ActivePackagingตวชวยของผประกอบการธรกจอาหาร

OCTOBER 2019

Clean Label

Shelf Life

2

Disclosures : This report is not intended to provide the basis for any evaluation of the financial instruments discussed herein. The information was obtained from various sources; we do not guarantee its accuracy or completeness. In particular, information provided herein should be regarded as indicative, preliminary and for illustrative purposes only. There is no representation that any transaction can execute at such terms or price.

Information provided in this report is not intended to constitute legal, tax or accounting advice in relation to entering into any transaction and does not have regard to the particular needs of any specific person who may receive this report. Clients should consult their own financial advisors regarding the appropriateness of investing in any investment strategies discussed or recommended in this report and should understand that statements regarding future prospects may not be realized. While all information this presentation has been produced or compiled from sources believed to be reliable, the Bank makes no representation as to its accuracy or completeness.

Foreword >>

เผยแพร: ตลาคม 2019

การแขงขนททวความรนแรงขนในธรกจอาหาร สงผลใหผประกอบการตางเรงพฒนา

ผลตภณฑใหมๆ เพอแยงชงสวนแบงตลาดจากคแขง โดยทอาจมองขามความส าคญ

ของบรรจภณฑไป ขณะทปจจบนเทคโนโลยบรรจภณฑอาหารกาวหนาไปมาก จงม

ค าถามวา แลว SMEs ในธรกจอาหารจะใชเทคโนโลยบรรจภณฑเพอสรางมลคาเพม

ใหกบธรกจไดอยางไร

บทความน Krungthai COMPASS น าเสนอเทคโนโลยบรรจภณฑอาหารทนาสนใจ

โดยเฉพาะ Active Packaging ซงเปนหนงในเทรนดบรรจภณฑแหงอนาคต และเปน

ทางเลอกทนาสนใจของผประกอบการ SMEs ในการสรางความสามารถในการแขงขน

ใหกบธรกจ ทงน Active Packaging นอกจากจะท าหนาทเหมอนบรรจภณฑทวไปแลว

ยงชวยยดอายการเกบรกษาผลตภณฑอาหารเพอคงคณภาพทงในดานส รสชาต

คณคาทางอาหาร รวมทงความปลอดภยของอาหารใหไดนานขน

การประยกตใช Active Packaging นอกจากจะชวยตอบโจทยในการลด Food Loss

ซงจะชวยลดตนทนใหกบผประกอบการแลว ยงชวยรบมอกบความทาทายในยคอาหาร

Clean Label ซงไมใชสารสงเคราะหในการแตงเตมและสารกนบด แตตองยงสามารถ

คงคณภาพและความปลอดภยของอาหารไมใหเนาเสยไปจนถงมอผบรโภค นอกจากน

ยงชวยผประกอบการเพมยอดขายในตลาดทอยหางไกล รวมทงขยายฐานลกคาไปยง

ตลาด Online ไดงายขน

Krungthai COMPASS แนะน าใหผประกอบการทตองการสรางมลคาเพมใหกบ

ผลตภณฑอาหารโดยการใช Active Packaging เร มจาก การเลอก Active

Packaging Solution ใหเหมาะกบประเภทของอาหาร โดยเราไดรวบรวม Active

Packaging Solution รวมทงตวอยางการใช Active Packaging ของอาหารในแตละ

กลมไวในบทความน และควรท าความรจกกบ Enablers ทส าคญ ไดแก 1) หนวย

งานวจยจากภาครฐหรอสถาบนการศกษา และ 2) ผผลต Packaging Technology

เพอใหผประกอบการสามารถใชเทคโนโลยใหประสบความส าเรจไดงายขน

พชรพจน นนทรามาศ อภนนทร สประเสรฐ

3

Content >>

ท าความรจกกบเทคโนโลยบรรจภณฑอาหาร

Section

1

Section

3

ตวอยางการใช

Active Packaging

รวบรวม Resources ส าหรบผประกอบการทสนใจ Active Packaging

3 เหตผลทท าใหผประกอบการอาหารตองปรบตวมาใช Active Packaging

06

21

Section

214

Section

427

OCTOBER 2019

ActivePackagingตวชวยของผประกอบการธรกจอาหาร

1. Active Packaging คออะไร?

2. ท าไมผประกอบการอาหารจงควรใชเทคโนโลยน?

ตลาดทอยหางไกล

3. ควรรจกใครบาง?

บรษท Packaging

- ใหค าแนะน าดาน....

ออกแบบและพฒนาบรรจภณฑใหเหมาะสมกบผลตภณฑของลกคา

เทรนดตลาดบรรจภณฑ

คอบรรจภณฑทชวย.....

คงคณภาพ สรสชาตคณคาทางอาหาร

เพม Shelf Life นานขน Expire

หนวยงานรฐและมหาวทยาลย

- ใหค าแนะน าดาน R&D

ไดมาตรฐาน

ไมเกดสารตกคาง

รสชาต ส กลน ของสารอาหารไมเปลยน

Cost Saving (Food Loss)

ปจจบน ธรกจอาหารในไทย

ม Food Loss 30%คดเปนมลคา 1.88 แสนลานบาทตอป

New Consumer Trend (Clean Label)

More Opportunity

สารสงเคราะห

สารกนบด

ตลาด Online E-Grocery Food Delivery

5

Active Packaging

ตวชวยของผประกอบการธรกจอาหาร

เทคโนโลย Active Packaging เปนตวชวยของ SMEs ลดการสญเสยของ

อาหาร (Food Loss)1 ในหวงโซอปทานของธรกจ และสรางความสามารถ

ในการแขงขนให กบธรกจเ พอตอบโจทยพฤตกรรมผบรโภคไดมากขน

ขณะเดยวกนกชวยใหผประกอบการขยายตลาดใหมๆ ไดงายขน บทความน

น าเสนอสงทผประกอบการควรร อาท เทคโนโลยบรรจภณฑอาหารมอะไรบาง

ท าไมผประกอบการอาหารตองปรบตวมาใช Active Packaging ตวอยางการใช

เทคโนโลย รวมทง Resources ส าหรบผประกอบการทสนใจ Active Packaging

เพอใหสามารถใชเทคโนโลยดงกลาวใหประสบความส าเรจไดงายขน

1 การสญเสยของอาหาร (Food Loss) ตามนยามของ World Resources Institute หมายถง อาหารทถกท าลาย คณภาพลดลง มรอยชา เหยว สญเสยกอนถงผบรโภค มกเกดขนในขนตอนการผลต การเกบรกษา การแปรรป และกระจายสนคา

6

Section1

ท าความรจกกบเทคโนโลย

บรรจภณฑอาหาร

7

บรรจภณฑมบทบาทส าคญในธรกจอาหารมากขนเรอยๆ โดยนอกจากจะชวย

ปองกนการปนเป อนของอาหารจากสภาพแวดลอมภายนอก ชวยรกษารปทรง

และผวสมผสของอาหาร และสะดวกในการขนสงและการบรโภคแลว บรรจภณฑ

ทออกแบบมาสวยงามชวยดงดดความสนใจใหกบผบรโภค ขณะเดยวกน

ยงชวยยดอายการเกบรกษาใหไดนานขน โดยทยงคงรสชาต คณภาพและ

ความปลอดภยของอาหาร นอกจากน ยงท าหนาทในการใหขอมลกบผใช เชน

สวนผสมของอาหาร สารอาหาร วนทผลต วนหมดอาย เปนตน

>> บรรจภณฑอาหารส าคญอยางไร?

8

หากจ าแนกระดบเทคโนโลยของบรรจภณฑจากหนาทของบรรจภณฑอาหารท

กลาวมาขางตน จะแบงไดเปน 3 กลม คอ Basic Packaging, Active Packaging

และ Intelligent Packaging ซงกอนทผประกอบการจะประยกตใชเทคโนโลย

ดงกลาว ควรเขาใจลกษณะเฉพาะของแตละเทคโนโลย เพอทจะน ามาปรบใชกบ

สนคาของตนเองไดอยางเหมาะสม และเพอใหเขาใจเทคโนโลยกลมนมากขน

บทความสวนนจะอธบายนยาม รวมทงยกตวอยางเปรยบเทยบในแตละ

เทคโนโลย

รปท 1 หนาทของบรรจภณฑอาหาร

ทมา: รวบรวมขอมลโดย Krungthai COMPASS

>> เทคโนโลยบรรจภณฑอาหารมอะไรบาง?

Basic Packaging หมายถง บรรจภณฑทวไปทชวยปกปองอาหารไมใหเกด

ความเสยหายและชวยใหเกดความสะดวกในระหวางการขนสงสนคาและ

การจ าหนาย ขณะท Active Packaging นอกจากท าหนาทเหมอนบรรจภณฑ

ทวไปแลว ยงชวยยดอายการเกบรกษาผลตภณฑอาหารเพอคงคณภาพทงในดาน

ส รสชาต คณคาทางอาหาร รวมทงความปลอดภยของอาหารไวใหไดนานขน

เหมาะกบผประกอบการทยงมอายการเกบรกษา (Shelf Life) ของอาหารสน

กวามาตรฐาน จนเกดปญหาตนทนทสงทงจาก Food Loss และการ Reject

สนคาเนองจากผลตภณฑเนาเสยกอนถงมอผบรโภค

>> Active Packaging และ Intelligent Packaging ตางจาก

Basic Packaging อยางไร?

ปองกน

สะดวก

สวยงาม ยดอายการเกบรกษา ใหขอมลกบผใช

9

รปท 2 ความแตกตางของ Basic Packaging, Active Packaging และ Intelligent Packaging

ทมา: รวบรวมขอมลโดย Krungthai COMPASS

สวน Intelligent Packaging เปนบรรจภณฑ ทสามารถสอสารกบผ ใช /

ผบรโภคถงคณภาพและความปลอดภยของอาหาร เชน ฉลาก Smart Indicator

บนบรรจภณฑทสามารถเปลยนส เพอบอกระดบความสดใหมของผลตภณฑ

ให กบ ผบร โภคทราบ หร อการใช เทคโนโลย RFID (Radio Frequency

Identification) เพอใหทราบแหลงทมาของวตถดบทใชผลต วนเดอนปทผลต

อายการเกบรกษา หรอขอมลโภชนาการอนๆ เหมาะกบผประกอบการทสามารถ

พฒนาผลตภณฑจนได Shelf Life ทไดมาตรฐานและยอมรบไดระดบหนงแลว

และตองการตอยอดเปน Intelligent Packaging เพอสรางมลคาเพมและ

ความนาเชอถอใหกบผลตภณฑ

Active Packaging สามารถใชรวมกบบรรจภณฑได 2 รปแบบ คอ 1) เปนแผน/

ซองใสในบรรจภณฑ (Sachet) 2) เปนสวนหนงของวสดทใชท าบรรจภณฑ ทงใน

รปแบบวสดเคลอบผวบรรจภณฑ (Coating) หรอเปนชนพเศษเพมในวสดทท า

บรรจภณฑ (Lamination) หรอผสมในฟลมแตละชนทใชท าบรรจภณฑ

(Multiple Layers)

>> Active Packaging อยในรปแบบไหนไดบาง?

Smart Packaging

Basic Function of Packaging

Intelligent Packaging

RFIDQR codeBarcode

Active Packaging

Oxygen ScavengersMoisture ScavengersAntimicrobial agentsEthylene Scavengers

สอสารกบผใช

สะดวก

ปกปอง

เพม Shelf Life

10

รปท 3 รปแบบ Active Packaging

ทมา: www.actinpak.eu

Sachet

Multiple Layers

Coating

Lamination

ผบรโภคมแนวโนมตองการเทคโนโลยในรปแบบทผสมเปนสวนหนงของวสดทใชท า

บรรจภณฑ เชน การใชฟลมทเคลอบสารตานเช อแบคทเรย หรอฟลมทชวย

ดดแปลงสภาวะบรรยากาศภายในบรรจภณฑใหเหมาะสมกบอาหารแตละประเภท

โดยจากรปท 4 แมการใช Active Packaging ทเปนแผน/ซองใสในบรรจภณฑ

(Sachet) จะมตนทนสวนเพมตอหนวยทถกกวา แตพบวาไดรบการยอมรบจาก

ผบรโภค (Consumer Acceptance) นอยกวาแบบทเปนสวนหนงของวสดทใช

ท าบรรจภณฑ โดยเฉพาะในประเทศทพฒนาแลว เนองจากผบรโภคบางสวน

กงวลวาจะเกดการแตกหรอรวไหลของสารในซองดงกลาวจนปนเป อนในอาหาร

รวมทงผบรโภคทเปนเดกอาจเขาใจวาซองดงกลาวสามารถรบประทานได

อยางไรกตาม ผประกอบการไทยยงตองพจารณาความคมคาในการลงทน รวมทง

รปแบบของเทคโนโลยบรรจภณฑใหเหมาะกบอาหารแตละประเภทดวย

>> แลวควรเนนเทคโนโลย Active Packaging ไหน?

11

รปท 4 การยอมรบของผบรโภค (Consumer Acceptance) ใน Active Packaging เทยบกบสดสวนตนทนทเพมขน/ ราคาขายตอหนวย

ปจจบนเทคโนโลย Active Packaging แบงเปน 3 กลม2 โดยใชรวมกนได คอ

1. Scavengers/Absorber (ลด O2 CO2 Ethylene และ Humidity)

การใชสารดดซบ O2 ทเปนสาเหตทท าใหอาหารเสอมคณภาพ ทง

การเปลยนส กลน และรสชาต หรอการใชสารดดซบ CO2 เพอลดการโปงพอง

ของบรรจภณฑ สวนการใชสารดดซบ Ethylene เหมาะส าหรบบรรจ

ผลตผลทางการเกษตร เชน ผกและผลไม เพอชวยชะลอการสก หรอ

การใชสารควบคมความชน/ดดซบความชน เพอไมใหผกและผลไม

สญเสยนาหนกจากการคายนาออกมามากเกนไป

2.Emitter (เพม CO2 และ Ethanol) การใชสารทชวยในการคาย CO2

และ Ethanol เพอชะลอการเจรญเตบโตของเชอจลนทรยและชะลอการ

เกดปฏกรยาออกซเดชน

3.Adaptor (ยบยง Microbe) หรอทเรยกวา Antimicrobial ซงไมอยใน

รปแบบของการใชสารดดซบและการคาย แตเปนการใชสารยบย ง

การเจรญเตบโตของเชอจลนทรยในวสดหรอเคลอบทผวของบรรจภณฑ

2 อางองขอมลจากบทความชอ Active Packaging จาก www.actinpak.eu

>> Active Packaging ท างานอยางไร?

ทมา: ขอมลจาก SAFER PAC, BLANCTEC และการศกษาเรอง Formulation and Characterization of an Antimicrobial Coating Containing Nisin for Large จาก Michele Christine Perna (2016) Scale Food Package Converting Processes และวเคราะหโดย Krungthai COMPASSหมายเหต: (1) ก าหนดใหฟลมเคลอบสารตานเชอแบคทเรยมราคาสวนเพมเทากบ 0.7 บาท/แพคเกจ

0.0% 0.5% 1.0% 1.5% 2.0% 2.5% 3.0% 3.5%

สดสวนของตนทนสวนเพมจากการใช Active packaging / ราคาขายตอหนวย

Co

nsu

mer

Acc

ep

tan

ce

ขนม / เบเกอรตางๆทใชซองดดซบออกซเจน

เนอสตวทใชแผนดดซมของเหลว

ผกและผลไมทใชถงหายใจได

เนอสตวทใชแผนดดซบของเหลวและเสรมดวยฟลมเคลอบสารตานเชอแทคทเรย(1)

ผกและผลไมทใชบรรจในฟลมเคลอบสารตานเชอแบคทเรย(1)

High

Low

แมตนทนสวนเพมในการพฒนา Active Packaging แบบทผสมเปนสวนหนงของวสดทใชท าบรรจภณฑจะสงกวา แตกไดรบการยอมรบจากผบรโภคมากกวาเชนกน

12

รปท 5 เทคโนโลย Active Packaging

ทมา: www.actinpak.eu

Intelligent Packaging เปนฉลากทตดกบบรรจภณฑในรปแบบของ Barcode,

QR code, RFID หรอ แถบสทเปนสญลกษณรปแบบตาง ๆ โดยปจจบนเทคโนโลย

Intelligent Packaging แบงเปน 3 กลม3 ไดแก

1. Interactive Packaging เปนการจด เ กบขอมล เ พอ ใ หสามารถ

ตรวจสอบยอนกลบไปยงแหลงผลต เชน ผลตจากทไหน ใครเปนผผลต

ผลตอยางไร ผลตวนไหน โดยเกบในรปแบบ Barcode หรอ QR code

หรอ RFID เชน พชผกสดจากโครงการหลวงทใช RFID Tag ตดกบ

ตะกราผกสดแลวน าสสายพานเพอบรรจเปนแพค ซงขอมลทงหมดจะถก

เกบในระบบประมวลผลจงสามารถตรวจสอบยอนกลบไดตงแตจดผลต

ชวยประหยดตนทนคาแรงงานทตองใชในการจดขอมลสนคาและ

ลดความผดพลาดทเกดจาก Human Error

>> Intelligent Packaging อยในรปแบบไหนไดบาง?

3 อางองขอมลจากบทความชอ Intelligent Packaging จาก www.actinpak.euและ www2.mtec.or.th/th/e-magazine/admin/upload/251_37-43.pdf

Ethanol

Ethylene

Emitters

Scavengers/Absorber

Adaptors

เพม

ลด

ยบยง

Carbon Dioxide

HumidityOxygen

O2

Carbon Dioxide

CO2

CO2

Microbe

13

รปท 6 เทคโนโลย Intelligent Packaging

ทมา: www.actinpak.euหมายเหต: ความแตกตางระหวางเทคโนโลย RFID กบ Barcode/QR code คอ RFID สามารถเกบขอมลไดมากกวา และสามารถสงขอมลไปยงเครองรบโดยไมจ าเปนตองน าไปใกลเครองอานเหมอน Barcode/QR code อกทงสามารถอานขอมลไดพรอมกนในหลายๆ แถบของ RFID รวมทงทนทานตอแสงแดดและความชนมากกวา

2.Sensors เปนฉลากแบบเซนเซอรทใชการตรวจวดทางชวภาพ โดย

สารชวภาพจะตองมความเฉพาะเจาะจงตอสารทตองการวด ตวอยาง

สารชวภาพ ไดแก เอนไซม จลนทรย แอนตเจน แอนตบอด เมอ

สารชวภาพท าปฏกรยากบสารทตองการวด จะสามารถตรวจจบไดดวย

ตววดสญญาณทเหมาะสม เชน การเคลอบสารแอนตบอด ซ งเปน

สารชวภาพไวท Barcode เมอมแอนตเจนซงมาจากกระบวนการเนาเสย

ของอาหารท าปฏกรยากบแอนตบอดนกจะสงผลให Barcode เกดเปน

สด าจนอานคาไมได

3.Indicators เปนการแสดงตวชวดคณภาพอาหาร และความปลอดภย

ของอาหาร สวนใหญอยในรปแบบแถบส เชน ฉลากบนบรรจภณฑท

เปลยนสไปตามระดบการสกของผลไม โดยใชการตรวจจบกลนของผลไมสก

หรอแถบบอกความสดของอาหารซ งวดจากกาซเอมนและซลไฟด

ซงปลอยออกมาจากอาหารประเภทเนอสตว สตวปก อาหารทะเล ทเร มไมสด

หรอแถบแสดงประวตเวลาและอณหภมของอาหารในขนตอนการ

กระจายสนคา ซงมผลตอคณภาพของอาหารทผานการแชเยนหรอแชแขง

Interactive

PackagingSensors Indicators

QR code

Barcode

RFID

Freshness

Ripe Sense

Temperature

Crisp

Firm

Juicy

WarmMark

10OC INDEX 10OC 34OC

1 2 3 4

WarmMark

10OC INDEX 10OC 34OC

1 2 3 4

14

Section2

3 เหตผลทท าใหผประกอบการ

อาหารตองปรบตวมาใช Active Packaging

15

Krungthai COMPASS มองวา เทคโนโลย Active Packaging เปนตวชวยหนงของ SMEs ใน

การลด Food Loss และเพม Shelf Life ซ งชวยลดตนทนใหกบผประกอบการ รวมทงชวย

ผประกอบการในการรบมอกบความทาทายของผประกอบการในยคอาหาร Clean Label ซงไมใช

สารสงเคราะหในการแตงเตมและสารกนบด แตตองยงสามารถคงคณภาพและความปลอดภย

ของอาหารไมใหเนาเสยไปจนถงมอผบรโภค ขณะเดยวกนกชวยผประกอบการในการขยายตลาด

ใหมๆ ไดงายขน

1. ชวยลดตนทนของธรกจอาหารซงม Food Loss คอนขางสง

Krungthai COMPASS มองวา Active Packaging เปน ตวช วยของ

ผประกอบธรกจอาหารทตองเผชญกบปญหา Food Loss ตลอดหวงโซอปทาน

โดยบทความเร อง “Postharvest Technology of Horticultural Crops in

Thailand” ของกรมวชาการเกษตร พบวา ปญหา Food Loss ในกลมประเทศ

อาเซยนและเอเชยใตตงแตหลงกระบวนการเกบเกยวจนถงกอนถงมอ

ผบรโภค คดเปนสดสวนถงรอยละ 12-44 โดยเฉพาะผกและผลไมซงม

การสญเสยของอาหารมากทสด คดเปนสดสวนรอยละ 44 เชนเดยวกบไทย

ทมการสญเสยของอาหารตงแตการเกบเกยวผลผลตทางการเกษตรจน

กอนถงมอผบรโภคเฉลยสงถงรอยละ 30 คดเปนมลคาการสญเสยกวา

188,000 ลานบาท/ป5 สวนหนงมาจากปญหาเกบรกษาและใชบรรจภณฑ

รวมทงการจดสงทไมเหมาะสม ท าใหอายการเกบรกษาของผลผลตสนลง6

5 ประมาณการโดย Krungthai COMPASS อางองขอมลจาก FAO ,2012 โดยประเมนใหไทยมสดสวนมลคา Food Loss ตอ GDP ดานการผลตของภาคเกษตร ในระดบเดยวกบประเทศในกลม Developing Countries ซงอยทประมาณรอยละ 136 อางองขอมลจากรายงาน Food Loss Waste and Spoilage in the Food Chain ของ Rockefeller Foundation

16

ทมา: จากบทความเรอง “Postharvest Technology of Horticultural Crops in Thailand” ของกรมวชาการเกษตรhttps://assets.rockefellerfoundation.org/app/uploads/20130528220516/Waste-and-Spoilage-in-the-Food-Chain.pdf

รหรอไมทอปส ซเปอรมารเกต เรมใช Active Packaging ในผลตภณฑ

ผกและผลไมทบรษทจ าหนายเอง ท าใหลดการสญเสยผกและ

ผลไ มสด ไ ด ถง 7-8% ดวยวธ Modified Atmosphere

Packaging (MAP) โดยเปนการออกแบบเนอพลาสตกทยอมให

O2 ไหลผานได 2-10% และ CO2 = 5-15% ซงเปนระดบทเหมาะสม

จงสามารถเกบรกษาผก ผลไมใหสดไดนานมากยงขน โดยม

รสชาตทเหมอนเดม และสามารถยดอายความสดไดนานขนกวา

ถงพลาสตกธรรมดาทวไปสงสด 2-5 เทา

รปท 7 สดสวน Food Loss ในกระบวนการผลต จ าแนกตามประเภทอาหาร

การสญเสย (%)

ระหวางการเกบรกษา

ระหวางการแปรรป

ระหวางการกระจายสนคา

ธญพช 7.0% 3.5% 2.0%

พชหว 19.0% 10.0% 11.0%

ผลไมและผก 9.0% 25.0% 10.0%

เนอสตว 0.3% 5.0% 7.0%

ปลา/อาหารทะเล 6.0% 9.0% 15.0%

นม 6.0% 2.0% 10.0%

ในกลมประเทศอาเซยนและเอเชยใตมการสญเสยของอาหารตงแตหลงกระบวนการเกบเกยวจนถงกอนถงมอผบรโภค คดเปนสดสวนรอยละ 12-44

17

รปท 8 ประเภทของฉลากบรรจภณฑทสงผลกระทบตอการตดสนใจซอของผบรโภค

ทมา: The Transparency Imperative Product Labeling From The Consumer Perspective ,Food Marketing Institute 2018

2. ชวยธรกจรบมอกบพฤตกรรมผบรโภคในยคอาหาร Clean Label

Krungthai COMPASS มองวา Active Packaging เปนตวชวยส าหรบธรกจ

อาหารในการรบมอกบความทาทายของผประกอบการในยคอาหาร Clean

Label ซงไมใชสารสงเคราะหในการแตงเตมและสารกนบด แตตองยงสามารถ

คงคณภาพและความปลอดภยของอาหารไมใหเนาเสยไปจนถงมอผบรโภค

โดยตวอยางของผประกอบการในตางประเทศทเร มใหความส าคญกบ

เทรนด Clean Label เชน Aldi ผประกอบการซเปอรมารเกตของเยอรมน

ประกาศวาจะไมใชสารเตมแตงและสารกนบด 200 ชนดในผลตภณฑของ

บรษท หรอบรษทอาหารและเคร องดมรายใหญของโลก เชน Campbell

Soup, Kellogg และ Nestle ทประกาศว าจะไม ใชสารเตมแตงใน

ผลตภณฑทเปนทนยมของผบรโภค

ขณะทการตดฉลากวาปลอดสารกนบด (No Preservatives) เปนปจจยท

สงผลตอการตดสนใจซ อของผบร โภคมากทสด จากรายงาน The

Transparency Imperative Product Labeling From The Consumer

Perspective 2018 ของ Food Marketing Institute พบวา ผบรโภคใน

สหรฐฯ มองวา การตดฉลากทแสดงวาอาหารดงกลาวปลอดสารกนบด

(No Preservatives) เปนปจจยทสงผลตอการตดสนใจซอของผบรโภค

มากทสดถงรอยละ 42 รองลงมา คอ ปลอดสารใหกลนรสสงเคราะห

(Free From Artificial flavors) ปลอดสารใหสสงเคราะห (Free From

Artificial Colors) และไมตดแตงพนธกรรม (Non-GMO) คดเปนรอยละ

37 34 และ 34 ตามล าดบ (เมอพจารณาเฉพาะอาหารประเภท Clean

Label) ขณะทจากผลการวจยลาสดของเคอร กรป (Kerry Group) พบวา

53% ของผบรโภคทอานฉลากยนดทจะจายเงนเพมส าหรบผลตภณฑทม

ฉลาก Clean Label ตดอย

34

34

34

35

37

38

38

39

39

42

30 35 40 45

No Trans Fats

Non-GMO

Free From Artificial Colors

Whole Grains

Free From Artificial Flavors

Low Sugar

Low Sodium

High Protein

No Added Hormones

No Preservatives

การตดฉลากทแสดงวาอาหารดงกลาวปลอดสารกนบด (No Preservatives) เปนปจจยทสงผลตอการตดสนใจซอ

ของผบรโภคมากทสด

%

Clean Label

Healthy

18

รหรอไมปจจบนมผประกอบการธรกจอาหาร Clean Label ปรบตวมาใช

Active Packaging แลว โดยผผลตไสกรอก แบรนด Big Fork

ทใชสารสกดจากธรรมชาตทท าจากผงผกชฝรง รวมกบการใช

บรรจภณฑทท าจากฟลม High-Barrier เพอปองกนการซมผาน

ของ O2 ซงชวยยดอายไสกรอกและเบคอนใหเกบไดนานขน ทดแทน

การใชสารกนบดในกลมไนเตรตและไนไตรท (Nitrate and Nitrite)

โดยทรสชาต กลน และคณคาทางอาหารไมเปลยนแปลง

ทมา: https://bigforkbrands.com/

3. ชวยใหผประกอบการธรกจอาหารขยายตลาดทอยหางไกล รวมทงขยายฐาน

ลกคาไปยงตลาด Online ไดงายขน

Krungthai COMPASS มองวาผประกอบการ SMEs ทผลตผลตภณฑอาหาร

โดยเฉพาะในกลมทม Shelf Life สน มกมอปสรรคในการสงไปยงตลาดท

หางไกล เพราะเกดปญหาสนคาเนาเสยระหวางการขนสง และหากขนสง

ทางเคร องบนกไมคมคา เนองจากมคาขนสงทคอนขางสง ดงนน การเพม

Shelf Life ใหยาวนานขน จะเปนปจจยทชวยเพมศกยภาพในการขยายตลาดท

อยหางไกลใหกบผประกอบการ ดงจะเหนไดจากประเทศเอกวาดอรซงเปน

ผสงออกกลวยรายใหญอนดบ 1 ของโลก มมลคาสงออกกลวยกวา

3,000 ลานดอลลารสหรฐฯ ตอป สามารถสงออกกลวยซงเปนผลไมทม

Shelf Life สน เพยง 2-7 วน ไปในตลาดสงออกทระยะทางเฉลยไกลถง

10,311 กโลเมตร7 สงกวาคาเฉลยระยะทางในการสงออกกลวยในตลาดโลก

ถง 2 เทา ท าใหเอกวาดอรมความไดเปรยบในตลาดสงออก รวมทง

มความเสยงในการกระจกตวของตลาดสงออกทตาทสดในบรรดากลม

ประเทศผสงออกกลวยรายใหญของโลก (รปท 9) ซ งความไดเปรยบ

ดงกลาวสวนหนงเกดจากการทสมาคมการตลาดและสงออกกลวยของ

เอกวาดอรรวมมอกบเกษตรกรและผสงออกกลวย ในการ พฒนา

บรรจภณฑ Active Packaging ทชวยดดซบ Ethylene ซงเปนกาซทเปน

สาเหตท าใหผลไมเนาเสยเรว สงผลใหสามารถยดอายความสดของกลวยได

นานถง 70 วน

7 ระยะทางเฉลยดงกลาวค านวณจากระยะทางในการสงออกไปยงประเทศคคาตาง ๆ ถวงนาหนกดวยสดสวนมลคาสงออกไปยงประเทศคคาตาง ๆ

19

ทมา: : Trademap และวเคราะหโดย Krungthai COMPASSหมายเหต: ขนาดวงกลม คอ มลคาสงออก

คา HHI เปนคาทสะทอนการกระจกตวของตลาดสงออก โดยหากคายงนอยแสดงถงวาตลาดสงออกมการกระจายตวไปในหลายตลาดมากขน

นอกจากน Active Packaging ชวยใหผประกอบการธรกจอาหารขยายตลาดใน

กลม E-grocery และ Food Delivery รองรบตลาด E-Commerce ทเตบโต

โดยแมตลาด E-Commerce เตบโตอยางรวดเรว แตจากรายงานของ

Morgan Stanley8 พบวา ตลาด E-Commerce ในกลมสนคาอาหารกลบ

มสดสวนไมมากนก โดยในตลาดสหรฐฯ และสหภาพยโรป พบวามเพยง

รอยละ 2 และ 6 ของตลาดอาหารรวม และจากขอมลของ Freedonia

Group9 พบวา เหตผลส าคญทท าใหผบรโภคลงเลทจะใชบรการ เนองจาก

กงวลวาสนคาจะไมสด เนาเสยหรอปนเป อนในระหวางการจดสง

EcuadorPhilippines

Guatemala

Belgium

Colombia

Netherlands

United States of America

Thailand

Costa Rica

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

0 3,000 6,000 9,000 12,000

HHI Average Distance

8 อางองจากบทความ ชอ Are Groceries the Next Big Driver of Global eCommerce? 2016 ของ Morgan Stanley

กโลเมตร

9 อางองจากบทความ ชอ Rise of Food E-Commerce Driving Food & Beverage Packaging Innovations 2019 ของ Freedonia Group

รปท 9 ระยะทางเฉลยของตลาดสงออก และการกระจกตวของตลาดสงออก ของผสงออกกลวยรายใหญของโลก

จากการทเอกวาดอรม Shelf Life ของกลวยทยาวนาน ท าใหมความไดเปรยบในการสงออกกลวยไดไกลกวาคาเฉลยถง 2 เทา และเปนปจจยส าคญทชวยเพมศกยภาพในการเปนผน าตลาดสงออก

20

ความทาทายดงกลาวท าใหมผประกอบการ Packaging Technology

รวมมอกบผผลตและผขายอาหารในการขยายตลาด Online อาท บรษท

Sealed Air ทน าเสนอ Active Packaging ในกลม Absorber ทชอ Cryovac®

Darfesh® เพอตอบโจทยผประกอบการธรกจอาหารทตองการขยายตลาด

ออนไลน10 โดยบรรจภณฑดงกลาวชวยลดการเนาเสยและเพม Shelf Life ของ

อาหาร นอกจากน ยงปองกนการรวซมในระหวางการขนสงซ งชวยเพม

ความปลอดภยใหกบอาหารจนถงมอ ผบร โภค จงเปนโอกาสของ

ผประกอบการในการประยกตใชเทคโนโลยดงกลาว เพอขยายตลาดในกลม

นเพมขน ผประกอบการทสนใจสามารถเขาไปศกษาเทคโนโลยของ Sealed

Air เพมเตมไดท https://www.youtube.com/watch?v=nSCDn3Autpg

10 อางองขอมลจาก https://packagingeurope.com/the-strategic-role-of-packaging-in-perishable-food-ecommerce/

21

Section3

Active Packaging

ตวอยางการใช

22

Krungthai COMPASS มองวา Active Packaging ชวยเพมโอกาสใหกบธรกจอาหารใน Segments

ทม Shelf Life สน โดยเฉพาะผลตภณฑอาหารสด เชน เนอสตว ผกผลไม ธญพช นม ขนมปง

ขนมอบ เคก คกก ไปจนถงอาหารปรงส าเรจพรอมรบประทาน โดยพบวาในไทยสนคากลม

ดงกลาวมมลคาตลาดประมาณ 3.67 แสนลานบาท11 หรอคดเปนสดสวนรอยละ 20 ของมลคา

สนคาอาหารทงหมด โดยเปนผประกอบการ SMEs กวารอยละ 30 หรอประมาณ 1.10 แสนลานบาท

ซงอาหารแตละประเภทใช Active Packaging Solution ทแตกตางกน เราจงรวบรวม Active

Packaging Solution ซงเหมาะกบผประกอบการในแตละกลม รวมทงตวอยางการใช Active

Packaging ของอาหารในแตละกลม เพอใหผประกอบการสามารถพฒนาผลตภณฑใหประสบ

ความส าเรจไดงายขน

11 ขอมลจากกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย

23

รปท 10 ผประกอบการทเปนกลมเปาหมายในการใช Active Packaging

ทมา: อางองขอมลจากบทความ A shelf life guide to the foods in your fridge จาก https://www.canstarblue.com.au/ และ Active Packaging Applications for Food ของ Institute of Food Technologistsหมายเหต: มลคาตลาดและจ านวนผประกอบการไทยค านวณโดย Krungthai COMPASS โดยอางองขอมลจากกรมพฒนาธรกจการคา กระทรวงพาณชย

Shelf Life

1-2วน

เกบรกษาทอณหภม 0-3 °C

เกบรกษาทอณหภม 24-25 °C

5-7วน

3-10วน

1-2สปดาห

6เดอน

12เดอน

มลคาตลาดของไทย(ลานบาท)

ผประกอบการทเปนกลมเปาหมายในการใช Active Packaging

Active Packaging Solution

EmittersScavengers/Absorber Adaptors

จ านวนผประกอบการไทยทงหมด (ราย)

116,000

649

ผลตและแปรรปเนอสตว

79,000

476

ผลตอาหารปรงส าเรจพรอมทาน

92,000

427

ผลตภณฑนม นาผลไม

37,000

677

ผลตขนมปง ขนมอบ เคก คกก

43,000

1,340

ผลตและสงออกผก ผลไม

ผลตผลไมอบแหง

ผลตผลไมกระปอง

24

LINPAC ผผลตบรรจภณฑพลาสตกส าหรบอาหารในฝรงเศสไดพฒนา

บรรจภณฑทมสารเคลอบทมประสทธภาพตานเชอจลนทรย ท าใหชวยยดอาย

การเกบรกษาผลตภณฑอาหารประเภทเนอสตว พบวา สามารถยดอายการเกบ

รกษาไกสด จากเดมมอาย 4-6 วน เพมเปน 8-14 วน

>> ตวอยางการใช Active Packaging ในอาหารแตละกลม

เนอสตว

บรษท StePac ซงเปนบรษททท าธรกจดาน Packaging Technology รวมมอ

กบผสงออกในเปร และชลในการใช Active Packaging ทชอ Xtend โดยใช

เทคโนโลย MAP เพอให O2 และ CO2 อยในระดบทเหมาะสม ท าใหสามารถ

สงออกบลเบอร ไปตลาดจนซงตองใชเวลาขนสงนาน โดยใหยงคงความสดอยแม

เวลาผานไปแลวถง 35 วน

ผก ผลไม และธญพช

ผเลยง โรงงานช าแหละ และแปรรปเนอสตว ตลาดในประเทศ/ตลาดสงออก

เกษตรชาวสวน โรงงานผลตและบรรจผลไมสด ตลาดในประเทศ/ตลาดสงออก

O2 CO2

MAP

25

บรษท Packaging Solutions ช อ Tetra Pak พฒนาบรรจ ภณฑ โดยใช

เทคโนโลย Aseptic Carton ซงเปนการเพมชนพเศษในวสดของบรรจภณฑ

อาท Polyethylene เพอปองกนความชน กนนา รวมทงเพมชน Aluminum

เพอปองกนการซมผานของ O2 และแสง ซ งชวยยดอายผลตภณฑนมและ

นาผลไมไดนานถง 12 เดอน รวมทงท าใหส กลน รสชาต และคณคาทางอาหาร

ยงคงเดม โดยไมจ าเปนตองแชเยนหรอใชสารถนอมอาหาร

ผลตภณฑนม และนาผลไม

บรษท จนทรสวรรณ ผผลตขนมโมจ ในจงหวดนครสวรรค ปรบปรงคณภาพ

ของเปลอกและไสของขนม และพฒนาบรรจภณฑโดยใชวธ MAP รวมกบการใช

สารดดซบ O2 ชวยยดอายการเกบรกษาขนมโมจใหนานขนเปน 2 เดอน จากเดม

ทสามารถเกบไดเพยง 14 วน โดยไมพบจ านวนจลนทรยและยสตรา อกทง

ไมตองใชสารกนบด สงผลใหบรษทสามารถวางจ าหนายผลตภณฑในทองตลาด

ไดนานขน และสามารถขยายตลาดทใชระยะเวลาในการขนสงนาน รวมทงสราง

มลคาเพมใหกบผลตภณฑ

ขนมปง ขนมอบ เคก คกก

เกษตรโคนม โรงงานผลตนมพรอมดม ตลาดในประเทศ/ตลาดสงออก

วตถดบ (แปง นาตาล เนย นม) โรงงานผลตขนมโมจ ตลาดในประเทศ/ตลาดสงออก

O2

O2

26

บรษท Packaging Solutions ชอ Mondi Group (Austria) พฒนาบรรจภณฑ

ทช อ Sanocoat® ซ งมสารทยบยงการเจรญเตบโตของเช อแบคทเรย เชน

E.coli และ S.aureus ซงเปนสาเหตหนงทท าใหอาหารเนาเสย ท าใหชวยยดอาย

ผลตภณฑอาหารปรงส าเรจพรอมรบประทาน (Ready-To-Eat)

อาหารปรงส าเรจพรอมรบประทาน

วตถดบ โรงงานผลตอาหาร ตลาดในประเทศ/ตลาดสงออกปรงส าเรจพรอมรบประทาน(เนอสตว อาหารทะเล เครองปรงรส)

27

Section4

รวบรวม Resources ส าหรบผประกอบการ

ทสนใจ Active Packaging

28

Krungthai COMPASS แนะน าใหผประกอบการอาหารเปน Partnership กบหนวยงานทมความ

เชยวชาญ ซงประกอบดวย 1) หนวยงานวจยจากภาครฐหรอสถาบนการศกษา 2) ผผลต

Packaging Technology ในการชวยท า R&D เพอลดความเสยงในการท า R&D เอง และยง

ชวยใหสามารถใชเทคโนโลยเพอชวยเพมความสามารถในการแขงขนใหกบธรกจไดงายขน

I. หนวยงานวจยจากภาครฐหรอสถาบนการศกษาทเชยวชาญ และสามารถให

ค าปรกษาเกยวกบการท า R&D มหลายแหง เชน ภาควชาเทคโนโลยการบรรจและ

วสด คณะอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ศนยเทคโนโลยโลหะ

และวสดแหงชาต คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร

เปนตน โดยผประกอบการอาจเลอกพจารณาเบองตนจากผลงานวจยในชวงทผานมา

จ านวนผลตภณฑทวจยและพฒนาจนออกสตลาดในเชงพาณชย

29

มลนธโครงการหลวงรวมกบศนยเทคโนโลยโลหะและวสดแหงชาต (เอมเทค)

พฒนาบรรจภณฑ Active PAK BPW ทสามารถตอบโจทยความตองการยดอาย

เหดหอมสดใหสดนานขนกวาบรรจภณฑแบบเดมทเปนถาดพลาสตกเจาะร

ระบายอากาศ และยงเหมาะสมกบสภาวะอณหภมทมการเปลยนแปลงใน

กระบวนการขนสง เชน การขนสงเหดหอมสดจากยอดดอยมายงศนยกระจาย

สนคา และการขนสงจากจงหวดเชยงใหมมายงกรงเทพฯ

บรษท สยามเมอรทพลส จ ากด รวมกบคณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย

มหาวทยาลยธรรมศาสตรพฒนาบรรจภณฑส าหรบล าไยสดเพอการสงออกโดย

ใชเทคโนโลยแบบดดแปลงบรรยากาศ (Modified Atmosphere Packaging:

MAP) ทออกแบบขนเฉพาะส าหรบล าไยสด ใหมปรมาณ O2 และ CO2 ท

เหมาะสมและไมตองรมซลเฟอรไดออกไซด (SO2) ทอาจกอใหเกดสารตกคาง

แตสามารถเกบรกษาไดนานถง 4 เดอน โดยไดรบการรบรองมาตรฐาน GMP

และ HACCPs ซงปลอดภยตอผบรโภค

โดยกอนทจะเรมพดคย ขอรบค าปรกษาเพอพฒนาผลตภณฑกบ

หนวยงานวจย ผประกอบการควรศกษาและท าความเขาใจเบ องตน

เกยวกบเรองตอไปน

1. ผประกอบการควรรลกษณะของผลตภณฑอาหารทเปนเปาหมายในการ

ใช Active Packaging วาปจจยใดทสงผลใหผลตภณฑมอายการเกบ

รกษาทสนลง โดยเบองตนอาจเร มศกษาจากงานวจยทมการศกษาและ

พฒนาเกยวกบเทคโนโลย Active Packaging ผานเวบไซด เชน

http://www.actinpak.eu/ หรอ https://www.insight-packaging.com/

เพอใหสามารถเลอกใช เปลยน หรอเพมเทคโนโลยทเหมาะสม โดย

ปจจบนเทคโนโลย Active Packaging ทเปนทนยมใชกนแพรหลาย

ไดแก บรรจภณฑทชวยลดปรมาณออกซเจน (รายละเอยดเพมเตมอยใน

BOX 1 : การบรรจแบบก าจดออกซเจน (Oxygen Scavenging Packaging))

2.ในการปรบปรงฟงคชนการท างานของบรรจภณฑตองไมท าใหเกด

การปนเป อนหรอสารตกคาง รวมทงท าใหรสชาต ส กลน และสารอาหาร

เปลยนไป จงเปนความทาทายของผประกอบการในการพฒนาบรรจภณฑ

โดยทตองคงลกษณะ รสชาต ส กลน ใหใกลเคยงกบผลตภณฑอาหารเดม

ตวอยางความรวมมอของผประกอบการกบสถาบนการศกษา

รกษาความสด

ลดของเสย

ลดปญหาสงแวดลอม

กลองเกบล าไยสด

30

II. ผผลตและจดจ าหนาย Active Packaging ในไทยรายหลายมความรและสามารถ

ชวยออกแบบบรรจภณฑใหเหมาะสมกบผลตภณฑของผประกอบการได นอกจาก

สารดดซบออกซเจนทคอนขางหาซอไดงายและใชงานไมยากแลว เราไดพบวาในไทย

นนยงม ผผลตและจดจ าหนาย Active Packaging ท ใช เทคโนโลย ในกลม

Scavengers/Absorber ทงในรปแบบของบรรจภณฑดดแปลงบรรยากาศ

(Modified Atmosphere Packaging: MAP) และแผนดดซบของเหลวสวนเกน

(Absorbent food pads) ทมองคความรและพรอมทจะชวยออกแบบบรรจภณฑ

ใหเหมาะสมกบผลตภณฑของผประกอบการแตละราย โดยมรายละเอยดทนาสนใจ

ดงตอไปน

บรรจ ภณฑดดแปลงบรรยากาศ (MAP) การส ารวจและสมภาษณ

ผประกอบการ Krungthai COMPASS พบวาปจจบนมผผลตและจดจ าหนาย

Active Packaging ในกลม MAP ในไทยทโดดเดนอย 2 ราย ประกอบไปดวย

1) บรษท ทานตะวนอตสาหกรรม จ ากด มหาชน (THIP) ผผลตถงหายใจได

แบรนด Fresh & Fresh และ 2) บรษท เซฟเฟอร แพค (ประเทศไทย) จ ากด

(SAFER PAC) ผจดจ าหนายถงหายใจไดแบรนด ACTIVE pak

นอกจาก THIP และ SAFER PAC จะท าการผลตและจดจ าหนายถงหายใจ

ไดทมคณสมบตและขนาดตางๆ ตามมาตรฐานแลว ทง 2 รายยงเปดรบ

ค าสงซอแบบ Made to order ซงหมายความวา ผประกอบการทสนใจใชถง

หายใจไดสามารถน าความตองการ ค าถามและขอสงสยตางๆ มาปรกษา

เพอใหตวบรรจภณฑนนมคณสมบตและขนาดทเหมาะสมกบผลตภณฑของ

ผประกอบการมากทสด

แผนดดซบของเหลวสวนเกน (Absorbent food pads) เปนผลตภณฑท

ใชในการดดซบเลอดของเนอสตวประเภทตาง ๆ เชน เนอวว หม หรอไก

และชวยยด Shelf life ออกไปไดอกประมาณ 3-7 วน ทงน แผนดดซบท

นยมใชกนเปนสวนใหญเปนผลตภณฑทผลตโดย บรษท บลองค เทค จ ากด

(BLANCTEC) และมบางสวนทเปนผลตภณฑทน าเขามาจากจน

โดยทวไป BLANCTEC มการผลตแผนดดซบในขนาดและปรมาตรตาง ๆ ท

เปนมาตรฐานมาจดจ าหนายอยแลว แตหากผประกอบการรายใดทมความ

สนใจจะใชแผนดดซบแตยงมขอสงสย หรอหากตองการคณสมบตท

แตกตางออกไป ผประกอบการสามารถตดตอไปยง BLANCTEC เพอขอ

ค าปรกษาตลอดจนชวยพฒนาแผนดดซบแบบ Made to order ใหเหมาะ

กบผลตภณฑของตนเอง

ขณะท ผผลตและจดจ าหนาย Active Packaging ทใชเทคโนโลย Emitter และ Adaptor

ในเชงพาณชย โดยสวนใหญยงเปนผประกอบการตางชาตเปนหลก ยกตวอยางเชน

แผนปลอย CO2 ทมคณสมบตตานเชอแบคทเรย (CO2 emitter and antimicrobial

pad) ของบรษท Paper Pak Industries (แคนาดา) แผนปลอย CO2 (CO2 emitter

pad) ของบรษท CO2 Technologies (สหรฐฯ) และกลองบรรจอาหารทปลอย CO2

ได (Box system with CO2 emitter) ของบรษท Vartdal Plastindustri AS

(นอรเวย) เปนตน

31

รหรอไมจากการสมภาษณ SAFER PAC ท าใหเราทราบวาในปจจบนยงม

ผประกอบการอกจ านวนไมนอยทเขาใจผดวาการน าผกและผลไมมา

บรรจในถงหายใจไดเพยงอยางเดยวจะชวยยดอายของผลตภณฑได

แต สงทถกตอง คอ ถงหายใจไดจะใหประสทธภาพดทสดเมอ

ผประกอบการมวธการบรรจทเปนมาตรฐานและมการเกบรกษาในระบบ

หองเยน (Chill room) ทควบคมอณหภมใหอยในระดบเหมาะสม

ทงน ผประกอบการสนใจใชถงหายใจไดสามารถขอค าปรกษาและ

สอบถามขอมลเพมเตมไดท

บรษท เซฟเฟอร แพค (ประเทศไทย) จ ากด

(https://www.saferpac.co.th/) โทร +668 6302 2723 หรอ

บรษท ทานตะวนอตสาหกรรม จ ากด มหาชน

(https://thantawan.com/) โทร +66 2811 4700 [QR]

ขณะทผประกอบการทตองการใชแผนดดซบของเหลวสวนเกน

สามารถตดตอ

บรษท บลองค เทค จ ากด

(https://www.blanctec.com/) โทร +66 3727 4322 [QR]

โดยสรป Active Packaging เปนเทคโนโลย

ทผประกอบการ SMEs ประยกตใชไดไมยาก เพยง

ผประกอบการตองมความเข า ใจ ลกษณะของ

ผลตภณฑอาหารทเปนเปาหมายในการใช Active

Packaging วาปจจยใดทสงผลใหผลตภณฑมอาย

การเกบรกษาทสนลง และรวมมอกบผเชยวชาญทง

ภาครฐและเอกชนเพอท า R&D นอกจากน การสราง

ความรวมมอกนใน Value Chain ตงแต ผผลต

จนถงผคาในการใชเทคโนโลย Active Packaging

เพอลด Food Loss หรอขยายตลาดใหม ๆ จะชวยสราง

มลคาเพมแกธรกจไดมากขน

32

BOX 1 การบรรจแบบก าจดออกซเจน (Oxygen Scavenging Packaging)

รศ.ดร. ภาณวฒน สรรพกลภาควชาเทคโนโลยการบรรจและวสดคณะอตสาหกรรมเกษตรมหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ปจจบนความตองการของผบรโภคเกยวกบผลตภณฑอาหารซงปราศจากการใช

วตถกนเสยมมากขนเรอย ๆ อยางไรกตาม ผลตภณฑอาหารทผานกระบวนการ

แปรรปสวนใหญ ยงคงมการปนเป อนของจลนทรย อาจจะอยในรปของสปอรของ

รา หรอแบคทเรย ซงสามารถพฒนาเปนเซลลปกตเมออยในภาวะทเหมาะสม เชน

จลนทรยทตองการออกซเจนในการด ารงชวต เพอการหายใจจะเจรญไดในภาวะท

มอากาศ หรอมออกซเจน มกพบเจรญบรเวณผวหนาของผลตภณฑอาหาร

กอใหเกดการเนาเสย นอกจากน ยงกอใหเกดการเปลยนแปลงคณลกษณะดาน

ตาง ๆ ไดแก กลน ส รสชาต ลกษณะปรากฏ เนอสมผส เปนตน จงเปนอกสาเหต

หนงทท าใหผบรโภคไมยอมรบผลตภณฑ ท าใหอายการเกบรกษาสนลง และเปน

ปญหาหลกกบผผลตอาหาร โดยเฉพาะอยางยง SMEs จากปญหาดงกลาวขางตน

จงมการพฒนาการบรรจแบบก าจดออกซเจนขนมาใชแทน หรอใชรวมกบระบบการ

บรรจดงเดม เพอชวดลดปรมาณออกซเจนภายในบรรจภณฑใหเหลอเพยงรอยละ

0.01 หรอตากวา ตลอดระยะเวลาการเกบรกษาอาหารทตองการ

การบรรจแบบก าจดออกซ เจน (Oxygen Scavenging Packaging) เปน

รปแบบหนงของการบรรจแบบแอกทฟ (Active Packaging) ซงเสรมหนาท

ดานการปกปองคมครองผลตภณฑ โดยการบรรจดงกลาวจะม กจกรรม

การก าจดออกซเจน โดยระบบการบรรจหรอวสดบรรจสามารถทจะก าจด

ออกซ เจนจากบรรยากาศแวดลอมของผลตภณฑอาหาร ซงสงผลให

การเปลยนแปลงคณภาพทางเคม และทางจลนทรยเกดขนชาลง ดงนน จะสามารถ

เพมความปลอดภย และยดอายการเกบรกษาไดนานยงขน

สารก าจดออกซเจนทนยมใช ไดแก ผงเหลก (Iron Powder) เมอไดรบความชน

จากผลตภณฑอาหาร หรอจากสวนผสมของสารก าจดออกซเจนซงมความชนอย

แลว จะเกดปฏกรยาออกซเดชนกลายเปนสนมเหลก โดยทวไป ผงเหลก 1 กรม

จะก าจดออกซเจนได 300 มลลลตร การใชผงเหลกเปนสารก าจดออกซเจนม

ขอจ ากดส าหรบการบรรจผลตภณฑทตองผานเครองตรวจโลหะซงมการใชในสาย

การบรรจ

33

ปญหาดงกลาวอาจหลกเลยงโดยการเลอกใชสารก าจดออกซเจนทางเลอก ซง

สามารถผานเครองตรวจโลหะได ไดแก กรดแอสคอรบก (Ascorbic Acid) และ

แคทคอล (Catechol) เปนตน กรดแอสคอรบก หรอ วตามนซ (Vitamin C)

สามารถท าปฏกรยาออกซเดชนไดกบออกซเจน โดยมการใชโลหะทรานซชน

โดยเฉพาะอยางยง ทองแดง เปนตวเรงปฏกรยา เกดเปนกรดดไฮโดรแอสคอรบค

ในขณะทแคทคอล มชอทางเคมวา 2-ไฮดรอกซฟนอล (2-hydroxyphenol)

หรอ 1, 2-ไฮดรอกซเบนซน (1, 2-hydroxybenzene) เปนสารประกอบอนทรย

สามารถท าปฏกรยาออกซเดชนกบออกซเจนไดทนท โดยไมจ าเปนตองอาศย

ความช น เกดเปนสารประกอบคโตน ส าหรบรปแบบผลตภณฑสารก าจด

ออกซเจน ไดแก ซอง (Sachet) ฉลาก (Label) แผนการด (Card) ฝา (Closure)

ฟลมลอก (Lidding Film) ภาชนะ (Container)

ส าหรบกรณศกษาทประสบความส าเรจเปนอยางยง ไดแก ขนมไหวพระจนทร ตรา

เอส แอนด พ ซงไดผลตและวางจ าหนายเปนครงแรก เมอ พ.ศ. 2529 มยอดขาย

ในปแรก 30,000 ชน มลคา 1 ลานบาท โดยมสวนแบงทางการตลาดรอยละ 10

หลงจากนน เอส แอนด พ เปนผรเรมการพฒนาบรรจภณฑส าหรบขนมไหว

พระจนทรขนเปนรายแรก เพอใหมความเหมาะสมทจะเปนของก านล และดงดดใจ

ผบรโภค โดยการใชบรรจภณฑแยกชน (individual package) รวมกบซอง

ก าจดออกซเจน ส าหรบบรรจภณฑปฐมภม (Primary Package) ซงชวยใหขนม

มอายการเกบรกษา ณ อณหภมหอง นานถง 3 เดอน พรอมทงการออกแบบและ

พฒนากลองโลหะ (Metal Box) ส าหรบบรรจภณฑทตยภม (Secondary Package)

โดยออกแบบลวดลายสวยงาม และระบวนหมดอายของขนมทกชน สงผลใหม

ยอดจ าหนายเพมขน มลคา 94 ลานบาท โดยมสวนแบงทางการตลาดรอยละ 60

ในเวลา 11 ปตอมา (พ.ศ. 2540) ตลาดขนมไหวพระจนทรในป 2562 จะมมลคา

ประมาณ 950 ลานบาท เตบโต 2.15% เมอเทยบกบปกอน คาดวาจะมปรมาณ

7.38 ลานชนตอป โดยเอส แอนด พ ยงคงมสวนแบงทางการตลาดประมาณ

รอยละ 60

ทมา: https://food.mthai.com/

34

การเลอกสารก าจดออกซเจนทเหมาะสมนนขนกบระดบออกซเจนในชองวาง

เหนอผลตภณฑอาหาร (Food Product Headspace) ปรมาณออกซเจนทถก

จบอยในอาหารเร มตน และปรมาณออกซเจนซงซมผานจากบรรยากาศภายนอก

เขาสภายในบรรจภณฑระหวางการเกบรกษา ธรรมชาตของอาหาร (เชน ขนาด

รปราง และนาหนก) คาวอเตอร แอกตวต (water activity: aw) และอายการเกบ

ทตองการ (Desired Shelf-Life) ถอวาเปนปจจยส าคญทมผลตอการเลอกสาร

ก าจดออกซเจน

ส าหรบซองก าจดออกซเจนจะมประสทธภาพไดนนตองอยบนเงอนไขบางประการ

ภาชนะบรรจ หรอฟลมพลาสตกทใชตองปองกนการซมผานของออกซเจนไดดมาก

มฉะนนสารก าจดออกซเจนจะเขาสระบบอมตวอยางรวดเรว และสญเสย

ความสามารถในการก าจดออกซเจน ฟลมพลาสตกทใชตองมคาสมประสทธ

การซมผานของออกซเจน (Oxygen Permeance) ไมเกน 20 มลลลตรตอ

ตารางเมตร.วน.บรรยากาศ

ตวอยางของชนปองกนการซมผาน (Barrier Layer) ทใชกบสารก าจดออกซเจน

ไดแก เอทลน ไวนลแอลกอฮอล (Ethylene Vinyl Alcohol: EVOH) และ

พอลไวนลดน คลอไรด (Polyvinylidene Chloride: PVDC)

ถามการใชฟลมทมคาสมประสทธการซมผานของออกซเจนสง (มากกวา 100 มลลลตร

ตอตารางเมตร.วน.บรรยากาศ) ปรมาณออกซเจนภายในบรรจภณฑจะลดตาลง

เขาใกลศนยภายในหนงสปดาห แตหลงจากนนเพยงไมกวนปรมาณออกซเจน

จะกลบเขาสระดบปกต (Ambient Air Level) เนองจากสารก าจดออกซเจน

อมตวแลว ไมสามารถก าจดออกซเจนทซมผานเขามาไดอกตอไป ท าใหออกซเจน

ภายในบรรจภณฑสงขนและเขาสสมดลกบสภาพบรรยากาศภายนอก

ถาใชฟลมทปองกนการซมผานออกซเจนไดดมาก (นอยกวา 10 มลลลตรตอ

ตารางเมตร.วน.บรรยากาศ) ออกซเจนภายในชองวางเหนอผลตภณฑจะ

ลดตาลงถง 100 พพเอม ภายใน 1-2 วน และรกษาระดบออกซเจนไดตลอดชวง

ระยะเวลาการเกบรกษากตอเมอมความสมบรณของภาชนะบรรจ (Package

Integrity) เกดขน

35

ส าหรบการบรรจโดยวสดออนตว (Flexible Packaging) ความสมบรณของรอย

ปดผนก (Seal Integrity) เปนสงส าคญ เพอวาไมมอากาศจากภายนอกแทรก

ผานจากรอยปดผนกเขามาสภายในบรรจภณฑ

ชนด และขนาดของสารก าจดออกซเจนจะตองเลอกอยางเหมาะสมกบการใชงาน

ส าหรบซองก าจดออกซเจน ขนาดบรรจทเหมาะสม สามารถประเมนไดจาก

ผลรวมของปรมาตรของออกซเจนทอยในบรรจภณฑในระหวางการบรรจ และ

ปรมาตรของออกซเจนซ งอาจจะมการซมผานจากภายนอกเขาสภายใน

บรรจภณฑในระหวางการเกบรกษาผลตภณฑอาหาร นอกจากน การบรรจ

อาหารในสภาพทมออกซเจนตามาก ๆ อาจประสบปญหาจากแบคทเรยทไม

ต อ งการอ ากาศ (Anaerobic Bacteria) เ ช น Clostridium Botulinum

โดยเฉพาะอยางยง ส าหรบอาหารทมคาวอเตอร แอกตวต สงกวา 0.92 และเกบ

รกษาทอณหภมสงกวา 4 องศาเซลเซยส

ดงนน การใชการบรรจแบบก าจดออกซเจนกบผลตภณฑอาหารทมโอกาสพบ

C. botulinum จะตองควบคมความเปนกรด-ดาง ใหตา ประมาณ 4.1-4.3 และ

เกบทอณหภมประมาณ 0 องศาเซลเซยส

จากขอดของระบบการบรรจแบบก าจดออกซเจนสามารถน ามาประยกตกบ

ผลตภณฑอาหารไดหลากหลายชนด เชน ขนมเป ยะ เคกตรง มะพราวแกว กง

เหยยด เปนตน นอกจากน ยงสามารถประยกตกบผลตภณฑทเกดการเหมนหน

จากปฏกรยาออกซเดชน เชน แคบหม หมทบ หมฝอย หมสวรรค เนอสวรรค

ขาวเมาหม เมดมะมวงหมพานตอบเกลอ เปนตน

36

Link to the Network

ศนยเทคโนโลยโลหะและวสดแหงชาตhttps://www.mtec.or.th/

คณะภาควชาเทคโนโลยการบรรจและวสด คณะอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตรhttp://www.agro.ku.ac.th/department.php?dep_id=4

คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยธรรมศาสตรhttps://sci.tu.ac.th/

หนวยงานวจยจากภาครฐหรอสถาบนการศกษา

ผผลตและจ าหนาย Active Packaging ในไทย

ทนสนบสนน

Tetra Pakhttps://www.tetrapak.com/th/unpacking-opportunities

Thantawan Industry Public Company Limitedhttp://www.thantawan.com/thai/index.php

Freshpaksupply.comwww.freshpaksupply.com

ITAPhttps://itap.nstda.or.th

37

คณะผจดท า >>ดร.พชรพจน นนทรามาศ

ผอ านวยการฝายอาวโส

Global Business Development and Strategy

ดร.พชรพจน เปนทรจกอยางกวางขวางในแวดวงวชาการและสอมวลชนใน

ฐานะเปนนกเศรษฐศาสตรทมความเชยวชาญในเร องเศรษฐกจและการเงน

สามารถวเคราะหไดอยางลกซง ตรงประเดน และเปนประโยชนตอกลมนกธรกจ

ดร.พชรพจน จงไดรบเชญเปนวทยากรในรายการขาวและงานสมมนาอยางตอเนอง

กอนรวมงานกบธนาคารกรงไทย ดร.พชรพจน มประสบการณท างานกวา 7 ปท

ธนาคารไทยพาณชยและเคยท างานดานวชาการเปน Assistant Professor

of Economics ท San Diego State University ประเทศสหรฐอเมรกา

นอกจากนน ยงเคยฝกงานทธนาคารกลางของสหรฐฯ (Fed) ดร.พชรพจน จบ

การศกษาระดบปรญญาเอก ดานเศรษฐศาสตร จาก University of Michigan

ประเทศสหรฐอเมรกา

Senior Analyst

อภนนทร มประสบการณในการวจยธรกจและอตสาหกรรมมากกวา 10 ป

ปจจบนดแลวเคราะหกลมธรกจเกษตร และเกษตรแปรรป โดยกอนหนา

อภนนทรมประสบการณวจยในหลากหลายอตสาหกรรม เชน ธรกจคาปลก

ธรกจสอสารและโทรคมนาคม รวมทงธรกจปโตรเคม

อภนนทร จบการศกษาปรญญาตร สาขาการเงนและการธนาคาร จาก

จฬาลงกรณมหาวทยาลย และปรญญาโททางบรหารธรกจ (MBA)

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

อภนนทร สประเสรฐ

Analyst

กณศ มความรความเชยวชาญและมประสบการณท างานวจยธรกจใน

คลสเตอรโครงสรางพนฐาน เชน กลมธรกจรบเหมากอสราง และกลม

ธรกจวสดกอสราง กวา 3 ป ทศนยวจยเศรษฐกจและธรกจ (Economic

Intelligence Center) ธนาคารไทยพาณชย

กณศ จบการศกษาปรญญาตร (เกยรตนยมอนดบหนง) สาขาเศรษฐศาสตร

จากมหาวทยาลยเกษตรศาสตร และปรญญาโท สาขาบรหารธรกจ จาก

จฬาลงกรณมหาวทยาลย

กณศ อาสกล

VIEW MORE