AUGUST 2016 1 - · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi...

36
AUGUST 2016 1 www.mizoramsynod.org

Transcript of AUGUST 2016 1 - · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi...

Page 1: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 1

www.mizoramsynod.org

Page 2: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 2

www.mizoramsynod.org

Kum 22-na August 2016 Bu 263-naEditorUpa C. LalbiaktluangaManaging EditorRev. Dr. C. ChawnghminglianaJoint EditorsLalremmawiaUpa B. LalhmunlianaJohn LalhruaitluangaUpa Dr. C. VanlalhruaiaCirculation ManagerLalfakzuala

K R I S T I A NN A U P A N G

A man pe duh leh a bu la duhchuan Circulation Managerhriattir tur a ni.Kum khat lak man Rs. 50.

Synod Office First FloorMission Veng, Aizawl – 796 001Phone : 0389-2324590e-mail:[email protected]

Kristian Naupanga thu chhuahte hi Editor ngaih dan a ni vek kher lo.

A chhunga thu awmte Phek1. Editorial ................... 12. Kal la, eng rawh ................... 23. Ka sual man bat min tlaksak ................... 74. Van sang tlawhpawh \angkaina ................... 95. Biangbiakna – Teresa Vanmalsawmi ................... 116. Zu hi ................... 167. Sakeibaknei leh Chaichim ................... 178. Fahrahte Pathian ................... 199. Bible Thawnthu – Unau pahnih ................... 21

10. Thawnthu Fing –Sangha mantu leh a thurualpui ................... 23

11. Hriatzauna huang ................... 2612. Hmutheitua ................... 2813. Zawnchhuah ................... 3014. Hre thei rawh ................... 3115. Crossword ................... 32

16. Chei rawh le ................... 33Ka hmuh ang hmu thei rawh (Inside Cover)

Page 3: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 3

www.mizoramsynod.org

EI LEH IN KAWNGA INSUM

Mizote hi ei leh in kawnga insum lo tak mai kan nia. Kan kâa a tui phawt chuan ei mial mial zel mai kan nia. Kuhva ei mi chuan a ei reng a ni deuh mai. Chutiangaka awl mang lova a ei chuan ni khatah pawh a ei hnemthei \hin reng a ni.

Tleirawl leh naupangte pawhin mei zuk ruknachang an hre ringawt mai a. Tui an tih vang ni miahlovin mei zuk ruk an ching \an a. A rei deuh hnu chuansim a lo har hle tawh \hin a ni.

Mawm lutuk te, hang lutuk te, thlum lutuk te kan eihnem avanga thau lutuk leh taksa chak lohnain min chimveleh fimkhur nachang kan hria a, ei leh inah kan insuma, exercise te kan la a, a \ha viau mai. Mizoramah hianpuitling bakah naupang thau lutuk kan tam ta hle mai.

Chhiatna kan thlen veleha fimkhur leh insum aichuan, kan chhiat hma ngei hian insumin fimkhur ila ava \ha dawn em! Ei leh ina kan insum zawh loh vang lehkan ei mil tawka thlan chhuaka hna thawh emaw, exerciselak emaw kan peih loh vangin kan hrisel tur angin kanhrisel lo \hin a ni. Kum sawmnga pawh tling lova thi, hrisello kan va tam sawt em! Kan hnam pum mihring dam reizawng chawhruala han chhut hian kan dam rei lo khawpmai. Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \halo. I ei leh i thawh a inmil em tih chhut \hin rawh.

E D I T O RKAM CHHUAK

Page 4: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 4

www.mizoramsynod.org

KAL LA, ÊNG RAWH

– C. Lalhmingmawia (Mus-a) Kolasib Diakkawn

March 5, 1858 khan a zirnahmuna zir ve tho Alex VanAlstyne-a nen an innei a. Kum1864 a\angin Wm. B. Bradburytan Sunday School hla a phuah\an a, hei hi hriat a hlawhna berpakhat a ni. Hla chham mi sangchuang fe a phuah bawk a,chungte chu bu hrang hrangpaliin a tichhuak nghe nghe. Hlahi a duh hun hunah a phuah zungzung thei a, cho chhuaktu bik amamawh kher lo va, a hla \haber berte pawh hi chawpchilhtaka a phuah a ni hlawm. Sikula kal laiin guitar perh leh pianotum a zir a, music a zir thiam hlebawk. Aw \ha tak a neih vangleh music a thiam avanginawlsam takin hla a phuah zungzung theih phah bawk.

Khawvelah hian mi chi hrang hrang kan awm a, mi thuhmun lohlir kan ni. |henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng loan awm laiin \henkhat mahni awmna hmun leh dinhmun apiangalungawi thiam zel an awm bawk. Chutiang zinga mi ropui tak pakhatchu Frances Jane Crosby-i hi a ni awm e.

Mitdel chunga khawveltiêngtu

Frances Jane Crosby,Fanny J. Crosby tia hriat lar hiJohn leh Mercy Crosby-teinkarah March 24, 1820 khanSoutheast, Putnam Country,New York (United States)-aha lo piang a. Thla ruk mi lek anih laiin a damlo an enkawl fuhloh avangin a mit a del nghal.Kum riat mi lek a nih laiin anchhungkuain Ridgefield, Con-necticut lamah an pem a, hetahhian kum li chhung an awm.

Kum 15 mi a nihin NewYork Institution for the Blind-ah a lut a, chutah chuan zirna \hatak a dawng. Kum 1847 khana zirna sikulah hian a thawk venghal a, March 1, 1858 thlenga thawk.

Page 5: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 5

www.mizoramsynod.org

Fanny-i hian a hna hi nuama ti hle a, a hlimna ber pawh ani. A dinhmun azirin hlim takin atiti luam thei a, khawngaih thla latakte bulah mi khawngaih theitak a ni thei bawk. A nunah alungawi em em a, mitdel khawhmu lo mah ni se, Pathian lakaha vui ngai lo va, a awm dan lehdinhmun chu lungawi takin apawm hmiah mai. Heti taka anuna a lungawi chhan hi kum riatmi lek a nih laia a hla phuahhmasak berah hian a lang chianghle. He hla hi amah ngeiin, "Kanun kaihruaitu a ni reng," a ti hial.Chu a hla phuah chu:

"Khua hmu thei lo mah ni ila,Mi hlim ka va ni em!

Khawvelah lungawi zel turin,Tiamthu ka tiam tawh si.

Mi dang dawn ve lohmalsawmna,

Ka va chen nasa bik em!Ka chhingmit khua hmuh loh

vanginKa \apin ka vui dawn lo."

Bible thu tam tak a vawnga, Thuthlung Hlui bu hmasapalite hi bel takin a vawngchhuak vek a, Chanchin |ha bupalite nen hian. Chu pawh kum10 a tlin hma lehnghalin!

Thla ruk mi lek a nih laia\anga khaw hmu lo, mitdel mahni se, Fanny J. Crosby-i chuanbeiseina a tlachham ngai lo va,eng tik lai mahin a tlawm ngai lova, beidawng leh lungngaiin ainkaikun ngai hek lo. Chutiahnekin a hla ropui tak takhmangin khawvel a hrut chhuaka, a hla \ha tak tak hmangin mitam tak Isua ke bulah a hruaithleng zawk a ni.

A mitin khua hmu lo mahse, a chhungril a eng a, chu engchu mi mit hmuhah a chhi reng\hin. A êng neih chhun chu achhi mai a, a bak zawng chuPathian kutah a dah mai a ni.

Mi lungawi êm êma chu!Hla pakhat a awm. A

dinhmun leh a nihnaa pa pakhatlungawi êm êm chanchin a ni a,a hla chu 'Miller of the Dee' tiha ni a, Charles Mackay-a phuaha ni a. Dee luipui kamachhangphut hertu chanchin a ni.Chu pa chu a dinhmun leh anihnaah a lungawi êm êm a, ahnathawh pahin hlim leh lungawitakin ring tak takin a zai \hin a –“Tu mah ka awt lo va, tu mahinmin awt hek lo," tih chu a hlasak \hin a ni.

Page 6: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 6

www.mizoramsynod.org

Ni khat chu ring taka a hlasak \hin pangngai a sak lai churam pakhata lal, 'King Hal'chuan a lo hre fuh hlauh mai a,chuti taka mahni hna leh nihnaalungawi chu mak a ti. 'Tu mahinmin awt lo,' tih a sak lai chuanKing Hal-a chuan lo chhangin,"E, i dik lo tawp mai. I dik lohulhual a ni. Nangmah ang hianka rilru/thinlung hi zangkhai theingat se chuan kan nihna inthlenghi ka huam ngat mai.”

"A nih leh tunah hian hetitaka hlim leh lawma ring tak takai zai theihna chhan thuruk hi minhrilh thei ang em?" tiin King Hal-a chuan a zawt ta chawt a.Chhangphut hertu chuan alukhuma chhangphut kai ben faipah chuan, "Ka ei tur ka thawkchhuak a, ka nupui ka hmangaiha, ka \hiante ka hmangaih bawk.Ka fate pathum ka hmangaih a,ka rulh theih loh sum eng mahka ba lo va, ka chhangphutherna khawl tuai virtu Dee luivang hian ka lawm a, kachhungte ka chawm theih phahmiau va," tiin a chhang.

Chutah King Hal-a chuan,'Mang\ha,' tih pahin, "Tun chinahka \hian, tu mahin min awt lo tih

hi chu sawi ri tawh lo hram angche. Chhangphut kai liai luai ilukhum kha ka lallukhum tluk ani a, i khawl hi ka chhiah lak luhzat zeta hlu a ni. Nang ang hiEngland tana mi chhuanawm inni ngai e," tiin a kal liamsan ta.

Lawmna tur hlir a lo niGuatemala khawpuia 'Au-

diology Clinic' (|awng/ri hriatnalam enkawlna) pakhatah chuan'\awng dan zirtirtu' (Speechtherapist) nula la naupang takJessica-i chu uniform hain nalhtakin a \hu a. A hma chiahahchuan naupang kum 8 mi lekAdeline-i a \hu ran mai bawk a.Adeline-i hi home-a khawsa niina awmna hmunah chuannaupang dang 100 dawn lai anawm ve bawk a, chumi hmunahchuan Adeline-i chuan tui lehchaw mamawh changin zaizirina sawi mai \hin. A tun hma nunlama hriselna chungchangchhinchhiahna (medical history)eng mah a neih loh avanginAdeline-i ri hriatna \ha lo chueng tik a\anga in\an nge tih hriattheih a ni lo. Chu vang chuanbengd^r hian amahah hna athawk ang em, chu chu vuahsakta se, ri a hriat theih phah ang

Page 7: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 7

www.mizoramsynod.org

em tih pawh eng mah a hriat loh,tih chhin phawt loh chuan.

Adeline-i chu \hutthlengah\huin a hmaah Jessica-i chu anmit a inzawn theihna turin a\hing\hi ran a. A bulah chuanzaizira \awng let thiam Nancy-ichu hmel nelawm tak, nui sangchungin a \hing\hi ve bawk a.Adeline-i bengah chuanbengd^r chu an vuah ta a, anhan on ta. Nancy-i chuan Span-ish \awngin, "Tu nge i hming?Kum eng zat nge i nih?" tihte azawt a; mahse, Adeline-i chuana chhang lo. A nui sak a, a mitkoa san ek ek ringawt. Bengd^rchu an herh sang lehzual a,chutah Jessica-i chuan ramsalem chuanna bu a lek chhuak a,zawnglian (Gorilla) chu kawkin,"Oooh Oooh Oooh!" tiinzawnglian tih dan chu a zir a.Adeline-i chuan nui sen senchungin, "Oooh Oooh Oooh!"a rawn ti ve ta hlawl mai. Chupindan zim tea \hute chu lawmavangin an nui chhuak a, anbiangah lawmna mittui a luanga, bengd^r chuan hna a thawktih an hre ta.

Adeline-i tan tun \um hi apian ahnu lama ri a hriatna

hmasa ber a ni mai thei, amaawka chhuak ngei pawh telin.Chutia ri an hre ve ta chu a hlimleh lawm lutuk chu a nui chhuakhawk hawk mai. Chu thilhmutute erawh chu an lawmavangin tu mah rengin eng mahsawi tur an hre lo, a reh \hiap.Adeline-i chuan ri a hre thei ngeia; mahse, zir tur a la ngah a, alawnna tur rahbi a la tam mange. Hei hi Adeline-i tan rahbihmasa ber a ni a; mahse, a tanrahbi hmabak tam tak la awmtechu a lawn kai theih tih a hria.Chu lai hmunah chuan chawlh-kar tin Adeline-i chu kal ziahtura tih a ni a, chutah chuan\awng a zir dawn a ni.

Kum tam tak chhung chuAdeline-i hian eng ri mah a hreve ngai lo. Mahse, tunah chuanamah buaipuitute avangin ri a hreve thei tawh dawn a, a hmabakchu \awng a ni leh mai. Thawmriva eng mah hre ngai lo, ri lehaw ngaithla thei ngai lo khan,khawvela thawm rimawi tak takte, rimawi chi hrang hrang te lehmihring \awng ri te ngei pawh ahre ve thei dawn ta. Mi dangpuihna azarah Adeline-i chuankhawvel rimawi chi tinreng a hre

Page 8: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 8

www.mizoramsynod.org

ve thei dawn ta a, mi dangtenuna '>ng' chu a tan 'lawmna turhlir a lo ni'.

Mitdel khaw hmu lo nichunga lungawi tlat, ni tin kawlani chhuak chhiara kut hnathawkchunga chhungte chawmalungawi em em te leh ri hriatnanei lo, mi dang puihna avangabeng lo inhawng ta te, anlungawina chu khawvel sumtinreng leh ro hlu zawngte aiin ahlu zawk lo vang em ni? Mahninihna pawm thiam tura Lalpapuihna neih tluka hlu hi eng thildang nge awm tehlul ang le?Heng mite hian Lalpa tana an tihlam aiin anmahni kaltlangaLalpan hna a thawh hi a ropuizawk a, chu chu mi dangte nunti>ngtu leh tihausatu a ni zawk.

Lalpa tana kan tih leh thawhai mahin Lalpa'n keimahnikaltlanga hna a thawh hian midangte tan malsawmna a ni a, ahlawk zawk fo. Kan nihna anganga min pawm ang hian kannihna ang ang hi pawm thiam veila, chu chuan lungawina minthlen ang a, mi dangte pawh anghawng zawk ngei ang le.Mahni \heuhvah >ng kan nei veka, chu chu khawi hmunah ngekan chhit >n \hin tih lai hi apawimawh ber chu a ni. Bangkil thim laia >ng te tak te emaw,tlang chhipa khawnvar emawpawh ni ila, mi dangte >n turathawk tur kan ni.

Kal la, >ng rawh.

Pathian nena inpawlna awmzia chu khawvelnena indona a ni.

– Charles E. Fuller

Aw Lalpa, i tan min siam a, nangmaha kachawlh hma chu ka rilru a chawl thei lo.

– St. Augustine

Page 9: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 9

www.mizoramsynod.org

KAN SUAL MAN BATMIN TLAKSAK

– Upa Zarzokima KhiangteMadanrting, Shillong–21

Russia ram hi Communist ram a nih hma chuan Kristianduhawm tak tak an awm a. An lal (Tsar/Czar) pakhatAlexander-a an tih chu inbawl danglamin a mite chu a tlawh\hin a. |um khat chu sipaite awmna barrack a tlawh a. Of-ficer pakhat, la naupang tak hi dawhkan bawhin a lo muhil a,dawhkanah chuan pistol in-load sa leh lehkha phek hi a awmbawk a.

Alexander-a chu dimtakin chu tlangval chu a vapan a. Lehkha pheka inziakchu a han chhiar a, hmingzawna pawisa eng emaw zatinziak a hmu a, a leibat zat aziak a lo ni a. Pawisa khelh aching tih a hre thiam ta maia. A belh khawm a han hmuhchuan a hlawhin a rulh senloh tur a ni tih a chiang a. Abelh khawm hnuaiah chuanhe thu hi a ziak a: “Tu’n ngeheng zawng zawng hi minrulhsak thei ang?” tih hi.

Pistol a lo awm avangchuan inkah hlum a tum niina hria a. A tirah chuan ahnena kal tura kohtir a rilruk

a; nimahsela, a \hianpa fapaa nih avangin a rilru a thlakleh ta zawk a. A thu ziak,“Tu’n nge heng zawngzawng hi min rulhsak theiang?” tih hnuaiah chuan liantak maiin, "Alexander-a," tiina ziak a.

Chu tlangval chu a rawnharh chuan a thu ziak chu ahan chhiar nawn leh a, ahnuaia an lalpa hming ziak ahan hmu chu a phu zawk maia! A hlauvin a lawm hle bawka. Tichuan, lalpa chuan aleibat rulhna tur pawisa chua thawn ta a ni.

Juda-te chuan leiba anneihin blackboard-ah hming

Page 10: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 10

www.mizoramsynod.org

leh an bat zat an ziak a, leibaan rulhin an thaichhe mai \hin.Pawnchhe huhin, eng mahlang lo turin hru reh ta sela,chutiang chu a ni.

Lal Isuan a thisena a tlenfai chu sual nei lo ang an nitawh. Keini pawh kan sualman bat kan tlak theih loh,kan pian hma daih tawhahkhan Lal Isuan krawsah minlo tlaksak tawh a ni. ‘Batnalehkha thupêka ziak, kanchunga awm, min dodâl \hînachu a thai bo tawh si a. Chungei chu krawsa khêng betina la kiang ta a’ (Kol. 2:14).

Lal Isuan, “Ngai teh,kawngkhâr bula dingin ka kikhi; tu pawhin ka aw hriaakawng a hawn chuan, a hnênahka lût ang a, a hnênah zanriahka ei ang a, ani pawhin kahnênah a ei bawk ang,”(Thupuan 3:20) a ti. Lal Isuankan thinlung kawngkhar buladingin a kik a, tu pawhin(naupangte pawh tel vekin) kaaw hriaa, kawngkhar hawn-saka, mikhual emaw, inleng angemawa kan lo lawm chuan luhnghal a intiam a, a luh chuanmin pawl zui (fellowship) a tum.Lal Isua hi thinlungah i lawmlut vek ang u.

# Mombati hi i chhit chuan a eng a; mahse, a ral \hin.Mi dangte tan i insenso chuan nangma lamah ral aawm \hin a; mahse, mi dangte tan leh i Pathian tan ieng dawn a ni.

# Lal Isua rawng i bawl lo a nih chuan Setana rawngbawli ni tho tho dawn. Chuvangin, Isua rawng bawl mairawh.

# Dam rei tak, Pathian tana hun hmang \ha si lo,Pathian tana \angkai miah si lo a awm theih. Vanglaihun taka boral, mahse, theihnghilh theih ngai tawhloh tur thil \ha khawvel tana hnutchhiah an awm.Nang eng nge i tih ve dawn le?

Page 11: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 11

www.mizoramsynod.org

VANSANG TLAWHPAWH|ANGKAINA

– LalbiaktluangaDurtlang Leitan

Vansanga boruak lawng vawi khat kap chhuak tur hiancheng vaibelchhe tel fe sen a ngai a. A ropuiin a hmuhnawmve hranpa e, tih vanga kah chhuah chi a ni lo. A hautak lohdeuh nan hman nawn theih chi space shuttle te an siam a, hetichung pawh hian space shuttle hian vawi khat zin chhuahnan US dollar maktaduai zanga vel zet a seng a ni. Chu vangchuan awmze nei taka kah chhuah a ni a, a \angkai dan hihlawm hnih – Application leh Scientific-a \hen a ni.

Application-ho chuinbiakpawh nana hman chinge, leia thil awm dan hranghrang enthlithlaina –khawchin hriatna, remotesensing leh thil dang a\angahmante leh tuihnuailawng lehlawng pangngai kalkawngkawh-hmuh nana hman angchite hi a ni a. Entir nan,1971-a USA kah chhuahIntelsat 4 satellite kha tele-phone line 9,000 leh colourTV channel 12 sem darh nanahman a ni. A satellite azirinhei aia tam fe pawh hian ahman theih a, a khat tawka

relay centre receiver lehtransmitter inkawp, senso tamtaka bun thluah ngai lovin di-rect-in hla tak takah satellitepakhat hmangin a thawn darhvek theih a ni.

Disc antenna leh cableTV i en \hina channel zawngzawng kha satellite a\anga idawn vek a nih kha i hria em?Telephone-a hmun hla takami leh i bula mi i biak pawhinsatellite a kal tlang zel a ngaibawk.

Satellite hmang hiantelex, fax, internet leh thildangte pawh cable leh wire

Page 12: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 12

www.mizoramsynod.org

hmang lovin khawvel hmunhrang hrangah a inthawnchhawn vek theih a ni. In-dia rama an tih thar ve, DTHan tih mai Direct to Home tehi satellite a\anga direct-amahni in \heuhva TV chan-nel hrang hrang lo mantheihna a ni a, internet leh faxatan a hman theih nghalbawk. Cable ngai lovin chan-nel 1,000 chuang, quality \hazawk bawk siin a man theiha ni.

International Telecom-munication Satellite Orgni-

zation, INTELSAT an tihmai, ram hrang 143 memberneiin INTELSAT satellite 19hmangin khawvel mihringzawng zawng deuhthaw hieng tik lai pawha TV, com-puter, telephone, video,internet, fax leh thil danghmanga inbe pawp thei renginmin siam a ni. Tun hnaiaUSA-in Missile Defence Sys-tem siam a tum mek, khawvelram dangten an sawisel luailuai pawh hi satellite hmangthova tih tur a ni.

Page 13: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 13

www.mizoramsynod.org

TERESA VANMALSAWMI KAWMNA

Teresa Vanmalsawmi hi kumina CBSE hnuaiaPawl 12 result chhuakah khan India ram pum puiaa ti\ha tlem te zingah a tel a. Kristian Naupangchanchinbuin zawhna tlem zawtin kan han kawma. Kristian Naupang chhiartute tan a \angkai ngeikan beisei.

KN – Kristian NaupangTV – Teresa Vanmalsawmi

KN : I pian ni leh thla minhrilh thei em?

TV : April ni 17, 1998-ah kapiang.

KN : Tute nge i nu leh i pate?

TV : Ka nu hming chu Lalzar-mawii a ni a, ka pa hming chuZonunmawia a ni.

KN : Unau pianpui eng zatnge i neih?

TV : U mipa pakhat ka nei a,nau hmeichhia pakhat ka neibawk a. Ka nau chu 2001 khana nausen laiin a thi.

KN : I unaute chuan eng ngean zir mek?

TV : Ka u chuan PachhungaUniversity College-ah B.A. Se-mester III a zir dawn chiah.

KN : I nu leh i paten eng ngean thawh?

TV : Ka nu chu Govt. AizawlNorth College-ah AssociateProfessor a ni a. Ka pa chuSynod Office-ah Co-ordinatorniin Central K|P-ah GeneralSecretary a ni mek.

KN : Khawi sikulah nge i kalthin? Exam-ah i ti\ha \hinem? Eng division-ah nge ipass thin?

TV : KG I leh II chu EnglishCongregation School-ah ka luta, Pawl 1 atanga Pawl 8 thlengGospel Centenary School-ahka lut leh a, Pawl 9 leh 10 chuSt. Paul's Higher SecondarySchool a\angin ka bei a, Pawl11 leh 12 chu Delhi PublicSchool, R.K. Puram-ah kachhunzawm.

Biangbiakna

Page 14: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 14

www.mizoramsynod.org

Pathian zarah exam-ahchuan a ti\ha pawl ka ni ve \hina, 1-na a\anga 4-na vel hi atlangpuiin ka ni ve \hin. Delhi-aka sikul luhnaah chuan rankingsystem an hmang chiah lo va;amaherawhchu, ka percentagechu a sang pawl a ni ve \hin.Pawl 11 leh 12-ah chuan Dis-tinction-ah ve ve ka pass.

KN : Matric-ah khan top ten-ah i langin kan lo hria a.Khawi sikul a\angin nge? Engzatna nge i nih?

TV : Aw, Matric-ah khanPathian zarah 4-na ka ni ve a.St. Paul's Higher SecondarySchool, Aizawl a\angin ka beia ni.

KN : Pawl 12-ah hian sciencei la lo tlat mai a? Eng vangnge?

TV : Pawl 11 tir lamah khan thlathum chhung vel chu science kala ve hman a. Amaherawhchu,chemistry hi ka tui thlawt lohavang leh medical emaw, engi-neering line emawa kal ka tumlem loh avangin Humanities(Arts)-ah ka inlet ta daih a. Kalo tui phian mai a, ka inchhir lemlo khawp mai.

KN : Lehkha i zir \hin dantlangpui min han hrilh teh.

TV : Class 11 & 12-ah chuanzing dar 6:50-a kan \an \hinavangin zing lamah chuan ka zirngai lo va. Tlai dar 3 a\anga dar7 chhungin homework ka ti a,ka zawh hma leh phone kahman loh pawhin lehkhabu kachhiar \hin a. Dar 8:30 a\angadar 10:30 thleng lehkha ka zirleh a. Amaherawhchu, topicemaw, subject khat emaw kazawh veleh minute 10 vel kachawl ngei ngei \hin. Chu chu apawimawh hlein ka hria.

KN : Smartphone i nei tawhem? Pawl eng zat i nihin ngesmartphone i neih?

TV : Nei tawh e. Pawl 10 kanih a\angin ka nei.

KN : Smartphone hi i zirnaatan i hmang \angkai em?

TV : Aw, hmang \angkaikhawp mai. Ka zirlaiah thil hriatthiam loh emaw, hriat belh duhemaw ka neih apiangin internet-ah ka zawng a, zirtirtute ka zawt\hin bawk a. Tin, tunlaiah chuanthil pawimawh leh notes velinthawn kualna atan a \angkaika ti hle bawk. Mahse, rilru a la

Page 15: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 15

www.mizoramsynod.org

peng hneh em a, mahni inthununa ngai ka ti a, kan exam hma thlathum vel chhung chu ka khawihngai lo.

KN : Lehkha i thiam thei hlemai a. I nu leh paten lehkhazir turin an tir \hin che nge zirnasa lutuk an ti zawk che?

TV : An ti lo ve ve. Ka tet laia\angin lehkha zir hi chu kamawhphurhnaah an dah a. Kazir loh chuan keima tan a \hadawn lo tih ka hriat avangin kazir \hin. Chu chuan mahni inrintawkna min pe a. Tin, zir chiammi ka ni lo va. Kum tir a\anginni tina kan zir ka en nawn \hin a,chu chuan min pui a, rilru hahnaka pumpelh bawk.

KN : LPS Vision-in SpellingBee an buatsaih khan i hminga langin kan lo hria a. Engzatna nge i niha, eng tik kumabuatsaih nge ni kha?

TV : Pathian zarah 1-na ka nive a. Kha kha kum 2011-a anbuatsaih a ni.

KN : Tunah hian Delhi Pub-lic School, R.K. Purama\angin Pawl 12 \ha takin irawn zo a ni a. I dinhmun diktak min hrilh thei em?

tih that dan hi engtin chiahnge? Mark hmuh chawhrualeng zat nge?

TV : Ni e, Pathian zarah result\ha tak ka nei a. All India rankhi chu top 3 chauh an tihchhuahavangin keima dinhmun ka hrelo va; amaherawhchu, streamzawng zawng a\anga 1-na khamark 11-in ka pha lo tih kan hriaa. Kan sikul bikah chuan streamzawng zawng lak khawmin 5-na ka ni a. Humanities (Arts)bikah 2-na ka ni a, 97.2% kahmu a; Psychology leh Sociol-ogy-ah 100 ve ve ka hmu bawk.

KN : Khawiah nge college kali tum? I kal tumna college-ahchuan seat i hmu tawh em?College \ha tak a ni ang chumaw?

TV : Lady Shri Ram College-ah sociology lak ka tum a.Amaherawhchu, April ni 30hian cut-off list a chhuak dawnchauh va, chutah chuan ka tlinleh tlin loh kan hre chauh vang.

Aw, India rama college \hazinga chhiar chu a ni alawm.

KN : I sikul kal chhunginbazar note emaw, zirtirtutenote siamah emaw i innghat

Page 16: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 16

www.mizoramsynod.org

\hin em? Text book i ring tawpnge note i insiam \hin?

TV : Pawl 10 kan zir laiin math-ematics-ah trigonometry hi kathiam thei thlawt lo va, chutahchuan note a\angin ka zir a. Atlangpuiin textbook hi hriat belka tum a, hriat thiam nan noteka insiam chawp a, en nawn nanzirtirtute note siam ka hmang\hin.

KN : Eng nge zir zel i tum a,eng nge nih i tum le?

TV : Sociology lak chhohva,U.P.S.C. exam beiha, Pathianzara ka lo tling te a nih chuanI.A.S. nih ka tum a. Mahse, tumdang pawh ka ngah mai.Pathian thu thu a ni e.

KN : High School leh Higheri kal chhunga kohhraninkhawma i inkhawm dantlangpui min han hrilh teh.

TV : High School ka kalchhung khan a rem phawtchuan kan chhungkuainkohhran inkhawm pangngai(Nilai zan, Inrinni zan lehPathianni Sunday School,chawhnu leh zan) hi chuinkhawm ngei kan tum \hin a.K|P inkhawmah hian a chang

changin ka inkhawm \hinbawk.

Higher Secondary Schoolka kal lai chuan phaiah hostel-ah ka awm a, chhuah zen zen aharsat avangin ka inkhawm ngailo va. Ka rawn haw chang hichuan inkhawm ka thlahlel theihle.

KN : A tlangpuiin zanah dareng zatah nge i mut \hin?

TV : A tlai berah dar 11-a mutka tum \hin a. Hostel-ah pheichuan hnam dang hi an zir nasasi a, dar 2 thleng thleng te an zir\hin a, chu vang chuan mut hmahi a harsa thei hle a ni.

KN : Mizoram \halaite hianlehkha kan zir nasa i ti em?Hei aia hmasawn dan tur hianengtin nge \an kan lak ang?High School leh Higher-a kalmek zirlaite hi i ngaih dan hanhrilh teh le.

TV : Ka hmuh dan chuan, hnamdangte zir nasat dan hi chu kanla pha lo hle a. Anni anga zirnasa ni ila chu kan thiam lehzualngawt ang. Co-curricular activi-ties-a tel hi a \ha em em a;mahse, chu lama ral ringawt chua hlauhawm ka ti a. Kan nun ba-

Page 17: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 17

www.mizoramsynod.org

lance thiam hi a pawimawh kati. Tin, competitive exams(Olympiads, NTSE, etc.)-a telhi a pawimawh ka ti hle bawka. Kohhran leh khawtlangainhman pawhin lehkha zirthlahthlam loh hi a pawimawhbawk. A chin tawk hriat a \ulka ti.

KN : I zirlai bakah lehkhabudang i chhiar ngai em? Englehkhabute nge i chhiar thin?

TV : Aw, chhiar \hin e.Lehkhabu chhiar hi ka nuam tihzawng tak a ni a. Chi hranghrang ka chhiar lawr \euh mai.Romance, mystery, fantasy, au-tobiography, biography, psy-chological thriller leh self-helpbook-te ka chhiar tlangpui. His-torical background nei hingaihnawm ka ti zual a; a bik

takin holocaust behchhanaziakho hi.

KN : Kum khat chhunginlehkhabu eng zat nge i chhiar?

TV : Chawhrualin thla khatahlehkhabu panga vel chhiar ziahang ka ni a, kum khatah chuana tlem berah lehkhabu sawmrukchhiar ang ka ni.

KN : Bible i chhiar ngai em?

TV : Aw, kum tin chhiar chhuahka tum ve \hin a. Zan ka mutdawnin Our Daily Bread nen kachhiar \hin.

(Teresa Vanmalsawmi’n kanzawhnate \ha taka a chhanavangin kan lawm hle. A hunkal zel turah Kristian NaupangEditorial Board-in duhsaknakan hlan e. – Editor)

Thawh rimna hi lungngaihna min hmuaktu atangachawlhna, min tawktu avanga chiaina laka chawlhna,sual min beitu laka fihlimna, khawvel ralkhel dar ri

laka min la kiangtu a ni.

– F.S. Osgodd

Page 18: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 18

www.mizoramsynod.org

ZU HI

Mughal Emperor ropuiAkbar-a khan khawnbawlropui leh fing tak mai RajaBirbal-a a nei a. Ni khat chuAkbar-a chuan Birbal-a chu,“Zu \hat lohna pathum hansawi teh,” tiin a zawt thut maia. Birbal-a chuan –

“Zu in mi chu an lu a\uak ngai lo.

“Zu in mi chu uiin a sehngai lo.

“Zu in mi chu rukruinan rawk ngai lo,” a ti a.

Akbar-a chuan, “Zu inmite chan chu a va \ha awmve! I sawi fiah deuh thei em?”a ti a. Birbal-a chuan –

“Zu in mi chu lu \uakthlengin an dam ngai lo.

“Kum naupang tepawh ni se an chak lo va,an chak loh avangin tiangan hawl \hin. Tiang chu uihlauh zawng tak a nihavangin uiin a seh ngai lo.

“Zu in mi inah chuanthil hlu eng mah a awm lohavangin rukruin an rawkngai lo,” tiin a chhang a.

Birbal-a te hun lai (1528–1586) pawh khan zu hi an lobuaipui hle tawh a ni.

“Zu in \hin lo se, ani khachu a la dam ang”, “Zu ruilo se chuan khang kha a ti lovang”, “Zu vang vek a ni,”tih tur a awm fo.

Zu hian chhungkuaahharsatna tam tak a thlen a.Heng natna – thin ro te, thisensang, lung natna te hi thleninthahrui tam tak a tichhia a,zun thlum leh thisen sang tenasa takin a siam thei a, thauchhia (Triglycedride) pawhnasa takin a siam thei. Anti-depression, antibiotics, nachhawkna – heng damdawiei laia zu in hi a \ha lo hle a,side effect pawh nasa takin asiam thei niin an sawi.

(Source – Hriat loh)

Page 19: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 19

www.mizoramsynod.org

SAKEIBAKNEI LEH CHAICHIM

Vawi khat chu sakeibaknei chaw ei puar hi tui takin amuhil a. Chutih lai chuan tu emaw hian a hnungzangah rawn\umin a tuangah rawn pawt hian a hria a. Mahse, a mut achhuah em avangin a ngaihsak duh lo va, a muhil zawm zelmai a.

Nakinah chuan anghawng velah chuan thil engemaw che vel awmin a hriaa, a kutphah chuan a han hupa, chaichim te tak te hi a hanman a. “Nang te reuh hi a!Chaichim te tak te! Kahnungzangah te khan eng ngei tih? Ka mu tui hle tih i hmureng a ni lawm ni?” a ti khurkhur a.

Chaichim chu hlauvin akhur hlawk hlawk a. “Minngaidam rawh, ka lalpa, ka lalropui tak hnungzangah teatthlak takin ka lo infiam a nihchu. Min khawngaih la, kanunna chu zuah hram ang che.Eng tikah emaw i ngilneihnahi ka la thungrul ve ang che.Chu chu ka tiam a che,” a tia. Ngaihdam a dil chiam a.

Chutia chaichim fakderna aw a hriat chuan sakei-

baknei thinrim pawh chu a lonem ta thuai a. Mahse, engtikah emaw a zahngaihna churul let ve leh tura chaichimintiamna chuan a nuih a tizahle mai a. Eng pawh ni se, achhuah ta tho va. “Aw le, kachhuah ang che. Mahse, nangang rannung te tak te hianengtin nge thil eng emaw mintihsak theih ang le?” tiin azawt a.

Chaichim chuan, “Tetchu ka te viau va; mahse, kafin leh zeina hi mite tan\angkai ve thei deuh a nia,”tiin a chhang a.

Ni tam tak a liam a,sakeibaknei chuan chaichimchungchang kha a hre rengta lo va. Tlai khat chu, nidang ang bawkin sa pelin achhuak leh a. Vanduaithlaktakin a kalna kawnga sa peltu

Page 20: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 20

www.mizoramsynod.org

len zarah hian a awk ta tlatmai a.

Sakeibaknei chuan talchhuah a tum chiam a, a beihnasat fe pawh chuan achhuak thei si lo va. Chutiatal chiam chu a sawt lo tih ahria a, a beidawng chu a hukta dur dur a. A hahum thawmchuan ngaw chhung chu akhawk rum rum mai a.Chaichim te tak te pawh khana lo hria a. A kua a\ang chuana rawn vak chhuak a, eng ngesakeibaknei tithinrimtu chu tihhriat tumin a rawn hnaih a.

Lenin sakeibaknei a awktih a rawn hmu a. Chaichimchuan a va pan hnai a, “Kalalpa, lo lungngai miah suh,ka chhuahtir thuai ang che,”a ti a.

Chaichim chuan a hahriam tak chuan len chu a sehchhum ta hmak hmak a, reilo teah sakeibaknei chu achhanchhuak ta mai a! “Kalalpa, Pathian zarah ka laka ingilneihna chu ka thungrulthei ta che a ni tih chu hei ihmu ta e,” a ti a.

(Aesop’s Talesby C. Laizawna)

Page 21: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 21

www.mizoramsynod.org

Hmanlai hian khaw pakhatah fahrah pakhat, a hmingMalsawma, nu leh pa pawh nei lo, rethei tak mai hi a awm a.A u nen chauh an awm a, a u chu mi hnuaia inhlawhin anunau ei turin a inhlawh \hin a. Sawma chu enkawltu lehzirtirtu mamawh em emin a awm a, a \hianten Sawma chuhmusitin an tiduhdah em em \hin a. Nu leh pa a neih lohavangin chhantu tur pawh a hmu zo lo va, a rilru a nat emavangin Pathian hnenah nu leh pate a dil hial \hin a ni.

FAHRAHTE PATHIAN

– Lalnunpuia (Kum 9)s/o Vanlalhruaia

Junior Department, Sihphir

A harsatna tawh zawngzawngte pawh nu leh pasawina tur a neih loh avanginPathian hnenah a thlen \hina, a \hiante erawh an nu lehpa bulah hlim em emin anawm \hin thung a ni.

Ni khat chu Sawmachuan an \henawmpain a fatethu \ha a zirtir lai chu a vahre fuh ta a. A tana \ha turhlir niin a hria a. Tichuan,Sawma chu nu leh pa nei lomah se, a ngaihtuahna zawngzawng senga a \awng\ai\hinna chuan a nun a chhâwkhahdam a, fahrah a nihna chu

hre chhuak \hin mah se, a\awng\ai \hin avangin Pathianchuan a awmpui a. A nunahlimna leh lawmna tur hlir atawng ta mawlh mawlh maia ni. Tichuan, Sawma chuPathian a \ih em avang chuannun dan mawi leh \ha chharzelin a lo awm ta a ni.

Hmun hrang hranga kanaupangpuite, Malsawmaanga vanduaina avanga nu lehpa nei lo, fahrah ngawihngawihte kan awm thei. Heleiah nu leh pa nei lo mahila, vana Pathian awm,engkim ti thei hnenah chuan

Page 22: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 22

www.mizoramsynod.org

kan harsatna leh kan mamawhzawng zawng thlen nachanghria ila, ani chuan min lo puiemin an awm \hin thung a ni.

Ni khat chu Sawmachuan an \henawmpain a fatethu \ha a zirtir lai chu a vahre fuh ta a. A tana \ha turhlir niin a hria a. Tichuan,Sawma chu nu leh pa nei lomah se, a ngaihtuahna zawngzawng senga a \awng\ai\hinna chuan a nun a chhâwkhahdam a, fahrah a nihna chuhre chhuak \hin mah se, a\awng\ai \hin avangin Pathianchuan a awmpui a. A nunahhlimna leh lawmna tur hlir a

tawng ta mawlh mawlh maia ni. Tichuan, Sawma chuPathian a \ih em avang chuannun dan mawi leh \ha chharzelin a lo awm ta a ni.

Hmun hrang hranga kanaupangpuite, Malsawmaanga vanduaina avanga nu lehpa nei lo fahrah ngawihngawihte kan awm thei, heleiah nu leh pa nei lo mahila, vana Pathian awm,engkim ti thei hnenah chuankan harsatna leh kan mamawhzawng zawng thlenna changhria ila, ani chuan min lo puinasa dawn si a.

# Pathian mi ropui – Mother Teresa te, Sadhu SundarSingh-a te chuan min pawisa leh thil an pek te, chawimawinaleh lawmman an dawnte chu mi rethei zawkte hnenah an pelet leh thuai zel \hin. Mi rethei zawkte hnena thil pek hi Pathianhnena pe kan lo ni reng mai.

Lal Isuan engtin nge a tih kha? “Ka ril a \amin nangnin eitur mi pe a; ka tui a halin in tur mi pe a; mikhual ka nihin mithleng a; saruak ka nihin puan mi sintir a; ka damlohvin mikan a; tan ina ka awmin ka hnenah in lo kal si a,” a la ti angtiin Lal Isuan a sawi.

I mihringpui, eng mi pawh ni se, i huat zawng tak pawh nise, khawtlang tana hnawksak tak pawh ni se, mi sualte chunga\hat chhuah \hin Isua hmingin an chungah \hat chhuah la,Isuan a chunga ti-ah a ngai dawn che a ni.

Page 23: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 23

www.mizoramsynod.org

Bible Thawnthu

UNAU PAHNIH

Adama leh Evi-te chuan an ei tur leh thawmhnaw turbuaipuiin rim takin hna an thawk a. Eden huan a\anga hnawhchhuah tawh ni mah se, Pathian chuan a la hmangaih reng a,khawvela nau piang hmasa ber pein mal a sawm a.

An fa hmasa ber hmingahchuan Kaina tih an phuah a.Nakinah chuan fapa dang annei leh a, a hmingah Abela tihan sa thung a.

Kaina chu a lo \hang liana, lo neitu a lo ni a. Thlai te ach$ng \hin a. Abela pawh chua lo \hang lian a, beramvengtuah a \ang a. Beram aenkawl \hin a ni.

Ni khat chu Kaina lehAbela-te chuan Pathianhnenah, a malsawmna andawn avanga lawm thu sawinan thil pek an tum a.

Kaina chuan a thlai\henkhat a rawn la a. Abelaerawh chuan a beram zinga apiang hmasa ber a rawn lathung a.

A rilru takin lawm thu asawi tih a hriat avangin

Pathian chu Abela thilpekahchuan a lawm a; Kainathilpekah erawh chuanPathian chu a lawm lo va.

Kaina chuan a nau chu ath$k a, a thinrim ta hle mai a.

Pathian chuan Kainahnenah, “Engati nge i thin aur? Thil \ha ti la, i hlim maiang. Mahse, fimkhur ang che.Rilru sual chuan nungchang atikhawlo vek thei a ni,” a ti a.

Mahse, Kaina chuanPathian thusawi chu angaithla \ha duh lo va. Nikhat chu Kaina chuan Abelachu lova fehpuiah a sawm a.Hmun fianrial deuh an thlenchuan Kaina chuan a nau chua bei a, a that ta mai a.

A tukah chuan PathianinKaina hnenah, “Khawiah ngei nau Abela?” tiin a zawt a.

Page 24: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 24

www.mizoramsynod.org

Kaina chuan, “Engtin ngeka hriat ang? Ka nau vengtuka ni em ni?” tiin a chhang a.

Mahse, Pathian chuanKaina thiltih rapthlak tak chua hre vek si a, “Leia i nauthisen luang kha ka hmu asin.Leiah i nau thisen i luantiravangin leiin i tan rah eng maha chhuah tawh lo vang. Tunahchuan ei tur zawngin i vakvaitawh ang,” a ti a.

Kaina chuan, “Lalpa, kathil sual tih avanga mi hremnahi a na em mai! Heti hi chuanmin hmu apiangin min that maiang asin!” a ti a.

Mi’n an hmuha an thahmai loh nan Pathianin Kainachu a chhinchhiah ta a.

Chumi hnu chuan Kainachu a kal bo va, Eden chhaklam ramah a awm ta a.

(Buatsaihtu : Lalremmawia)

Page 25: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 25

www.mizoramsynod.org

Thawnthu fing

SANGHA MANTU LEH A THURUALPUI

Vawi khat chu lal pakhat hian ruai a buatsaih dawn a. Amahchu sangha duh mi tak mai a ni a. Mahse, a ruaiah chuan engsangha mah a telh lo va. Sangha rawn keng apiang chu lawmmanpek a tum thung a.

Nakinah chuan sanghamantu pakhat hian sangha liantawk tak mai hi a rawn kenga. Mahse, kawngkhar vengtuchuan, a lawmman dawn turchanve a pek ve dawn lohchuan a luh a lo phalsak lo va.

Sangha mantu chuan rema ti a. Sangha a rawn kenavang chuan lalpa chu a lawmem em a, pawisa tam tak peka tum a; mahse, sangha mantuchuan a duh ta tlat lo va. Chuaiah chuan kawr ruak haa ahnungz^nga vawi za vuak athlang zawk ta tlat mai a! Lalchuan mak a ti em em a;mahse, a chhiahhlawhtehnenah chuan, chu pa chu aduh anga vawi za vaw mai turina ti ta a.

Vawi sawmnga an vuakhnuah sangha mantu chuan,“Tawp teh u! He thilah hian

thurualpui ka nei a, lawmmanchanve chu a chan ve tur a niang. Amah chu kawngkharvengtu kha a ni e,” a rawn ti tamai a!

Lal chuan thil awm danchu a hre thiam ta vek a.Kawngkhar vengtu chu kawrruak hain a hnungz^ngah vawisawmnga an vaw ve leh a, ahna a\angin an b^n bawk a.Sangha mantu erawh chuanl^wmman \ha tak a dawng tathung a.

A zirtir : Duh^m chu tuarna.

(Buatsaihtu : Lalremmawia)

Page 26: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 26

www.mizoramsynod.org

Ramdinsanga, Junior Dept. Zuangtui

Page 27: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 27

www.mizoramsynod.org

- LalremmawiaTun \um chu kan chenna Mizoram chanchin \henkhat i han

sawi ve leh thung teh ang.

I. Mizoram dinhmun

District Council nih kum : Ni 26.4.1952Union Territory nih kum : Ni 21.1.1972State nih kum : Ni 20.2.1987

II. Chief Executive Member lo ni tawhte

Lalsawia : 1952–1954Ch. Saprawnga : 1954–1965, 1971H.K. Bawichhuaka : 1954–1970Zalawma : 1970, 1971F.C. Nghina : 1971Ch. Chhunga : 1971

III. Chief Minister lo ni tawhte

Ch. Chhunga : 3.5.1972–10.5.1977Brig. |henphunga Sailo : 2.6.1978–10.11.1978,

8.5.1978–4.5.1984.Lal Thanhawla : 5.5.1984–20.8.1986,

24.1.1989–29.11.1993,8.12.1993–29.11.1998,11.12.2008–....

Laldenga : 20.2.1987–7.9.1988.Zoramthanga : 4.12.1998–9.12.1999,

10.12.1999–11.12.2008.

Page 28: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 28

www.mizoramsynod.org

IV. District dinhmun (2011-a mi cheng tam dan indawtin)

Hming Mi cheng 2001–11-a Zau zawngzat punna % (Sq.km.-in)

1. Aizawl 4,04,054 24.07 3,5762. Lunglei 1,54,094 12.29 4,5363. Champhai 1,25,370 16.31 3,1854. Lawngtlai 1,17,444 34.08 2,5575. Mamit 85,757 36.59 3,0256. Kolasib 83,054 25.92 1,3827. Serchhip 64,875 19.12 1,4218. Saiha 56,366 19.71 1,399

Belh khawm 10,91,041 22.78 21,081

V. Tlang sangte (A san dan indawtin, a metre zat nen)

1. Phawngpui 2,157 2. Lengteng 2,1413. Sur 1,967 4. Lurh 1,9355. |an 1,929 6. Vapar 1,8977. Chalfilh 1,866 8. Hrangturzo 1,8549. Zopui 1,850 10. |awizo 1,837

VI. Lui liante (A sei zawng km.-in)

1. Tlawng 185.15 2. |iau 159.393. Chhimtuipui 138.46 4. Tut 138.255. Tuivai 134.61 6. Khawthlang Tuipui 128.087. Tuichang 120.75 8. Tuirial 117.539. Tuichawng 107.87 10. Mat 90.1611. Tuipui 86.84 12. Langkaih 85.4313. Tuivawl 72.45 14. Teirei 70.8415. Tuirini 59.57 16. Serlui 56.35

(Thu lakna : Statistical Handbook, Mizoram, 2012 leh Mizo-ram General Knowledge, Lalhmachhuana Zofa, 2012 Edn.)

Page 29: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 29

www.mizoramsynod.org

HMUTHEITUA

Kawngpui sîrah K<ngan>n kan \hu d<n a. Chutih laichuan mipa naupang pakhathi kawngah chuan a rawn kala. K<nga chuan mipanaupang chu, “Vâla,khawngaihin lo kal lawk teh,”a ti a. Naupang chu a lo kala. K<nga chuan, “Hei,Hmutheitua n>n kan inkâwmlaklawh si a, khawngaihinsaw lai dâwrah sâwn meizialmin va lei teh a,” tih pahinpawisa phawrha p>k mai atum a.

Mipa naupang chuan,“Ka pu, min ngaidam rawh,meizial ka lei thei lo, ka nuleh pain meizial hi khawihpawh an phal lo va; thil danglei turin min tîr zâwk rawh,chutah chuan ka kal zâwkang e,” tiin hawihhâwmtakin a chhâng a. K<ngachuan chu naupang chu a en

vang vang a, a nu leh pa a zahthiamzia chu a ngaihtuah a, angaisâng hle mai a.

K<nga chuannaupang chu a bânah a vuana, a hmai bul teah a en a,“Mâma, tu nge i hming?” ati a, naupang chuan,“Ruattea,” a ti a. K<ngachuan, “I nu leh pa i va zahthiam >m >m ve aw. Ka fatechuan kan thu hi an hnial anhnial \hîn asin, nang chuan inu leh pa thu i âwih a, anhmuh phâk loha i awmpawhin, an thu i âwih z>l a, ifel hle mai. Thu i âwihmanah...” a ipte a\angin Rs.50 a phawr a, naupang chu ape ta a. Naupang chuan, “Kapu, ka lâwm e,” a ti a, a kalsawn ta a.

Ruattean Rs. 50 adawn chhan hi in hria em?

Page 30: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

Ka’n hrilh ang che u.

1. A nu leh pa thu a âwiha, a nu leh pain, “Tih loht<r,’ an tih chu a nu leh pahmuh phâk loha aawm pawhin a ti duh lo z>l.2. Hawihhâwm takinK<nga a chhâng a, K<ngangaihsân zâwng tak a ni.3. Meizial ni lo lei t<rchuan tirh a hnial lohzia lehaia upa a zahzia a tilang.4. K<nga hi mipângngai tak leh mi thilphaltak a ni.

Ruattea nungchang

mawi tak te, a nu leh pa azahna te, aia upa a zahthiamna te, a hawihhâwmnate chuan K<nga rilru a hneha, Rs. 50 a pe ta ringawt maia ni. Chu chauh a la ni lo,K<nga hian in a thlen hunaha fate fuih nân Ruattea n>naan inbiak dân zawng zawnghi a la sawi chhâwng bawkang.

Ka naute u, aia upatezah leh, nu leh pa thu âwihhi malsâwm dawnna a ni a,dam reina a ni bawk.Theihnghilh hauh suh u.

KRISTIAN NAUPANG30

Page 31: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

ZAWNCHHUAH

A chunga hawrawp rem khawmah khian Isua zirtirtezinga 10 hming zeh bo a ni a, han zawng chhuak teh le.

.....

A I A D D A H T IP A R E T E P S AA H U S H O K A BN T I B I A Z I OA E V L R M G R KH M J I I A O D AO A O K E P F N JJ T N H M U A A AA M A T T H A I A

Thla hmasaa mi dikna

M A B N A R A H AS E P Z O K G R IO I L T S B U E ND Z O A R T K B IO D M E S O R A NM A V I I U N L ED Z D T F A R S VT O N A K J T E IN A N O R B E H J

Page 32: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 32

www.mizoramsynod.org

HRE THEI RAWH

1. Juda-ho zinga thawhlehna awm ring lotute kha tute nge?

...................................................................................

2. Emmau kawnga \hian dun kalte khan tu nge an kalpui?

...................................................................................

3. Isua an khen beha a thusawi hnuhnung ber kha eng nge?

...................................................................................

4. ‘Thingrem siamtu fapa’ an tih kha tu nge?

...................................................................................

5. Isuan baptisma a chan lai khan Thlarau Thianghlim kha engangin nge a rawn inlantir?

...................................................................................

6. Khawi tlangah nge Isua kha an khen beh?

...................................................................................

7. Isua zirtirte zinga ‘Ph$ra’ tia an koh kha tu nge?

...................................................................................

8. Chanchin |ha bu palia Isua thiltih mak inziak vek kha engnge?

...................................................................................

9. Isua thu anga tui chunga kal ve kha tu nge?

...................................................................................

10. Isuan ‘Sihal’ tia a koh kha tu nge?

...................................................................................

A dikna : 1. Saddukai-ho; 2. Isua; 3. A kin ta; 4. Isua; 5. |huroangin; 6. Kalvari tlangah; 7. Thoma; 8. Mipui sangnga hrai; 9.Petera; 10. Heroda.

Page 33: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 33

www.mizoramsynod.org

CROSSWORD

Thla hmasa CROSSWORD DIKNA

A PHEI : 2. Mihring chen lohna hmun (7); 5. Hrehawm tuarthei; tuar fei (5); 6. Lal inah an awm ve \hin (11); 8. Buh vuaknahmun (5); 9. Mihring sawina chi khat (7).

A CHHUK : 1. Inneihlawmna ruai (8); 2. Tu lehfate (5); 3. Bat pe tla (3); 4.Uria nupui, Davidan achhuhsak tak (8); 7. Thlaihnah chi khat (5); 8. Tu maha nghak lo (3).

1 2 3

4

5

6 7

8

9

A I N T H U A MW N I CN L T H I A T HG E HP A T H I A N F A P AH R O NA A S E R I O DH S N A

A S S U R I A M

Page 34: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 34

www.mizoramsynod.org

CHEI RAWH LE!A nalh theih dan ber turin

han chei leh phawt mai teh le...

Page 35: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 35

www.mizoramsynod.org

aA chunga lemziak chi hnih khi ngun takin en la, a inan lohna chi rukhmu thei rawh.

A hnuaiah hian a chhanna lo ziak la:1...................................................................................................2 ................................................................................................3.................................................................................................4..................................................................................................5.................................................................................................6.................................................................................................

KA HMUH ANG HMU THEI RAWH

Page 36: AUGUST 2016 1 -   · PDF fileBible Thawnthu – Unau pahnih ... Ei tuia hahdam bawk si hi mihringte tan hian a \ha ... henkhat mahni chan tawka lungawi ngai rêng rêng lo

AUGUST 2016 36

www.mizoramsynod.org