Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
-
Upload
debkumar-lahiri -
Category
Documents
-
view
290 -
download
0
Transcript of Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
1/27
ছনগ উপষদ , চত র অধয় , দশম খণ । উপনকসল কমলয় লব অদ !"
#$দ।
(!% &লখ' অস( ) * । পন+ !কদশ অধয় &,গ ক+ -ন। ম-ষ .য়ক / 0 চন1পধয়
(2345 2675— ) !" ত8 + 9ধ শষ ম-ষ :দর নপধনয়+ (26;< 2667— )
উপনদশ ,রসধ অ ধ কন+ !% উপষনদ+ অর !" => ম ) ল অ"শ স- লখত -নল।
9রনম দশম অধনয়+ স+"শ !" পন+ ম ) ল অ"শ স- অর ? => লপ@ ক+ -নল।
&দক ম+ ল[email protected])
স+"শ ( CDখণ )
প+ম #$EFপ ,8 নক . GH অ &ক নম Iক ,য় ‘ ’ , , #মনদ+ মনধ .নধ
#$নধ Fনপ উপলব - , ত8+ Jয়ময়, কK ময় EFনপ+ ম 9* অ 9* ।
!% #$ !কদনক L+, অপ+*মB, MBয়, অসN , অস"OP #+ !ক% সনর 9*ময়,
য়Q*ময় RS+। % #মনদ+ মনধ মধম 9* -নয়‘ ’ , #মনদ+ 9* -নয় #ম+ -নয়নছ ‘ ’ ।
অপ+, অসBম, S9*, ম / ত -B 9*, #মনদ+ মনধ ন.নক স"ক চত কন+, ন.+ ম-মনক খণত কন+ ম-ষ ম-ষস + -নয়নছ ‘ ’ ‘ ’ , Sপ+চয় -+নয় T U -নয়নছ । !%
ম-ষস + &ক - কন+ #মনদ+নক ন.+ সনর % !ক কন+ নV !8+ য়Qন*+ W+‘ ’ ।
!8 + ম দ গ &ক ম / ত !8 + &রনক দ ) ন+ রনক । WতBয় X &রনক% ম / ত দশ -য় ( ম / নতY স
ম / ত Z গVত , %- % পশত ম / ত + &রনক &স ম / ত নত% ,য় &, !খন — ‘ ’
WতBয় দশ কন+--- ক[ উপষদ ; — ।2।22), WতBয়ত &রনক% Gয় -য়( WতBয় \ Gয়Zৎ
Gত --- / -দ+*ক উপষদ --2.7.; )। !% :*দয়B, অGয়দয়B দ গ , S9*, ,খ :* কন+ তখ ত : ত অ -নয় 9কশ প ‘ ’ । প+ম #$EFপ , , ত8 + :*ময় 9কশ
!% অ:য়। !% দ !% উপষনদ উপদP -নয়নছ। !% উপষনদ , #চ, .য় ত‘ ’
&, Eয়" !% দ গ &ক ত8+% &9+*য় অ+ ]য় -নয় উপনকসলনক উপনদশ দনয়ছনল‘ ’
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
2/27
!" #চ, সতকম উপনকসলনক !% দ+ &, 9^ ,প+ত গত ত 9দ
কন+ছনল।
ছনগ !" / -দ+*ক উপষদ !8 নক ম খ 9* !" দ _ `B &দB‘ ’ ‘ , ,8+ &রনক ম / ত দ ) ন+
রনক !% নল কন+নছ ’ । (‘ স !ষ &দত দ ম দ ) +" -স ম / তY / -দ+*ক…’
উপষদ --2। 6।)
উপনকসল = উপ + &কসল।&কসল !" &কশল শa' !ক% অনর 9নয়গ ক+ -য়। &কসল
শa' ক b ধত &রনক !" &কশল শa' ক c ধত &রনক -নয়নছ। ক b !" ক c !% দ %'
ধত + অর !ক%।
ক c ধত + অর # / ত ক+, # / ত কন+ &dনক &eল। !% &dনক &eনল # / ত কন+ +T &, কন+ তনক &কশ ল -য়। অ #সB -নয়‘ ’ , 9ন*+ W+ # / ত কন+ #মনদ+ +T ক+নছ।
ক শ ---- অ+ #স । অ অfB -নয় &দগ*নক নয় #নস !" &স% &দগ*? ক নশ
#সB -। 9* অ #মনদ+ #gয় !" কনK + &দB !" %-% ক শস।
9* অ+ W+% #ম+ সকল কK ক+, ত% % কনK + &কhশলত।
উপনকশল / উপনকসল----- অ 9ন* #সB -নয় , কK &কhশল লব কন+ ত উপনকশল। 9সNতY উনiখ &, গBতয় gBক / 0 নলনছ &,গY কK স &কhশলZ‘ ।
#চ, .য় ,খ ত8+ EমB সতকমনক অ ন+ধ কন+ছনল উপনকসলনক উপনদশ &দ+
. , তখ নলছনল &, ক শলত+ সনর উপনকসল অ+ প+চ, কন+নছ ‘ ’ । &স% !ক%
Gন অ+ উপনকসনল+ ষনয় ক শল শa' -+ কন+নছ।‘ ’
(9সNত উনiখ &, (2)‘ ক স শa'+ অর #স !"’
(; ) ক শ jস স গkময়।“Vetivert was kow i aciet !dia as sacred kusha grass. "he
strogl# aromatic roots o$ the vetivert %lat %roduce a e&otic
vailla/amber-like $ragrace. ! 'eorgia ad earl# Victoria
times, the ‘essece o$ vetivert was used to scet hadkerchie$s,
es%eciall# amogst the wives o$ retired !dia merchats ad
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
3/27
ocials. * $amous th cetur# %er$ume, ousselie des !des,
took its ames $rom musli which was sceted with vetivert. Tত
প / রB -নল তl !" গk -নল তm:। প / রB -নল #স ।)
উপনকসল, কমনল+ প : কমলয় নল প+চত । অ+ ত8নক 9ন*+ CDn অর 9*%ৎ
&, ধ ত -নয় স -নয়নছ ত নলছনল !" &স% 9সনN কZ !" খZ মক প+ম‘ ’ ‘ ’
#$EFনপ+ দ % ম-ম+ কর নলছনল ।
কZ---- ,+ &রনক কম 9কশ পনV । 9* &রনক সকল কম 9কশ পনV । 9ন*+
কমময়ত -ন+ কল !" অoন+ কম+ #কন+ 9কশত -নV । ক &রনক ম প, o &,
* সকল ত pশ * । 9ন*+ 9- pশ !" !+ ম য় ,+ W+ 9ন*+ মধ দনয়, 9ন*+
মধনম, স% স+ সনর , >।
খZ--- #কশ। স দq ,8 নত !ক -নয় রনক ত8+ ম #কশ। #কনশ &ক নশষ দq &%।
দq সকল 9ন*+% দq 9*ত। সকল 9কনশ+ &, 9রমক G ) ম ত -নল #কশ। ত%
#কশ তনl+ তm: -নল শa । , কছ 9কশ পয় ত+ !ক' স"X ম রকন ‘ ’
ত+ সrনk !ক' শa রকন। !ক' শa -নল &চত &নধ+ !ক' ম !" ত &, Gন
&, দq দনয় অ G ) ত -য় ত+ ম দq !" &স% অ G ) ত Jয়+ ম sত ‘ ’ ‘ ’। ত% উপষনদ ল #নছ &, ম খ9* ,খ &g: &ক ম / ত + প+পন+ নয় , তখ &স% &g:‘ ’
ম / ত নক অতJম কন+ দq সকল -নয় +. কন+।‘ ’ ( #মনদ+ শ+Bন+? কন+ সনর দনক+
(balace- দনক+ সমত+ !ক' সrk #নছ ।)
!% উপষনদ #$ 9ন*+ CDn, 9ন*+ অ+ ত সকল !" স -নয়? , কছ
- &স% #$+ ( ,8 + #য়ত t+ 9*) কর ল -নয়নছ।
ছনগ উপষ ৎ , চত র অধয় দশম খণ ।
7/2u/2
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
4/27
উপনকসনল - \ কমলয়Y সতকনম .নল CDচ, ম স তস - Wদশষ *Bv প+চচ+
স - wনoসY সমx য়"t" - \w সমx য়ত ।।
উপনকসলY ( উপনকসল) - \ কমলয়Y ( কমনল+ অয় প :) সতকনম .নল
( .ল+ প : সতকনম+ কনছ ) CDচ, Z ( CDচ+B -নয়) উস ( স কন+ছনল ) তস
( ত8 -+ সতকনম+) - Wদশ ( Wদশ ন+) ষ * ( স+ৎ ) অBv( অনদ+) প+চচ+
(প+চ, কন+ছনল ) স ( সY &স – / সতকম) - w অv ( অ ) অনoসY( অনoসনদ+ /
শষনদ+) সমx য়Z ( সমx ক+নল ), সY( ত / সতকম) তZ( তনক / উপনকসলনক ) -
w ! সমx য়ত ( সমx ক+নল )।।
কমনল+ অয় প : উপনকসল, .ল+ প : সতকনম+ কনছ CDচ+B -নয় স কন+ছনল Wদশ ন+ স+ ত8 -+ৎ ( সতকনম+) অনদ+ প+চ, কন+ছনল &স
( সতকম) অ অনoসনদ+ ( শষনদ+) সমx ক+নল ত উপনকসলনক সমx
ক+নল ।।
=>।
উপনকসল ( উপনকশল)--- অ 9ন* #সB -নয় , কK &কhশল লব কন+ ।
কমল !" কমল--- কZ কম কমBয়ত ,8 নদ+ লT*। কমল কমল+ ধK -নল
&কমলত।
(প / রBনক কমলস নল অG-ত ক+ -য়।)
9ন*+ কম কমনক , ন.+ উ পx+ !" .B 9ন-+ ক+* নল .ন তৎ
কমলয়। অয় = গত অন-+:ময় ( দ - +:ময়), উদয় অtময় গত।
সতকম .ল--- .ল+ প : সতকম। সতকনম+ ম+ ম .ল। !8 নদ+ প+চয়
মত / ক+ স ) ন: -য়। ত% !% ম-ষ + ম সতকম .ল। !8 + মত / ক &গন:+ CD*।
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
5/27
সতকম--- সত %নম কমY ( উপষদ )--- , ত8 + সমt কমনক সনত+ 9কশ নল দশ
ক+নছ। মFনপ সত" 9*y অম / তZ---- ম ? Fপ সত !" 9* অম / ত ( / -দ+*ক
উপষদ।)
.ল----- শa, pশ , Fপ, +স , গনk+ ম: দনয় চmয়B #মনদ+ গ[ কন+ নল !8 + ম
মত। !8 + &রনক ল শ> .ত -নV নল !+ ম .ল‘ ’ ‘ ’ ‘ 0। ,+ ল সzয় কন+
ত+ 0 লক 0 0 লক0। #+ &, প { দনয় !% ম+ প ) . -য়‘ ’ , ত8+ &পষন*+ EBক / তনত ‘ ’ ,
&স% e নল+ ম 0 .0।
সমx ---- .m &রনক ম / ত !" ম / ত &রনক .m !% &, #x ত &, .m ম / ত -B
#$EFপনক &ক| কন+ -নV , &স% #$EFপনক .নল 9ক / ত সমx -য়। সY ( ত / সতকম) তZ ( তনক / উপনকসলনক ) - w ! সমx য়ত ( সমx ক+নল
)-----“ সতকম ত8 নক সমx ক+নল } , !+ অর সমx #$X লব -নল% -য়,
WতBয় ক=+ W+ -য় , স+ #$EFপ ত &স% সতকনম+? #$ !" ত%
সতকনম+ ~= #চ, । &স% #$% স%নক সমx ক+ ত8+ য়Qন*% সমx
-য়। !% . •সতকম ত8 নক সমx ক+নল } !% কর+ !ক' ত প, -নল #$+ৎ
W+% সমx -য়।
অনoসY( অনoসনদ+ / শষনদ+) অনoস ---- অv 9* &,খন মx -নয়নছ
ম+*শBল -নয়নছ , ত ত ‘ ’ প ল 9ন*+ স+ &,খন সBমত -নয় &গনছ &স% L মx
অo। &স% মx ম+*শBলত+ &রনক উ Jমন*+ . #ম+ ~=নক অলr ক+ নলৎ
#মনদ+ ম অনoস ‘ ’ #+ মx দশ চনল &গনল অনoস য়‘ ’ ।
!খন উনiখন,গ &, উপনকসলনক 9তT Gন অনoস নল সনrধ ক+ -য় ‘ ’ । Wদশ ( Wদশ ন+) ষ * ( স+ৎ ) অBv( অনদ+) প+চচ+ (প+চ, কন+ছনল )----
Wদশ ---- W(; ) + দশ (2u)--- দশ দশ অa ম: X সBম@ য় &, !ক' দশ অL
&পনয়নছ , &স ,দ ,দ ত+ দশনক , উ পx উ সৎ ৎ (2) !" (; ) লনয়+ সনর , > কন+ &দনখ
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
6/27
&দখনত ,€শBল -য় তখ ত Wদশ স+ অ+ প+চ, ক+‘ ৎ ’ । %নল &, কল, ত দশ‘
স+ , দশ 9ধ ৎ ’ ‘ ’ , দশ+ ন‚ &স% দনক 9* কল মনx + দনক #+ গত &য় ।
&স% . ম: দশ ছ+ &, 9*+ প+চ, কন+ ত+ দশনo ম / ত +% অ G ) ত -য়।‘ ’
7/2u/;
ত" .নয়চ তন^ CDচ+B ক শলমBv প+চচ+Bm nয়Y প+9নচv 9 -w %ত তyw
-ন9yচ 9স" চনJ।
তZ ( তনক ) .য় ( .য়) উচ ( লনল ) ত^Y ( ত^ ) CDচ+B ( CDচ+B)
ক শলZ( ক শলত+ সনর ) অBv ( অনদ+) প+চচ+Bৎ (প+চ, কন+নছ ) ম ( ) n
(&তমনক ) অয়Y ( অ+) প+ (9তক ) ল) 9নচv ( চ নল)
9 - ( নল) অyw (?নক ) %ত তyw ( তনক ) - অন9চ! ( নল% ) 9স" (9নস )
চনJ ( চ+ ক+নল / চনল &গনল )।
ত8নক ( সতকমনক ) .য় লনল , ‘ ত^ CDচ+B ক শলত+ সনর অনদ+ প+চ, কন+নছ।
&তমনক অ+ 9তক ) ল কছ নল নল ?নক ’। তনক ( উপনকসলনক ) কছ নল%
( সতকম) 9নস চ+ ক+নল ( চনল &গনল )।
=> ।
.য়--- . ( .ত .m)+ য় (গত Jম*ময়B)--- ,8 + Jম* গত &রনক স% .ত
-নV।
ত^ --- অ 9ন*+ W+ , ত^।
CDচ+B , CনD চ+* কন+ , CনD চ+* ক+নত ,€শBল— ।
CD / ƒ ধত স(H— । / ƒ অনর ধ ত -?য়।প+ম #$EFপ &চত ন.নক স„ #কন+
ধ ক+নছ নল ত8+ ম CD।
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
7/27
ক শলZ( ক শলত+ সনর ) অBv ( অনদ+) প+চচ+Bৎ (প+চ, কন+নছ )--- ক শলত+ সনর
9*নদ+ প+চ, কন+নছ।
অ , স+ অনf &, &ক Jয়+ অনf Lত — , অর ,8 + W+ স কছ 9কশ পয় ৎ
jন'।
অ --- অfZ য়ত --- , অfx B -নয় স%নক নয় ,। 9* স+ অনf, 9* স+
ম ) নল। স„ 9কশ 9ন*+ &রনক । , 9রম 9কশ , ,8 + 9কনশ স% 9কশত -য়, ,
সকলনক 9*ময় কন+ Jয়শBল কন+নছ , ত অ , ত 9*।
#চ, .য় সতকমনক উপনদশ দনত লনল , !+ !ক' অর #চ, সতকনম+ মনধ
, চmয়B শ> , , X EFপ ত% সতকমনক &9+* দনয়ছনল উপনকসলনক উপনদশ দনত।
তyw ( তনক ) - অন9চ ! ( নল% ) 9স" (9নস ) চনJ ( চ+ ক+নল / চনল
&গনল )।
9স ---&, খন 9ক / P Gন স ক+ ,য়। সতকম 9নস &গনল !+ অর দ % 9ক+ -নত
পন+Y(2) সতকম 9নস &গনল
(; ) সতকম ত8+ &, 9ক / P EFপ #$EFপ ত8 নত% Lত -নল স ক+নল।
7/2u/< । স - ধশত " । তমচ, .নয়চ CDচ+Hশ ক" …সBত । স &-চ
- %নম†wv প =নষ কম তয় ধGY 9তপ ) ন* †w শষমBত।।
সY (&স / উপনকসল) - ধZ ( ধশতY) অশত "( অ-+ অL) দন‡ (ধ+* কন+ছনল ) । তZ ( তনক ) #চ, ( #চন, +) .য় ( .য়/ˆB) উচ ( লনল ) CDচ+v
( CDচ+B) অশv (খ?) কZ (&ক ) অ…স (খনV ) %ত । স (&স / উপনকসল) -
উচ ( লনল ) -Y ( ‰ ) %নমY(!% ) অwv প =নষ (প =নষ Lত ) কমY ( কম সকল)
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
8/27
( ) অতয় ( #ধপত ক+নছ ) ধGY ( ধসকল) 9তপ ) * Y (প+প ) * ) অw ( -% )
( ) অশষম (খ) %ত।।
&স ( উপনকসল) ধ &-ত অ-+ অL ধ+* কন+ছনল অ-+B -নয় ছনল । ত8 নক
#চন, + .য় (ˆB) লনল •CDচ+B খ? &ক খনV 1 ত ( উপনকসল) লনল ,
“!% প =নষ Lত ‰ কম সকল Gন #ধপত ক+নছ ধসকনল+ W+ প+প ) *
-নয়ছ খ }।
=> ।
#চ, --- #চ+ন*+ W+ , য়Q* কন+। #চ, .য়--- #চন, + শ> ,8+ 9কশ —
গত% #চন, + #চ+ । ( #চ+ = # + চ+ 2প 3--- চ+ গত+ &, #ক+)
-Y ( ‰ ) %নমY(!% ) অwv প =নষ (প =নষ Lত ) কমY ( কম সকল) ( ) অতয়
( #ধপত ক+নছ ) ধGY ( ধসকল) 9তপ ) * Y (প+প ) * ) অw ( -% ) ----- ‘ কমময়Y !
অয়Z প =ষY’ ( / -দ+*ক উপষ ৎ---7।7।---!% প =ষ কমময়। )
প =ষ ---প (প _) + =Š--- , প Y প Y =P কমময় - ।
প =ষ ---প = ( ‰ ) + ষ (খণ)--- , ন.নক খণত কন+ ‰ - ।
উপনকসল ন.নক কম+ W+ ‰ Fনপ খণত T+ত &দনখ লনল ----!% প =নষ Lত
‰ কম সকল Gন #ধপত ক+নছ ধ সকনল+ W+ #ম প+প ) * ।
ক‹ !% ‰ -?য় T+ন*+ !ক' অ Fপ #নছ। #$EFপ 9* -নয় ‰ - , T+ত -
!" T+ত -নয়? TB* - । ত% #$নক অT+ ল -য়।
!% &চত কমময় নল% ‰ - । #+ ত% #ম+ সকনল কমময়। #ম+? 9ত কময় ‰ -V । -ন+ , কল, অoন+ ত% কম, !" !+ W+% .B 9-ত -নV । 9*% 9-ত
-নV ! &দখনত &পনল .B ম / ত নত ল ̂ -য় । !8 নক &দনখ &, কম ক+ JBয়শBল
-?য় কK ক+, ত+ W+ #ম+ কল গতনত Tয় -%।
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
9/27
কমY ( কম সকল) ( ) অতয় ( #ধপত ক+নছ )---- কম সকনল+ #ধপত
ক+ !" কনল+ #ধপত !ক%। #$ ,8 নক . নল &ধ ক+ছ ত 9* 9*%
#মনদ+ মনধ কম ( কম) !" কনK + #কন+ 9কশ পনV !" #মনদ+নক য়Q*
ক+নছ। !8+ #ধপত , #$ Eয়" EFনপ+ #ধপত &দখনল EধBত লG -য়, ম / ত
রনক । #$+ য়:* &দখনল WতBয় &ধ দ ) + -য়, ম / ত নক? #$9কশ নল দশ -য়।
ধ --- ( GHত) + #ধ (ft)--- GHত+ W+ ft। । WতBয়ত WতBয় Xন+
W+ ft।
শa, pশ , Fপ, +স , গনk+ #কন+ 9* অ+ত #মনদ+ Œত ক+নছ । , #$
#$EFপ, ,8 নক স% . নল &ধ ক+নছ ‘ ’ , ত8+ Jয়শBল &দময় EFনপ+ ম 9*। #মনদ+ মনধ % &ধJয় !" .নধ EFপ। -ন++ S !% 9ন*+% 9কশ !"
9ন*% ধ / ত । !% #$ !" ত8+ &দ 9*নক &দখ% WতBয় দশ !" ধft
-?য়।
তZ ( তনক ) #চ, ( #চন, +) .য় ( .য়/ˆB) উচ ( লনল ) CDচ+v ( CDচ+B) অশv
(খ?) কZ (&ক ) অ…স (খনV )-----!+ অর , ‘9*নত &ক #‰ত দV
#ম+ , খ% , . . ত !% 9ন*নত% নদ ক+ ত !% 9ন*% #‰ত -য়9ন*+ ত / ^নত% #ম+ ত / ^ -% , #ম+ প P -% ।
9*নক &দনখ &, কK ক+ শa, pশ , Fপ, +স , গkময় -?য় ত পপ-B অর ৎ ম / ত
ধ+ ক+* -য় ।
7/2u/7
অর -য়Y সম দন+ তন^ CDচ+B ক শল" Y প, চ+B@oyw 9Cনমত তyw &-চ Y 9ন* CD ক" CD খ" CনDত ।।
অর ( অo+) - অয়Y ( অ+) সম দন+( সমক Fনপ নল উ[নল ) তন^ ( ত^ ) CDচ+B
( CDচ+B) ক শল" (&কhশলত+ সনর ) Y ( #মনদ+) প+- অচ+Bৎ (প+চ, কন+নছ ) -o
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
10/27
( #-) অyw (?নক ) 9CমY (9ক / P ক লন) %ত তyw ( তনক ) - উচ Y ( নলছনল )
9*Y (9*) CD ( CD ) ক" ( কZ ) CD ( CD ) খ" (খZ) CD ( CD ) %ত ।।
অo+ অ+ সমক Fনপ নল উ[নল ত^ CDচ+B &কhশলত+ সনর #মনদ+ প+চ,
কন+নছ #- ?নক 9ক / P ক লন তনক নলছনল 9* CD , কZ CD , খZ CD
%ত ।
=>।
অর ( অo+) - অয়Y ( অ+) সম দন+( সমক Fনপ নল উ[নল )---9* , স+ ~=,
ত উপনকশনল+ মনধ .fত -নয় নল উ[নল।
9ন*+ শ> -নল q ( #চ, .য়) 9*নক !ক' #য়ত দনয়, #ক+ দনয় WতBয় কন+
.ত কন+ !% q । 9ত' স / P, !% &চত+ !ক' ক #য়ত। নক+ &রনক .ত
নল ক।
9* অ ত 9কন+ সমf Sনক য়Q* ক+নছ , ত% ‰চ ( অয়Y অ+— ) 9নয়গ
ক+ -নয়নছ।
( সতকম 9নস গনয় ছনল ত সত #চ, .য় &চনয়ছনল &, উপনকসল উপদP -!" %-? সত #$EFপ ~=, #$শ>+ W+ Jয়শBল -নয় 9* -নয় উপনকসলনক
উপনদশ দনয়ছনল %-? সত।)
7/2u/5 স &-চ .ম-" , 9ন* CD কz ত খz .মBত ৎ । &ত &-চ , W ক"
তনদ খ" ,নদ খ" তনদ কমত 9*" চ -yw তদকশ" &চচ Y।।
সY (&স / উপনকসল) - উচ( লনল ) .ম ( . ) অ-Z( #ম) ,ৎ
(&, ) 9*Y CD(9*% CD ), কZ চ ( কZ নক ) ত খZ চ (!" খZ নক ) ( ) .ম( . ) %ত। &ত ( ত8+)
- উচ Y ( লনল ) , ৎ ( ,% ) কZ ( কZ) ত !ৎ ( ত% ) খZ (খZ) , !ৎ ( ,% ) খZ
(খZ) ত !ৎ ( ত% ) কZ ( কZ) %ত 9*" চ (9* !") - অyw (?নক / উপনকসলনক )
ত ৎ( ত-) #কশ" চ ( #কশ ) উচ Y ( উপনদশ দনয়ছনল )।।
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
11/27
ত ( উপনকসল) লনল #ম . &, 9*% CD ‘ কZ নক !" খZ নক . । ত8+
লনল , কZ ত% খZ, , খZ ত% কZ । ?নক ( উপনকসলনক ) ‘9* !" #কশ !%’
উপনদশ দনয়ছনল।
=> ।
9*Y CD (9*% CD )----9*% CD 9*% / -xম !" ধ ময়।
ক" / কZ ,8+ #য়ত t+ কম ত কZ– ‘ ’ ‘ ’।
ক &রনক ম প, o ,ত * ত+ ম pশ * ‘ ’। 9ন*+ &, 9- ত+ ম pশ য় । -ন+‘ ’
9* 9-ত -নV !% &দনখ !8নক য় ল -য়‘ ’ , #+ অoন+ 9-ত -নV !% &দনখ !8 নক
#য় ল -য়‘ ’ । 9* য় Fনপ ধ ত -নয় S G ) নক য় কন+নছ , য় Fপ স ) ন:+ W+
য় + W+ স%নক স+ সনর , > কন+ &+নখনছ। 9ন*+ !% নশষ Jয় &দন+ ম
,. ন দ &, &দন+ W+ স% স+ সনর , > ‘ ’ ।( ,. ন নদ+ 9রম মনQ ‘ য় &ক সনrধ’
ক+ -নয়নছ।)
9ন*+ !% t+ &ক &দনখ ল -ল কZ CD ‘ ’ । কনম+ ( কনল+) W+% 9* স -নয়নছ। ,
অoন+ কম, -ন+ ত% কল।
খZ- 9* , কছ 9কশ কন+ , তনক 9কশ কন+ #নP কন+। !+ ম খ ‘ ’
#কশ ’----9কশ &ক #নP ক+, #P ক+। ( ,দ চK দকশ" &Pয়ষo মY। তদ
&দমXয় দ Yখসনo Gষত।।---&,ম চনম + W+ ম &Pত , &তম #কনশ+ W+
&Pত !% Gন ,খ &স% &দতনক (9*নক ) .ন , তখ দ Yখ দ ) + -য় দ Yখ --- দ ( দ ) +) + খ
( #কশ )--- #কশ ,খ দ ) ন+ রনক , স"ক চত রনক ।---&SতSত+ উপষ ৎ--Ž।;u)
!% &, #নP #কশ , ! 9ন*+% #নP !" ( অo+) #কশ প+ম স খময়। !%
#কনশ+ pশ &পনল স খ অ G -য়। স খ = স ( স লG ) + খ ( #কশ )।
#+ #কনশ+ W+% -Y -+ স / P -নয়নছ । &, অa #ম+ t+ ত #ম+ #কশ ,
অo+কশ । স / Pনত &, প /রক প /রক সx অtn &দখ ,য় ত -নয়নছ !% #কনশ+ W+, !%
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
12/27
e8 নক+ W+‘ ’ । দ % !+ মনধ &, ধ , ,নক দ ) +নn+ W+ মপ -য় ত #কশ । #ম+
#$X-B নল -ন++ #কশ &ক শ ) e8ক নল উপ@ ক+, #$শ> নল অ G
ক+ ।
উপষনদ ষ+ নলনছ &, !% অo+ !" -+কশ !ক%।
স% !% #কনশ+ W+ ধ / ত ( অGকষ *), #ক / P ( চ rক শ> , চ r ), 9কশত ( #নলক ?
দ ত )।
#কশ ( q) ? 9*
#$EFপ , Eয়"9কশ ত স / P &ত q ? 9* !% দ % -নয় 9কশ প। &স% q ?
9ন*+ মর ন স% স / P -নয়নছ। (9*নক !ক' #য়ত দনয়, #ক+ দনয় WতBয় কন+ .ত
কন+ !% q । 9ত' স / P !% &চত+ !ক' ক #য়ত । নক+ &রনক .ত নল
ক। ত% 9* &রনক , কছ .ত -য় তনক !ক' নক+ W+ ল ,য় ত+ !ক' ম
-য় #+ !ক' #য়ত Fপ -য়। ত% ষ নলনছ , ‘9ন* অম / ত" মFনপ সত"।
তGময়" 9*‘HY’ ( / -দ+*ক উপষ ৎ---2 ।Ž ।
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
13/27
অর \-" গ- পনত† শশস প / র+Hমদত %ত , !ষ #দনত প =নষ দ / শনত &স†-w
স !-মwBত।।
অর ( অo+) - !" (!নক ) গ- পতY (গ / -পত অ ) অ শশস ( অ শস ক+নল )
প / র(প / রB) অY ( অ ) অHZ( অH) #দত ( #দত ) %ত ,Y ( ,) !ষY (!% )
#দনত ( #দত ) প =নষ (প =ষ ) দ / শনত ( দ / P -য়) সY (&স% ) অ-Z ( #ম) অw ( -% )
সY(&স ) !(!% ) অ-Z ( #ম) অw ( -% ) %ত ।।
অo+ !নক গ / -পত অ অ শস ক+নল প / রB অ অH #দত --- &, প =ষ !%
#দনত দ / P -য় &স #ম -% , &স #ম% -%।
=> ।
গ / -পত অ। গ / - ----&, , &, Gন &চতয় গ / -Bত । , #মনদ+ X &চত, ,
#$EFপ অWতBয় #দত , ত &, #মনদ+ ধ+* f- কন+নছ ত% লT কন+ !8 নক
গ / -পত ল -নয়নছ। &চত #দত !" f- সকল -নয় #মনদ+ &ক f- কন+নছ। ত%
#ম+ গ / -L , fন- স ক+ !" #দত ? f-সকল #মনদ+ উপ+ #ধপত ক+নছ।
গ / -পত অ+ ত t+ ।প / রB। প / রB গ / -পত+ !ক' ত । প /রক প /রক Lত দনয় , #মনদ+ ধ+* কন+নছ ,
ত প / রB। প /রক প /রক শ+B+ #য়তন #ম+ অtn &ধ ক+ছ। স+ স #লদ,
স স #লদ !" স% !8 + W+ ধ / ত নল % স k+।
অ। অ গ / -পত+ !ক' ত । 9* অনক , &চ-+ &দ , ম Fপময় কন+ ত
#$শ> 9ন*+ শ> q । নক+ W+ 9কশত , ত ক। ত% সকল কছ , স / P
-নয়নছ ত+ ক নম+ W+ অG-ত -য়।
স%নক % ম Fপময় কন+নছ , !ক' #ক+ দনয়নছ #+ ম দনয়নছ। !% &, স
দনয় #Vদ ক+ !' 9* !" ত8+ শ> নক+ ধK । ত% 9* স গন*+ &ত। ,+ স
&দ , শ+B+ দনয় অtnময় কন+ ত8 + স ।
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
14/27
শ+Bন++ মনধ ত% 9* দ / P - , প / রB+ মনধ ত% অ দ / P -।
( মo। +মচন|+ .m -নয়ছল ,XG ) ম+ অ &রনক । +নম+ শ> সBত 9রনম অনত !"
পন+ প / রBনত 9নশ কন+ছনল । +ম &কসল +ন.+ +. ছনল !" ত8+ ম+ ম ছল‘ ’
&কhশল।‘ )
অH।
অH = অv (9*) + ( য়ত )--- , 9*নক স+ মনধ নয় #নস ।
অH = অ“ ( অদ GT* ক+)+ ( য়)--- অদন+ W+ , দত -। , সকলনক
অদ GT* কন+ !" ,8 নক স% অদ GT* কন+।
9*% অH। শa, pশ , Fপ, +স , গনk+ #কন+ 9* #মনদ+ &পষ* ক+নছ। , &পষ*
কন+ ত অH। !8 নক #ম+ #$সKত কন+, ন.+ মনধ নয় প P -V। !% প P+ অ
ম অG ) দয় অর #$Xন+ উদয়‘ ’ ৎ । !% Gন #ম+ ম-9ন*+ সনর প+ম
#$EFনপ+ সনর ধBন+ ধBন+ !কBG ) ত -% #$EFপ #মনদ+ #$সKত কন+
ন.নত মলনয় & । #ম+ অH 9*নক &Gগ কন+ ত8 নক ন.নত প% !" প P -% 9*
অH #মনদ+নক #$. &.ন &Gগ কন+ ন.নত e+নয় নV ।
প / রB+ মনধ অ , শ+Bন++ মনধ 9*। #+ !% #য়ত , > &, 9* ত+ ম ) নল অH।
#দত । (2) অদত অWতBয়ত !" অদন+ &, &ক| (; ) অদতn অWতBয়ত !"
অদ ,8+ ধK ।
#দত &রনক ম ( স"X) Fপময় S .ত -নয়নছ ত -নল অ !" প / রB। #+ !%
স / Pনক % অH -নয় পল !" য়Q* ক+নছ । !% . #দনত গ / -পত Lত !" % !% ম Fপময় নS+ ম ) নল। #মনদ+ গ / ন-+ পত।#মনদ+ স"”+ সকল !8 + #ধপনত
Jয়শBল -য়। ত% % পত পত / নলক। স"”+ সকল &, Gন Jয়শBল -য়, &স% Gন
#মনদ+ গ / - ম * -য়। পত / নলনক+ &, ধ+ ত+ ম "শ । !ক !ক' "শ !ক !ক ধ+ন+
স"”ন++ W+ দ P -য়। ‰ .B ধন+ &, স"”+ #মনদ+ -নয়নছ , &স% সকল স"”ন++
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
15/27
কতক~ল !% .Bন 9Gত -নয়নছ । &,ম &,ম স"”+, &তম &তম গ / - । &,
স"”+~ল 9Gত -নয় Jয়শBল -নয়নছ &স%~লনক সমPগত Gন #মনদ+ EG ল
-য়।
7/22/; স , !তনম" W পনt†প-নত পপক / ত" &লকB Gত স ময় ন+ত &. .Bত
স+প =ষY TBয়o উপ য়" ত" G –নম†w"— &লনক†ম ˜"— , !তনম" W পনt।
সY(&স ) ,Y(&, ) !তZ (!নক ) !Z (!% Gন) Wv(&.ন ) উপনt( উপস কন+)
অপ-নত ( - শ কন+) পপক / ত" (পপ কK নক ) &লকB Gত (&লক সকলনক .য়
কন+ লG কন+ ) স„ Z ( সকল) #য় Y( #য় ) !ত (9^ -য়) &.q ( চ+ কল) .Bত
( .Bত রনক ) অস ( !+) অ+ ( অধt )প =ষY (প =ষ গ*) TBয়o ( Tয় -য়) উপ( উপ) য়"( #ম+) তZ ( তনক ) G –মY (&Gগ ক+) অwv চ &লনক (!% &লনক )
অম wv চ (!" ™ &লনক ) ,Y (&, ) !তZ (!নক ) !Z (!% Gন) Wv (&,ন ) উপনt
( উপস কন+)।
&স &, !নক (!% CDনক ) !% Gন &.ন উপস কন+, &স - শ কন+ পপ কK নক ,
&লক সকলনক .য় কন+ লG কন+, সকল #য় 9^ -য় ( অর 9ন*+ সকল 9- ৎ
pনশ + &G> -য়), চ+ কল .Bত রনক ( অšতর ম / ত অo দশ কন+ৎ ) !+ অধtপ =ষ গ* Tয় -য় ( অর #য় .Bন+ প ) * ত &Gগ কন+ৎ ), #ম+ ( অ+) তনক
উপনGগ ক+ !% &লনক !" ™ &লনক &, !নক !% Gন &,ন উপস কন+।
=> ।
পপ---প + #প---প &ক #^ -?য়। প &রনক ম প, o &, * সকল ত+ pশ ন* +‘ ’ ‘ ’
&শষ অoম চ+ম গ । !% * ~ল (প, e ... ম) ?› !" অধন++ pশ নয় শaত -য়।!% &, ?› ? অধ+ দ ? G ) !+ সKলন শa শaত -য় !" ত &দখনয় &দয় Eগ % মx
-নV। ক‹ Eগ 9কশময় &চতনক &দনখ &, মx -?য়, ম ) x -?য়, ত ম / ত + pশ নয়
#নস । WতBয় X &রনক ম / ত দশ -য়। ম / ত % পপ। ন.+ &রনক #লদ নল &দখ%
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
16/27
পপ । ত% প‘ ’ ‘ + #প’ = পপ। #+ Eগ ‚ নক &দখনল ত প ) ‘ ’ 4 প+ 4 প ) ত ,
প:।
‘প + ’ = প ) প: ক+। !% প pশ ‘ ’ , ন.+% #$+% pশ
( সন„ pশ Y ম / নত5 #$Y--- সকল pশ pশ * % ম / ত + #$. EFপ--- ছনগ
;— । ;; ।।
অœ-, --- অ + #-, ----- , #-, ত ,8 নক অ গম কন+। অH , 9*, ত
#মনদ+ মনধ #‰ত -নয়, #মনদ+ W+ GTত -নয় #মনদ+ প P -নয়, #মনদ+ মনধ 9* Fনপ দB^ -। 9* অHনক নয় #নস !" #মনদ+নক প P কন+। অH 9*নক অ গম
কন+ নল, 9*+ ম ‘ অœ-, পচ ’।
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
17/27
পচ !" পz শa দ ' পž ধত &রনক -নয়নছ ‘ ’ । পž অনর -.ম ক+ন ক+। 9* অনH+
#কন+ #মনদ+ সনর মনশ গনয়, #মনদ+ সনর !কBG ) ত -নয় #মনদ+ প P -নয়, .B -নয়,
অtn -নয় দB^ -নV। !% . 9ন*+ !ক' স"খ পz । পz 9* #মনদ+নক পz‘ ’
%|য়ময় কন+ 9দB^ কন+।
অœ-, -পচ - অ+ ত t+ ।
অপY--- অ।
অ # .ল #^ , অœ-, -পচ - অ+ !ক' ত । #ম+ স% 9ন*+ !ক !ক'
#^ (achievemet)। #ম+ &কম কন+ 9ন* ধ / ত রক, #মনদ+ &Gগ' &কম
-ন, .B' &কম -ন ত !% #^+ W+ দ P -য়। ত% !% ধ / ত শ>+ ম ) নল, !%ধ+:B প / রB+ ম ) নল +নয়নছ !% .ল অ। &,ম #^ &স% 9ক+ প+*ম, &স% 9ক+
গ[ Lত ।
দশY--- দq সম ) - ।
ক+ ক ধ+ন+ #^ -ন, &ক &কম অ .ল প ক+ন‘ ’ , ত &,খন ,8 নদ+ অধBন
ধ +ত -য় দ P -য়‘ ’ , ত8 নদ+ ম দq‘ ’। 9* ,খ &ক কছ নক স / P কন+ , ত+ ম ) নল9* Eয়" রনক !" স / P+ &স% নশষ দক' 9কশ পয়। স দq ময় নল 9ন*+ দq স"খ
-নল দশ &, স"খত+ &রনক দশ !ক' অL Lত +চ -য়‘ ’ ‘ ’ । #+ 9ন*%
দq সকল মলনয় ,য় নল &ক দশ+ সম^ -নল ত+ ম দশo‘ ’।
T:।
T:---- ( য়, মনত) + T:2 T ( T+* ম / ত ) + : ( :* ক+)3।
ন.+ &রনক সকলনক WতBয় নল &, দশ ক+ . ত+ &রনক ম / ত দশ -য়। #$X
-নল, ম / ত নক ন.+% 9কশ প+ম #$EFনপ+ 9কশ নল . ,য়। তনত ন.নক
#+ -+নত -য় ।
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
18/27
,8+ Eয়"ন.তB, Eয়Ÿকশ , ,8+ ন.+ #নলনক ( ন.+ W+) ন.নক 9কশ কন+ ত8+
T:। !8নদ+ W+ !% Eয়" Xন+ W+ ম / ত Fপ Tত &রনক #মনদ+ উ@+ -য় নল !8 নদ+
ম T:।
!% &, 9* দq সকনল+ মনধ দনয় #মনদ+ &Gগ -নয়, অH -নয় #মনদ+ গ[ ক+নছ ,
য়Q* ক+নছ !" য়Qন*+ W+ #মনদ+ ন.নত e+নয় নV !+ W+ #মনদ+ অG ) দয়
-নV #ম+ JমশY ম / ত + প+পন+ চনলছ। !% 9ন*+ &, >n ত 9কশ &পনয়নছ T:নদ+
মধ দনয়।
( / -দ+*ক উপষদ , 5/2
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
19/27
অ #^ -নয় #মনদ+ অ G ) ত &ধJয় -নয় #মনদ+ সনর মনশ ,নV । ত% চ|
&.তB -নল অoন. তB। ( -ন++ #কনশ+ &, চ8 দ ত !8+% !ক' সBমত মx 9কশ ।)
&, দq দনয়, &, 9*তয় 9* স%নক য়Q* কন+ , &পষ* !" গ[ কন+ , &স% দনক+
ম দT* দq‘ ’ দT* ধ ন+ দq। ত% অœ-, পচ অ+ অ ম দT* । !%‘ ’
অ+ W+% #মনদ+ য়Q*, &পষ* !" অG ) দয় -য়। ত% ম+ ( মত+) &, অ , &,
অনক ম+ &রনক চয় ক+নত -য় ত+ ম অœ-, -পচ অ দT* ।
7/2;/; স , !তনম" W পনt†প-নত পপক / ত" &লকB Gত স ময় ন+ত &. .Bত
স+প =ষY TBয়o উপ য়" ত" G –নম†w"— &লনক†ম ˜"— , !তনম" W পনt।
সY(&স ) ,Y(&, ) !তZ (!নক ) !Z (!% Gন) Wv(&.ন ) উপনt( উপস কন+)
অপ-নত ( - শ কন+) পপক / ত" (পপ কK নক ) &লকB Gত (&লক সকলনক .য়
কন+ লG কন+ ) স„ Z ( সকল) #য় Y( #য় ) !ত (9^ -য়) &.q ( চ+ কল) .Bত
( .Bত রনক ) অস ( !+) অ+ ( অধt )প =ষY (প =ষ গ*) TBয়o ( Tয় -য়)
উপ( উপ) য়"( #ম+) তZ ( তনক ) G –মY (&Gগ ক+) অwv চ &লনক (!% &লনক )
অম wv চ (!" ™ &লনক ) ,Y (&, ) !তZ (!নক ) !Z (!% Gন) Wv (&,ন ) উপনt
( উপস কন+)।
&স &, !নক (!% CDনক ) !% Gন &.ন উপস কন+, &স - শ কন+ পপ কK নক ,
&লক সকলনক .য় কন+ লG কন+, সকল #য় 9^ -য় ( অর 9ন*+ সকল 9- ৎ
pনশ + &G> -য়), চ+ কল .Bত রনক ( অর ম / ত অo দশ কন+ৎ ) !+ অধt
প =ষ গ* Tয় -য় ( অর #য় .Bন+ প ) * ত &Gগ কন+ৎ ), #ম+ ( অ+) তনক
উপনGগ ক+ !% &লনক !" ™ &লনক &, !নক !% Gন &,ন উপস কন+।
ছনগ উপষ ৎ , চত র অধয় :নয়দশ খণ ।
7 /2
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
20/27
অর ( অo+) - !Z(!নক ) #-Bয়Y( #-Bয়) অ শসসY( অ শস ক+নল )
9*Y(9*) #কশY( #কশ ) দ Y( দ ) দ ৎ( দ ৎ) %ত। ,Y (&, ) !ষY (!% ) দ ত
( দ নত ) প =ষY (প =ষ ) দ / শনত ( দ / P -য়) সY(&স ) অ-Z( #ম) অw ( -% ), সY ! (&স % )
অ-Z( #ম) অw ( -% ) %ত।
অo+ !নক #-Bয় অ শস ক+নল 9*, #কশ , দ , দ ৎ। &, প =ষ !% দ নত
দ / P -য় &স #ম -% , &স % #ম।
=> ।
#-Bয়।
- ---&, Jয়+ W+ স কছ -নয় ,য় ত+ ম - ‘ ’ ‘ ’। 9*+ W+% স কছ সধত -য়
নল অ+ ম? - ।‘ ’ ( উনiখন,গ &, ম খ9* ম- 9ন*+ উপষনদ উ> !ক' ম
-য়‘ ’।
#-Bয়--- , ন.নক ন.+ W+ স +কনম সধ ক+নত পন+ , স -নত পন+ ত8+ ম
#-Bয়’ ’।( ন.নক ন.নত স কছ + #কন+ প?য় .+ ম &দ ‘ ’।)
&,খন , কছ -নয়ছল, -নV , -ন &স স #-Bয়নত% #-Bনয়+ W+ -নV। &স সন+ মx !" উপদ #-Bয়। % #চ, ~=+ অ , &ক #$X ~=+ &রনক%
প?য় ,য়। প+ম #$EFপ% #-Bয় &ক &কর? কছ &% , #$ GH অ &কউ।
!% প+ম #$EFপ, ,8 নক স% . নল &ধ কন+ ‘ ’ , ত% স !" ত8 + W+% স !"
ত স -নয়? &,ম &তম% রনক।
#-Bনয়+ ত t+ ।
9*।
#$ .নধ EFপ , , ত ,খ Jয়শBল - ন.+ &রনক WতBয় - তখ ত8 +
ম -য় 9*‘ ’। উপষনদ ( / -দ+*ক উপষদ
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
21/27
ল -নয়নছ । &ক প+ম #$EFপ , , ত !ক !" WতBয় উGয়% । % ,খ WতBয়
- তখ ত8+ ম 9*। % ন. WতBয় -নয়?, ন.নক WতBয় কন+ SG ) ন+ #কন+ স / P
কন+? &স% WতBয় ~লনক #$ননধ% ধন+ +নখ । ত% % 2+2/; ত% !8 + কপনল
অন@ । !% 9*% #^ &স% অ % ক[ -নয়‘ ’ , L ) ল -নয় প / রB ধ / ত শ> -নয় 9কশ
&পনয়নছ ,নক #ম+ ন.নত শ+B+ নল &ধ ক+‘ ’ ।
, গ / -পতনত প / রB, #-Bয়নত ত% 9*।
#কশ ।
#$EFনপ+ &, 9*ময়ত ত #$9কশ #কশ ‘ ’। #= #$+ ^ + কc= দB^
9কশ। 9* , কছ - ত+ !ক' ম শa #নছ। !% স / P q 9কশ , শa$ক ত8+ 9কশ। &স% স শa ,8 নত ধ+ &রনক ত+ ম #কশ ‘ ’ । &স% . #কশ
-নল তl !" ত+ তm: -নল শa‘ ’। !% শa 9* স"ল -নয় 9কশ পয়, !নক অপন++
সনর , > -নয় রনক !" 9ন*+ !% , > কন+ +খ+ &, ধK ত ম য় ,+ W+ % S
G ) নক য় কন+নছ ।
শa &, Gন &, দq দনয় গ / -Bত -য় &স% অ সন+ &স% শa sত অ G ) ত -য়‘ ’ ‘ ’ ‘ ’ । !%
. sত মন &দ , &দ অ G ) ত । #কনশ !% দq সকল, sত সকল !কBG ) ত -নয়
রনক ।
, গ / -পতনত অ ? প / রB ত #-Bনয় #কশ ? 9*‘ ’ ‘ ’ ‘ ’ ‘ ’।
দ ।
দ ন¡ অw , q &দ-Z , চY &দ-Yৎ ----!% q ত8+ উপসনক+ . Eয়" &স% দ ¡ &দ-
কন+ , ত8+ &রনক% &দ-Bয় , ত8 +% t দ ¡। ( ছনগ উপষদ।)
!% +কম &, চ &T: ত+ ম দ ৎ । ন.নক ন. &দ- কন+ &, Eয়"9কশ &চত
SG ) নক 9কশ কন+নছ #+ &স% 9কশ &Tন:+ ম দ ।‘ ’
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
22/27
দ ৎ।
দ ৎ--- “ ( দমত)+ উৎ ( উৎ)--- দমত+ , উ ক / Pতম অLৎ ।
, #-Bয় Eয়"9কশ , ত8+ 9কনশ% স% 9কশত। , ন.+ W+ ন.নক !" স%নক 9কশ কন+ ত8 + ম Eয়"9কশ । &স% 9কনশ% স% ধ / ত। % দমত !"‘ ’
&দময়ত+ প+ম EFপ।
ত% #-Bয় লনল ----‘ , !ষ দ ত প =নষ দ / শনত &স†-মw স !-মwBত , ’ — ,
!% দ নত &, প =ষ দ / P - &স #ম, &স #ম%।
নদনত %ত দ ৎ ( / -দ+*ক উপষদ )---- , ন.নক দ+* কন+ ‰ - , মx নক
দ+* কন+ Eগ নক 9কশ কন+।
7/2 -য়), চ+ কল .Bত রনক ( অর ম / ত অo দশ কন+ৎ ) !+ অধt
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
23/27
প =ষ গ* Tয় -য় ( অর #য় .Bন+ প ) * ত &Gগ কন+ৎ ), #ম+ ( অ+) তনক
উপনGগ ক+ !% &লনক !" ™ &লনক &, !নক !% Gন &,ন উপস কন+।
ছনগ উপষ ৎ , চত র অধয় চত দ শ খণ ।
7 /27 /2
&ত &-চ =পনকসyলষ &সম &ত†wWদ$দ চচ, ¢ &ত গত" ন>ত.গম
-সচন, tমচন, †G নদপনকসল %ত।।
&ত - ( ত8+/ অ+) উচ Y ( লনল ) উপনকসলY ( উপনকসল) !ষY (!% সকল) &সম (&সhম )
&ত£Y (&তমনক ) অw দৎ ( #মনদ+ ষয়ক দ অদ) #$দ চ (!"
#$দ) #চ, Y ত &ত ( #চ, &তমনক ) গত" (গত ) ন>ত ( নল &দন ) #.গম
( #সনল ) - অস ( ত8 +/ উপনকসনল+) #চ, Y ( #চন, + কন' ) তZ ( ত8 নক ) #চ, Y
( #চ, ) অG দY ( অGদ কন+ লনল ) উপনকসল( উপনকসল6) %ত।।
ত8+/ অ+ লনল , ‘ উপনকসল, !% সকল &সhম &তমনক উ> #মনদ+ ষয়ক দ
অদ !" #$দ । #চ, &তমনক গত নল &দন। উপনকসল #চন, + কন'
#সনল । ত8নক #চ, অGদ কন+ লনল উপনকসল‘ 6
=>।
#চ, Y ত &ত ( #চ, &তমনক ) গত" (গত ) ন>ত ( নল &দন )---!% দ+ W+
&তম+ &, গত প+*ত ত #চ, নল &দন ত8+ W+ ত ম গত প+*ত 9^ -ন।
7/27/;
Gগ %ত - 9তsg CDদ % &সম &ত ম খ" Gত &ক n শশনসত &ক ম শষন¤ %তB-নপ ¥ ত %নম ) মBদ / শ অদ / শ %তB-BG ) নদ ক" &সম কল
&ত†নচHত।।
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
24/27
GগY ( Gগ ) %ত - 9তsg (!% নল উx+ দনল ) CDদ ( CDনদ+ % ( য়)
&সম (&সhম ) &ত (&তম+) ম খ" ( ম খ ) Gত (9তGত / দB^ -নV ) &ক nZ (&ক
&তমনক ) অ শশনসত ( অ শস কন+নছ / উপনদশ দনয়নছ )। কY (&ক ) ম( #মনক )
অ শনষ ৎ( উপনদশ &দন ) &GY(&- Gগv) %ত । %- (!% ষনয়) অপ % ¥ ত (&,
2 %3 (&গপ ক+নল 2 অপ ¥ ত 3 )। %নম (!+/ অ+) ) Z ( শচয়% ) Rদ / শY(!%
+কম) অদ / শ( অ+কম) %ত %- (!% ) অBv( অনদ+ সrনk) অG ) নদ ( লনল )।
কZ &সম ( ক &সhম ) কল &ত (&স স &তমনক ) অনচv ( নলনছ ) %ত।
“ Gগv6 !% নল ( উপনকসল) উx+ দনল।
( সতকম লনল ) “ CDনদ+ য় &সhম &তম+ ম খ 9তGত ( দB^ ) -নV &ক &তমনক অ শস কন+নছ ( উপনদশ দনয়নছ )1
( উপনকসল লনল ) “&- Gগv6 &ক #মনক উপনদশ &দন 6
!% ষনয় &, &গপ ক+নল।
( উপনকসল লনল ) “!% +কম !+ ( অ+) শচয়% অ+কম}। !% অনদ+ 9ত ( লT
কন+) লনল।
( সতকম লনল ) “ ক &সhম &স স , &তমনক নলনছ 1।
=>।
কY (&ক ) ম( #মনক ) অ শনষ ৎ( উপনদশ &দন ) &GY(&- Gগv) %ত। %- (!% ষনয়)
অপ % ¥ ত (&, 2 %3 (&গপ ক+নল 2 অপ ¥ ত 3 ---- Eগ দ নলনক+ কর
লনত &গনল মx #VH -নয় ,য়। &, Gন মx নক * ক+ ,য় &স Gন Eগ নক * ক+ ,য় । Eগ নক > কন+? > ক+ ,য় । ত% মন -য় &, &গপ ক+ -নল।‘ ’
%নম (!+/ অ+) ) Z ( —য়% ) Rদ / শY(!% +কম) অদ / শ( অ+কম) %ত %- (!% )
অBv( অনদ+ সrনk) অG ) নদ ( লনল -----!% 9ক+ &, অ ত+ অ9ক+----&,
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
25/27
অনক #ম+ .A পদনর + মনত -+ ক+, ,নক দনয় #ম+ +H jনA +H ক+, ,নক
#ধ ক X তপ, #নলক , দ ৎ, #*ক শ> %তদ #কন+ .A শ> মন কন+
-+ কন+, &স% অ% চmয় , Eয়"9কশ !" :য়BFনপ উপনকসলনক উপনদশ
দনয়ছনল । ত% উপনকসল, ~=গ / ন- 9¦লত &, অ &স% অনক লT কন+% নলছনল
!% &, অ ! #সনল অ9ক+6
7 /27 /<
%দমত - 9ত.নX &লকv কল &সম &ত†নচH-" ত &ত তWTম ,র প §+পলশ
#নপ Oষo !নম"দ পপ" কK Oষত %ত CBত &ম Gগত তyw &-চ।
%দZ %ত - ( %-% ) 9ত.নX (9ত .নল ----9ত x+ দনল )।
&লকv (&লক সকনল+ ষনয়) কল ( —য়) &সম &ত (&সhম &তমনক ) অনচv
( নলনছ ) অ-Z ( #ম) ত &ত (&তমনক ) তৎ ( ত-) Tম( লন) ,র(&,ম ) প §+পলশ
(প §+ পলশ প¨ প:— ) #পY( #--- .ল) ( ) Oষনo ( স"OP -য়) !Z (!% 9ক+)
!Z দ (!% Gন , .ন ) পপ" কK (পপ কK ) ( ) Oশনত ( স"OP -য়) %ত
CBত ( ল ) &ম ( #মনক ) Gগv( Gগv) %ত তyw ( ত8 নক ) - উচ ( লনল )।
( উপনকসল) ‘ %-% 9ত xন+ .নল ’ ।
( সতকম লনল ) &স স &লক সকনল+ ষনয় &সhম &তমনক নলনছ #ম &তমনক ত-
লন &,ম প §+ পলনশ (প¨ পন:) .ল স"OP -য় !% 9ক+ !% Gন , .ন
পপ কK ত8নত স"OP -য় ।
( উপনকসল লনল ) “ ল #মনক Gগv }।
=>।
%দZ %ত - ( %-% ) 9ত.নX (9ত xন+ .নল )----‘ %দZ %-% !% !ক' শনa+ W+%’ ‘ ’
উপনকসল অনদ+ &রনক &, দ লব কন+ছনল ত .নল (9ত.নX ) । .An j নচ
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
26/27
&গনল, &চত &দ &.নগ উ[নল কর ল !" &শ sত .? অ+কম -নয়
,য়। , Eগ , , দ , ত+ কর >ত+ &রনক অ>তয় অনক &শ রনক ‘ ’ । &সখন .‘ ’
&শ sত মন ত% -নয় তনক . । &সখন !ক' করয়‘ ’ ‘ ’ ‘ ’ ‘ ’ , !ক' Tন* স„
কর , স„ T* রনক। ত% ?% %দZ শনa+ মনধ স„ দ+ কর ছল !" ?% শa gন*+‘ ’
W+ ~=? .নল &, ক অ+ নলছনল ।
&লকv কল (&স স &লক সকনল+ ষনয়) &সম (&সhম ) &তY(&তমনক )
অনচv( নলনছ ) ------ অ+ উপনকসলনক &লক সকনল+ ষনয় নলছনল । #$+ ,
9কশময়ত ত অ 9*। &স% অ% গ / -পত , দT* ? #-Bয় -নয় !" #দত ,
চ|ম, দ %তদ+ #কন+ ত সকলনক 9কশ কন+নছ ৎ । !% Gন Eয়" 9কশ , ত
ন.+ W+ ন.নক 9কশ কন+ স%নক স / P কন+নছ !" ন.নত% ধন+ #নছ। !%
#নলনক স% >n &পনয়নছ , &লক -নয়নছ।
তৎ ( ত-) Tম( লন)---‘ ত ত- !% শa 9নয়গ ক+ -নয়নছ ৎ’ ‘ ’ । &,ন-ত !% #$,
!% &চত স -নয়?, স„ &লক -নয়? &,ম &তম% রনক , স„ নম+ W+ নক+ W+
Xপত -নয়? অq‘ ’, স+ W+ #দ / ত -নয়? অদ / ত % অq‘ ’, ‘ অদ+ CD ’ ।
&চত !ক% সনর ‰ - #+ &,ম &তম% রনক ।
,র(&,ম ) প §+পলশ (প §+ পলশ প¨ প:— ) #পY( #--- .ল) ( ) Oষনo ( স"OP -য়)
!Z (!% 9ক+) !Z দ (!% Gন , .ন ) পপ" কK (পপ কK ) ( ) Oশনত
( স"OP -য়)----&,ম প¨ পন: .ল স"OP -য় &স% +কম !% #$য় পপ WতBয়ত
স"OP -য় । !+ ম অসN #$। &ক % স -নয়?, স +কনম ন.নক প+মত
কন+? &,ম &তম% রনক । #+ % ন.% স, !ম কছ &% , % ন. । ত% % অসN , &ক সN স"OP প+' WতBয় কছ + সনর% -য়।
(!% #$ অসN -নয়? 9*ময়, &দময়, সNময় !" য়o RS+। % সNত -নয়? ©@
#$EFপ% রনক &ক % ন.% স। !% X অগত রক &-ত অনক ম-প =ষ
-
8/19/2019 Chandogya Upanishad, tenth Chapter in Bengali language--Upokoshal and Agni Vidya
27/27
#$+ Rশnনক ªনত পন+ !" ময়, ম_ %তদ শনa+ W+ Rশnনক -য় অEBক+
খ ক++ 9য়স কন+নছ ।)