Arturo kanpion

14
Arturo Kanpion Arturo Kanpion <Euskara, <Euskara, historiaurretik datorkigun, eta ezin gal dezakegun monumentua.> Paule eta Ane Paule eta Ane

Transcript of Arturo kanpion

Arturo KanpionArturo Kanpion

<Euskara,<Euskara,

historiaurretik datorkigun, eta ezin gal dezakegun

monumentua.>

Paule eta AnePaule eta Ane

Ideia orokorrak. Nor izan zen?

EuskalerriaEuskalerriaren ren ardatzaren inguruan ardatzaren inguruan gailendu zen nafar gailendu zen nafar

idazlea.idazlea.

Kazetaria

Historialaria

Literatur-kritikaria

Nobelagilea

Entsegularia

PolitikariaGramatikaria

Euskalaria

• Joera erromantikoa

• Katolikoa

• Karrera karlistaren aldekoa

• Gorteetako diputatu

• Nafarroako Euskara Elkartearen bultzatzaile

• Euskaltzaindiaren sortzaile

BIZITZA (1854-1937)BIZITZA (1854-1937)

Batxilergoa eta zuzenbide lehen ikasketak OñatikoUnibertsitatean hasi eta Madrilen amaitu zituen hogeita biurterekin..

Hala ere, bere bizitza idazteari eta Euskal Herriko historiaren ikerketari eskaini zion. 1876an argitaratu zuen foruen aldeko lehen obra:

Consideraciones acerca de la cuestión foralConsideraciones acerca de la cuestión foral y Los carlistas de NavarraLos carlistas de Navarra, azken gerra karlista amaitu baino zenbait egun lehenago.

Foruak arriskuan zeudela igarriz, ahaleginak egin zituen zenbait egunkaritan zenbait irain gezurtatzen

LITERATUR LANAK. konpromisoakonpromisoa

KAZETARITZANKAZETARITZANLauburu egunkari foruzalean

El Aralar joera katolikoaren zabalkunderako egunkarianRevista Internacional de Estudios Vascos

Euskalerriaren-aldeEuskalzale

Euskal ErriaEl día

ELEBERRI HISTORIKOAKELEBERRI HISTORIKOAK-La bella Easo

-Blancos y Negros

JOERA ERROMANTIKOKOAKJOERA ERROMANTIKOKOAK-El coronel Villalva

KONTAKIZUN LABURRETANKONTAKIZUN LABURRETANEuskaltasuna eta atzerritartasuna kontrajarriz, haietan ematen dituen irtenbideak

euskal nortasunaren osagai diren ontasuna, langiletasuna, bakezaletasuna, berdintasuna, askatasuna, fedea eta hizkuntzaren aldekoa.

KANPION ETA EUSKERAEuskaldun berria izanik…

Antzerki lehiaketetan, euskara katedra eta eta Euskal Jai askotan epaimahai aritu zen

Orreaga izeneko balada argitaratu eta Louis Lucien Bonaparte printzeak bultzatuta, balada hori gipuzkeraz,gipuzkeraz, bizakieraz, bizakieraz, lapurteraz, lapurteraz, zubereraz eta zubereraz eta

Nafarroako 18 azpieuskalkitanNafarroako 18 azpieuskalkitan argitaratu zuen

Kalitate handiagoko literatur lanak egin zituen gazteleraz euskaraz baino

<hizkuntza zoragarria, nire burutazio eta

sentimenduak bere adierazpideetan

isurtzeko,trebeziaz erabili nahiko

nukeena>

KANPION ETA GRAMATIKAKANPION ETA GRAMATIKA

·Euskaraz egin zituen obrarik handienak:

GramGramáática de los cuatro dialectos literarios de la lengua tica de los cuatro dialectos literarios de la lengua euskaraeuskara eta

Ensayo acerca de la leyes fonEnsayo acerca de la leyes fonééticas de la lengua euskaraticas de la lengua euskara.

Betebehar akademikoakademiko,

politikoapolitikoaeta pertsonalapertsonala.

• Hizkuntza uraloaltikoenuraloaltikoen eta amerikarren amerikarren artean kokatzen du.

• Hitz elkarketa eta eratorpena, aditz sistema atzizki hizkuntza.

<Gaitzen den euskal hitz bakoitzak nazioren

arimaren zati bat darama berekin>

Louis Lucien Louis Lucien Bonaparteren Bonaparteren eraginaeraginao Kanpionek asko miresten zuen Kanpionek asko miresten zuen Bonaparte printzea, eta bere Bonaparte printzea, eta bere gomendio guztiak kontuan gomendio guztiak kontuan hartzen zituen.hartzen zituen.

o1904an printzearen 1904an printzearen eskuizkribuak salgai jartzen dira.eskuizkribuak salgai jartzen dira.

oBien harremana areagotu egin Bien harremana areagotu egin zen zen Revista EuskaranRevista Euskaran parte parte hartzean.hartzean.

oBIBLIOGRAFIARI dagokionez, BIBLIOGRAFIARI dagokionez, Kanpionek frantsesak miresten Kanpionek frantsesak miresten ditu, Bonapartek, aldiz, alemanak.ditu, Bonapartek, aldiz, alemanak.

Sabino Sabino Aranarekiko Aranarekiko desadostasunakdesadostasunakHainbat idazle eta Hainbat idazle eta

gramatikarik, gramatikarik, Euskal Literatur Euskal Literatur Federakundea Federakundea sortu zuten.sortu zuten.

Aranazaleek beren sistema Aranazaleek beren sistema ortografikoa ezarri nahi zuten.ortografikoa ezarri nahi zuten.

Kanpionek eraso politikoak Kanpionek eraso politikoak jasan behar izan zituen Sabino jasan behar izan zituen Sabino Aranaren partetik.Aranaren partetik.

““Euzkadi” hitz berriaren ordez Euzkadi” hitz berriaren ordez “Euskal Erria”.“Euskal Erria”.

..[~*RIEV aldizkaria*~]....[~*RIEV aldizkaria*~]..

• Kanpionek hamar lan argitaratu zituen aldizkarian.

“Sobre los nombres de la antigua

Baskonia”• 19091909an, “Nota marginal acerca del presente y pretérito transitivos” argitaratu zuen.

Haien artean:Haien artean:

““DDefensa del nombre efensa del nombre antiguo, legitimo y castizo de antiguo, legitimo y castizo de

la lenuga de los Baskos la lenuga de los Baskos contra el soñado Euzkeracontra el soñado Euzkera” ”

““Sobre el nuevo Sobre el nuevo bautizo del Pais Baskobautizo del Pais Basko” ”

“Segunda defensa del nombre antiguo, legitimo y castizo de la lenuga de los Baskos contra el

soñado Euzkera”

REN BATASUNAREN BATASUNA

• ““Informe de Informe de los señores académicos A. los señores académicos A. KanpionKanpion y R. y R. BroussainBroussain a la Academia de la lengua a la Academia de la lengua Vasca sobre unificación del euskeraVasca sobre unificación del euskera” ” ((19201920) ) izeneko txostenean gipuzkera eta lapurtera batzea izeneko txostenean gipuzkera eta lapurtera batzea proposatzen da.proposatzen da.

• Kanpionen ustez euskal hitzen Kanpionen ustez euskal hitzen altxorra ugaltzeko, euskalkien altxorra ugaltzeko, euskalkien arteko arteko truke lexikoa truke lexikoa egin behar egin behar da, horrela hitz berriak eta da, horrela hitz berriak eta neologismoak sortu ahal izateko.neologismoak sortu ahal izateko.

OMENALDIAKOMENALDIAK1925etik aurrera lana jarraitu ezinik aurkitu zen.

1937ko irailaren 5ean hilhil egin zen eta momenturarte hainbat omenaldiomenaldi :

I. Eusko ikaskuntzak, Resurección Mª de Azkuek bultzaturik.

I. Hunkigarriena, Iruñeako Euskal Eskoletako umeek eskaini zioten.

Momentu haietan ez zuen gazteriaren jarrera ona ikusi eta honako hau esan zuen:

<<<<Batzuk badoaz, baina Batzuk badoaz, baina besteak ez datozbesteak ez datoz>>.>>.Omenaldiko plakan hauxe jartzen zuen:

<<<<Batzuek ba dijoaz, bañan Batzuek ba dijoaz, bañan besteok bagatozbesteok bagatoz>>.>>.

AGUR!AGUR!

Honekin bukatu Honekin bukatu dugu gure dugu gure aurkezpenaaurkezpena,,