowy i niski koszt) które sprawiają, że speł-

nia on w wysokim stopniu postulaty zrów-

noważonego rozwoju i tzw. eko-architektury.

Natomiast zalety zielonych dachów są znane

w krajach skandynawskich od wieków:

izolują dom od chłodu i upału, opóźniają

spływanie wody… i są piękne. Dzięki rozwo-

jowi technologii w ostatnich latach są też ła-

twiejsze w zastosowaniu i tańsze w budowie

oraz utrzymaniu. Badania wykazują , że zielo-

ne dachy absorbują promieniowanie elektro-

magnetyczne wysokich częstotliwości, przy-

czyniając się do tworzenia zdrowszego śro-

dowiska życia.

uniwersytet kassel

architekt

Zielone dachy oraz konstrukcje w technologii słomo-bali

COHABITAT GATHERING

22 struktura

>> kontynuacja strony 21

Budowanie z ziemi (lub mówiąc potocznie

z gliny) jest jedną z najstarszych i najbardziej

rozpowszechnionych metod wznoszenia bu-

dynków: zarówno najprostszych schronień

jak i imponujących osiągnięć architektonic-

znych takich jak np. Wielki Mur Chiński. Także

dziś materiał ten ma ogromne znaczenie —

około jednej trzeciej ludzkości mieszka w bu-

dynkach z surowej ziemi. Jest ona często

dostępna na miejscu, a budowa może

być przeprowadzenia siłami niewykwali-

fikowanych robotników. Ziemia to materiał

prawdziwie ekologiczny: do jej wydobycia,

przygotowania i transportu potrzeba sto-

sunkowo niewiele energii, nadaję się też

do wielokrotnego recyclingu. Dodatkowo

pomaga utrzymywać wilgotność powietrza

w pomieszczeniach, przyczyniając się do

zdrowego mikroklimatu w budynku.

Istnieje wiele sposobów budowania

z ziemi: niewypalane cegły, bloki, ubijanie

w formach, workach, czy ręczne formow-

anie to zaledwie kilka przykładów. Ich poz-

nanie i rozwój może mieć realny wpływ na

rozwiązywanie problemów mieszkaniowych

w skali globalnej.

Architektura i konstrukcje z ziemi

Max Vittrup Jensen

permalot

natural builder

Pochodzący z Danii Max posiada licencjat w za-kresie Ekologii Człowieka, oraz tytuł mgr Za-rządzania Środowiskowego. Większość cza-su poświęca zagadnieniom budynków natural-nych i projektowaniu systemów permakultural-nych, jako propagator, konsultant i budowniczy. W roku 2001 założył pozarządową organizację PermaLot, która zarządza 17 hektarami orga-nicznych gruntów, oraz centrum edukacyjnym w Czechach. Max jest także głównym organiza-torem odbywającego się co dwa lata European Straw Bale Gathering.

Najnowszy rozwój technologii w dziedzinie

straw-bale pozwala na użycie nowych, pro-

stopadłościennych dużych bali o wymia-

rach ok. 1m x 0.7m x 2.2m. Duże bale mogą

być wykorzystane w systemach samono-

śnych, w których ściany pozbawione dodat-

kowej konstrukcji podtrzymują dach, a także

np. poddasze. Duże bale pozwalają na szyb-

ką mechanizację procesu budowy ścian ze-

wnętrznych, wraz z izolacją i tynkami ze-

wnętrznymi i wewnętrznymi.

Dzięki budowie trwającej tylko kilka dni

znacznie redukowane są koszty pracy,

zwłaszcza, że także dach może być złożo-

ny z gotowych elementów i położony na bu-

dynku przy pomocy dźwigu. Weźmy też pod

uwagę użycie lokalnych materiałów, eliminu-

jące koszty dalekiego transportu i konsumu-

jącej dużo energii produkcji. Dzięki temu, ne-

gatywny wpływ na środowisko jest bardzo

ograniczony, a wybudowanie domu z du-

żych bali jako całkowicie biodegradowalne-

go zależy tylko od projektu i pozostałych

materiałów użytych w budynku.

Budynki z Dużych Bali

23struktura

ZbigniewBać

politechnika wrocławska

architekt

Profesor na Wydziale Architektury Politechni-ki Wrocławskiej. Przewodniczący Szkoły Nauko-wej habitat-y. Organizator Konferencji Między-narodowych, warsztatów, seminariów i Szkół Letnich. Redaktor Rocznika habitat-y. Przewod-niczący Komitetu Architektury i Urbanistyki pan (od 2003 r.) Członek Serbskiej Akademii Archi-tektury od 2006 r.. Właściciel Pracowni Studyj-no-Projektowej habitat (od 1989 r.) Laureat wie-lu polskich i międzynarodowych konkursów architektonicznych (38 nagród i wyróżnień).

Habitat jako nurt odnowy, powstał w okresie

przełomu (lat 85) na Wydziale Architektury

Politechniki Wrocławskiej, w Katedrze Projek-

towania Architektury Mieszkaniowej.

Inicjatorem tego kierunku i założycielem

szkoły naukowej habitat jest autor niniejszego

opracowania. Przedstawiono także wstępną

definicję: Habitat to sztuka i umiejętność or-

ganizacji przestrzeni życia człowieka.

habitat jest więc bardziej filozofią niż zbio-

rem kanonów do projektowania, jest nieusta-

jącą dyskusją na temat kształtowania środo-

wiska mieszkalnego człowieka, ale również

próbą tworzenia podstaw filozoficznych, ma-

jących na celu wskazywanie problemów, któ-

rymi powinniśmy się zajmować.

Na podstawie tej definicji scharakteryzowa-

no podstawowe cechy habitatu człowieka,

rozumiejąc go nie tylko jako część środowi-

ska naturalnego ale i kulturowego.

Jednym z istotnych założeń od początków

studiów i badań nad habitatem jest wspólna

praca z udziałem przedstawicieli innych dys-

cyplin nauki i wiedzy, traktując to jako waru-

nek konieczny do zachowania równowagi

w rozpatrywaniu różnorodnych zjawisk, któ-

re występują w rzeczywistym kreowaniu śro-

dowiska mieszkalnego człowieka.

Habitaty — filozofia organizacji przestrzeni

COHABITAT GATHERING

24 struktura

TeresaKelm

Profesor na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Prowadzi seminaria i zajęcia mię-dzy innymi z projektowania architektury pro-ekologicznej. Tematem architektury ziemi za-interesowała się podczas kilkuletniego poby-tu i pracy dydaktycznej w Afryce (w Algierii), a nastepnie pracy badawczej prowadzonej w Stanach Zjednoczonych. Wraz z zespołem zorganizowała próbną produkcję cegieł ziem-nych i bloczków prasowanych z ziemi. W latach 2006—2009 zespół zrealizował budynek eks-perymentalny w nowoczesnej technologii zie-mi ubijanej w szalunkach.

Budynek eksperymentalny w technologiach

z surowej ziemi wzniesiony został w Pasłęku.

Przygotowanie projektu i realizacja budyn-

ku stały się możliwe dzięki pozyskaniu przez

zespół autorski z Wydziału Architektury PW

grantu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa

Wyższego w latach 2005—2008.

Realizacja budynku miała na celu zade-

monstrowanie metod wznoszenia budyn-

ku z surowej ziemi, a następnie umożliwie-

nie badań i obserwacji dotyczących zacho-

wania się konstrukcji w czasie eksploata-

cji. Budynek pomyślany został jako energo-

oszczędny z możliwością pozyskiwania ener-

gii słonecznej metodą pasywną, poprzez

dobudowaną szklarnię. Zastosowano tech-

nologię ziemi ubijanej w szalunkach do

ścian konstrukcyjnych i zewnętrznych. Ich

uzupełnieniem wewnętrznym jest war-

stwa wzniesiona z bloczków słomiano-gli-

nianych, a ściany działowe wykonane są

z bloczków ziemnych prasowanych.

Budownictwo z surowej ziemi — ekologia i nowoczesny standard

politechnika warszawska

architekt, badacz

25struktura

Wszystkie głowy,

jedno zadanie.

Wszystkie głowy,

jedno zadanie.

Prelegenci03 życie

28

COHABITAT GATHERING

życie

WojciechMajda

polski instytut permakultury

pionier permakultury

Wojciech Majda jest blogerem. Od ponad dwóch lat wytrwale prowadzi bloga Polskiego Instytutu Permakultury. Powołał do życia rów-nież Pracownię Permakultury, aby mógł, jako jedna z pierwszych osób w Polsce, połączyć swoją pasję i wiedzę (może nawet lekkie sza-leństwo) z działalnością zawodową w zakre-sie projektowania permakulturowego. Na swo-im blogu http://permakultura.net/ dzieli się z Czytelnikami wiedzą nt permakultury, agrole-śnictwa, hodowli zwierząt i ekologii.

Autor poruszać będzie zagadnienia związane

z szeroko pojętą realizacją projektów perma-

kulturowych. Podzieli się swoimi doświadcze-

niami związanymi z tym, jak przekładać czę-

sto egzotyczną i obcą w naszym kręgu kul-

turowym, teorię na praktykę. Przybliży nam

proces powoływania do życia niezwykle in-

teresujących projektów z pogranicza ekolo-

gii, agroleśnictwa i permakultury oraz sto-

sowania projektowania permakulturowego

w ogrodzie, przedsiębiorstwie czy gospodar-

stwie rolnym. Jego zdaniem, dzięki wykorzy-

staniu wiedzy głównego nurtu nauki, może-

my tworzyć samowystarczalne i trwałe osie-

dla ludzkie.

Permakultura i tworzenie nowoczesnych osiedli ludzkich

29życie

Andrzej Czech

natural systems

przyrodnik

Fan energii odnawialnej, biomimikry i recyklin-gu wody. Właściciel firmy konsultingowej Natu-ral Systems zajmującej się innowacyjnymi spo-sobami zmniejszania wpływu człowieka na środowisko. Doktor biologii Uniwersytetu Ja-giellońskiego, przyrodnik. Mieszka i pracuje w Bieszczadach, na Ranczu Eco-Frontiers, uni-kalnym przedsięwzięciu łączącym produkcję energii odnawialnej, rolnictwo ekologiczne, eko-turystykę i ochronę przyrody.

Pomysł niezależności od standardowych

przyłączy budzi się zazwyczaj w momencie

nieoczekiwanej przerwy w dostawie ener-

gii lub wody. W obliczu zmian klimatycz-

nych i drożejących surowców będziemy tego

doświadczać coraz częściej. Wyposażanie

obiektów w we własne źródła energii odna-

wialnej i recykling wody ma znaczący wpływ

na zmniejszanie negatywnego oddziaływa-

nia budownictwa na środowisko.

System zaopatrzenia Rancza Eco-Frontiers

w energię pracuje zupełnie niezależnie od

sieci energetycznej. Całość energii elektrycz-

nej jest produkowana na miejscu przez dwie

turbiny wiatrowe oraz panele fotowoltaicz-

ne. Ciepła woda użytkowa jest podgrzewana

w panelach słonecznych. Niezwykle ważnym

elementem systemu jest prawidłowy projekt

sieci wewnętrznych zmniejszających stra-

ty przesyłu oraz dobór energooszczędnych

urządzeń elektrycznych. Wdrożono również

system recyklingu wody dzięki technologii

Wastewater Gardens i gromadzenia wody

deszczowej.

6 lat nieprzerwanego funkcjonowania Ran-

cza Eco-Frontiers dowodzi że niezależność

od sieci w warunkach Polski jest możliwa. Za-

stosowane rozwiązania mogą być replikowa-

ne i przerabiane w zależności od indywidual-

nych potrzeb użytkowników.

Ranczo Eco-Frontiers — polski przykład budynku niezależnego od sieci

30

COHABITAT GATHERING

życie

SteveRead

l’université populaire de permaculture

nauczyciel permakultury

Nauczyciel Permakultury, prowadzi kursy pro-jektowania zarówno w języku francuskim jak i angielskim. Pracuje jako konsultant, doradza-jąc wszystkim zainteresowanym jak zakładać systemy permakulturowe oraz jak nimi zarzą-dzać. Prowadzi badania z zakresu odroślowych systemów produkcji żywności oraz ich funk-cjonowania w strefie klimatu umiarkowanego. Obecnie jest zaangażowany w realizację trzech projektów: Kerzello we Francji, ekowioski Dutlar w Turcji oraz 5 Acres w Anglii. Od wielu lat obej-muje funkcję dyrektora Université Populaire de Permaculture, jest też jednym ze współzałoży-cieli Francuskiego Towarzystwa Permakultury.

Permakultura jest nauką i sztuką, której mo-

żemy używać w celu przeprojektowania na-

szego świata i stworzenia nowego, funkcjo-

nującego lepiej na każdej płaszczyźnie. Jeśli

ten proces projektowy się uda, nasz świat bę-

dzie w coraz większej harmonii ze światem

naturalnym.

Nie chciałbym zajmować się tematem so-

cjo-ekologicznych trudności, które napotyka-

my; za wyjątkiem spotrzeżenia, że pomimo

posiadanych rozwiązań brak nam motywacji

by wprowadzić je w życie.

Permakultura polega na rozwiązywaniu

problemów, obserwacji nas samych i otacza-

jących nas naturalnych systemów. Polega na

inteligentnym projektowaniu i realizacji tych

projektów, a także na tworzeniu lepszego

świata, który zaczyna się od nas.

Projektowanie systemów permakulturowych

31życie

MonikaPodsiadła

g.e.n.pedagog

Z wykształcenia pedagog, zainteresowana al-ternatywną edukacją. Zamiłowana ogrodnicz-ka permakulturowa chętnie dzieląca się swo-ją wiedzą praktyczną i doświadczeniem. Jest prekursorką stosowania metod permakultu-ry w Polsce. Od kilkunastu lat prowadzi ogród, w którym uprawia i eksperymentuje z roślinami. Jest również członkiem g.e.n. Kilka razy brała udział w spotkaniach konferencyjnych Ekowio-sek w Europie. W lokalnym Ekologicznym Sto-warzyszeniu „Dla Ziemi” realizowała w terenie ekologiczne programy dotyczące naturalnego ogrodnictwa i dbania o czystość środowiska.

Pośród prac związanych z ogrodem jest tak

wiele radości, spokoju, zaangażowania całe-

go ciała i wszystkich zmysłów.

„Produkcja” pożywienia nie powinna być

nadrzędnym celem w naszym stosunku do

ziemi i jej płodów. To, co zbieramy latem i je-

sienią staje się w ten sposób otrzymanym

darem za nasze zaangażowanie, uczucia, po-

czucie spełnienia w kontakcie z Naturą.

Obserwując naturalne enklawy roślin

i zwierząt wspomagamy je w kreatywności

i różnorodności. Nie ma potrzeby stosowania

inwazyjnych metod upraw czy chemicznych

preparatów, tak jak wykazał w swoim dzia-

łaniu Masanobu Fukuoka naturalny ogród

i naturalne uprawy z niewielkim wkładem

wysiłku z naszej strony dają, co najmniej tyle

samo zbiorów, co uprawy przemysłowe, przy

czym jakość naturalnego pożywienia prze-

wyższa wielokrotnie pod każdym względem

jakość uzyskiwanego pożywienia innymi dro-

gami. Jeśli sami własnymi rękami zadbamy

o nasz ogród z pomocą prostych narzędzi

uzyskamy synergetyczne połączenie z rośli-

nami, a ich owoce w szczególny, tajemniczy

sposób będą wspierać nasze zdrowie, naszej

rodziny, przyjaciół.

Jak przekształcić otoczenie swojego domu w piękny ogród

32

COHABITAT GATHERING

życie

ŁukaszNowacki

(grupa cohabitat) pracownia systemów permakultury pionier permakultury

Pionier Permakultury, futurysta i ekologiczny designer. Specjalizuje się w Ekohydrologii i bio-technologii ekosystemowej. Od dziecka zafa-scynowany ideą autonomicznych osad i biohabitatów. Propagator i badacz „żyjących maszyn”, alternatywnych źródeł energii, archilo-gii oraz permakultury. Zainteresowany również koncepcją biomimikry oraz teorią systemów. Jego inspiracją są dokonania takich mistrzów jak Buckminster Fuller oraz John Todd, a także prace New Alchemy Institute. Obecnie ideowo związany z Grupą Cohabitat.

Jakie są cechy żyjących systemów? Doszu-

kując się cech “żyjącej istoty” należy okre-

ślić trzy z nich. Pierwszą jest wzrost i rozwój.

Drugą jest czerpanie wolnej energii, pocho-

dzącej ze Słońca. Trzecią jest funkcjonowa-

nie w otwartym systemie cykli biogeoche-

micznych, działających na korzyść żywego

organizmu i systemu. Wszyscy jesteśmy czę-

ścią większego systemu. Każdy z nas jest ko-

mórką w tkance organu, organy tworzą żywy

organizm. Organizmy okupując daną prze-

strzeń życiową tworzą ekosystem. Ekosyste-

my tworzą większą całość! Ziemia, statek ko-

smiczny, na pokładzie którego przemierzamy

wszechświat. Ziemia jest schronieniem dla

miliardów żyjących plemion. Plemion roślin,

zwierząt i grzybów, plemion duchów i ma-

terii. Jesteśmy świadkami narodzin nowe-

go plemienia, które stawia przed sobą nowe

wyzwania.

SolarHAB, prototyp w pełni autonomicz-

nego schronienia, jest odpowiedzią na jedno

z takich wyzwań. Jest efektem prac badaw-

czych z zakresu Archilogii, synergii archi-

tektury i ekologii. Zaprojektowany w opar-

ciu o zasady funkcjonowania naturalnych

ekosystemów, SolarHAB przetwarza odpa-

dy w żywność, oczyszcza ścieki do jakości

wody pitnej, produkuje własne paliwa, żyw-

ność i energię.

Projekt SolarnyHabitat — krok w kierunku żyjących plemion

CarlGiskes

tierrafino

architekt

Carl Giskes, podróżnik urodzony w Niem-czech. Dyrektor Tierrafino. Przez kilka lat współpracował blisko z artystą Josephem Beuys'em. W Kassel Carl Giskes spotkał ar-chitekta Klausa Eckerta, studenta i miłośnika egipskiego architekta, Hassana Fathy. Po znalezieniu swojego nauczyciela, nauka pracy z gliną stała się jego celem. Mieszka w Am-sterdamie. Nie widzi końca swojej pracy: „Od zawsze marzyłem o tym, aby zmodernizować korzystanie z gliny. Spełniając swoje marzenie, oddaję glinie należne jej miejsce w dzisiejszym świecie.”

Po odbyciu pieszej podróży po Afryce na

początku lat 70-tych, wróciłem do Euro-

py. Trudno było mi na nowo zamieszkać

w nowoczesnych domach. Nie mogłem

spać w otoczeniu płyt gipsowo-kar-

tonowych. Pomysł mieszkania w prymity-

wnych domach spodobał mi się bardziej,

niż kiedykolwiek wcześniej. Po raz pierwszy

zetknąłem się z budynkami z ziemi w 1981

roku. Odbyło się to pod okiem Klausa Ecker-

ta. Przeniosłem się do Amsterdamu w 1986

roku. Budowa nowych domów ekologic-

znych w sercu stale modernizowanego mi-

asta nie była łatwa. Aby zapewnić ludziom

wrażenie mieszkania w naturalnych domach,

zacząłem od tynków glinianych. Niektóre

z korzyści płynące ze stosowania gliny

w budownictwie to: uczucie zwiększonej

aktywności, mniejsza zapadalność na choro-

by, mniejsza ilość toksyn w powietrzu,

równowaga wilgotności, akumulacja ciepła,

pomoc w utrzymaniu właściwej wentylacji

i uczucie kontaktu z naturą. W miejscu pra-

cy spędzamy ¼ naszego życia, więc stało się

dla mnie ważne, aby opracować materiały,

które nadają się do biur. Nasze rządy powin-

ny uczestniczyć w pracach nad rozwojem

naturalnych i zdrowych wnętrz, zapewniając

im wsparcie. Rozpoczęliśmy współpracę

z architektami, aby projektować budyn-

ki użyteczności publicznej, takie jak urzędy

skarbowe, muzea, ratusze, urzędy

pracy, także kina, w których glina jest natu-

ralnym rozwiązaniem, dzięki któremu ludzie

mogliby wygodnie i zdrowo pracować.

Healthy work space — clay applications in offices and public buildings

33życie

Inspiring the evolution

of spaceship

‘Earth’

Prelegenci04 refleksja

COHABITAT GATHERING

36 refleksja

RadosławBarek

politechnika poznańska

architekt

Architekt, rysownik, wykładowca na Wydziałe Architektury Politechniki Poznańskiej. Inicjator i wspołtwórca stowarzyszenia Wędrowni Archi-tekci, zajmuje sie budownictwem z uzyciem gli-ny w szczególności wykorzystaniem tradycyj-nych technik rodzimych we współczesnym bu-downictwie mieszkalnym.

Współczesne poszukiwania twórców archi-

tektury siegaja coraz cześćiej do tradycji re-

gionalnych . Dzieje się to głównie w zakresie

wzornictwa, rzadziej w odniesieniu do mate-

riałów i technik konstrukcyjnych. Poznanie

tradycyjnych technik ich szczegółowych roz-

wiązań detalu i połączeń oraz analiza rozpla-

nowania mogą byc niewyczerpanym źró-

dłem inspiracji dla architektów współcze-

snych. Jak rozpoznawąć cechy charaktery-

styczne architektury regionu, jej walory do-

stosowujace do miejscowych warunków kli-

matycznych? — to obszar badań który sta-

je sie powoli zakresem wiedzy potrzebnym

przy wznoseniu nowych obiektów z uzyciem

materiałów miejscowych.

Zastosowanie tradycji rodzimej i regionalnej w budowaniu współczesnej siedziby

JarosławSzewczyk

refleksja 37

Absolwent Wydziału Architektury Politechni-ki Białostockiej (1996). W 2006 roku doktorat na Politechnice Warszawskiej; autor 17 artyku-łów o budownictwie z gliny i drzewogliny (cor-dwood masonry) oraz książki pt. „Budownic-two z polan opałowych — cordwood masonry” (Oficyna Wydawnicza Politechniki Białostockiej, Białystok 2010). Ponadto pasjonat podlaskich pieców kaflowych (w przygotowaniu książka Piec w tradycyjnym budownictwie ludowym Podlasia, Oficyna Wydawnicza Politechniki Bia-łostockiej, Białystok 2011).

U schyłku XX w. na pograniczu USA i Kana-

dy powróciło zainteresowanie techniką cor-

dwood masonry (albo inaczej stackwall con-

struction), tj. wznoszeniem ścian z polan opa-

łowych, spajanych masą trocinowo-glinia-

ną. Znano ją już w XIX w., a wiele polanowych

domów wznieśli emigranci z Europy, w tym

z Polski. Około 70 starych budynków o tej

konstrukcji jest chlubą stanu Wisconsin. Zaś

ostatnio kilkadziesiąt budynków odnaleziono

w Szwecji, w Norwegii i w Rosji. Około 30 od-

szukano też w Czechach.

Ale okazuje się, iż ich największe skupisko

znajdziemy w Polsce. Autor odnalazł ponad

250 takich obiektów i nigdzie na świecie nie

reprezentują one tak finezyjnego wykonaw-

stwa i tylu odmian co na Podlasiu.

Na festiwalu cohabitat gathering dowiemy się,

na czym polega ich wyjątkowość, jak można

wykorzystać wielowiekowe doświadczenia

podlaskich budowniczych oraz czy Polska

może pretendować do miana światowego

“zagłębia” budownictwa ekologicznego (i wca-

le nie chodzi o stare chałupy pod strzechą).

politechnika białostocka

badacz, architekt

Cordwood masonry – czyli podlaska drzewoglina

38

COHABITAT GATHERING

refleksja

DanutaKupiec-Hyła,Maciej Hyła

politechnika krakowska,stowarzyszenie „domy z tej ziemi”architekci

D. Hyła — absolwentka Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej (1968 r.). W 1987 roku doktorat na Politechnice Krakowskiej.M. Hyła — absolwent Wydziału Architektury Po-litechniki Krakowskiej (1961 r.). Interesuje się bu-downictwem z gliny od czasów studiów. W la-tach 70-tych badał przedwojenne i powojen-ne budynki z gliny w Małopolsce, po czym wraz z Małżonką przystąpili do projektowania i reali-zacji nowej generacji budynków z gliny. Są au-torami wielu projektów i realizacji oraz kilku-dziesięciu artykułów zarówno w prasie facho-wej jak i wydawnictwach naukowych. Autorzy książki-poradnika „Domy z lekkiej gliny”.

Powojenne budownictwo z gliny w Polsce

jako sposób na uzupełnienie deficytu mate-

riałów budowlanych było popierane przez

państwo i wyposażone w znaczące prefe-

rencje. Pozostały z tego okresu doskonałe

realizacje.

Po długim okresie braku zainteresowania

tym sposobem budowania wraca ono, lecz

z innego powodu — jako wzorowy, ekolo-

giczny sposób budowania. Szkoda, że w pol-

skich realiach są to na razie tylko hobbistycz-

ne działania inwestorów o wysokim stopniu

świadomości ekologicznej.

Nasze projekty, realizacje i szkolenia sku-

tecznie torują drogę dla popularyzacji tego

sposobu budowania.

Budownictwo z gliny nowej generacji w warunkach polskich

39refleksja

MarcinMateuszKołakowski

Doktor nauk technicznych, architekt, dzienni-karz, pracownik naukowy na Uniwersytecie w Lincoln (Anglia). Studiował na Politechnice Śląskiej i Universität Hannover oraz w Bartlett School of Architecture ucl. Pracuje jako archi-tekt w Anglii, Polsce i Niemczech. W pracy dok-torskiej „Kulturowy i psychologiczny kontekst architektury low-lech” analizował nurty w eko-architekturze i budownictwie naturalnym pro-ponując łączenie metodologii oceny ekoarchi-tektury z psychoanalizą i krytyką społeczną. Ad-ministruje portalem www.archilove.pl

Nurt low-tech dowiódł, że może stać się for-

pocztą nowych rozwiązań technicznych i for-

malnych. Nurt ten odgrywał przez ostatnich

30 lat rolę mostu pomiędzy zielonymi ideolo-

giami a światem naukowym i przemysłem.

Jednak być może jeszcze ważniejsza rola

tego nurtu leży w sferze kulturowej. W kultu-

rze, którą Christopher Lasch nazywał narcy-

styczną, niektóre ruch low-tech mogą być wi-

dziane jako próba przełamania systemu war-

tości narcystyczno-technokratycznego spo-

łeczeństwa i stworzenia pozytywnej alterna-

tywy. Nurt low tech wiąże się z inną rolą ar-

chitektury — nie jako obiekt, lecz jako proces;

z alternatywnym podejściem do procesu bu-

dowania – nie specjalizacja, lecz kooperacja;

z innowacyjną formą eksploatacji architektu-

ry — cohousing.

Na nurt low-tech czyhają jednak zagroże-

nia zarówno zewnętrzne – instytucjonalne

i prawne, ale co gorsza wewnętrzne. Tenden-

cja twórców low-tech do zamykania się w wą-

skich grupach sceptycznie nastawionych do

środowisk naukowych i przemysłowych two-

rzy zagrożenia. Narcyzm high-tech, koegzy-

stować może narcyzmem low-tech. Taka sy-

tuacja może utrudniać popularyzację warto-

ściowych rozwiązań służących zrównoważo-

nemu rozwojowi architektury.

uniwersytet lincoln

architekt

Wyzwania nurtu lowtech

40

COHABITAT GATHERING

refleksja

AndrzejMłynarczyk

g.e.n.eco designer

Studiował rolnictwo, socjologię, wzornictwo na Akademii Gdańskiej. Ukończył też Alternative Design w Folkecenter Thy w Danii w zakresie permakultury, biologicznych oczyszczalni ście-ków, biobudownictwa, oraz pozyskiwania ener-gii odnawialnych. Brał udział w powstawaniu kilku projektów eko wspólnot w Europie. Jest członkiem Globalnej Sieci Ekowiosek.Osiedlił się na podlubelskiej wsi w alternatywnej, arty-stycznej enklawie „Dąbrówka”. Od kilkunastu lat prowadzi ogród permakultury.

W holistycznej percepcji świata zostaje znie-

siona relacja „części do całości”. Poprzez po-

zaracjonalne poznanie zaczynamy działać

z całości, z serca — nie dzieląc, nie ocenia-

jąc, nie kategoryzując. Świat staje się naszą

przyjazną wspólną domeną, gdzie nic i nikt

nie jest wyłączony. Wspieramy życie, rozwój,

wspólne działanie, uwalniamy się od lęku, po-

nieważ w poczuciu całości nie ma czemu się

przeciwstawiać, ani czego się bać. Sfera my-

śli i rozumu poddana nakazom serca znajdu-

je pozytywne drogi i harmonijne, kreatywne

rozwiązania dla radości i wspólnego dobra.

Zanika chciwość i zachłanność

— egocentryzm. Jeśli nasze ego jest iluzją, to

wszelkie wymyślone cele są nią również. Wi-

dząc to stajemy się spokojni i prości. Pozwa-

lamy, aby Natura, „Wielka Matka” zaspakajała

wszelkie nasze egzystencjalne potrzeby.

Nie eksploatujemy ziemi, przeciwnie — mo-

żemy przyczynić się do jej rozkwitu, zacząć

żyć w ogrodach zamiast w betonowych klat-

kach miejskich osiedli, które służą jako prze-

chowalnie schorowanych i sfrustrowanych

ludzi, niewolników racjonalnego, logicznego

systemu hierarchii i przemocy.

Strefa zero — jak postrzeganie rzeczywistości może zmienić świat, w którym żyjesz

41refleksja

RobertPalusiński

Robert Palusiński, prezes Fundacji Głębokiej Demokracji, facylitator, trener, coach, psycho-terapeuta wyszkolony w nurcie Psychologii Zo-rientowanej na Proces. Członek zespołu Akade-mii Psychologii Zorientowanej na Proces. W la-tach 1998—2002 studiował w Research Socie-ty for Process Oriented Psychology w Zurichu. Tłumacz i autor. Prowadzi szkolenia, facylituje grupy, spotkania, procesy podejmowania decy-zji, narady. Działania społeczne z grupami i oso-bami wykluczanymi i defaworyzowanymi.

W tradycyjnej demokracji, w wyniku głosowa-

nia „pozostaje” mniejszość, która „przegrywa”

głosowanie. Ta mniejszość kreuje jawną bądź

ukrytą opozycję. Alternatywne społeczno-

ści tworzone w latach 60 tych i 70 tych XX w.

starały się wykształcić taki sposób uzgadnia-

nia decyzji, który wyeliminowałby zjawisko

marginalizacji głosów mniejszości. Zazwy-

czaj była to bolesna i często nieskuteczna

droga prób i błędów. Jednak te doświadcze-

nia nie poszły na marne. Wypracowano kilka

metod, jakimi obecnie posługują się członko-

wie i członkinie setek wspólnot intencjonal-

nych oraz ekowiosek na całym świecie. Są to

np.: socjokracja, podejmowanie decyzji przez

consensus oraz głęboka demokracja.

Głęboka Demokracja jest podejściem

z powodzeniem stosowanym w ekowio-

sce Findhorn, jednej z najstarszych wspól-

not i ekowiosek istniejących na świecie. W ra-

mach Głębokiej Demokracji stwarza się prze-

strzeń, w której równie ważny jest każdy głos,

pogląd, postawa czy wartości.Opozycyjne

poglądy są włączane (inkluzja) i traktowane

jako potencjalna innowacja wpływająca ko-

rzystnie (jako ukryta wiedza) na całość reali-

zacji podejmowanej decyzji.

fundacja głębokiej demokracji

trener

Optymalne i zrównoważone (sustainable) sposoby podejmowania decyzji w społecznościach intencjonalnych i w ekowioskach.

COHABITAT GATHERING2011

creative manager: Paweł Sroczyński p.sroczynski@cohabitat.net

partnerzy: Agnieszka Orzechowskaagnieszka.orzechowska@undp.org

media: Wojciech Owczarzakwowczarzak@gmail.com

tłumaczenia: Martyna Płokarzpl.martyna@gmail.com

Mariusz Sarnicki sarnicki.lux1974@gmail.com

projekt graficzny i skład:Martyna Bargielmartynabargiel@gmail.com

wielkie podziękowania dla:Maciej Jagielak, Monika Sierakowska, Maciej Reimann, Łukasz Nowacki, Bartek Spławski

patronage:

partners:

organizers: GRUPA COHABITAT