QJvEsTlONEs ETHICAECDs

TEMPERANTIA,£h)its t :

Divino savente NutninoIn inclyti Ahoensium Academia

P R TE s I D E

PraclariJJimo $ Gxcedentijjimo AisO,

M MICHAELE O- VVEXIONIO,Polit* Hist. & PhiloC Pros* Pubi, p+t. Rectore Ma-

gnifico» sautore ac praeceptore modtsomnibus suspiciendo,

Discutiendas examinandasproponitLAURENTIUs N* ROBORI NUs

W-GOTHUs*V ' . . 1 i 1 s• ", 1

Hippocrat. Jib.2* Aphorisrn* 17.‘Temperanti* opera danda, quianatur*, qu*contentapaucis, id

quod nimium abhorret, plane conjentanea.Menand* apud stob* serm. 5.

Omnis 'virtutis$fundamentum cuflos, sedmaximepruden-ti*, acpenuprorjus virtutis ejl pia temperantia

HOLMIiE

Typts schroderianis, Anna 1642.

GENEROsIssIMIs ET MAXIMEsTRsjyjris DO-JMlHJsy

I>*. IOHANN! GABRIELFs£);en|ttema/ Lib. Baroni de KimitsyO/ Domino

de (suffiooim & ©siarttcsunlr/ peditatus Both-niensis Chiliarcho»

'©»• gabrieli gabrielis•OjrcttsWrnss/ Ltb„ Baroni deDomino

dc s+ Cubiculario».UT ET

Firis Reverendisstmis, R everendis,amplissimis3consultijsimis,gravijsimu prudentijjimis ,

Dn* JOHANNI MA T THI7E , sssi» TheologiaDoctor!eximio, condonator! aulico primario, Re-

ligione & pietate conspicuo*X)n* M» ANDRE£ tyTpp/ Dioecesis Gotheburgen -

sis superintendenti eminentissimo*Dn+ CLAUDIO rp$/ Ecclcsiae Norcopensis Pa-

ctor!, viciiiarumq, Praepono meritissimo»D. D ANIELI FIGRELIO, U. J» Doctori, atque

Civitatis Norcopensis consuli Regio ampIissimo-Dn, Olao Qpsing/ ejusdem civitatis consuli spectatls-

simo.Dn* Nicolao Jonae,Praetoriin

{pecto.Dn + Laurentio Henrici, %Consulibut olim civit* Tssorcop,Dn*. Laurentio Johannis j integerrimis xyuisjimis,

'Dn* Andreae Matteae, consuli quoq; quondam ejus-dem civitatis gravissimo, hospiti meo liberalissimo,

quovis modo honorando*Dn. Christiano Fartorio,scholae Norcopianae Rectori

dignissirno, & Praeceptori olim meo sideJissimo, per-petuo amore prosequendo.

Dn* Henrico Q3rosccrgrr/ Telonario civit* Nor«cop. aequissimo.

Dn* Petro Cassm $

Dn* Johanni Olai §senatoribus-, incolis, civiinu ejut-Dn. Petro %dem civitatisprimarijs,pietate $ht;~Dn* Frico smamtate conjjiicuis*.Dn. sigfrido Johannisg■Dn, ErafrnoOlai, Generosissi Dn* Johannis

{firma Lib. Bar* &c* Oeconomo in side-lissimo, sautori ac amico meo honorando.

Dn* Andreae Petri, provinciae Borealis FinlandiaePrae-tori, amico meo.percharo.

Tss.gratihominis notabamini Prxlusires, nec non Reverendi,Cla-"*■rijjimi atsy speBatlssimi viri, juremihimeritoinurenda esset,si

■yu<e inmecontulisiis benesicia, nube involveremsilentij: (sium tottantisq. me benesicus, imomajoribus quam unquamsiseravi , com-plexi esiis: ssec minimum esi, quodVesira Generositas me, prxter-lapsd jam asiate , per tempus non exiguum in auldsidaUber alitertraBavit, propriais mesux dignata esi adhibere menjk; me£ inju-perad sesavorabiliter invitavit: Q'agitanti jam mihi de muneremecum asserendo, cum ad osculandas nobilissimasvesiras manus e&

currerem-, in mentem venit levidense hoc mUnusiulum chartaceum ;

aureumsiquidem £-spretiojum vesird Generojitate.condignum munius

mea tenuitas asserre nequit ; ssiam:Aurea quitractantmanibus dantaurea dona,

Chartea quitractat, chartea donadedit,ss)uodsiigiturtantillumacexiguum vobis gratum acceptum sore

significaveritis , tunc majores ad majora omniprocul dubio, excita-veritis., Divina,quod Jupereshpralusirem vesiram Generositatcmac dM-agnificentiam, ut$ vos Viri amphjsimi-, clari(simi.gravijsi ■

mi, prudentijsimi , tutela ac proteblioni, in annos Tssjloreos, ad salu-tem temporalem atsy aternamex animo reverenter trado ts com-mendo, sic vovi Abogue dMartij, An. 2.

Vqstrae Generostst

Vestr* Reverent, gravitat,atq;prudent.

submisie $ officiose dicat

Author & Respondens

Laurentius N* Roborinus,

qvgestio i

An temperantia sit virtus/ oAjfirm.

Emperantiam Cicero omniumfundamentum jure meritoque appellavit.Nam haec si tollitur, nemo boni aliquid, nondico agere, sed ne cogitare quidem potest:adducatur coram homo intemperans,isquein mundi hujus circulo collocetur; ad quod

vitae munus obeundum, ad quod officium,ad quos invitausus erit idoneus: Desiderabit quispiam belli Ducem..,numquam aliquem quaeret, qui a gula, a potu, arebus Ve-

nereis vincitur. Amicum quis optat-? Intemperantem,nemo nisi qui ipse est intemperans, eligit; Imb neservumquidem intemperantem vir accipit honestus. In tantamdementiam delapsa est deploranda nostra haec aetas, ut te-

terrimum hocvitium (intemperantiam puto) a plerisquejampro excellentissima virtute colatur: Et qui diemno-ctemquepotando continuare potest; is leprae caeteris ma-ximevirtuose ac sortiteregisse gloriatur; Alius autemcui

pietas, virtus,suique a Deo demandati muneris ratio cor-di est, qui poculis, ita continuo interesse non vult, nec po-te st, is a pocularibus istis magistris deridetur, langvidus,mollis atque esseminatus habetur. strenuos quidemillise praebent bellatores, sed cantharo &bibendi gloriapo-

tissimum; Et ij, qui se aliosventris capacitate vincere pos-te tantopere jactanti illi certe ipsi vincuntur tandem a do•

lio. Nos igitur cum saniorum mentium Philosophis de-sinimus temperantiam virtutem, quae mediocritatem ter-vatin expetendis ac perfruendis gulae ac veneris volupta-tibus.

QViEsTlO II.Utrum corporis voluptates an animi sini

proprium temperantia?objedum ? jlsfirm.prius, Neg. posterius.

Propter animi voluptates nemo proprie &C per te tem-perans vel intemperans dicitur: Etiamsi in illis modum,servet aut non servet: Verum voluptates corporis,pro-prium temperantiae constituimus objectum-, Et quidem,eas, quae assiciun tgujlum &tattum, praecipue vero quae as-siciunt tAstum-,&c perciuntur ex cibo,potu &: Venere.

Assertionis nostraeratio hoc nititur fundamento:Pri-mo quia hae corporis voluptates sunt homini cum bestiiscommunes. Dr/Wequiaabhomineexpctunturnonqua-tenus cst homo, id est ratione & mente praeditus, ted qua-tenus est animalsente praeditum. Tertio quia temperan-tiae proprium officium est, appetitum hominis moderari,ne in voluptatibus expetendis ac perfruendis modum exe-dat, ac bestiis sinalis evadat. Qmrio quia telum propterharumvoluptatum moderatum vel immoderatum utem,homines proprie dicuntur essc temperantes aut intempe-rantes.

QV GEsTIO III.An voluptas suis contenta sinibus sieres

bona? Asstrm,scaligersuo tempore, ventilata eadem hac quaestio-

ne pro asfirmativa sententia, satis acriter pugnavit, Exer.z48.sect. 5. Cujus sententiaenos etiam hic suffragamur;Hiscepotilsimumnixi argumentis; 1. Quicquida Deo tra-xit originem tlludnonpotejl non ejse bonum. A summo enimbono non potest aliquid fieri vel conlervari non bonum.Atqui jamvoluptates cupiditates a Deo suam traxeruntoriginem, &ah eo initiosunt indita. Ergo. Assumptionemhanc neminem, cui vel parum fuerit cerebri, insicias itu-rum puto; Et si quid hic dubiicuiquam suboriri posset, ide mente tollant hae sequentes ratiunculae: Primo, quia,providens Deus oh conservationem individui , id est Angulo-rum hominum & bcstiarum, omnibus animantibusvolu-ptates indidit,cujusmodi sunt cupiditates alimentiscu nu-trimenti. Deinde voluptates indidit Deus oh conservatio-nem Jpeciei ; utspecies singulorum animalium conlervaripossent, quod fieri n equiret, nisi animalibuspropagandi il-la sbbolis voluptas incilet. 1r. Quod a natura ipsa ejl indi-tum, illudmalum ejje nequit , nec vitiorum nomen unquam me-reri patesio Cum natura sit optima nihil ipsa producit nisibonum; Est etiam sapientissima, sapienter igitur omnia-quae in nobis existunt,a natura sunt comparata; Hancquifrustra vel ex superstuo agere asserit, illeridebitur ab Arijio-tele, explodetur 4 Platone, Galeni jussu vapulabit; seal. 68.sect. 1, Atqui jamvoluptatesearum% cupiditates , 4 natura no-

bujunt in jita, "Ergo voluptates in se bona jient, & vitijs haud-quaquam sunt annumeranda: Hinc itaque liquido consiatscaligeri sententiamfirmam ac immotam manere, volu-ptatem videlicet esse optimum quid, modo luos intra can-cellos retenta maneat.

QV GEsTIO IV.An voluptas cum res (ic bona depravari

possic/ 1 dsstrm.Rera bonam ob abusum & malitiam utentium, fieri

malam nos hic assicere, nemini absurdum videri debet i

Cum nulla res tum bona sit, quin male utendo depravari pojst.sic cti am voluptas per seres est optima, verum quando adalium transfertur sinem, quamad eum, in quem a naturaeest destinata, tunc pristinam amittit formam, ac priori suibonitate privatur. Ut sipotus ad alios sinesrapitu r, quamad cibiliquefactionem, vel sitis levandae causa adhibetur,amplius non manet voluptas,sed inteterrimum degeneratvitium, ebrietatem scilicet, qua nihil hodie frequentius,nihil familiarius: Ita ut nostri seculi homines ipsos oliimGraecos potando superare videntur, qui ut hospites eb magisadbibendumurgeri posTent, dicuntur poculis usisuisscrotundis, quae cum stare non poslent, continuo essient mo-venda. Inter duo extrema positaest vera virtutis via, carriqui tenere cupit, recto cursu instituet iter,&; studiosi sibicavere debet, ne ad alterutrum latus deflectat, in quod-cunquc enim extrernu impegerit, jam statim se a recte vir-tutis tramite declinasse Aciae* Et quo quisvelocius extra.

viam currit, hoc longius a vero scopo devenit: Desectuspeccat,peccat & excejsus ,medium tenuere beati.

V.N unqvid licitum honestum sit,qvandoq-,vinum ad ebrietatem bibere/ Disi.

sciteadmodum a celeberrimmo quodam Ethico ean-dem hanc quaestionem tractante, citatur eloquentiae illeparens Demoshenes , qui Philocrati &: ssLschini laudanti-bus Philippum ed quod strenue biberet, ita respondissesertur« idem& spongiasacerepatesio Eodem modo respon-dit& Aristippus jactanticuidam, quod multum posset bi-bere, stamen non inebriari; Quid, inquit, magni narras,cum idem quosapusstsuere mulus. sacrae etiam literae,mul-tis passimin iocis ebrietatem damnant,&ijs aeternum de-nunciant vae,qui in potationibusstrenuossese praebent he-roesquejactitant, sa.$. Eandemque tanquam pestemperniciosilsimam fugiendam.omnes studiole adhortantur:Quia primo ipji ojfrit natura ; Et utrumque tam animurm.quam corpus multis incommodis insicit; spectemus inhominibus ventri ac gulae deditis,quis vultus, quae mens,quis slatus animi &: corporis i Oculos habent luridos aut

lippos,faciem sussusa bile decolorem, variosqueexnimiapotatione sibi contrahunt morbos, qui corporis dolorescreant maximos. Ad haec animi quoque vitia accedunt,libido nimirum,intemperantia, superbia,&c. & omne vi-tium ebrietas aut incendit aut detegit; Tunc cupidus sitadulter, tunc iracundus homicidae vitia pudore aut me-tu sopita, asfuso vino, quasi oleo inardescunt. 11. Opes ex-

haurit: Et hac occasione quasi equis albis ad inopiam tra-huntur intemperantes, m, Exemplaextantperplurimacrjhcra & prophana, quod ingenia non plebeia tantum,verumetiam acria & compta,ebrietate devicta, ira sunt obsusea-ta,uta sccleribus etiam gravioribus perpetrandis non ab-horruerim, ut Lotli,Noali,simsbn,&:c. At(inquit )sia,dpo-tandum a mccanatibus quis cogatur , vel ah amicis vehementiusquam naturapatitur urgeatur, quidfaciendum? si bonus esthospes neminem ultra naturae vires ad bibendum cogit;sinautemmalus fuerit, tantaque vi aliquem comprehen-dit,utnullumomninb esfugiumdari possic, tunc vis illatapatienter est serenda. Et non is quisert,sedqui insert inju-riam peccat: Videlicet qui aliumcogit,ut plus quam ei opusest, bibat,no minuspeccat,quam si gladio ipsum intersiciatait Augustinus; Deinde male amicus amicisui censulit salutiydumveleum potu plus nimio liberaliter traciae, jusosyabundan-tius ingurgitat, vel eum tam diu apudse detinet, ut non priusulla ipsi concedatur abeundi potestas, quam tanta potuscopia fuerit obrutus, ut neque mentis, neque corporis silivirium compos esse possit. Fraterea cum homines simus,non possumus conversationem ita in totum abijeere, nos-que sic omnino solitariae addicere vitae, quin & tempori in-terdum serviamus, conviviisnonnunquam honestis,atquepiorumreliquorum hominumconventibusintersimus, &

amicis hac in re, quoad fieri potest,gratisicemus: Con-cludimus itaque cum Ambrosio; sivocentur hospites adconvivia propter charitatem mutuo exercendam merito-rium est, si ad lasciviam vel gulam exercendam,vel inanemgloriam,peccatum est, & invitanssustinebit poenam. Ibiergo sequere,hic minime.

Pro quasionis decisione disiingvimus inter ebrietatem sa-turitatis & hilaritatis, temulentia & insama: Hac nunquamconcedi debet, illainterdum toleraripotest. Notatu quoquedigna est distinctio intet ebrietatem siipernaturalerm. ,

quam coelestemvocant > Et ebrietatemvehementioris ai-

nimi perturbationis,quae exitesuapotestate & dicitursic-ca ebrietas; Et denique inter ebrietatem madidam, quaeest deliratio ex vino orta. De ccelesti illa ebrietate sitmentio in Psal.36. Inebriabuntur ab ubertatedomus tuae,& torrente voluptatis tuae potabis illos. Et in Cant. 5.Bibite charissimi &: inebriamini. si igitur quis bibat vi-num caute, moderate, tempestive, non tantum non no-xium si. illicitumest , sed longe saluberrimum, lassos enimresicit, valetudinem tuetur, medetur vulneribus, curas &:

tristitiam pellit, exhilarat animum,ingenium acuit,&C aliascomplures exhibet utilitates, Paulus Thim. 4. JubetThimoteum aliquid vini,propter valetudinem imbecillio-rem bibere,*

QV4EsTI0 VI.An nulla lex phrietati sit posira,&: an ab o.

mni ebrietate simpliciterabstinendumsit*Ad hanc quaestionem respondemus poculum esse tri-

plex: Necejjitates, hilariut/s & voluptatis, u Foculum neces-Jitattsejl, sici restingvendac inservit; Et huic poculolexpositanonest, neque vituperabile est: Etenirp lex estde rebus contingentibus, atque poculum necessitatis nonest contingens, sed necessarium: Quia homo quatenusvitam animalem vivit, neccssario non quidem simpssciter,

sed sinaliter, videlicet sustentandae vitae causa,cibo sc potuindiget, Ergo huic poculo lex poni nequit, nisi forte re-spectu certarum circumflandarum, uti apud Helveticosprudenter lege sancitum sine, ne quis invitatione ad bi-bendum urgeretur, z. Necsopocuhtm hilaritatis prohibitum aut

'Vttiosum esl\ Etenim quodcunque per (e inservit sini aDeodeflinato, illud vituperari nequit: Aequi poculum hila-ritatis inservit sini a Deo deflinato ; siquidem Deus noncondidithominem adperpetuam mcestitiam, squaliorem& inceror em,sed ad laetitiam, syr- 35, Ad hanc autem lae-titiam honestam inservitvinum moderatesumptum, sicutdicitur Psal. 104.v.15 Vinum exhilarat cor hominis. Er-go poculum hilaritatis prohibitum non eslded potius con-cessum. 3. Poculum superstuitatis esl, quod obruit slenstum &

tnteUettumiViX quo multiplex druua, Epii. 5. Prolixioremhujus quaestionis explicationem qui desiderat, videatCollcg. Politicum Christiani MatthiaeDithmarll Disp.4.Tlies, 17,

QVGEsTIO Vll.An sobrio vim ab ebrio illatam vi repelle-

re 1ic e a t i Dijiintt.Cuivis homini laeso licet sese vi & armis desendere.

cumhaecipsius naturae sitvox, ut inquit Cicero, concedit-quehoc ipsum lex cum divina tum humana, sed non sem-per&cx quavis occasione, verum in his duntaxat casibus;I. Quando Magistratus ita abest, ut opitulari npn possit,& mora vitae manisesto sit periculosa. i. Quando vis il-Utacst tam repentina &: inexpectata, ut cum accidit nui-

Ium prorsiis deturesfugium. 5. Cumvisillatacsttama-perca&: manisesta, adeo aemilia alia eos eripiendi via, nisiex percussione aut-oceasionc pateat. In his enim angustus&: dissicukacibusjDcus etiam homini privato gladium tra.

didit. Triapraescribunt Jurisconsultinecessarianecesta-rise hujusmodi desensionifrequisita : 1. Ucdesensioillasiatin continenti& e vestigio, quam primum vis insertur,nam si ex intervallo post injuriam sit,manisestumest, nonpropulsandi, sed ulciscendi gratia fieri, a. Ut non siatanimo vindicandi, scu proposito ulciscendi &: dolore in-juriae, sed tantam ut vim propulset, &vitam tueatur, quodsi alia ratione possit evadere, mallet nihil desensionis op-ponere, adt certe non occidere, sed cogitur ad desensio-nem, nisi velit suam&fixorumvitam negligere. m. Utdebita instrumentoram sit proportio, ne videlicet inermi*vel suste aggrediatur, alter statim bombarda serientem.traijciat.

QYGEsTIO VIILAn duorum diraicatio,interpocuIa,rpon-

sa, sobrijs jamsa£tistrata habenda,sidesq*,promissi pne slanda, atq-,provocatus adcer-tamen statuto loco & tempore comparereteneatur? Meg.

Altercationes,rixas,pugnas dimicationes,duella,hos sibacomites associat, intemperantia individuos. Et usitatisi-mum est nostro hoc tempore, ubihomines vino ingurgi-tati , atque nonnihil hilaruli facti, alter alterumad duel-

Jutu provocare, sc is qui provocatus suerir, putat sibimai-gno verti vitio ac pudori, suaeque existimauone non pa-rum derogari, si promissis nonstererit, &:cumadversariosuo in arenam non descenderit: Venim longe aliter seseres habet; ille equidem qui adeo temere ac audaciterquosvis ad certamen provocare haud veretur, & saepe hocipllim ob rem anilem &c nullius momenti, sed solumoddut stiam hicostentct animositatem atque audaciam. Au-dax enim quasi Baccho plenus, sine omni consisio, tineo-mni ingenio, surit & fremit, luaeque temeritatis poenam.,sxpissime nonsinc sangvinc perlblvic. Istius propduimest ruerein adversarium, viribus &: lacertis nimium consi-dere, de vastitate corporis st innumeris suis victoris, fre-quenter &. thrasbnice gloriari. sed audiat Poetam.-

Parva nec,itmorJit siattosum vipera taurum,cane non magno [ape tenetur aper,

Haec inconsiderata animi passio, & gladiatoria peri-culorum suscepcio plurimis hodie nocet, qui de lanaca-prina certantes, a verbis adverbera, a Baccho ad Martemnon sine tragica ac luctuosa schena rapiuntur. sedauda-ces,inquis, juvatfortuna-, sateor, & sultis etiamj'avetfortuna-,quare ut stultitiaest fugienda, etsi aliquando sitfortunata,,ita nimia haec animi considentia est abijcienda, etsi ali-quando nonsit luctuo&■> sortitudinis nomen multi ambitioseambiunt ; sednejciunt quid verasortitudo asalsa\ & adulterinadisat: Audacia enimfiduciaria, insida, sicta,& apparenssorti-tudo, vera non est, nessuit, nec unquamfutura est : Quia a ve-ra sortitudine desicit: i. Essiciente, nam a spccic, quae abexternis auxilijs quaeritur, pendet, non bonitate caulae,i. MAtsmsktsijax enimin periculis sibi consiat vera sor-

titudo,&: in praevisus &in repentinis provida est. 3. Forma,ed quod spe sua frustrata slaccessxt, nec ad mortem usquoConstans est, ut vera sortitudo. 4. Deni% causa snali,c\niznon honestatem, utvera virtus omnis, sed lucrum vel vi-ctoriam propositam habet. Et nihil quidquam audaci actemerario ejusmodi a recte judicantibus, -ac aequa hancrem bilance ponderantibus, assurgit gloriae vel laudis:Neque ille qui illegitimum ejusmodi certamen renuitsuaequicquam derogat authoritae!. Nos igitur haec talia cer-tamina gladiatoria ac duella abroganda, atque prorsustollenda esle judicamus: Quia 1. Pugrunt cum lege divi-na, 6005. Ubi quintum praeceptum privatos omnemo-mnino occisionem vetat, z. Pugnantenm legibus humanis -,

quaeabsblute prohibent vindictam privatampuniuntquC’leverissunc. 5- Propriorum suorum tyranni evadunt tales gla-diatores-, qui nonmsilaesi a certamine discederevolunt, se-que ipsos quali mactandos, sponteque Diabolo immolan-

dos exhibent: nesicic enim imiellus iste,-qui ejusmodi initcertamen, an ipse laesus vel occisus, an suum adverlarium..laetatus, vel omnino trucidaturus erit: quorumutrumquesua poena non caret. statuimus igitur non in omnibus si-dem alicui datam servandam esso, &C praesertim quandocontrapublicum bonum, vel contra salutem animarurau,vel contra jura divina &humana, datafuerit: Piam in ma-lis, inquit isidorus, promijJts,Jidem reseindere licet-.

QVGEsTIO IX.An ante diluvium vinum in usu fuerit/

Ajfirm.

Noscumpraestantissimis Theologis statuimusantediluviumvini ustim suisse: Idquehac probamus ratione.Qu.ia Christus Luc. 17:16. inquit; Quemadmodum in»diebus Noae suit, sio etiam in diebus silii hominis, edebant& bibebant &c. Ex quibus Christi verbis apparet,quodhominesreprehendatpropter vitium ebrietatis, Exemplosumpto a supplicio primi mundi, quo illos absterrere vo-luit ab ebrietate; Unde nos ita argumentamur: x. Ho-mines in primo mundo simt inebriati, aut !aqua aut vino,non enim datur tertium; non aqua, nam si aquasuissentinebriati , illa suisset aut artisicialis aqua aut naturalis.Non artisicialis, quia illalonge post est inventa: nequeaqua naturali inebriati sune, quia illanon est cantae essi-cacitatis, neque cantam lassiviam in hominibus generaripotuit: quia nullacausa ultra suas vires agere potessi Re-linquitur igitur,quod vino inebriati sunt. Ergo vini usus.ante diluviumsuit.

QViEsTlO X.An ebrietas excusetpeecatum? Neg.DiJi.

Pserique &quidem non plebei, sed viri doctrina ex-quisiti, ebrietatemnullam omnino mereri cxcusationem-asserunt: atque ad idipsum asserendum. sequentibus simtconvictirationibus, i. Quiapropter illud, quodpec-catorum cst causa, merito quis poenas dabit; At ebrietas*est causa eorum peccatorum, quae ebriicommittunt; stenimavino abstinuissent, st ebrietatem vitassent, facinusquoqueiliud, quod ebrii perpetrarunt,non commisislent*Ergo* Zvingerusin tabulis Ethicis pag. 150. 11. Pec-

catum peccatum noncxcusat/cd potius aggravat; Omneenim simile additum simili, reddit illud magis simile: At-que slagitium commissum per se peccatum est,huic si adij-ciaturebrietas, tunc peccatum duplicatur, &: itahoc mo-do potius augetur quam minuitur; Ergo ebrietas pecca-tumexcusare nequit* HincPittacus olimtemulentos,siquid comisissent ssagitii duplo graviori poena plecti jussit,unam siibirent propter ignorantiam,akcram darent pro-pter culpam commissam. Ut recte decidatur haec quae-stio, distingvendumest hic inter ebrietatemsaturitatis & H~beralitatis, temulentia & insama: Illa aliquid habet exeusa-tionis,idquodjurisilludconsultoruminnuit: Ebrietas ex~cusit a tanto non a toto. Haec vero nihil omnino admittitexcusationis, quin potius ob hanc exalperanda est poena.

QVGEsTIO XI.An abstinentia ab esu. carnium sit jejunium

Deo gratum &: acceptum? isTeg.Papicolaeomnes asfirmativam tenent; argumenta,,

quae pro stabiliendo quadragesimaliisto fixo jejunio,ab o-mniprorsus esu carniumabstinendo,petunt* r* AbExem-plo Danielis ; Dan* io: j. Obi daniel dicit se trium heb-domadarum diebus luxisse, panem desiderabilera noncomcdisse, carnem’& vinum non introivissein os fixum/*Hinc omnino a carnibus abstinendum essc concludunt.sed talpa caeciorest, quihsc non videt Papisticum istud je-juniumtoto coelo a Danielis difflare. Illi enimin fixis jeju-niis liccta carnibus abstincant, bibunt tamen generosisti-mumvinu, comedunt quoq; delicatospilees,aliosq; cibos

D

optime conditos; Verum,verum propricq; dictum jeju-nium abstinentiam ab omni omniumciborum comestioncrequirit, i, Ab exemplis aliorum: Petri sicilicct, Matthaei,Timothei,primorum Christianorum & quorundam ere-mitarum; sed & isthaeenihilomnind faciunt pro Ponti-siciis; Nam prisci Christiani & nominati Pancti, tam diujejunabant, nimirum ad vesperam usque, nihil plane co-mederunt: sed Pontificii permittunt comestioncm inprandio, usque adsummami'atietatem,&: nihilominus scvere jejunare ajunt, modo a cibis vetitis & a secunda re-sectione abstineant. 3. Argumentum necimt a sine jejunij,hoc modo, sinis jejunii est corporis concupiscentias edo-mare, &c in servitutem redigere, teste Augustino lib. 50.At non poterat certa&c communis regula constitui, circaquantitatem cibisumendi,vel circa lautitias&: condimen.ta ciborum, haec enim infinitis modis variantur, & quoduni est multum, alteri est parvum; quod uni est lautum-,alteri non lautum; debuit igitur constitui regula penesabstinentiam ab aliquo genere cibi, qui ex genere suo, &

utplunmnm magis nutrit,utest caro pecorum. Nos au-tem dicimus illos hic committere- i- sallaciam cau/i-.Nam jejuniumnon est sidum & unicum illud medium,,quo carnis concupiscentia domatur; verum potius conti-nua sobrietas, pia verbi divinimeditatio, attenta ac devo-ta oratioeandem domant. t. Elenchum sinis \ Nam exjejunio isto Papistico, sinis ille sequihaudpotest, ut licetilli comestionem carniumprohibeant, permittunt tamenusum vini, esumque aliorum ciborum, qui siaepeplus nu-triunt, ac magis delectant, Jquam ipsiae carnes. Nos autempro Negativa Jiamus, quam sequentibus probamusrationi-

bus ex insallibilibus,scripturae dictis, desumptis.* i. QuiaGhristianis in Novo Testaraento nullumciborum discri-men est praescriptum, Rom,14:14. i,Cor.8:8. Colos.z.its.n. Quia Christus ipsie docet illud, quod in-trat per os, non inquinare hominem: EtLuc.10.-9» Mo-netpios ut comedant,quaecunque ipsisopposita suerint,ni. Doctrina Daemoniorumest prohibere abstinentia!!!a cibis, quo ad consiciendam, x.Tim.4r3.

-XII.An vere sit temperans, qyiiemelduntaxat

per diem comedit t Neg.V eram temperantiam, in moderato cibi ac potus ve-

nerisque usiu consicere, nemo qui vel parumper in sioroEthico versatus fixerit, ignorat,eamque non tam ex nume-ro quamex modo comestionis judicari debere. Totejie-ntm is, quisemel tantum dtecomedit,-plus una vicevorare , quamalius qui bis per diem comedtt, duabus vicibus ajsumit. Quam-vis Plato in Epistola quadam sicribat, impossibile esse, ut

prudentia sit apud eos, qui quotidie bis saturi siunt. Ne-que Platonem hic de numero siedmodo siaturitatisloquicertumest: Quienimvere temperans est,nunquam ven-trem cibo ita replet,ut omnino satur siat,sed semper adhucaliquem cibiappetitum retinet, quia non ad siacietatem.,sedob necessitatem Certum igitur comestio-nisnumerum definire, certamvc comedendi horam con-stituere, non postumus; Cum videamus quosdam quo-tundam nationumhominesvel sieptiesper diem comede-

ee; sed dicimuspotias cum Platonerespondentc cuidamse interroganti quota hora prandendum esset » si divesjn-quitest,quAvult,JipiHp4r eji,dimpotejs. Ita &homo tempe-rans totiesper diemcomedit, quoties naturarequirit.

XI1LAn ille, qvi natura multumcomedit, bi-

bitq*, sit intemperans vel vorax dicendus ?

Neg*Illi, qui naturamultum cibi,potusque consutuit,nul-

lo jurenomen imponitur intemperantis, nisi ipsam quisvelit incusarc naturam : Is enim cui calor ventriculi sor-tior est, longe citius illocui remislxor,alimentum consu-mit: Neque aequaliter omnes laborant, quare unus alte-ro copiosiori victu, iliaesafrugalitate,uti potest» Cum ta-men non desint nobis hic ocularia quaedam scedissimaeintemperantiae exempla, ubi homines inveniunturintem-perantiae atque voracitati plane dediti, qui tanta cibi stquidem crastistimicopiaventrem replent,ut ipsis ventricuIus instar sollis cujusdam turgeat, &tanquapecora ab ob-jectisalimoniis, nonnisi onusti dissiderenorunt* Voraxautem dicitur ille, qui inTumendo cibo modum excedit;Et peccat quinquepocistimum modis: i. In quantitate :

si plus ingerit cibi, quam ei opus est, & serre potest, seucumabdomen cibis siipramodum onerat,distendit, reser-cit, non aliter quam Gulo, quodanimal est septentrionaleomniumvoraeissimum; invento enim cadavere tantunu?oracs ut instar tympani extendatur, statim autem quaerit

duas vicinissimas arbores,&: in ai|gustiam illam per vim se-le intrudit,ventremque arctissime eonstringit, ut violea-termgestaviolentius egerantur. Postea cum alvum baeratione exoneravit,ructus ad cavader properat, & denuddevorat, quantum potest, iterumque intra arbores illudexcernit,idque tam diufacit, donec totum cadaver absu-matur. Olaus Magni. x8. cap. 7. 2.. QualitMe: siciba-ria nimis delicata,exquisita & pretiosadesiderat. 3. Tem-

sore: quod sit bisariam: 1 si horam prandii aut coenaepraestolari non polsir. a. si a summo mane ad noctur-nam usque stellamsemper epuletunquod quibusdam se-ptentrionalibus nonestinsolens. si pri-mus,ut canis in ollam,m patinas irruit, si instarPhiloxenisraptim abligurit omnia , quae opposita siant, &inventrisbarathrum consicit. 5. Rusticitate-. si diripit optima,quaevis &c alijs praeripit: siobioniapanis & panem obio-nii loco habet; si sinem comedendi sacere non possit.Unde syrachmodum verum& moremcomedendihonc-stum nobis praeseribit, cap. 31. appositls, inquit, tibi cibis,msobriushomo vescerc, neveteingurgita,ne venias in o-dium. Dcsine primus civilitatis gratia, neve sis insatia-seilis.

QVJEs TlO XIV.Uttuen vitae terminum bona disci prolon-

gari possitlQuaestio haec dissicilima in Theologicorum & Philo-

srphorum scholis Caepe cst agitata; verum varie a»varsis est&lqta,; Jhssgsqphjpujgj. b<?e axioma, qtu mtmditer gene-

■rantur, naturaliter quosacorr/mpuntur, omnes quidem expc*rientia convicti, suo calculo comprobant, verum num-vi-tae terminus tam satalis sit, ut baudquaquam prolongarivel abbreviari possit,de hoc,inquam,variae extantlenten-sae. Jn Negativam hujus quaestionis sententiamdeseendit,tota stoicorum porticus, omnia satali ac immutabili ne-ccssitate fieri statuens; Qui etiam Cicerossilaro sc Home-rus suffragari videntur. Haec senrentiautapplausoresha-betplurimos, ita etiatri rationibus minime caret, quas exipsa quoque scriptura non nullas petere solent, & quidem,potilsimum ex Jobo cap, 14. Cujushaec sunt verba -.Cui-libet mortalium certum terminum cenJUtuisti , quem nemo prae-tergreditur. Nos autem de eorum sententia decedimus,hocutfaciamusitnovet nos;primo Authoritae Medicorum-\\\ienim qui diaetaerationemignorant citiusmoriuntur,quamsecundum naturam. Galenustib.6.de sanit: tuenda.Dein-deMedicinasinis : qui hic praecipuus est, ut homo abimma-tur morte liberetur, sanitas pristina conservetur,vel ct-

jamamissa recuperetur: Haecvero si liaret satalis necessi-tas,totius Medicinae facultas frustranea ac inutilis esset.Tertii asfirmativa quosi sententu indubitata s. scriptura au-thoritae susifragatur : dum ait: Ezechiae vitam in annosquindecim suisse prorogatam. 4.Raeg.io:6. i sa.38:5. Etviris simgvinum ac dolosis, dicit quod non dimidiabuntdiessuos,Psal.55. Longiorisjquoque vitae promilsioncm,in4. Praecepto habent parentum dilcotcs,quae certe pro-tnissio nullaextare potcst,si vitae terminus tam satalis esset,•ut neutiquam prolongari vel abbreviari possit.

stoicorumistam sententiam,quae homini omnetn liber-mcm plane adimit, & omniavel satovel fortunae incon-

stantiaeadsicribitj&sichominem atque adedipsium Deum*arctilsimo suo inevitabilis sati vinculo constringit, ita re-sellimus: Quorum principiasuntin nobis,comm &: prin-cipiata, atq; actionum tam bonarum quam malarumprin-cipia sunt in nobis,etenim & velle& consiultare,& praeeli-gere cst in nostris viribus. Ergo liberamelegendi potesta-tem habet homo,& nulli satalinccessitati est adstrictus.

Locum istum ex Jobo,a parte negantis siententiae alo-garum luculenter exponit D. JEgidius Hunmus lib. dcprovid.pag. 26 Dieus,inquit,cuilibes certum diciturcon-stituere terminum, i. Ratione praesiciendae, qua a Deocerta& insallibilia siunt, quandbcunque enim &quocun-que mortis genere homo moriaturdllud Deum Omnisiciulaterenequit,&: si aliterevenisset,illud quoqueDeus prae-scivisset. 2. Deus etiam definit & constituit terminum,non tantumratione praesiciendae, sed etiamratione praeor-dinationis,quae varias ob causias intelligi potest, scilicetra-tione caularumnaturalium,vel voluntariarum, vel earumquaesorinsiccushomini accedunt.

Pro decisione quaestionis notaripotest distinctio interProvidentiam Dei absolutam & conditionatam : Largimurquidem Deum omnibusvitae terminum statuisse, sednonabsolute , verum habitaratione pietatis st impietatis, necimmediate,{cdmediantibus principiis &causis naturalibus.Hicjamsiubsistimus: Tua TriuneDeus nobisadsis ope,ut inho-

nesta vitafrugalitate, animisanstitate & corporis cajittatevitam transigere valeamus.

GLORIA TRIUNI DEOPERENNIs.

Humanijsimo prxslantijjimo Viro -juveni,Dru LAURENTIO ROBOR1NO W-Gotho,Harum quaestionum Antori ingeniosistimo Amulae

sympatriotae suo per quam dilecto, insucatumamorem testificandum relinquebat

UT domatOeripides tauros AEjonitus Herost

cDum suit aurata vellere divis ovis.st draco vidua erat , squammis crepitantibus horrens.

C)ui torto Phrygiam pedore vertit humum;sic Robor ine tuis thejibua domitaresurentes,

Ajsedua, cdtca non ratione doces♦

HJnderesrxnatur VsNsKls damnosa voluptas,ruat in prxceps mens amrmsus malunt^.

6)ui procul dpatria eundos sugat exteriores,

Hojies esserat hic dignus honore caput*ssobilis esl magis ars, hojies sed interiores,

Ne noceant,pulchris posje sugare modis*Hi citius perimunt hominum quia pedora nojlra.

Horum dtra cohors ejl metuenda magis,

Nam Udunt animum- quo Uso, nullus ad asira,Fertur velsummi gaudia summa diei*

;Jdlaxima thejis habet summx paeonia laudis .

Huribus ejl Praxis sed veneranda locis+

$♦ R. M*tis stipend.5VE N O (£Ig$ Darctorpensis

W~Gothus»