bhavaprakasha nighantu

18
Dr Pramod Kumar Department of Rasashastra Classical text book review

description

a brief overview on Bhavaprakasha nighantu

Transcript of bhavaprakasha nighantu

Page 1: bhavaprakasha nighantu

Dr Pramod Kumar Department of Rasashastra

Classical text book review

Page 2: bhavaprakasha nighantu

• Introduction• Objectives• About the Author , Commentator ,

Publications• Content of the text• Volumes and chapters• Uniqueness of the text• Summary • Conclusion

Contents

Page 3: bhavaprakasha nighantu

Introduction • Enumerated one among the Laghutrayi• Third book among the Laghutrayi , but

popular• Author – Bhavamishra• Bridge between medieval period and

modern period • Two parts - Purva Samhita Madhyama Uttara Nighantu

04/17/2023 Bha.ni 3

Page 4: bhavaprakasha nighantu

Objectives

• To know about the Bhavaprakash

Nighantu its author , commentator and

uniqueness of the text

04/17/2023 Bha.ni 4

Page 5: bhavaprakasha nighantu

Author • Bhavmishra• Father – Latkan Mishra इति� मि�श्रलटकन�नयश्र मि�श्रभा�वतिवरचि��� भा�वप्रक�शे� ……….• May be a Brahmin , belonged to Varanasi• Some believe he belonged to Kashi or

Gorakhpur – because names like Latkan etc.• He has written a book named

Gunaratnamala which was not published

04/17/2023 Bha.ni 5

Page 6: bhavaprakasha nighantu

Time Period

04/17/2023 Bha.ni 6

• Has followed Madanpala Nighantu (1347 AD)• Also Sharangadhara Samhita (13th Cent.)• Yogaratnakara,Yogatarangini,Lolimbaraja –

give reference of Bhavaprakash (17th Cent.)• Bhavmishra included phirangaroga

introduced in India by Portugese and Europeans(15th Cent.)

• Bhavamishra between 15th – 17th

Page 7: bhavaprakasha nighantu

Commentators

• No Sanskrit commentaries are written

• Pandit Shivasharma – ‘Shivaprakashika’

Sri Venkateshwara Press ,Bombay• By Dr Vishwanath Dvivedi• By Dr K.C.Chunekar – Published by

The Chowkhamba Vidyabhawan (Ayurved ka Vaijnanik Itihas by Dr P V

Sharma)

04/17/2023 Bha.ni 7

Page 8: bhavaprakasha nighantu

Publications

• Bhavaprakash Nighantu with Chunekar Teeka

Edited by Dr Gangasahay Pandey (Hindi) Chaukhamba Bharati Academy ,Varanasi Rs 350/-• Bhavaprakash Nighantu Edited by Amrit Pal Singh (English) Chaukhamba Orientalia ,Delhi Rs 950/-

04/17/2023 Bha.ni 8

Page 9: bhavaprakasha nighantu

Manuscripts• Acc to Julius Jolly – manuscript on

Bhavaprakash dated 1558 A.D.in Germany

• Acc to Prof P V Sharma – oldest manuscript on Bhavaprakash ‘Samvatsra’ 1722 corresponding to 1665 A.D.

Available in Oriental Library , Jammu (Introduction to Nighantu of Ayurveda Dr Lucas )

04/17/2023 Bha.ni 9

Page 10: bhavaprakasha nighantu

Content

• 23 वर्ग�• ४२६ द्रव्य – in total• Followed Madanapal Nighantu• No specific classification of the

varga seen• Mentioned many bheda of many

plants

04/17/2023 Bha.ni 10

Page 11: bhavaprakasha nighantu

• हरिर�क्य�दि$ वर्ग� • कर्पू&�र�दि$ वर्ग�• र्ग'डू&च्य�दि$वर्ग�• र्पू'ष्र्पूवर्ग�• वट�दि$ वर्ग�• आम्रा�दि$फल वर्ग�• धा�न्य वर्ग�• शे�क वर्ग�• ��0स वर्ग�• क2 ��न्न वर्ग�• व�रिर वर्ग�• दुग्धा वर्ग�• $मिधा वर्ग�

• �क्रवर्ग�• नवन � वर्ग�• घॄ2� वर्ग�• �&त्र वर्ग�• �9ल वर्ग�• सन्धा�न वर्ग�• �धा' वर्ग� • इक्षु' वर्ग�• धा��&र्पूधा��'रस<र्पूरसरत्न<र्पूरत्नतिवषो<र्पू

तिवषो? वर्ग�• अन�क�र्थ�न�� वर्ग�

04/17/2023 Bha.ni 11

Page 12: bhavaprakasha nighantu

Contd..

• तित्रफल�,तित्रकट',��'रूषोण……• हरिर�क्यदि$ वर्ग� – includes fruits and tubers• कर्पू'�र�दि$ वर्ग� – describes kanda• र्ग'डू'च्य�दि$ वर्ग� – pancanga of plant used• वट�दि$ वर्ग� – big trees• Mythology – हरिर�कD , र्ग'डू' चि� , स'वण� ,क�लक& ट• Mentioned drugs from other countries

such as तिEर्पू�न्�र व�� , �चि�क�, कस्�'रिर , र्पू�रचिसक यव�तिन

• Some जां�0र्ग� द्रव्य –र्गन्धा��जां��र? व य�, र्ग<र<�न

04/17/2023 Bha.ni 12

Page 13: bhavaprakasha nighantu

Contd..

Varga Madanapala nighantu

Haritakyadi +

Karpuradi +

Vatadi +

Amraphaladi +

Dhatupadhatu…. Suvarnadi varga +

Dhanya +

Shaka +

Mamsa +

Krutanna +

Vari Included dugdha +

04/17/2023 Bha.ni 13

Mishrakadi varga , shuntyadi varga -- Madanpala

Page 14: bhavaprakasha nighantu

Uniqueness of text• Explained आह�र वर्ग� in detail• Mentioned �<र्पूचि�तिन as a drug of choice in

तिफर0र्ग र<र्ग• Mentioned यशे$ धा��' for the first time• अष्टवर्ग� and their प्रति�तिनमिधा द्रव्य • अन�क�र्थ�न�� वर्ग� • ��'र्बीJजां र्गण• र्पू'ष्कर�&ल – क' ष्ट भा�$ , �व्य - र्गजांतिर्पूप्र्पूचिल

04/17/2023 Bha.ni 14

Page 15: bhavaprakasha nighantu

Volumes • None

04/17/2023 Bha.ni 15

Page 16: bhavaprakasha nighantu

Summary

04/17/2023 Bha.ni 16

Page 17: bhavaprakasha nighantu

Conclusion • भा�वप्रक�शे तिनघॄन्ट' is a karmapradhana

nighantu• It bridges thee gap between

medieval period and modern period• At the same time confusion

regarding some dravyas

04/17/2023 Bha.ni 17

Page 18: bhavaprakasha nighantu