Archiefgeschiedenis: wat, waarom, hoe wie?
53
Archiefgeschiedenis: wat, waarom, hoe, wie? Eric Ketelaar
-
Upload
kvandagen -
Category
Data & Analytics
-
view
172 -
download
2
description
Eric Ketelaar is emeritus professor Archiefwetenschap aan de Universiteit van Amsterdam. Hij was daar van 1997 tot 2009 als hoogleraar verbonden aan het Department Mediastudies. Abstract In deze lezing wordt opgeroepen om mee te denken over uitgangspunten, methoden en bronnen voor een sociale geschiedenis van de archieven in Nederland. Inzicht in de archiefgeschiedenis op basis van onderzoek dat archieven tot object heeft, is onmisbaar voor een ieder die archieven als bron wil waarderen, ontsluiten, beheren en (laten) benutten. Nu deelt de inleiding van een archiefinventaris weliswaar iets mee over de geschiedenis van het archief, maar zij presenteert het archief zelf niet als object van historisch onderzoek. Evenmin leest men doorgaans in de inleiding hoe het archiefsysteem in het verleden in de praktijk werkte in interactie met zijn omgeving, in het bijzonder de mensen die het betrof: de records subjects. De vorming, het beheer en het gebruik van archieven worden beïnvloed, in iedere tijd weer anders, door maatschappelijke processen. Daarom zal een sociale geschiedenis van archieven de maatschappelijke context als uitgangspunt moeten nemen. Zoals Prak en Van Zanden het poldermodel als kader voor hun sociaal-economische geschiedenis van Nederland 1000-2000 hebben genomen, zo kan ook de archiefgeschiedenis de praktijk van overleg en consensus in ons “vergaderland” als invalshoek nemen. Die praktijk vond zijn neerslag in resoluties, acta, journalen, boekhouding, notulen – in de archivering van transacties van en over mensen, goederen, gebieden, geld, handel en zo meer. Wie waren de “archiveerders” en archivarissen, welke rol kwam hen in verschillende tijden en plaatsen toe, beïnvloed door welke macht(en) ? Een sociale geschiedenis van archieven onderzoekt welke waarden men toekende aan archieven. Dat kunnen we niet slechts in of aan de archieven lezen: we moeten ruimer kijken naar de wisselwerking tussen archivering en het “archiefbesef” van een samenleving dat zich ook manifesteert in mondelinge overlevering, geletterdheid, monumenten, kunst, ja zelfs in de bewuste vernietiging van archivalia. Een aspect van dat archiefbesef is dat vele maatschappelijke instellingen (maar ook individuen) de werkelijkheid slechts waarnemen in de vorm waarin deze in informatiesystemen vastgelegd en waarneembaar is.
Transcript of Archiefgeschiedenis: wat, waarom, hoe wie?
Archiefgeschiedenis: wat, waarom, hoe, wie?
Eric Ketelaar
2
Francis X. Blouin Jr. and William G. Rosenberg
Processing the Past. Contesting Authorities in History and the Archives
Oxford U.P. 2011
3
Archival turn“critically reflecting on the making of documents and how we choose to use them, on archives not as sites of knowledge retrieval but knowledge production, as monuments of states as well as sites of state ethnography. This is not a rejection of colonial archives as sources of the past. Rather, it signals a more sustained engagement with those archives as cultural artifacts of fact production, of taxonomies in the making, and of disparate notions of what made up colonial authority.”
Ann Stoler, Archival Science 2 (2002) 90-91
4
5
https://storify.com/mariarottler/transforming-information-record-keeping
6
Archiefgeschiedenis: waarom?
7
the contextual place of records in the world of affairs, of thought, and of information. In short we would benefit greatly from a historical sociology of the record and a diplomatic of the document.
Barbara L. Craig, “Outward Visions, Inward Glance: Archives History and Professional Identity,” Archival Issues, 17 (1992), pp. 113-124, 121
8
9
Sociale context
Archives administration is so intimately connected with the governance of secular and religious affairs and with the individual’s conduct of business that it must be viewed within the context of the cultures in which the archives originated and which now they help to bring back to life.
Ernst Posner, Archives in the Ancient World(Cambridge, Mass., 1972), p. vii.
10
11
over the course of history, what kinds of purposes have animated individuals and societies to keep and preserve documentation in its many forms, and what kinds of social consequences have induced them to continue to do so, to stop doing so, or to change how they do so?
Brien Brothman, “Perfect Present, Perfect Gift: Finding a Place for Archival Consciousness in Social Theory”, Archival Science 10 (2010), 141-189, 143.
12
Michael Piggott, “The History of Australian Recordkeeping: A Framework for Research,” in B.J. McMullin (ed.), Coming Together. Papers from the Seventh Australian Library HistoryForum (Melbourne, 1997), pp. 33-45.
Michael Piggott, Archives and SocietalProvenance. Australian Essays (Oxford, etc., 2012).
13
14
Cornelis van der Voort, De regenten van het Sint Pieters-of Binnengasthuis, het Oude Mannen- en Vrouwengasthuis en het Tucht- of Rasphuis in Amsterdam, 1617/1618.
15
Dijkboek van het Dijkrecht van Humsterland 1564
Koopmansgilderol Deventer 1249-1387
Markeboek markeDenekamp 1797-1878
16
Nationale Vergadering, 1797
Adrianus Hulsbergen, Het glazenmakersgilde te Zwolle, 1807
Antoon van Welie, Bestuur van de Nederlandsche Overzee Trust Maatschappij, 1924
17
“Een archiveringsysteem is het geheel van documenten, metadata, processen, procedures, kennis, regels, middelen en mensen waarmee een persoon of organisatie zich voorziet van betrouwbare en duurzame informatie ten behoeve van bedrijfsvoering, herinnering en verantwoording.”
Peter Horsman, Abuysen ende desordiën. Archiefvorming en archivering in Dordrecht 1200-1920(‘s-Gravenhage 2011) p. 227.
18
organisatie doelindividu (trans)actieafdeling
activiteit functieinstitutie
document
dossiers/reeks
archief
archieven
maatschappelijk geheugen
bedrijfs-/individueel geheugen
verantwoording / bewijs
Dimensie 1LATEN ONTSTAAN
Dimensie 2VASTLEGGEN
Dimensie 3ORGANISEREN/VORMGEVEN
spoor
Dimensie 4MAATSCHAPPELIJKINBEDDEN
19Joachim van den Heuvel, ca. 1650
20
Acta Alblasserdam
21
1670
Grote Kerk Dordrecht photo ksvrbrg @ flickr
23
LidmatenAagtekerke
24
25
26
W.J. van Hoboken, Het Archief en de Joden 1940-’45, Maandblad Amstelodamum 72 (1985) 57-61.
27
28
In het schip Knappenhoff Ao 1736 voor Rotterdam
Soldijrekening van Isaac Jijskoot
29
30
Johannes Vingboons1665
31
Maandcedulle
32
Nico Vriend, Het informatiesysteem en –netwerk van de Verenigde Oostindische Compagnie. Masterthesis Universiteit Leiden 2011 https://openaccess.leidenuniv.nl/handle/1887/18501
33
Instructie voor de bibliothecaris-chartermeester van de Kamer Zeeland van de VOC, 1737
34
Claes Jansz. Visscher (II) (1586-1652), Amstelodamum, Celebre Emporium Forma Plana
Overgekomen brieven en papieren
Nr. 1144 bestaat uit honderden documenten ontvangen in Nederland uit 11 landen in 1644. Hun herkomst is in Batavia, Maluku, Ceylon, Goa (India), Wingurla (Vengurla in India) Suratte (India), Siam (Thailand), Cambodia, Tonkin (Vietnam) en Attchin
35
36
Johan de Baen, Bewindhebbers van de VOC Kamer Hoorn, 1682, Westfries Museum Hoorn
37
38Rijksmuseum van Oudheden, Leiden
39
Hans Laagland e.a. (red.),Het geheim van Tolsum. Een herinterpretatie van een Romeins schrijfplankje,
It Beaken 71 (2009) nummer 3/4.
Fries Museum, Leeuwarden
40
41
http://resources.huygens.knaw.nl
Ferdinand Bol, Regenten van het Leprooshuis Amsterdam (1649)
42
43
44
Spinhuis ceel
reconstructie
45
46
http://www.gekaaptebrieven.nl/
47
Pieter van Beoostenzwene biedt het Remissorium Philippi aan, 1450
Jan van Hout
48
S@P jaarboek Context, p. 135
49
50
51
A Social History of Dutch Archives
• Archiving People • Roman times• The spread of Christianity• Recorded from cradle to grave• Citizens and inhabitants• Sailors and soldiers• ……
• Archiving Property• Archiving the Polder• Archiving the City• Archiving Trade• Archiving Litigation• Archiving Money• …..
52
Mr. J.W.P.A. Smit, rijksarchivaris in Noord-Brabant 1914-1949
