11 oktober 2017

Bijeenkomst pluimveesector Gelderse Vallei

AGENDA

1) Opening: Bertil Rebel / Asje van Dijk

2) Fipronil inhoudelijk: Ruth Bouwstra

3) Meldpunt: Jan Workamp

4) Coachingstraject: Monique te Kiefte

5) Algemene vragen / discussie

6) Afsluiting door Eric Hubers

7) Bedrijfsspecifieke vragen: GD, agrarisch coach, AVINED, NVWA

8) Informeel samenzijn

Ruth Bouwstra (GD)

Bijeenkomst pluimveesector Gelderse Vallei

Samen werken

aan diergezondheid,

in het belang van

dier, dierhouder

en samenleving

Fipronil

dr. Guillaume Counotte, toxicoloog

Dr. Ruth Bouwstra, en vele anderen…

Wat is Fipronil?

Log OW: > 4

Vet:water = > 10.000 : 1

Dus behoorlijk lipofiel

LD50: giftig voor insecten

Matig giftig voor zoogdieren (100

mg/kg LW)

• Was toegelaten als pesticide (CTGB) voor zaden (tot 30 sept

2017).

• Toegelaten als geneesmiddel voor honden/katten (Frontline).

• NIET toegelaten voor landbouwhuisdieren.

• Schadelijk voor waterorganismen & vissen.

• MRL (maximaal residu limiet): vlees/ei: 0,005 mg/kg product.

• ARfD (Acute referentie dosis): rond de 0,7 mg/kg LW

• Voor mest: EZ hanteert 0,005 mg/kg (voorzorg-principe).

Wettelijke achtergrond

Hoeveel eieren moet je eten?

Fipronil onschadelijk maken

zuurstof

• Hoe maak ik fipronil onschadelijk in de stal?

– NIET spoelen met zeep/soda: waar laat ik dan het water?

• Met chemische middelen zoals?

• In de literatuur beschreven:

– Actief chloor, pH > 8

– Ozon, eventueel in combinatie met TiO2

– Waterstofperoxide (welke concentratie?)

Dat was de theorie

• Fipronil (2,5 mg/mL) in glazen buis.

• Laten drogen (fipronil zit aan wand van buis).

• Diverse combinaties getest:

– Met / zonder loog (natriumcarbonaat, natriumhydroxide).

– Verschillende concentraties waterstofperoxide, actief chloor.

• 5 mL ethanol erbij en onderzoeken op:

– Fipronil en fipronil-metabolieten.

Laboratoriumproef:

• Ook uitgeprobeerd:

– Eerst behandelen met soda of ander soort loog,

• met en zonder waterstofperoxide

– Eerst behandelen met zachtere vorm van soda (baking soda)

– Behandelen met quatenaire ammoniumverbinding in combinatie met

waterstofperoxide

– Verschillende concentraties waterstofperoxide

Laboratoriumproef - herhaald

Afbraak van fipronil in laboratorium -1-

behandeling

wat

er

5% sod

a

10%

sod

a

1% lo

og

5% lo

og

5% sod

a, 1

5% H

2O2

10%

sod

a, 1

5% H

2O2

1% lo

og, 1

5% H

2O2

5% lo

og, 1

5% H

2O2

wat

er, 1

5% H

2O2

Ge

ha

lte (

mg/m

L)

0

50

100

150

200

250

Fipronil Fipronil-sulfone Fipronil-totaal

Afbraak van fipronil in laboratorium -2-

behandeling

wat

er

5% sod

a, w

ater

5% sod

a, 0

,5%

H2O

2

5% sod

a, 3

% H

2O2

5% sod

a, 1

5% H

2O2

10%

bak

ing

soda

, wat

er

10%

bak

ing

soda

, 0,5

% H

2O2

10%

bak

ing

soda

, 3%

H2O

2

10%

bak

ing

soda

, 15%

H2O

2

Q-a

mm

/H2O

2

2* Q

-am

m/H

2O2

Ge

ha

lte

(m

g/m

L)

0

50

100

150

200

250

Fipronil Fipronil-sulfone Fipronil-totaal

cont

role

5% s

oda

10%

sod

a

5% s

oda,

15%

wat

erst

ofpe

roxide

10%

sod

a, 1

5% w

ater

stof

pero

xide

1% N

aOH

5% N

aOH

1% N

aOH, 1

5% w

ater

stof

pero

xide

5% N

aOH, 1

5% w

ater

stof

pero

xide

3* 1

5% w

ater

stof

pero

xide

Ge

ha

lte (

%)

ten

op

zic

hte

van

voo

r b

eh

an

de

ling

0

20

40

60

80

100

120

140

Fipronil Fipronil-sulfone FIP-sulfide som

Afbraak van fipronil in muur van stal -1-

Afbraak van fipronil in muur van stal -2-

• Combinatie van (zacht) loog met waterstofperoxide lijkt fipronil af te breken

en te verwijderen.

• Eerst ontstaat uit fipronil fipronil-sulfon, daarna wordt dat ook afgebroken.

• Meerdere keren behandelen is nodig.

Conclusie chemisch afbreken van fipronil

• Ammoniak ipv soda: werkt in principe ook, maar ammoniak is agressief voor

metalen en mensen.

• Quaternaire ammonium met waterstofperoxide: werkt ook, maar kan

problemen geven met toelating (is formeel biocide en niet toegelaten).

• Titaanoxide in combinatie met UV-licht of alleen UV-licht: kan ook fipronil

afbreken, maar dan moet eerst fipronil uit de vetlaag worden vrijgemaakt

(soda).

• Ozon kan ook fipronil afbreken.

• Actief chloor (chloorbleekloog) na behandeling met soda.

Andere producten die worden genoemd

• Binnenstalvariatie n=5 en schothorst

• Hoe raak ik fipronil in het dier kwijt?

– Ruien, leverondersteunende preparaten

• Relatie mest – ei.

– Hoe belangrijk is verwijderen van mest?

• Relatie vet – ei.

– Waar komt vet in ei vandaan?

• Ruien of ruimen?

– Effect van ruien: theoretisch model.

– Resultaten experiment

• Omgevingsmonsters

– Uitslagen en vragenlijsten

Uitgevoerd praktijkonderzoek

• Resultaat in pool van eieren verschilt van keer tot keer.

• Meetonzekerheid laboratorium:

– Op niveau van 0,005 mg/kg (MRL): 30%

– Variatie in eieren genomen op diverse plaatsen in stal: 70%

– Totale variatie kan oplopen tot 100%

• Spreiding in resultaat op niveau van 0,005 is dus

– 0,0025 – 0,0075 mg/kg

• Pas bij resultaat onder 0,001 meer dan 95% zekerheid dat herhaalde meting

ook onder 0,005 ligt.

Iets over meetonzekerheid

Binnenstalvariatie

0.2

.4.6

PL 1 A PL 1 M PL 1 V PL 2 A PL 2 M PL 2 V RM 1 A RM 1 M RM 1 V RM 2 A RM 2 M RM 2 V RM 3 A RM 3 F RM 3 V

Iden

Up/Dn (mean) Fipronil

0.0

2.0

4.0

6

PL 1 A PL 1 M PL 1 V PL 2 A PL 2 M PL 2 V RM 1 A RM 1 M RM 1 V

Iden

Up/Dn (mean) Fipronil

0,000

0,100

0,200

0,300

0,400

0,500

0,600

0 2 4 6 8 10 12

Lever

Spier

Vet

0

0,05

0,1

0,15

0,2

0,25

0 2 4 6 8 10 12

ei

0,00

0,20

0,40

0,60

0,80

1,00

1,20

1,40

0 2 4 6 8 10 12

mest

Relatie vet en lever zelfde kip

Fipronil in vet (mg/kg)

0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0

Fip

ron

il in

le

ve

r (m

g/k

g)

0,0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5y = 0,1375x + 0,0407

R² = 0,1291

Gehalte fipronil in

lever = 10 – 15% van vet

Relatie vet en spier zelfde kip

Fipronil in vet (mg/kg)

0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0

Fip

ron

il in

sp

ier

(mg/k

g)

0,00

0,01

0,02

0,03

0,04

0,05

y = 0,0212x + 0,0063

R² = 0,1581

Gehalte fipronil in

spier = 2 – 4% van vet

Relatie fipronil in mest en in ei

Fipronil in mest (mg/kg

Fip

ronil

in e

i(m

g/k

g

Model ruien: niet zo simpel

lever vet ei

mestdarm

Circulatie/bloed

K1

K2 K3

K7

K4K5K6

K8

opname

• Uit stal iedere dag 10 µg fipronil opgepikt;

• Uitscheiding via mest = 50% van opname;

• Via mest 10% recirculatie;

• Verhouding conc ei : conc vet = 0,5026;

• Ei weegt 55 gram en bevat 5 gram vet;

• Totaal 250 gram vet in volwassen kip (1600 gram);

• Verhouding vet:lever = 1:0,15;

• Opname in vet = 20%;

• Leg% = 95%, na ruien opstarten via 40, 50, 60 tot 95%;

Enkele aannames

dagen

Fip

ronil

mg/k

g

Zonder ruien en zonder schoonmaken

Met schoonmaken en ruien

Hoe lang het duurt voordat de eieren de MRL

bereiken? LET OP dit geldt voor een schone omgeving

• Op dit moment wordt gevolgd:

• Koppels die ruien:

– Bij start: analyse van ei, vet, spier, lever en mest

– Na 14 dagen vet, spier, lever en mest

– Op einde analyse van ei, vet, spier, lever en mest

• Op basis van model:

– Situatie waar fipronil in ei bij start ruien < 0,350 mg/kg, dan ruien succesvol.

Model ruien in de praktijk

Gehalten in ei na start ruien

Dag na start ruien

0 10 20 30 40 50 60

Ge

ha

lte

fip

ron

il-to

taa

l in

ei (m

g/k

g)

0,00

0,02

0,04

0,06

0,08

0,10

0,12

0,14

0,16

0,18

bedrijf 1bedrijf 2

bedrijf 3bedrijf 4

• Bijv. FLS-mix (fatty liver syndrome): meestal goed verteerbare vetten in

combinatie met vitamines en mineralen.

Effect van leverondersteunende

preparaten of binders

Omgevingsmonsters

05

01

00

05

01

00

05

01

00

05

01

00

05

01

00

0 1000 2000 3000 0 1000 2000 3000 0 1000 2000 3000

0 1000 2000 3000 0 1000 2000 3000

01 Vloer (n=50) 02 Voergoot (n=50) 03 Legnest (n=29)

04 Zitplek (n=26) 05 Overig (n=169)

Pe

rcen

t

totaalGraphs by plek

• Laag: onder de 1 µg

• Matig:5 – 10 µg

• Veel: 20 µg

Omgevingsmonsters

02

04

06

0

02

04

06

0

02

04

06

0

02

04

06

0

02

04

06

00 50 100 0 50 100 0 50 100

0 50 100 0 50 100

01 Vloer (n=44) 02 Voergoot (n=46) 03 Legnest (n=26)

04 Zitplek (n=19) 05 Overig (n=158)

Pe

rcen

t

totaalGraphs by plek_l

• Vloer en zitstokken relatief schoon. Voersysteem en legnesten viezer.

• Temperatuur: optimale T = 35 - 40°C. Chemische reacties 2 tot 3 maal sneller

gaan bij iedere 10°C hogere temperatuur.

• Vloer schoonbranden – wisselend resultaat

Vlooienband moet uit de stal

En wat nog meer…

• Praktijkproef herhaling schoonmaken

• Opfokleghennen

• Omgevingsmonsters en vragenlijsten

• En heel veel vragen over interpretatie uitslagen

• Onschadelijk maken fipronil spoelwater

http://www.gddiergezondheid.nl/fipronil

Wat loopt er nog

Jan Workamp / Eltjo Bethlehem

Bijeenkomst pluimveesector Gelderse Vallei

MELD- en INFORMATIEPUNT FIPRONIL

Initiatief:- LTO Noord, afdeling Gelderse Vallei- Gemeenten regio Gelderse Vallei- NVP

Belegd bij Poultry Expertise Centre

Voor pluimveehouders Gelderse Vallei

DOEL

- Luisterend oor

- Knelpunten en vragen in kaart brengen

- Kennis vergaren en delen

- Beantwoorden waar mogelijk/doorverwijzen

- Afstemming met overige organisaties:

geen dingen dubbel doen

Gestelde vragen

Vrijgave stallen / bedrijven Doorlooptijd NVWA Afzet eieren, mest en dieren Aansprakelijkheid Reiniging / bemonstering Interpretatie van bemonsteringsuitslagen Blokkades bij verplaatsing Mestafzet Beoordeling gehaltes dieren en eieren na rui Alsnog ruimen?

Antwoorden in samenwerking met

Communicatie

Bijeenkomst pluimveehouders 8 augustus Nieuwsbrief 18 augustus en 5 september Dagelijkse briefing aan “crisisteam” Bijeenkomst adviseurs op 24 augustus Interviews kranten, radio en TV Website:http://www.poultryexpertisecentre.com/

HOE TE BEREIKEN

Aantal contacten

Bezoek PEC website

↑ storing teller

vernieuwde website

Signalen (1)

VEERKRACHTIG,ENERGIEK,ONDERNEMEND

↓VERMOEID,MACHTELOOS, MOEDELOOS

Signalen (2)

Ontzettend veel arbeid !

Bij ruikoppels

Na ruimen

…….. Boenen bij de Boeren

www.boenenbijdeboeren.nl

info@boenenbijdeboeren.nl

Coördinator: Jan Brok

Contact Meldpunt

Vast telefoonnummer: 088 - 020 6410Email: info@poultryexpertisecentre.com

Website: www.poultryexpertisecentre.com

Alle contactgegevens: zie A-tje bij de uitgang!

BEDANKT!

Monique te Kiefte

Bijeenkomst pluimveesector Gelderse Vallei

MONIQUE

TE KIEFTE

LIZA

SIMONS

WIM

KORSTEN

HET TEAM

Tijd voor vragen

Bijeenkomst pluimveesector Gelderse Vallei

Afsluiting door Eric Hubers

Bijeenkomst pluimveesector Gelderse Vallei

Bedrijfsspecifieke vragen

Deze zaal: GD: vragen over interpretatie labuitslagen (Ruth Bouwstra / Jeanine Wiegel)

Achter deze zaal: AVINED: interpretatie van regelgeving (Janet Corsius / Hans Schouwenburg)

Grand Café: Monique te Kiefte: agrarisch coach

Huiskamer (boven): NVWA: vragen over beleid, wet- en regelgeving (Loes de Maat / Fred de Klerk)

Bij de uitgang: 1) Formulier voor evt. schriftelijke vragen: in eierkist

2) Folder actie “Boenen bij de Boeren”

3) Overzicht contactgegevens

DANK VOOR UW KOMST !

Bijeenkomst pluimveesector Gelderse Vallei