แผ่นดินไหว 5.5.57...

15
แผ่นดินไหว 5.5.57 เชียงราย วีระชาติ วิเวกวิน และสุวิทย์ โคสุวรรณ ส่วนวิจัยรอยเลื่อนมีพลัง สานักธรณีวิทยาสิ่งแวดล้อม กรมทรัพยากรธรณี E-mail : [email protected] คาสาคัญ : แผ่นดินไหวขนาด 6.3 เชียงราย, รอยเลื่อนพะเยาส่วนเหนือ (ส่วนแม่ลาว), แม่ลาว, เชียงราย บทคัดย่อ แผ่นดินไหวขนาด 6.3 ตามมาตราริกเตอร์ เมื่อวันจันทร์ที่ 5 พฤษภาคม 2557 เวลา 18.08 น. มีจุดเหนือศูนย์เกิด แผ่นดินไหวอยู่ในพื้นที่ตาบลดงมะดะ อาเภอแม่ลาว จังหวัดเชียงราย เป็นแผ่นดินไหวที่มีขนาดสูงสุดที่ตรวจวัดได้ใน ประเทศไทย สาเหตุของการเกิดแผ่นดินไหวในครั้งนี้ เกิดจากการเลื่อนตัวของกลุ่มรอยเลื่อนพะเยาส่วนเหนือ (ส่วนแม่ลาว) โดยเลื่อนตัวในแนวระนาบเหลื่อมซ้าย (Left-lateral strike-slip movement) วางตัวในแนว ตะวันออกเฉียงเหนือ-ตะวันตกเฉียงใต้ สภาพธรณีแปรสัณฐานที่เกิดจากการชนกันของแผ่นธรณีอินเดียกับยูเร เซีย ส่งผลให้เกิดการเลื่อนตัวของรอยเลื่อนในพื้นที่ยูนนาน ประเทศจีน และภาคเหนือ ประเทศไทย และทาให้ เกิดแผ่นดินไหวตามแนวรอยเลื่อนดังกล่าว เหตุการณ์แผ่นดินไหวขนาด 6.3 ทาให้เกิดรอยแตกบนผิวดิน โดยมี รอยแตกหลักในแนวทิศตะวันออกเฉียงเหนือ-ตะวันตกเฉียงใต้ ( N30 o E) ซึ่งแนวการวางตัวของรอยแตกนีสอดคล้องกับแนวการวางตัวของรอยเลื่อนพะเยาส่วนเหนือ (ส่วนแม่ลาว ) นอกจากนี้แรงสั่นสะเทือนของ เหตุการณ์แผ่นดินไหวนี้ยังทาให้เกิดทรายพุ และตลิ่งพัง ในพื้นที่อาเภอแม่สรวย แม่ลาว และพาน จังหวัด เชียงราย ผลการประเมินความรุนแรงแผ่นดินไหวของเหตุการณ์ดังกล่าวมีระดับสูงสุดคือ ระดับ VIII (ระดับ ทาลาย) ตามมาตราเมอร์คัลลี่ มีรัศมีจากจุดเหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหว 10 กิโลเมตร ครอบคลุมพื้นที่ส่วนใหญ่ ของอาเภอแม่ลาว และครอบคลุมพื้นที่บางส่วนของอาเภอพาน แม่สรวย และเมือง จังหวัดเชียงราย บ้านเรือน ของประชาชนในพื้นที่ดังกล่าวพังเสียหายเป็นจานวนมาก 1. บทนา กรมอุตุนิยมวิทยา ได้รายงานเหตุการณ์แผ่นดินไหวขนาด 6. 3 ตามมาตราริกเตอร์ เมื่อวันจันทร์ที่ 5 พฤษภาคม 2557 เวลา 18.08 น. จุดเหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหวบริเวณตาบลทรายขาว อาเภอพาน จังหวัดเชียงราย (รูปที่ 1) จุด เหนือศูนย์เกิดแผ่นดินไหวครั้งนี้ ห่างจากอาเภอแม่สรวย ประมาณ 18 กิโลเมตร ห่างจากอาเภอแม่ลาว ประมาณ 15 กิโลเมตร และห่างจากอาเภอเมืองเชียงราย ประมาณ 31 กิโลเมตร หลังจากเกิดแผ่นดินไหวหลัก พบว่าเกิด แผ่นดินไหวตาม ไม่น้อยกว่า 1,000 ครั้ง (กรมอุตุนิยมวิทยา , 2557 ) (รูปที่ 2) เหตุการณ์นี้เป็นแผ่นดินไหวที่มี ขนาดสูงสุด ที่เคยตรวจวัดได้ในประเทศไทย และส่งผลให้บ้านเรือนประชาชนในเขตพื้นที่อาเภอพาน แม่ลาว และแม่สรวย จังหวัดเชียงราย ได้รับความเสียหายเป็นจานวนมาก โดยเฉพาะโรงเรียน สถานพยาบาล วัด บาง หลังพังเสียหายจนไม่สามารถเข้าอยู่อาศัยได้ พื้นดินมีรอยแตกร้าว เช่น ถนนทางหลวงหมายเลข 108 (เชียงใหม่-แม่สรวย) นอกจากนี้ยังพบทรายพุ และรอยแตกบนพื้นผิวเป็นจานวนมาก เหตุการณ์ครั้งนี้ทาให้มี ผู้เสียชีวิตจานวน 1 ราย (กรมป้องกันและบรรเทาสาธารณภัย (ปภ.), 2557) กรมทรัพยากรธรณีเป็นหน่วยงานหนึ่งซึ่งมีภารกิจเกี่ยวข้องกับการสารวจ ศึกษา วิเคราะห์ธรณีพิบัติภัย แผ่นดินไหวเพื่อให้ได้มาซึ่งข้อมูลธรณีวิทยาแผ่นดินไหว พื้นที่ที่ได้รับผลกระทบจากเหตุการณ์แผ่นดินไหว ข้อมูล ดังกล่าวนี้จะถูกนาไปให้หน่วยงานที่เกี่ยวข้องใช้เป็นข้อมูลในการจัดการเพื่อลดความสูญเสีย และกระทบจาก

Transcript of แผ่นดินไหว 5.5.57...

Page 1: แผ่นดินไหว 5.5.57 เชียงรายlibrary.dmr.go.th/Document/Proceedings-Yearbooks/M_1/2557/10400.pdf · จังหวัดเชียงราย

แผนดนไหว 5.5.57 เชยงราย วระชาต วเวกวน และสวทย โคสวรรณ

สวนวจยรอยเลอนมพลง ส านกธรณวทยาสงแวดลอม กรมทรพยากรธรณ

E-mail : [email protected]

ค าส าคญ : แผนดนไหวขนาด 6.3 เชยงราย, รอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว), แมลาว, เชยงราย

บทคดยอ

แผนดนไหวขนาด 6.3 ตามมาตรารกเตอร เมอวนจนทรท 5 พฤษภาคม 2557 เวลา 18.08 น. มจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวอยในพนทต าบลดงมะดะ อ าเภอแมลาว จงหวดเชยงราย เปนแผนดนไหวทมขนาดสงสดทตรวจวดไดในประเทศไทย สาเหตของการเกดแผนดนไหวในครงน เกดจากการเลอนตวของกลมรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว) โดยเลอนตวในแนวระนาบเหลอมซาย (Left-lateral strike-slip movement) วางตวในแนวตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต สภาพธรณแปรสณฐานทเกดจากการชนกนของแผนธรณอนเดยกบยเรเซย สงผลใหเกดการเลอนตวของรอยเลอนในพนทยนนาน ประเทศจน และภาคเหนอ ประเทศไทย และท าใหเกดแผนดนไหวตามแนวรอยเลอนดงกลาว เหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 ท าใหเกดรอยแตกบนผวดน โดยมรอยแตกหลกในแนวทศตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต (N30oE) ซงแนวการวางตวของรอยแตกนสอดคลองกบแนวการวางตวของรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว) นอกจากนแรงสนสะเทอนของเหตการณแผนดนไหวนยงท าใหเกดทรายพ และตลงพง ในพนทอ าเภอแมสรวย แมลาว และพาน จงหวดเชยงราย ผลการประเมนความรนแรงแผนดนไหวของเหตการณดงกลาวมระดบสงสดคอ ระดบ VIII (ระดบท าลาย) ตามมาตราเมอรคลล มรศมจากจดเหนอศนยเกดแผนดนไหว 10 กโลเมตร ครอบคลมพนทสวนใหญของอ าเภอแมลาว และครอบคลมพนทบางสวนของอ าเภอพาน แมสรวย และเมอง จงหวดเชยงราย บานเรอนของประชาชนในพนทดงกลาวพงเสยหายเปนจ านวนมาก

1. บทน า กรมอตนยมวทยา ไดรายงานเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 ตามมาตรารกเตอร เมอวนจนทรท 5 พฤษภาคม 2557 เวลา 18.08 น. จดเหนอศนยเกดแผนดนไหวบรเวณต าบลทรายขาว อ าเภอพาน จงหวดเชยงราย (รปท 1) จดเหนอศนยเกดแผนดนไหวครงน หางจากอ าเภอแมสรวย ประมาณ 18 กโลเมตร หางจากอ าเภอแมลาว ประมาณ 15 กโลเมตร และหางจากอ าเภอเมองเชยงราย ประมาณ 31 กโลเมตร หลงจากเกดแผนดนไหวหลก พบวาเกดแผนดนไหวตาม ไมนอยกวา 1,000 ครง (กรมอตนยมวทยา, 2557 ) (รปท 2) เหตการณนเปนแผนดนไหวทมขนาดสงสด ทเคยตรวจวดไดในประเทศไทย และสงผลใหบานเรอนประชาชนในเขตพนทอ าเภอพาน แมลาว และแมสรวย จงหวดเชยงราย ไดรบความเสยหายเปนจ านวนมาก โดยเฉพาะโรงเรยน สถานพยาบาล วด บางหลงพงเสยหายจนไมสามารถเขาอยอาศยได พนดนมรอยแตกราว เชน ถนนทางหลวงหมายเลข 108 (เชยงใหม-แมสรวย) นอกจากนยงพบทรายพ และรอยแตกบนพนผวเปนจ านวนมาก เหตการณครงนท าใหมผเสยชวตจ านวน 1 ราย (กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย (ปภ.), 2557)

กรมทรพยากรธรณเปนหนวยงานหนงซงมภารกจเกยวของกบการส ารวจ ศกษา วเคราะหธรณพบตภยแผนดนไหวเพอใหไดมาซงขอมลธรณวทยาแผนดนไหว พนททไดรบผลกระทบจากเหตการณแผนดนไหว ขอมลดงกลาวนจะถกน าไปใหหนวยงานทเกยวของใชเปนขอมลในการจดการเพอลดความสญเสย และกระทบจาก

Page 2: แผ่นดินไหว 5.5.57 เชียงรายlibrary.dmr.go.th/Document/Proceedings-Yearbooks/M_1/2557/10400.pdf · จังหวัดเชียงราย

เหตการณธรณพบตภยแผนดนไหว ตลอดจนน าไปใชพจารณาใชในงานออกแบบดานวศวกรรม ดงนนกรมทรพยากรธรณจงไดท าการศกษาวจยดานธรณพบตภยแผนดนไหวในบรเวณพนทไดรบผลกระทบจากเหตการณแผนดนไหวเมอวนจนทรท 5 พฤษภาคม 2557 จงหวดเชยงราย เพอทจะไดเขาใจพฤตกรรมของรอยเลอนมพลงในพนทดงกลาว ซงเปนสาเหตของการเกดแผนดนไหวในครงน

รปท 1 แสดงต าแหนงจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวของแผนดนไหวหลก (Mainshock) รอยเลอนพะเยา (กรมทรพยากรธรณ, 2557) การกระจายตวของตะกอนยคควอเทอรนาร ในพนทอ าเภอแมสรวย แมลาว และพาน จงหวดเชยงราย หมายเลข 1 แสดงต าแหนงบานใหมจดสรร ต าบลดงมะดะ อ าเภอแมลาว จงหวดเชยงราย หมายเลข 2 แสดงต าแหนงรอยแตกบนถนนทางหลวงหมายเลข 108 ท กม. 151-152 หมายเลข 3 แสดงต าแหนงบานหวยสานยาว ต าบลดงมะดะ อ าเภอแมลาว จงหวดเชยงราย หมายเลข 4 แสดงต าแหนงบานนคมแมลาว ต าบลธารทอง อ าเภอพาน จงหวดเชยงราย และหมายเลข 5 แสดงต าแหนงบานทาฮอ ต าบลทรายขาว อ าเภอพาน จงหวดเชยงราย

รปท 2 แสดงสถตการเกดแผนดนไหวหลก (Mainshock) ของเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 และแผนดนไหวตาม (Aftershocks) ในพนทอ าเภอแมสรวย แมลาว และพาน จงหวดเชยงราย

Page 3: แผ่นดินไหว 5.5.57 เชียงรายlibrary.dmr.go.th/Document/Proceedings-Yearbooks/M_1/2557/10400.pdf · จังหวัดเชียงราย

2.ธรณวทยา (Geology) ของพนทจงหวดเชยงราย และสภาพธรณแปรสณฐาน (Tectonic setting) 2.1.ธรณวทยาทวไป ลกษณะธรณวทยาของพนทจงหวดเชยงรายตามขอมลแผนทธรณวทยา มาตราสวน 1:250,000 (ธรพล วงษประยร, 2546; กรมทรพยากรธรณ, 2550) ประกอบดวยหนมหายคพาลโอโซอกหนมหายคมโซโซอกหนมหายคซโนโซอก และหนอคน โดยมลกษณะโครงสรางธรณวทยาและชนดของหนทปรากฏเรยงล าดบจากอายแกไปออนได ดงนหนมหายคพาลโอโซอก พบหนมหายคพาลโอโซอกตอนลางสวนใหญเปนหนตะกอน หนฟลไลต ฟลไลตเนอคารบอน หรอเนอซลกา ของยคไซลเรยน-ดโวเนยนในบรเวณอ าเภอเวยงปาเปา แมสรวย แมลาว จงหวดเชยงราย และพบหนเชรต ทฟฟและหนภเขาไฟ ถกแปรสภาพบางสวน (ยคดโวเนยน-คารบอนเฟอรส) ในบรเวณอ าเภอแมจน จงหวดเชยงราย ส าหรบหนมหายคพาลโอโซอกตอนบนทพบในจงหวดเชยงรายจะเปนหนยคคารบอนเฟอรส ประกอบดวย หนกรวดมน หนดนดาน หนทรายแปง หนโคลนปนกรวด หนเชรต หนทรายเนอภเขาไฟ หนทรายเนอซลกา สเทา เทาเขยวและน าตาล น าตาลแดง มซากหอยแบรคพอดไบรโอซว ปะการงและไครนอยด สวนหนยคเพอรเมยนเปนพวกหนทรายหนดนดาน และหนปน สะสมตวตอเนองจากชนหนยคคารบอนเฟอรสตอนปลายหนยคเพอรเมยนจดอยในกลมหนงาว (Bunopas, 1981)

หนมหายคมโซโซอก หนยคไทรแอสซกในบรเวณจงหวดเชยงรายเปนหนตะกอนทสะสมตวในทะเล กลมหนอายนคอกลมหนล าปาง (Chaodumrong, 1992) ซงประกอบดวย ประกอบดวยหนทราย หนทรายแปง หนโคลน หนปน สเทาเขม หนกรวดมนเปนสวนนอยมความหนามากกวา 5,000 เมตร ยคจแรสซก หนยคนพบทางบรเวณดานตะวนออกของจงหวดเชยงราย-พะเยา-นานและทางตะวนออกของจงหวดอตรดตถ มการสะสมตวของตะกอนบนบก (ธรพล วงษประยร, 2546) ประกอบดวยหนกรวดมน สแดง หนทราย สน าตาลแดง แทรกสลบดวย หนดนดานและหนโคลน

ยคครเทเชยส หนยคนพบทางบรเวณอ าเภอแมใจ ปาแดด จงหวดเชยงราย มการสะสมตวของตะกอนบนบก (ธรพล วงษประยร, 2546) ประกอบหนทรายและหนโคลน สแดงและหนทรายอารโคส สขาว มหนกรวดมนและหนดนดานแทรกสลบบาง

หนมหายคซโนโซอก หนเทอรเชยรพบในบรเวณตะวนออกเฉยงเหนอของตวเมองเชยงราย เปนหนกงแขงตว ของกลมหนแมเมาะ (Tmm) ประกอบดวยหนเคลยและหนทรายแปง สแดงถงน าตาลแดง ลกไนต หนเคลยเนอปนผสม หนปนผสม หนโคลน หนเคลยปนลกไนตมเนอปนผสม พบซากหอยกาสโตรปอด (หอยกาบเดยว) ปลาโบราณ หอยออสตราคอต หนกรวดมน หนทราย สขาวถงสเทาจาง การคดขนาดปานกลาง ดนดานสเทาจางถงเทาเขม หนดนดานเนอคารบอน หนปน สเทาจางถงขาว ตะกอนยคควอเทอรนาร เปนตะกอนทยงไมแขงตวกลายเปนหน สามารถแบงตามสภาพแวดลอมและการก าเนดของตะกอนเปนหนวยตางๆ ดงนคอ ตะกอนเศษหนเชงเขา (Qc, colluvium) ตะกอนทสะสมตวบนตะพกลมน า (Qt) ตะกอนทราบน าทวม (Qff) และตะกอนธารน าพา (Qa)

หนอคน ในพนทจงหวดเชยงรายมทงหนอคนแทรกซอนและหนอคนพ หนอคนแทรกซอนเปนพวกหนแกรนตและหนไนสสกแกรนต หนแกรนตเปนพลตอนขนาดเลก ลกษณะเนอหนคอนขางหยาบ อายหนประมาณ 208± 4 ถง 213 ± 10 ลานป (กรมทรพยากรธรณ, 2550) สวนหนอคนพนนปรากฏใหเหนเปนบรเวณกวางตงแตทางดานทศตะวนออกของจงหวดเชยงรายผานพะเยา-ล าปาง-แพรลงไปถงจงหวดตากหนสวนใหญเปนหนไร

Page 4: แผ่นดินไหว 5.5.57 เชียงรายlibrary.dmr.go.th/Document/Proceedings-Yearbooks/M_1/2557/10400.pdf · จังหวัดเชียงราย

โอไลต หนแอนดไซต หนไรโอลตกทฟฟ หนแอนดซตกทฟฟและหนบะซอลต โดยมหนแกบโบรและหนไพรอกซไนตบาง อายของหนอคนพมตงแตยคไซลเรยนถงจแรสซก

2.2. ธรณวทยาโครงสราง การแทรกดนตวของหนแกรนตทางดานตะวนตกของพนท และหนภเขาไฟทางดานตะวนออกของพนทสงผลใหหนในบรเวณดงกลาวมการคดโคงแบบซบซอนวางตวในแนวประมาณเหนอ-ใต (ธรพล วงษประยร, 2546) และท าใหภมประเทศเปนเขาสงโดยเฉพาะดานตะวนออกของพนททชนหนมการเอยงเทตวมาก รอยเลอนทส าคญทพาดผานจงหวดเชยงราย คอ กลมรอยเลอนเชยงแสน (Chiang Saen Fault Zone) และกลมรอยเลอนพะเยา (Phayao Fault Zone) กลมรอยเลอนเชยงแสน ซงรวมถง รอยเลอนแมจน รอยเลอนนผานประเทศไทยมความยาวประมาณ 150 กโลเมตร ในทศทางตะวนตก-ตะวนออกเฉยงเหนอ รอยเลอนนเรมจากประเทศลาว ผานอ าเภอเชยงแสน แหลงน าพรอนแมจน ตามความยาวของแมน ากก จนถงแองฝาง อ าเภอฝางจงหวดเชยงใหม เปนกลมรอยเลอนทตดผานหนแกรนตอายไทรแอสซกเปนสวนใหญ (Chuaviroj et al., 1980; Nutalaya et al., 1985) สวนกลมรอยเลอนพะเยาเปนรอยเลอนมความยาวประมาณ 160 กโลเมตร วางตวเกอบเหนอ-ใต สวนบนของรอยเลอนวางตวแนวตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต (กรมทรพยากรธรณ, 2552) รอยเลอนนพาดผานดานตะวนตกของอ าเภอเมอง จงหวดพะเยา อ าเภอวงเหนอ จงหวดล าปาง อ าเภอเวยงปาเปา แมสรวย แมลาว จงหวดเชยงราย ปจจบนกลมรอยเลอนทงสองนยงคงมการเคลอนตวอยและจดเปนรอยเลอนมพลง (กรมทรพยากรธรณ, 2552) รอยแตกสวนมากพบในแนวตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต และตะวนตกเฉยงเหนอ-ตะวนออกเฉยงใต

2.3. สภาพธรณแปรสณฐาน (Tectonic setting) ประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ตงอยบนแผนธรณ (tectonic plates) ทมาบรรจบกน 4 แผนธรณดวยกน ไดแก แผนธรณยเรเชย (Eurasian plate) แผนธรณอนเดย (Indian plate หรอ Indo-Australian plate) แผนธรณทะเลฟลปปนส (Philippines sea plate) และแผนธรณแปซฟก (Pacific plate) นอกจากนยงมรอยตอของแผนธรณ (plate boundary) ตงแตตะวนตกของประเทศไทย ออมหมเกาะสมาตรา และหมเกาะชวาไปทางใต (รปท 3) ในชวงอายทางธรณกาลลาสด (Late Cenozoic) พบวาสวนของประเทศไทย และประเทศใกลเคยงเปนสวนใตสดของแผนธรณยเรเชย (ชนดแผนทวป)จากหลกฐานการเคลอนทของเปลอกโลกบงชวาแผนธรณแปซฟกยงคงเคลอนตวไปทางทศตะวนตกเฉยงเหนอ สวนแผนยเรเชยแทบจะหยดนงอยกบท ขณะทแผนอนเดยเคลอนขนมาทางดานเหนอ (Tapponnier et al., 1982; 1986) และชนกบแผนยเรเชย สงผลท าใหขอบของแผนธรณเปนรองลก (Trench) มแนวรอยเลอนเนองจากแนวการแยกตวออกจากกน (Spreading zone) และมแนวการมดตว (Subduction zone) ระหวางรอยตอระหวางแผนตางๆ

การเคลอนทขนมาทางดานทศเหนออยางตอเนองของแผนธรณอนเดย ท าใหเกดการชนกนระหวางแผนธรณอนเดยกบแผนธรณยเรเชย และสงผลท าใหเกดรอยเลอนในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนจ านวนมาก เชน รอยเลอนสะเกยง (Sagaing Fault) ในสหภาพเมยนมาร หรอรอยเลอนแมน าแดง (Red River Fault) ในเวยดนาม (รปท 3) รวมทงรอยเลอนมพลงในบรเวณตอนใตของประเทศจน สามเหลยมทองค า และภาคเหนอประเทศไทย ปจจบนรอยเลอนเหลานยงคงมการเคลอนทและท าใหเกดแผนดนไหว

Page 5: แผ่นดินไหว 5.5.57 เชียงรายlibrary.dmr.go.th/Document/Proceedings-Yearbooks/M_1/2557/10400.pdf · จังหวัดเชียงราย

รปท 3 แผนทแสดงธรณแปรสณฐานของภมภาคเอเชยใตและตะวนออกของสองแผนธรณ และการกระจายตวของรอยเลอนตางๆ ระหวางโครงสรางแผนธรณ (tectonic plates) (Tapponnier et al., 1982; 1986)

3. เหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 เชยงราย เมอวนท 5 พฤษภาคม 2557

กรมอตนยมวทยา ไดรายงานเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 ตามมาตรารกเตอร เมอวนจนทรท 5 พฤษภาคม 2557 เวลา 18.08 น. มจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวบรเวณต าบลทรายขาว อ าเภอพาน จงหวดเชยงราย หลงจากเกดแผนดนไหวหลก พบวาเกดแผนดนไหวตาม ไมนอยกวา 1,000 ครง (กรมอตนยมวทยา, 2557 ) จดเหนอศนยเกดแผนดนไหวดงกลาวอาจจะมความคลาดเคลอนเนองจากกรมอตนยมวทยาใชการค านวนต าแหนงจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวดวยโปรแกรมคอมพวเตอรแบบกงอตโนมต และยงใชขอมลคลนแผนดนไหวจากสถานวดคลนสนสะเทอนพนดนทอยไกลจากพนทอ าเภอแมลาว จงหวดเชยงรายในการก าหนดต าแหนงดงกลาว ดงนน คณะผท าการศกษาจงไดท าการวเคราะหก าหนดจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวอกครงโดยเลอกใชขอมลคลนแผนดนไหวจากชดขอมลรปคลนสถานวดคลนสนสะเทอนพนดนของกรมทรพยากรธรณทตงอยใกลกบพนทจงหวดเชยงราย ( 4 สถาน ทใหคาความคาดเคลอนในการค านวนนอยทสดในพนท จงหวดเชยงราย ล าปาง และเชยงใหม) และจากสถานวดคลนสนสะเทอนพนดนของกรมอตนยมวทยา ( 3 สถาน ในพนท จงหวดนาน ล าปาง

Page 6: แผ่นดินไหว 5.5.57 เชียงรายlibrary.dmr.go.th/Document/Proceedings-Yearbooks/M_1/2557/10400.pdf · จังหวัดเชียงราย

และเชยงใหม) ส าหรบชนเปลอกโลกหรอชนหนในพนทจงหวดเชยงราย และคาความเรวของคลน P-wave ของแตละชนไดมาจาก Receiver Function Method ขอมลคลนแผนดนไหวจะถกน ามาค านวนหาจดศนยเกดแผนดนไหว และจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวโดยใช Local Earth Crustal Velocity Model (คาความเรวของคลน P-wave ทใชในโมเดลนจะขนอยกบขนหนในทองท) ซงผลการวเคราะหพบวาจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวหลกทค านวนไดใหมอยทต าแหนงละตจด 19.7477 องศาเหนอ ลองจจด 99.6919 องศาตะวนออก บรเวณต าบลดงมะดะ อ าเภอแมลาว จงหวดเชยงราย ต าแหนงจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวทวเคราะหไดใหมนสอดคลองกบต าแหนงของรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว) (รปท 4) คณะผท าการศกษาไดท าการวเคราะหระนาบรอยเลอนทท าใหเกดแผนดนไหวขนาด 6.3 ครงน โดยใชการวเคราะห Focal mechanism analysis จากขอมลรปคลนแผนดนไหวจากสถานวดคลนสนสะเทอนพนดนตางๆของกรมทรพยากรธรณทอยรายรอบและอยใกลเคยงกบศนยเกดแผนดนไหว ท าใหทราบถงชนดและทศทางการเลอนตวของรอยเลอน และไดรปรางของ Beach ball diagrams หรอ Fault plane solution ซงแสดงพฤตกรรมการเลอนตวของรอยเลอนแนวตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต หรอ พฤตกรรมการเลอนตวของรอยเลอนแนวตะวนตกเฉยงเหนอ-ตะวนออกเฉยงใต (รปท 4)

4. ผลกระทบและความเสยหาย 4.1. รอยแตกบนพนดน (Cracks) เหตการณแผนดนไหวนท าใหพนดนมรอยแตกราว เชน ถนนทางหลวงหมายเลข 108 (เชยงใหม-แมสรวย) (หมายเลข 2 ในรปท 1) มทรายพ และรอยแตกบนพนดนเปนจ านวนมาก รอยแตกดงกลาวพบในพนทอ าเภอแมลาว พาน แมสรวย จงหวดเชยงราย (รปท 5) ขอมลรอยแตกของพนดนจ านวน 183 จด ถกวเคราะหในแผนภมภาพดอกกหลาบ (rose diagram) (รปท 5จ) แผนภมภาพดอกกหลาบนแสดงการกระจายตวของทศทางแนวรอยแตกบนพนดนในพนทอ าเภอแมลาว พาน แมสรวย จงหวดเชยงราย และแสดงใหเหนวามรอยแตกหลกวางตวในทศตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต (N30oE) ซงแนวการวางตวของรอยแตกนสอดคลองกบแนวการวางตวของรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว) และมรอยแตกรองอย 3 แนว คอ แนวการวางตวในทศตะวนตกเฉยงเหนอ-ตะวนออกเฉยงใต (N40oW) แนวการวางตวในทศตะวนตก-ตะวนออก (S80oE) และแนวการวางตวในทศเหนอ-ใต (S10oE)

4.2. ปรากฏการณทรายพ (Liquefaction) ปรากฏการณ“ทรายพ” เกดจากแรงสนสะเทอนของคลนแผนดนไหวเขยาชนตะกอนทรายทจบตวกนอยางหลวมๆ และอมตวดวยน าทอยดานลาง แลวเกดการอดตวแนนของมวลตะกอนทราย ท าใหแรงดนน าเพมขน และเกดการไหลพงขนสผวดนดานบนตามแนวรอยแตก หรอชองวาง น าจะพาตะกอนทราย ขนมากองพนเปนเนนดนบนผวดน (รปท 6) ทรายพ จะเกดขนในกรณเกดแผนดนไหวขนาดมากกวา 5.0 (Atkinson et al., 1984) หรอเปนแผนดนไหวคอนขางรนแรงทท าใหมอตราเรงของผวดนมากกวา 0.10 g ของแรงโนมถวงของโลก (Audemard and Santis, 1991) และตองมองคประกอบทเหมาะสมคอ มชนดนเปนตะกอนทรายอมน า จบตวกนแบบหลวม ๆแลวมชนดนอนมาปดทบ หลงเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 ต าแหนงทรายพเกดขนในบรเวณ อ าเภอแมสรวย แมลาว และพาน จงหวดเชยงราย ซงชมชนดงกลาวตงอยบนตะกอนทราบน าทวม (Qff) และตะกอนธารน าพา (Qa) เนองจากในชวงเวลาทเกดเหตการณแผนดนไหวดงกลาวเปนชวงตนฤดฝน มฝนตกหนก จงท าใหระดบน าใตดนสง สงผลใหชนตะกอน ชนทรายอมน า และท าใหเกดทรายพขนมาตามรอยแตก หรอบรเวณชองวางทอยบนดน (รปท 7)

Page 7: แผ่นดินไหว 5.5.57 เชียงรายlibrary.dmr.go.th/Document/Proceedings-Yearbooks/M_1/2557/10400.pdf · จังหวัดเชียงราย

รปท 4 แสดงผลการวเคราะหต าแหนงจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวหลก แผนดนไหวตาม และรปรางของ Beach ball diagrams หรอ Fault plane solution ของเหตการณแผนดนไหวทเกดขนชวงวนท 5-6 พ.ค. 2557 จดเหนอศนยเกดแผนดนไหวหลกอยทต าแหนงละตจด 19.7477 องศาเหนอ ลองจจด 99.6919 องศาตะวนออก บรเวณต าบลดงมะดะ อ าเภอแมลาว จงหวดเชยงราย ต าแหนงจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวทวเคราะหไดใหมนสอดคลองกบต าแหนงของรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว)

Page 8: แผ่นดินไหว 5.5.57 เชียงรายlibrary.dmr.go.th/Document/Proceedings-Yearbooks/M_1/2557/10400.pdf · จังหวัดเชียงราย

รปท 5 รอยแตกบนพนดนทเกดจากแรงสนสะเทอนของแผนดนไหวขนาด 6.3 รอยแตกดงกลาวพบในพนทอ าเภอแมลาว พาน และแมสรวย จงหวดเชยงราย (ก.-ง.) รอยแตกในพนท บานใหมจดสรร ต าบลดงมะดะ อ าเภอแมลาว จงหวดเชยงราย (หมายเลข 1 ในรปท 1) มระยะเลอนออกจากกนประมาณ 6 เซนตเมตร แสดงการเลอนแบบตามแนวระนาบเหลอมซาย (Left-lateral strike-slip movement) (ก.-ข.) รอยแตกบนถนนทางหลวงหมายเลข 108 ท กม.151-152 (หมายเลข 2 ในรปท 1) (ค.) รอยแตกในพนท บานหวยสานยาว ต าบลดงมะดะ อ าเภอแมลาว จงหวดเชยงราย (หมายเลข 3 ในรปท 1) (ง.) และแนวการวางตวของรอยแตกบนพนดนถกวเคราะหในแผนภมภาพดอกกหลาบ (rose diagram) แสดงแนวแตกหลกในแนวตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต (N300 E) (จ.)

รปท 6 รปแบบอยางงายของปรากฏการณทรายพ (ปรบปรงจาก Sims and Garvin, 1995)

Page 9: แผ่นดินไหว 5.5.57 เชียงรายlibrary.dmr.go.th/Document/Proceedings-Yearbooks/M_1/2557/10400.pdf · จังหวัดเชียงราย

ก.

ข.

ค.

ง.

รปท 7 รปทรายพบรเวณบานนคมแมลาว อ าเภอพาน (หมายเลข 4 ในรปท 1) (ก.-ข.) บานทาฮอ ต าบลทรายขาว อ าเภอพาน จงหวดเชยงราย (หมายเลข 5 ในรปท 1) (ค.-ง.)

4.3. ตลงพง หลงเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 แรงสนสะเทอนของแผนดนไหวไดท าใหเกดรอยแตกบนตลงของน าแมลาว คลองในพนทบรเวณ อ าเภอแมสรวย แมลาว และพาน จงหวดเชยงราย และมการพงทลายลงในหลายจด (รปท 8) สงผลใหแมน าล าคลองตนเขน ตลงทพงในบางพนทท าใหประชาชนสญเสยพนทท าการเกษตรตามแนวล าน า และล าคลอง

รปท 8 รอยแตกบนตลงของน าแมลาวบรเวณ อ าเภอแมสรวย แมลาว และพาน จงหวดเชยงราย

Page 10: แผ่นดินไหว 5.5.57 เชียงรายlibrary.dmr.go.th/Document/Proceedings-Yearbooks/M_1/2557/10400.pdf · จังหวัดเชียงราย

4.4. การประเมนความรนแรงของแผนดนไหวความรนแรงของแผนดนไหว เปนผลกระทบของแผนดนไหวทมตอความรสกของคน และความเสยหายของอาคารและสงกอสราง และตอสงตางๆ ในธรรมชาต ระดบความรนแรงของแผนดนไหวขนอยกบระยะทางจากต าแหนงจดเหนอศนยเกดแผนดนไหว กลาวคอ ถาอยใกลกบจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวแลว ระดบความรนแรงของแผนดนไหวจะมาก และระดบความรนแรงของแผนดนไหวจะลดนอยลงเมออยหางจากจดเหนอศนยเกดแผนดนไหว มาตราวดความรนแรงของแผนดนไหว ก าหนดไดจากความรสกของอาการตอบสนองของผคน การสนไหวของอาคาร การเคลอนทของเครองเรอนเครองใชในบาน ความเสยหายของสงปลกสรางในระดบเสยหายนอยถงเสยหายมาก ดนบนภเขาถลม หรอเกดรอยแยกของพนดน จนถงขนทสรรพสงทกอยางพงพนาศ มาตราวดความรนแรงของแผนดนไหวเรยกวา “มาตราเมอรคลล” (Modified Mercalli Intensity Scale) มาตราความรนแรงเมอรคลล ม 12 ระดบ จากระดบความรนแรงทนอยมากจนไมสามารถรสกได ซงตองตรวจวดไดเฉพาะเครองมอวดแผนดนไหวเทานน จนถงขนรนแรงทสดจนทกสงทกอยางบนโลกพงพนาศ หนวยล าดบขนความรนแรงนยมใชเปนเลขโรมนจาก I ถง XII ซงสามารถเปรยบเทยบขนาดแผนดนไหว ความรนแรง และอตราเรงของคลนแผนดนไหว การประเมนความรนแรงของเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 ในครงน ใชขอมลการตรวจสอบความเสยหายในพนทประสบภย จากกรมทรพยากรธรณ และส านกงานปองกนและบรรเทาสาธารณภย จ านวน 235 จด โดยใชหลกเกณฑการประเมนตามมาตราเมอรคลล (Modified Mercalli Intensity Scale) ผลการประเมนดงกลาว มระดบความรนแรงของแผนดนไหว ตามมาตราเมอรคลล ดงน (รปท 9)

-ระดบ VIII (ระดบท าลาย) มรศมจากจดเหนอศนยเกดแผนดนไหว 10 กโลเมตร ครอบคลมพนทสวนใหญของอ าเภอแมลาว และครอบคลมพนทบางสวนของอ าเภอพาน อ าเภอแมสรวย และอ าเภอเมองจงหวดเชยงราย

-ระดบ VII (ระดบแรงมาก) มรศมจากจดเหนอศนยเกดแผนดนไหว 40 กโลเมตร ครอบคลมพนทสวนใหญในอ าเภอเมอง แมลาว แมสรวย พาน เวยงชย และครอบคลมพนทบางสวนของอ าเภอเทง ปาแดด พญาเมงราย เวยงเชยงรง แมจน เวยงปาเปา จงหวดเชยงราย และอ าเภอแมใจ จงหวดพะเยา -ระดบ VI (ระดบแรง) มรศมจากจดเหนอศนยเกดแผนดนไหว 150 กโลเมตร ครอบคลมพนทสวนใหญของจงหวดพะเยา เชยงใหม ล าปาง นาน และครอบคลมพนทบางสวนของจงหวดเชยงราย แพร ล าพน และแมฮองสอน

-ระดบ V (ระดบคอนขางแรง) มรศมจากจดเหนอศนยเกดแผนดนไหว 270 กโลเมตร ครอบคลมพนทจงหวดแมฮองสอน เชยงใหม ล าพน ล าปาง แพร นาน และครอบคลมพนทบางสวนของจงหวดอตรดตถ

-ระดบ IV (ระดบพอประมาณ) มรศมจากจดเหนอศนยเกดแผนดนไหว 320 กโลเมตร ครอบคลมพนทจงหวดแมฮองสอน เชยงใหม ล าพน ล าปาง แพร อตรดตถ สโขทย และครอบคลมพนทบางสวนของจงหวดตาก พษณโลก และเลย

Page 11: แผ่นดินไหว 5.5.57 เชียงรายlibrary.dmr.go.th/Document/Proceedings-Yearbooks/M_1/2557/10400.pdf · จังหวัดเชียงราย

รปท 9 การประเมนความรนแรงของเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 เมอวนท 5 พฤษภาคม 2557 5. บทวจารณ (Discussion) 5.1. ต าแหนงจดเหนอศนยเกดแผนดนไหว กรมอตนยมวทยา (2557) และ United States Geological Survey (USGS) (2014) ไดรายงานต าแหนงจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวขนาด 6.3 อยบรเวณต าบลทรายขาว อ าเภอพาน จงหวดเชยงราย และมต าแหนงใกลเคยงกบรอยเลอนพะเยาสวนใต (สวนพาน) แตทง กรมอตนยมวทยา (2557) และ USGS (2014) ไดวเคราะหต าแหนงจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวของเหตการณแผนดนไหวน โดยใชขอมลคลนแผนดนไหวจากสถานวดคลนสนสะเทอนพนดนทอยไกลจากพนทจงหวดเชยงราย และกรมอตนยมวทยายงใชวธการค านวณหาต าแหนงดงกลาวโดยใช Regional Earth Crustal Velocity Model (IASPEI91) ซงวธการค านวณนจะใชเวลาแรกทคลนแผนดนไหว (P wave first-arrival) เดนทางมาถงสถานตรวจวดคลนสนสะเทอนพนดน กบขอมลความเรวใน

Page 12: แผ่นดินไหว 5.5.57 เชียงรายlibrary.dmr.go.th/Document/Proceedings-Yearbooks/M_1/2557/10400.pdf · จังหวัดเชียงราย

การเดนทางของคลนแผนดนไหว ซงวธนเหมาะส าหรบการก าหนดต าแหนงจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวของเหตการณแผนดนไหวทวๆไป โดยเฉพาะเหตการณแผนดนไหวขนาดใหญ และมสถานตรวจวดคลนสนสะเทอนพนดนเปนจ านวนมาก และทส าคญการก าหนดต าแหนงศนยเกดแผนดนไหวโดยค านวนจาก Crustal Velocity Model ควรใชคาความเรวของคลน P-wave ทไดจากการส ารวจธรณฟสกสแบบคลนสนสะเทอนในพนทใกลกบต าแหนงจดเหนอศนยเกดแผนดนไหว จงจะใหต าแหนงจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวมความถกตองแมนย าสง (Liu et al., 2012) ดงนน ต าแหนงจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวทวเคราะหโดยของกรมอตนยมวทยา (2557) และ USGS (2014) จงเปนต าแหนงทมความถกตองแมนย าในระดบหนง คณะผท าการศกษาไดท าการวเคราะหต าแหนงจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวอกครงโดย ใช Local Earth Crustal Velocity Model ซงผลการวเคราะหพบวาจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวหลกทค านวนไดใหมอยทต าแหนงละตจด 19.7477 องศาเหนอ ลองจจด 99.6919 องศาตะวนออก บรเวณต าบลดงมะดะ อ าเภอแมลาว จงหวดเชยงราย ต าแหนงจดเหนอศนยเกดแผนดนไหวทวเคราะหไดใหมนสอดคลองกบต าแหนงของรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว) (รปท 4) นอกจากน คณะผท าการศกษาไดท าการวเคราะหระนาบรอยเลอนทท าใหเกดแผนดนไหวขนาด 6.3 ครงน โดยใชการวเคราะห Focal mechanism analysis ของขอมลรปคลนแผนดนไหวจากสถานวดคลนสนสะเทอนพนดนตางๆของกรมทรพยากรธรณทอยรายรอบและอยใกลเคยงกบศนยเกดแผนดนไหว ท าใหทราบถงชนดและทศทางการเลอนตวของรอยเลอน และไดรปรางของ Beach ball diagrams หรอ Fault plane solution สอดคลองกบผลการวเคราะหของ USGS (2014) ซงแสดงพฤตกรรมการเลอนตวของรอยเลอนแนวตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต หรอ พฤตกรรมการเลอนตวของรอยเลอนแนวตะวนตกเฉยงเหนอ -ตะวนออกเฉยงใต (รปท 4) กรมทรพยากรธรณ (2552) ไดท าการศกษารอยเลอนมพลงในพนทจงหวดเชยงราย และจงหวดพะเยา และไดสรปวา กลมรอยเลอนพะเยา สามารถแบงออกเปน 2 กลมใหญๆ คอ รอยเลอนพะเยาสวนใต และรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ กลมรอยเลอนพะเยาสวนใต (สวนเวยงปาเปา พะเยา เมองปาน และพาน) เปนรอยเลอนมพลงทพาดผานพนทดานตะวนตกของจงหวดพะเยา อ าเภอวงเหนอ เมองปาน จงหวดล าปาง และอ าเภอพาน จงหวดเชยงราย ส าหรบรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมสรวย แมลาว หวยสาน และแมกรณ) พาดผานพนทบรเวณอ าเภอแมสรวย แมลาว เมองเชยงราย จงหวดเชยงราย กลมรอยเลอนพะเยามความยาวประมาณ 160 กโลเมตร รอยเล อนพะเยาส วน เหนอ (ส วนแมลาว ) มความยาวประมาณ 70 ก โล เมตร วางต วอย ในทศตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต รอยเลอนสวนใหญมการเลอนตวตามแนวระนาบเหลอมซาย (Left-lateral strike-slip fault) รอยเลอนพะเยาสวนใต (สวนพะเยา และเมองปาน) วางตวอยในทศคอนขางเหนอ-ใต รอยเลอนสวนใหญมการเลอนตวตามแนวระนาบเหลอมซาย (Left-lateral strike-slip fault) มเพยงบางสวนทมการเลอนตวตามแนวระนาบเหลอมขวา (Right-lateral strike-slip fault) แผนดนไหวโบราณของกลมรอยเลอนพะเยามขนาดประมาณ 5.5 – 7.0 รกเตอร (ขนาดแผนดนไหวโบราณค านวณจากสมการของ Wells and Coppersmith, 1994) ส าหรบรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว) มขนาดของแผนดนไหวโบราณทเคยเกดขนในอดตประมาณ 6.0 – 6.8 รกเตอร และเคยเกดแผนดนไหวครงลาสดเมอ 5,300 ปทแลว

ขอมลต าแหนงจดเหนอศนยเกดแผนดนไหว ขอมล Beach ball diagrams หรอ Fault plane solution ของเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 ทไดจากการศกษาในครงน มความสอดคลองกบผลการวเคราะหของ USGS (2014) ทสรปในเบองตนวาเหตการณแผนดนไหวดงกลาวนนาจะเกดจากการเลอนตวของรอยเลอนแนว

Page 13: แผ่นดินไหว 5.5.57 เชียงรายlibrary.dmr.go.th/Document/Proceedings-Yearbooks/M_1/2557/10400.pdf · จังหวัดเชียงราย

ตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต และเปนแบบตามแนวระนาบเหลอมซาย (Left-lateral strike-slip fault) นอกจากนขอมลธรณวทยาแผนดนไหวตามแนวรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว) ของกรมทรพยากรธรณ (2552) ยงแสดงใหเหนวารอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว) วางตวอย ในทศตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต และแสดงการเลอนตวตามแนวระนาบเหลอมซาย (Left-lateral strike-slip fault) ดงนนจงมความเปนไปไดอยางมากทเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 จะเกดจากจากการเลอนตวของรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว)

5.2. สภาพธรณแปรสณฐาน (Tectonic setting) กบรอยแตกบนพนดน รอยแตกบนพนดนหลงเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 สามารถอธบายดวยสภาพธรณแปรสณฐาน มหภาค (Regional tectonic setting) ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต ทถกแรงกดในแนวเกอบเหนอ -ใต อนเนองมาจากการเคลอนทชนกนของแผนธรณอนเดยกบและแผนยเรเชย (รปท 3) ทศทางการเคลอนทของแผนเลอกโลกบรเวณยนนาน ประเทศจน ไดเปลยนทศทางการเคลอนตวจากแนวทศตะวนตกเฉยงใต ดวยอตราเรวประมาณ 12–13 มลเมตร/ป ไปเปนการเคลอนตวแนวเกอบทศตะวนตก ดวยอตราเรวประมาณ 6 มลเมตร/ป และแรงดงกลาวยงท าใหพนทสามเหลยมทองค าในสหภาพเมยนมาร ประเทศลาว และภาคเหนอ ประเทศไทยเคลอนทขนานไปกบบรเวณยนนานตอนใต ดวยอตราเรวของการเคลอนตวประมาณ 2–3 มลเมตร/ป (Simons et al., 2007) การเคลอนทดงกลาวท าใหเกดรอยเลอนตวของรอยเลอนในแนวตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต และเปนแบบตามแนวระนาบเหลอมซาย (Left-lateral strike-slip fault) เปนจ านวนมาก เชน รอยเลอนเมงซง (Mengxing Fault) ในพนทภมภาคยนนาน ประเทศจน รอยเลอนแมน ามา (Nam Ma Fault) บรเวณสามเหลยมทองค า สหภาพเมยนมาร และประเทศลาว รอยเลอนแมจน (Mae Chan Fault) และรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว) ในภาคเหนอ ประเทศไทย

หลงเกดเหตการณแผนดนไหวขนาด 6.3 มรอยแตกเกดขนหลายแนวในพนท อ าเภอแมสรวย แมลาว และพาน จงหวดเชยงราย ขอมลแนวรอยแตก (รปท 5จ) แสดงให เหนวาม แนวรอยแตกหลกวางตวในทศตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต (N30oE) ซงแนวการวางตวของรอยแตกหลกสอดคลองกบแนวการวางตวของรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว) จงมความเปนไปไดสงทแนวรอยแตกหลกจะเกดจากการเลอนตวของรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว) สวนแนวการแตกรองทวางตวในทศตะวนตกเฉยงเหนอ-ตะวนออกเฉยงใต (N40oW) แนวรอยแตกในทศตะวนตก-ตะวนออก (S80oE) และแนวรอยแตกในทศเหนอ-ใต (S10oE) อาจจะเปนรอยแตกทเกดจากการเลอนตวของรอยเลอนแบบคอนจเกต (Conjugate faults) ของรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว)

6. สรป และขอเสนอแนะ 6.1. แผนดนไหวขนาด 6.3 เปนแผนดนไหวทมขนาดสงสดทตรวจวดไดในประเทศไทย สาเหตของการเกดแผนดนไหวในครงน เกดจากการเลอนตวของกลมรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว) โดยเลอนตวในแนวระนาบเหลอมซาย (Left-lateral strike-slip movement) วางตวในแนวตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต สภาพธรณแปรสณฐานทเกดจากการชนกนของแผนธรณอนเดยกบยเรเซย สงผลใหเกดการเลอนตวของรอยเลอนในพนทยนนาน และภาคเหนอ ประเทศไทย และท าใหเกดแผนดนไหวตามแนวรอยเลอนดงกลาว

6.2. แผนดนไหวขนาด 6.3 ท าใหเกดรอยแตกบนพนดน โดยพบรอยแตกหลกบนพนดนในแนวทศตะวนออกเฉยงเหนอ-ตะวนตกเฉยงใต (N30oE) ซงแนวการวางตวของรอยแตกหลกสอดคลองกบแนวการวางตวของรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว) จงมความเปนไปไดสงทแนวรอยแตกเหลานจะเกดจากการเลอนตวของรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว) สวนแนวการแตกรองทวางตวในทศตะวนตกเฉยงเหนอ-ตะวนออก

Page 14: แผ่นดินไหว 5.5.57 เชียงรายlibrary.dmr.go.th/Document/Proceedings-Yearbooks/M_1/2557/10400.pdf · จังหวัดเชียงราย

เฉยงใต (N40oW) แนวรอยแตกในทศตะวนตก-ตะวนออก (S80oE) และแนวรอยแตกในทศเหนอ-ใต (S10oE) อาจจะเปนรอยแตกทเกดจากการเลอนตวของรอยเลอนแบบคอนจเกต (Conjugate faults) ของรอยเลอนพะเยาสวนเหนอ (สวนแมลาว) นอกจากนแรงสนสะเทอนของเหตการณแผนดนไหวนยงท าใหเกดทรายพ และตลงพง ในพนทอ าเภอแมสรวย แมลาว และพาน จงหวดเชยงราย

6.3. ผลการประเมนความรนแรงแผนดนไหวมระดบสงสดคอ ระดบ VIII (ระดบท าลาย) ตามมาตราเมอรคลล มรศมจากจดเหนอศนยเกดแผนดนไหว 10 กโลเมตร ครอบคลมพนทสวนใหญของอ าเภอแมลาว และครอบคลมพนทบางสวนของอ าเภอพาน แมสรวย และเมอง จงหวดเชยงราย ระดบ VII (ระดบแรงมาก) มรศมจากจดเหนอศนยเกดแผนดนไหว 40 กโลเมตร ครอบคลมพนทสวนใหญในอ าเภอเมอง แมลาว แมสรวย พาน เวยงชย และครอบคลมพนทบางสวนของอ าเภอเทง ปาแดด พญาเมงราย เวยงเชยงรง แมจน เวยงปาเปา จงหวดเชยงราย และอ าเภอแมใจ จงหวดพะเยา ระดบ VI (ระดบแรง) และ ระดบ V (ระดบคอนขางแรง) มรศมจากจดเหนอศนยเกดแผนดนไหว 150-270 กโลเมตร ครอบคลมพนทสวนใหญของภาคเหนอประเทศไทย และระดบ IV (ระดบพอประมาณ) มรศมจากจดเหนอศนยเกดแผนดนไหว 320 กโลเมตร

6.4. แผนดนไหว เปนภยพบตทางธรรมชาตทเกดจากการสนสะเทอนของพนดน อนเนองมาจากการปลดปลอยพลงงานเพอลดความเครยดทสะสมไวภายในโลก เพอปรบสมดลของเปลอกโลกใหคงท ปจจบนนกวทยาศาสตรยงไมสามารถท านายเวลา สถานท และความรนแรงของแผนดนไหวทจะเกดขนในอนาคตได ดงนนจงควรศกษาเรยนร เพอใหเขาใจถงกระบวนการเกดของแผนดนไหวทแทจรง เพอเปนแนวทางในการลดความเสยหายทเกดขน และควรมการเตรยมความพรอมในการรบมอกบภยแผนดนไหว มการเผยแพรความร ผลการศกษาดานธรณวทยาแผนดนไหว การปฏบตตนเมอเกดภยแผนดนไหว และดานตางๆ ทเกยวของ รวมทงบรรจในหลกสตรการเรยนการสอนทกระดบ

7. ค าขอบคณ คณะผท าการศกษาขอขอบคณบคคลดงตอไปน นายปรชา สายทอง ผอ.สวนแผนท ศนยสารสนเทศทรพยากรธรณ กรมทรพยากรธรณ ทสนบสนนขอมลภาพถายทรายพในพนทเกดเหตการแผนดนไหวขนาด 6.3 ดร.ภาสกร ปนานนท อาจารยประจ าภาควชาวทยาศาสตรพนพภพ มหาวทยาลยเกษตรศาตร ทชวยวเคราะหขอมลคลนแผนดนไหว นายสทธรกษ ลมปสวสด นกธรณวทยาช านาญการ ทใหค าแนะน าในการวเคราะหขอมลคลนแผนดนไหว นางสาวณฐมน ตมน นางสาวอจฉรา โพธสม นกธรณวทยา สวนวจยรอยเลอนมพลง ส านกธรณวทยาสงแวดลอม ทชวยในการเกบขอมลสนาม และการวเคราะหขอมลระดบความรนแรงแผนดนไหว และนายอนวชร ตรโรจนานนท และนายจรศกด เจรญมตร นกธรณวทยาช านาญการ ส านกธรณวทยา ทชวยในการเกบขอมลสนาม

8. อางอง กรมทรพยากรธรณ, 2550, แผนทธรณวทยาจงหวดเชยงราย, ขอมลบรการดานแผนท (http://www.dmr.go.th) กรมทรพยากรธรณ, 2557, แผนทรอยเลอนมพลงในประเทศไทย, กองธรณวทยาสงแวดลอม, กรมทรพยากรธรณ กรมทรพยากรธรณ, 2552, โครงการศกษาคาบอบตซ าในพนทแสดงรองรอยการเลอนตวของรอยเลอนมพลงในจงหวดเชยงราย

เชยงใหม และพะเยา (กลมรอยเลอนแมจน และกลมรอยเลอนพะเยา), กองธรณวทยาสงแวดลอม, กรมทรพยากรธรณ กรมอตนยมวทยา, 2557, ขอมลแผนดนไหวในประเทศและใกลเคยง, ส านกเฝาระวงแผนดนไหว ขอมลบรการดานแผนท

(http://www.seismology.tmd.go.th/home.html) กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย, 2557, สรปความเสยหาย และใหความชวยเหลอประชาชนผประสบภยจากเหต

แ ผ น ด น ไ ห ว จ ง ห ว ด เ ช ย ง ร า ย , ส าน กงานป องก นและบรรเทาสาธารณภ ย จ งหว ดเช ยงราย (http://dpmcr.wordpress.com/)

Page 15: แผ่นดินไหว 5.5.57 เชียงรายlibrary.dmr.go.th/Document/Proceedings-Yearbooks/M_1/2557/10400.pdf · จังหวัดเชียงราย

ธรพล วงษประยร, 2546, ธรณวทยาลมน าปง มาตราสวน 1:250,000 ระวางจงหวดแมฮองสอน (NE 47-2) ระวางจงหวดเขชยงราย (NE 47-3) และระวางจงหวดเชยงใหม (NE 47-6), การประชมวชาการส านกธรณวทยา 2546 (22-23 ก.ย. 2546), หนา 9-12.

Atkinson, G.M., Finn, W. D. L., and Charlwood, R. G., 1984, Simple Computation of Liquefaction Probability for seismic Hazard Applications: Earthquake Speclra, 1, p. 107-123.

Audemard, F.A., and Santis, F.D., 1991, Survey of Liquefaction structure induced be recent moderate earthquakes: Bulletin of the International Association of Engineering Geology, 44, p. 5-16.

Bunopas, S., 1981, Paleogeographic history of western Thailand and adjacent parts of Southeast Asia-A plate tectonics interpretation, Ph.D. thesis, Victoria University of Wellington, Newzealand, 810 p.; reprinted 1982 as Geological Survey Paper no. 5, Geological Survey Division, Department of Mineral Resources, Thailand.

Chaodumrong, P., 1992, Stratigraphy, Sedimentology and Tectonic Setting of the lampang Group, Central North Thailand: University of Tasmania, Ph.D. thesis, 230p.

Chuaviroj, S., Chaturongkavanich, S., and Sukawattananan, P., 1980, Geology of geothermal resources of northern Thailand (Part I, San Kamphaeng): unpublished report of Geological Survey Division, Pepartment of Mineral Resources, Thailand, 45p.

Liu, Q.X., Yang, Z.X., Xin, H.L.,Li, Y., and Sha, C.N., 2012, Relocation of Yushu Ms 7.1 Earthquake aftershocks and discussion on seismogenic structure: Chinese Journal of Geophysics, 55 (1), p. 46–54

Nutalaya, P., Sodsri, S., and Arnold, E.P., 1985, Series on seismology Vol. II – Thailand: Technical report, Southeast Asia Association of Seismology and Earthquake Engineering Project, USGS.

Simons, W.J.F., Socquet, A., Vigny, C., Ambrosius, B.A.C., Abu, S.H., Promthong, C., SubaryaSarsito, D.A., Matheussen, S., Morgan, P., and Spakman, W., 2007, A decade of GPS in Southeast Asia: resolving Sundaland motion and boundaries: Journal of Geophysical Research, 112, (B06420), doi: 10.1029/2005JB003868.

Sims, J.D., and Garvin, C.D., 1995, Recurrent liquefaction at Soda Lake, California, induced by the 1989 Loma Prieta earthquake, and 1990 and 1991 aftershocks: Implications for paleoseismicity studies: Seismological Society of America Bulletin, 85, p. 51-65.

Tapponnier, P., Peltzer, G., Armijo, R., Le Dain, A., and Coobbold, P., 1982, Propagating Extrusion Tectonics in Asia: New Insights from simple experiments with plasticine: Geology, 10, p. 611–616.

Tapponnier, P., Peltzer, G., and Armijo, R., 1986, On the mechanism of collision between India and Asia: Geological Society London Special Publications, 19, p. 115–157.

United States Geological Survey (USGS), 2014, Earthquake report, significant earthquakes (http://comcat.cr.usgs.gov/earthquakes/eventpage/usb000qack#summary)

Wells, D.L., and Coppersmith, K.J., 1994, New empirical relationships among magnitude, rupture length, rupture area, and surface rupture displacement: Bulletin of the Seismological Society of America, 84, p. 974–1002.