วทยาศาสตร

ฐาปกรณ คำหอมกลอภญญา อนไรขง

ดร.พลอยทราย โอฮามา

ป.6ชนประถมศกษาปท 6

ตามมาตรฐานการเรยนรและตวชวด

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรและเทคโนโลย (ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2560 )ตามหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551

สอการเรยนรรายวชาพนฐาน

ชด แมบทมาตรฐาน

Ac�i�� Learning

กจกรรม การฝกปฏบต

เพอฝกทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรและการแกปญหาทหลากหลาย

กจกรรมActive Learning

หลากหลายเพอสรางองคความร

และพฒนากระบวนการคด

แบบทดสอบเนนการคด

เครองมอวดผลสมฤทธทางการเรยน

ทเนนทกษะการคด

เนอหาครบถวนตามมาตรฐานการเรยนรและตวชวด

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตรและเทคโนโลย

(ฉบบปรบปรง พ.ศ. 2560 )

ชด แมบทมาตรฐาน

Ac�i�� Learning

ÇÔ·ÂÒÈÒʵÃ� ป.1-6

เนอหา แบบฝกกจกรรม และแบบทดสอบ จบในเลมเดยวครบ

“สะดวกทสด ไดผลสมฤทธสงสด”

บรษท อกษรเจรญทศน อจท. จำกด142 ถนนตะนาว เขตพระนคร กรงเทพมหานคร 10200โทร./แฟกซ 0 2622 2999 (อตโนมต 20 คสาย)www.aksorn.com Aksorn ACT www.aksorn.com

มมฐ.วทยาศาสตร ป.6

125.-8 8 5 8 6 4 9 1 4 6 5 6 4

ดร.พลอยทราย

โอฮามาและคณ

ะชด

แมบ

ทม

าตรฐาน

Active

LearningÇÔ·

ÂÒÈÒʵÃ�ป.6

สารบญ

àÃ×èͧ·Õè 1 ÊÒÃÍÒËÒáѺ¡ÒÃà¨ÃÔÞàµÔºâµ¢Í§Ã‹Ò§¡Ò 15 1. การเจรญเตบโตของรางกาย 16 2. สารอาหารทจาเปนตอการเจรญเตบโตของรางกาย 23 3. สดสวนอาหารและพลงงานจากสารอาหาร 33

กจกรรมพฒนาทกษะการคดประจาเรองท 1 45

àÃ×èͧ·Õè 2 ÃкºÂ‹ÍÂÍÒËÒâͧËҧ¡Ò 48ระบบยอยอาหาร 49กจกรรมพฒนาทกษะการคดประจาเรองท 2 60แบบวดผลสมฤทธตามตวชวดประจาหนวยการเรยนรท 2 62

àÃ×èͧ·Õè 1 áç俿‡Ò¹‹ÒÃÙŒ 69การเกดแรงไฟฟา 70กจกรรมพฒนาทกษะการคดประจาเรองท 1 80

àÃ×èͧ·Õè 2 ǧ¨Ãä¿¿‡Òã¡ÅŒµÑÇ 82 1. การตอวงจรไฟฟา 83 2. ตวนาไฟฟาและฉนวนไฟฟา 105

กจกรรมพฒนาทกษะการคดประจาเรองท 2 109แบบวดผลสมฤทธตามตวชวดประจาหนวยการเรยนรท 3 111

àÃ×èͧ·Õè 1 à§ÒÁ×´áÅÐà§ÒÁÑÇ 117 การเกดเงามดและเงามว 118

กจกรรมพฒนาทกษะการคดประจาเรองท 1 126แบบวดผลสมฤทธตามตวชวดประจาหนวยการเรยนรท 4 128

àÃ×èͧ·Õè 1 àÃÕ¹ÃٌẺ¹Ñ¡ÇÔ·ÂÒÈÒʵÃ� 3 1. กระบวนการทางวทยาศาสตร 4 2. รจกนกวทยาศาสตร 11

สรปสาระสาคญประจาเรองท 1 13

àÃ×èͧ·Õè 1 ¡ÒÃá¡ÊÒüÊÁ 131 การแยกสารผสม 132

กจกรรมพฒนาทกษะการคดประจาเรองท 1 147แบบวดผลสมฤทธตามตวชวดประจาหนวยการเรยนรท 5 149

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 1 ¡ÒÃÊ׺àÊÒÐËÒ¤ÇÒÁÃÙŒ·Ò§ÇÔ·ÂÒÈÒʵÃ� 2

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 2 Ëҧ¡Ò¢ͧàÃÒ 14

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 3 áç俿‡ÒáÅÐǧ¨Ãä¿¿‡Ò 68

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 4 áʧáÅÐà§Ò 116

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 5 ÊÒÃÃͺµÑÇàÃÒ 130

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 6 ËÔ¹áÅЫҡ´Ö¡´íÒºÃþ� 152

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 7 »ÃÒ¡¯¡Òó�·Ò§¸ÃÃÁªÒµÔáÅиóվԺѵÔÀÑ 184

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè 8 ´ÒÃÒÈÒʵÃ�áÅÐà·¤â¹âÅÂÕÍÇ¡ÒÈ 232

àÃ×èͧ·Õè 1 »ÃÒ¡¯¡Òó�´ÒÃÒÈÒʵÃ� 233 การเกดอปราคา 234

กจกรรมพฒนาทกษะการคดประจาเรองท 1 242

àÃ×èͧ·Õè 2 ¤ÇÒÁ¡ŒÒÇ˹ŒÒ·Ò§à·¤â¹âÅÂÕÍÇ¡ÒÈ 244 เทคโนโลยอวกาศ 245

กจกรรมพฒนาทกษะการคดประจาเรองท 2 256แบบวดผลสมฤทธตามตวชวดประจาหนวยการเรยนรท 8 258

¢ŒÍÊͺ์¹¡ÒäԴá¹Ç O-NET 262ºÃóҹءÃÁ 270

àÃ×èͧ·Õè 1 ÅÁº¡ ÅÁ·ÐàÅ áÅÐÅÁÁÃÊØÁ 185 ลมบก ลมทะเล และลมมรสม 186

กจกรรมพฒนาทกษะการคดประจาเรองท 1 197

àÃ×èͧ·Õè 2 ÀѸÃÃÁªÒµÔáÅлÃÒ¡¯¡Òó�àÃ×͹¡ÃШ¡ 199 1. ภยธรรมชาตและธรณ�พบตภย 200 2. ปรากฏการณเรอนกระจก 216

กจกรรมพฒนาทกษะการคดประจาเรองท 2 225แบบวดผลสมฤทธตามตวชวดประจาหนวยการเรยนรท 7 227

àÃ×èͧ·Õè 1 ËԹ㹸ÃÃÁªÒµÔ 153 หนในธรรมชาต 154

กจกรรมพฒนาทกษะการคดประจาเรองท 1 165

àÃ×èͧ·Õè 2 «Ò¡´Ö¡´íÒºÃþ� 167 ซากดกดาบรรพ 168

กจกรรมพฒนาทกษะการคดประจาเรองท 2 178แบบวดผลสมฤทธตามตวชวดประจาหนวยการเรยนรท 6 180

˹‹Ç¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ·Õè ¡ÒÃÊ׺àÊÒÐËÒ¤ÇÒÁÃÙŒ·Ò§ÇÔ·ÂÒÈÒʵÃ�1

à¾×è͹ æ ÃÙŒËÃ×ÍäÁ‹Ç‹Ò ¡ÒÃÊ׺àÊÒÐËÒ¤ÇÒÁÃÙŒ¤×ÍÍÐäÃ

¡ÒÃÊ׺àÊÒÐËÒ¤ÇÒÁÃÙŒ·Ò§ÇÔ·ÂÒÈÒʵÃ�·íÒ䴌͋ҧäúŒÒ§

àรÕยนรẺนกวทยาศาสตร໇ÒËÁÒ¡ÒÃàÃÕ¹ÃÙŒ•อธบายและน�าวธการทางวทยาศาสตรไปใชในการแสวงหาความรได•อธบายและน�าทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรตางๆ ไปใชในการแสวงหาความรได

àร×èÍงทÕè 1

ชวนอำนชวนคด

ઌҹÕ鷌ͧ¿ŒÒÁ×´¤ÃÖéÁ¨Ñ§ ½¹¤§¨Ðµ¡á¹‹ æ àÅ §Ñé¹àµÃÕÂÁËÁä»´ŒÇÂ

´Õ¡Ç‹Ò

¾‹Í¤Ô´Ç‹Ò ¶ŒÒÍÍ¡ÊÒÂö¹‹Ò¨ÐµÔ´ÁÒ¡ æ àŹÐ

¤Ø³¾‹Í¤Ð ·íÒäÁàÃÒµŒÍ§ÍÍ¡¨Ò¡ºŒÒ¹ä»âçàÃÕ¹ઌҨѧ¤Ð

¤§äÁ‹à¼ç´ËÃÍ¡¤‹Ð༚´¨ÃÔ§ æ ´ŒÇ¤‹Ð¾Õèà¡‹§

เพอน ๆ คดวำในชวตประจาวน เราสามารถ

ใชกระบวนการทางวทยาศาสตรไดอยางไรบาง

¾Õè¤Ô´Ç‹Ò ¹íéÒᡧÊÕᴧẺ¹Õ鹋ҨÐ༚´ÁÒ¡¹Ðá¡ŒÇãÊ

3การสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร

1 กระบวนการทางวทยาศาสตร

การเรยนรวทยาศาสตรเปนการ

ศกษาเกยวกบสงทอยรอบๆ ตวเรา

ซงวธการและขนตอนทเราใชในการ

สบเสาะหาความร จากสงทเราสงสย

อยางเปนระบบและมเหตผล เรยกวา

กระบวนการทางวทยาศาสตร

กระบวนการทางวทยาศาสตร

แบงออกเปน3ประเภทไดแกวธการ

ทางวทยาศาสตร ทกษะกระบวนการ

ทางวทยาศาสตรและจตวทยาศาสตร กระบวนการทางวทยาศาสตรคออะไร

อานโจทยทก�าหนดใหแลวตอบค�าถามใหถกตอง

กจกรรม ลองท�ำด

1. ภพมความสงสยเกยวกบดนทใชในการปลกผกบงภพจงตงค�าถามวาชนดของดน

มผลตอการเจรญเตบโตของผกบงหรอไมภพเกดจตวทยาศาสตรดานใด

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. พชระบอกนกทองเทยววา โรงแรมสขใจตงอยทางทศเหนอของชมชน เมอไปถง

จะเหนวา โรงแรมอยฝงตรงขามกบสวนสาธารณะ พชระใชทกษะกระบวนการทาง

วทยาศาสตรทกษะใด

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. ศลาบอกวารวา หากแสงแดดมผลตอการตอบสนองตอสงเราของดอกทานตะวน

ดงนนทานตะวนจะหนดอกเขาหาแสงแดดศลาใชวธการทางวทยาศาสตรขนใด

..................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4

5

4

3

2

1

1.1 วธการทางวทยาศาสตร

การสงเกตสงตางๆ ทอยรอบตวเราเปนขนตอนส�าคญในการเรยนรแบบ

นกวทยาศาสตร เพอน�าไปสการคนหาค�าตอบจากปญหาหรอสงทเราสงสย

ในการเรยนรแบบนกวทยาศาสตรเราจ�าเปนตองใชวธการและขนตอนทเปนระบบ

มาชวยในการแสวงหาค�าตอบของสงทสงสยเรยกวาวธการทางวทยาศาสตร

วธการทางวทยาศาสตร หมายถง การแสวงหาความรทางวทยาศาสตร

อยางมกระบวนการ เปนแบบแผน และมขนตอน ซงสามารถปฏบตตามได

โดยเรมจากการสงเกตสงตางๆ รอบตวอยางละเอยด จากนนจงตงขอสงเกต

หรอตงปญหาทสงสยแลวหาค�าตอบดวยวธการตางๆ อยางเปนระบบตามขนตอน

วธการทางวทยาศาสตรประกอบดวย5ขนตอนส�าคญดงน

ระบปญหา

ตงสมมตฐาน

รวบรวมขอมล

วเคราะหขอมล

สรปผล

วธกำรทำงวทยำศำสตร

……

5การสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร

4. วเคราะหขอมลเปนการน�าขอมลทไดจากการรวบรวมดวยวธการตางๆ มาแปลความหมายหรอบรรยายความหมายของขอเทจจรงทมอยเพอน�าไปสการสรปผล

3. รวบรวมขอมลเปนการรวบรวมขอมลหรอคนหาค�าตอบของปญหาดวยวธทหลากหลาย เชน การสงเกต การส�ารวจการทดลอง การสรางแบบจ�าลอง เพอใหไดขอมลแลวบนทกผลไว

5. สรปผลเปนการสรปผลของขอมลทไดท�าการศกษาคนความาเพอตรวจสอบวาตรงกบสมมตฐานทตงไวลวงหนาหรอไมแลวน�าความรไปประยกตใชในชวตประจ�าวนหรอตงเปนกฎเกณฑเพอใชในการศกษาตอไป

……

1. ระบปญหาเปนการตงค�าถาม ตงปญหา หรอขอสงสยทเกดจากการสงเกตสงตางๆ ซงควรท�าอยางละเอยดรอบคอบและใชประสาทสมผสตางๆ เขามาชวย

2. ตงสมมตฐานเปนการคาดคะเนค�าตอบของปญหาทตองการศกษาโดยจะใชขอมลหรอใชความรเดมมาเปนพนฐานของค�าตอบทคดไวลวงหนา ซงเราสามารถตรวจสอบไดโดยการสงเกตการส�ารวจหรอการทดลอง

6

1.2 ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร

ในการเรยนร ทางวทยาศาสตรของนกเรยนนน จ�าเปนตองใชทกษะ

กระบวนการทางวทยาศาสตรเพอน�าไปสการคนหาความร โดยผานการสงเกต

ทดลอง สรางแบบจ�าลอง หรอวธการอนๆ เนองจากทกษะกระบวนการทาง

วทยาศาสตรเปนทกษะทแสดงถงการมกระบวนการคดอยางมเหตมผลตาม

กระบวนการทางวทยาศาสตร จงท�าใหผเรยนมความรความเขาใจในการเรยน

วทยาศาสตรเพมมากขน

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตร หมายถง ทกษะทางสตปญญาท

เปนความสามารถหรอความช�านาญทนกวทยาศาสตรน�ามาใชในการสบเสาะ

หาความรหรอการแกไขปญหาตางๆ ไดถกตองเหมาะสมซงนกวทยาศาสตรได

แบงทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรออกเปน2ขนไดแก

การËาคÇามÊม¾น¸�¢องÊเ»«กบเÇลา

การใªจíานÇน

การ¾ยากร³�

การกíาËนดและคÇบคØมµÇแ»ร

การµคÇามËมาย¢อมลและลง¢อÊรØ»

การทดลอง

การกíาËนดนÔยามเªÔง» ÔบµÔการ

การµéงÊมมµÔ°าน

การÊรางแบบจíาลอง

การÊงเกµ

การจíาแนก»ระเÀท

การÇด

การลงคÇามเËçนจาก¢อมล

12

ทกษะกระบวนกำรทำงวทยำศำสตรขนพนฐำน

ทกษะกระบวนกำรทำงวทยำศำสตรขนสงหรอขนผสม

การจดกระทíาและÊอคÇามËมาย¢อมล

7

3. ทกÉะการÇด

เปนการเลอกใชเครองมอและการใช

เครองมอตางๆ เพอวดหาปรมาณของสง

ตางๆ ออกมาเปนตวเลขไดถกตองและ

เหมาะสมกบสงทตองการวด รวมทง

บอกหรอระบหนวยของตวเลขทท�าการวด

ไดอยางถกตอง

12

ทกษะกระบวนกำรทำงวทยำศำสตรขนพนฐำน ม 8 ทกษะ ดงน

1. ทกÉะการÊงเกµ

เปนการใชประสาทสมผสอยางใดอยางหนง

หรอใชหลายอยางรวมกน ไดแก ตา ห

จมก ลน และผวกาย เพอคนหาและ

บอกรายละเอยดของสงตางๆ โดยไมควร

ใสความคดเหนของผสงเกตลงไป

5. ทกÉะการËาคÇามÊม¾น¸� ¢องÊเ»«กบเÇลา

-การหาความสมพนธระหวางสเปซ

กบสเปซ เปนการหาความสมพนธ

ระหวางพนททวตถตางๆ ครอบครอง

-การหาความสมพนธระหวางสเปซกบ

เวลาเปนการหาความสมพนธระหวาง

พนททวตถครอบครองเมอเวลาผานไป

2. ทกÉะการจíาแนก»ระเÀท

เปนการแบงพวกจดกลมสงทสนใจหรอ

การเรยงล�าดบวตถหรอเหตการณตางๆ

ออกเปนหมวดหม โดยใชความเหมอน

หรอความแตกตางกนมาเปนเกณฑใน

การจ�าแนกวตถเหตการณหรอสงตางๆ

ออกจากกน

4. ทกÉะการใªจíานÇน

เปนการใชความรทางดานจ�านวนและ

การค�านวณ โดยการนบจ�านวนหรอคด

ค�านวณเพอบรรยายหรอระบรายละเอยด

เชงปรมาณของสงทสงเกตหรอทดลองได

6. ทกÉะการจดกระทíาและ ÊอคÇามËมาย¢อมล

เปนการน�าขอมลทรวบรวมไดจากวธการ

ตางๆ มาจดกระท�าใหอย ในรปแบบ

ทมความหมายหรอมความสมพนธกน

มากขน รวมทงน�าขอมลมาจดกระท�า

ในรปแบบตางๆ เชนแผนภาพแผนภม

ตารางกราฟสมการวงจรเพอใหผอน

เขาใจความหมายไดงายขน

8. ทกÉะการ¾ยากร³�

เปนการคาดคะเนผลของปรากฏการณ

สถานการณการสงเกตหรอการทดลองไว

ลวงหนาโดยอาศยขอมลหรอประสบการณ

ของเรองนนทเกดซ�าๆ เปนแบบรปมาชวย

ในการคาดการณสงทจะเกดขน

7. ทกÉะการลงคÇามเËçนจาก¢อมล

เปนการใชความคดเหนจากความรหรอ

ประสบการณเดม เพออธบายขอมลทได

จากการสงเกตอยางมเหตผล โดยอาศย

ขอมลหรอสารสนเทศทเคยเกบรวบรวม

ไวในอดต

8

ทกษะกระบวนกำรทำงวทยำศำสตรขนสงหรอขนผสม ม 6 ทกษะ ดงน

(อางอง : คมอการใชหลกสตรรายวชาพนฐานวทยาศาสตร ระดบประถมศกษา สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตร

และเทคโนโลยกระทรวงศกษาธการ,2561)

1. ทกÉะการกíาËนดและคÇบคØม µÇแ»ร

การก�าหนดตวแปรตน ตวแปรตามและตวแปรควบคมทต องควบคมใหคงทโดยตองใหสอดคลองกบการตงสมมตฐานของการทดลองหนงๆ

2. ทกÉะการµคÇามËมาย¢อมล และลง¢อÊรØ»

เปนการแปลความหมายหรอบรรยายลกษณะและสมบตของขอมลทมอยรวมทงสามารถสรปความสมพนธของขอมลทงหมดได

3. ทกÉะการทดลอง

กระบวนการปฏบตในการออกแบบและวางแผนการทดลอง เพอคนหาค�าตอบจากสมมตฐานทตงไวในการทดลองม 3 ขนตอน ไดแก การออกแบบการทดลองการปฏบตการทดลองและการบนทกผลการทดลอง

4. ทกÉะการกíาËนดนÔยาม เªÔง» ÔบµÔการ

การก�าหนดความหมายและขอบเขตของสงตางๆ ทอยในสมมตฐานหรอทเกยวของกบการทดลอง เพอใหเกดความเขาใจตรงกนและสามารถสงเกตหรอวดผลได

5. ทกÉะการµéงÊมมµÔ°าน

เปนการคดหาค�าตอบลวงหนากอนท�าการทดลอง โดยอาศยการสงเกตความร หรอประสบการณเดมเปนพนฐาน โดยค�าตอบทคดลวงหนานยงไมมหลกการหรอไมเปนทฤษฎมากอน และสมมตฐานทตงขนอาจถกหรอผดกได ซงจะทราบภายหลงการทดลองแลว

6. ทกÉะการÊรางแบบจíาลอง

เปนการสรางหรอใชสงทท�าขนมาเพอเลยนแบบหรออธบายปรากฏการณทศกษาหรอทสนใจ แลวสามารถน�าเสนอขอมลแนวคดความคดรวบยอดเพอใหผอนเขาใจในรปของแบบจ�าลองตางๆ เชนชนงานขอความรปภาพหนจ�าลองสงประดษฐภาพเคลอนไหว

9การสบเสาะหาความรทางวทยาศาสตร

1.3 จตวทยาศาสตร

การเรยนรวทยาศาสตรสามารถฝกนกเรยนใหเปนผมจตวทยาศาสตรหรอ

มความเปนนกวทยาศาสตรได ซงตองใชวธการทางวทยาศาสตรในการเรยนร

และแกไขปญหา รวมทงฝกฝนทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรใหเกดความ

ชานาญ จงจะทาใหนกเรยนเกดการเรยนรแบบนกวทยาศาสตร และมลกษณะ

นสยของความเปนนกวทยาศาสตรในดานตาง ๆ ได

จตวทยาศาสตร คอ ลกษณะนสยของบคคลทเกดขนจากการศกษาและ

หาความรทางวทยาศาสตรโดยใชกระบวนการทางวทยาศาสตร ซงประกอบดวย

ลกษณะตาง ๆ เชน ความมเหตผล ความสนใจใฝร ความมงมน ความอดทน

ความรบผดชอบ ความซอสตย ความละเอยดรอบคอบ ความใจกวาง ชางสงสย

ยอมรบฟงความคดเหนของผอน รวมทงทางานรวมกบผอนไดอยางสรางสรรค

ความสนใจใฝเรยนรความรบผดชอบ

ความมงมน

ทางานรวมกบผอนอยางสรางสรรค

ชางสงสย/สงเกต ความละเอยดรอบคอบ

10