ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 2

अनकरमणिका

सपादकीय ऋतगध २०१५ समिती ३ ऋतगध समिती ५ िहाराषटर िडळ मसगापर ndash वाताा राजशरी लल ६ िहाराषटर िडळ मसगापर kavita िघना असरकर १२ आशचा कलवतात राजीव खर १४ एक कोड हिागी भोपटकर १६ हहदोळा रतना जोग १८ जाळ की पख वववक वदय २० िोबाईल आदितय वततक २२ बहर पषपा रायिगत २४ SG 50 - कोलबस कौसतभ पटवधतन २५ आशा - अनिोल ठवा िीपती कलकरणी २८ पी क च जी क शरावरणी ३१ आशा - नकाराकडन सकाराकड िोहना कारखानीस ३२ आशची नवी पहाट अिता िहश कलकरणीी ३५ अनाठायी आशा नको राजीव खर ३६ कलाववषटकार - १ अननश कलकरणी ३ ८

आशा िघना असरकर ३९ गोड लागत सदा दधावरची साय अनराधा रग ४२ पढ चला अराात आशा ओकार गोखल ४३ कलाववषटकार - २ नननाि कलकरणी ४५ ववववधभारती जीवनातील आशा िरणाल िशपाड ४६ पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४ ननरजन भाट ४९ सरात नहायलली सधयाकाळ शभन फरणस ५२ पररवार वाताा ५४

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 3

सपादकीय

निसकार िडळी

२०१५ ऋतगध समितीचा पहहला अक ऋतगध गरीषटि तिचया भटीला आणताना आमहाला सगळयाना खप आनद होत आह या वरषी आपण रोडासा वगळा परयतन करतो आहोत - ससकत सभावरषतावर आधाररत अक करणयाचा परयतन आह आणण अगदी काहीच साधय झाल नाही तर किीत किी काही अरागभा ससकत सभावरषताच पनसिारण तरी याननमितान नककीच होईल हा ववशवास आह

गरीषटिाकासाठी आपण ननवडलल सभावरषत आशा या ववरषयावर आधाररत आह त सभावरषत तमहाला अकाचया िखपषटठावर पाहायला मिळलच यावळचया आणण यावरषीचया अकासाठी ििमस िधलया नवनवीन लखकाना उदयकत करणयावर भर दणयाचा आमही परयतन करतो आहोत तयादषटटीन आमही एका कायाशाळच आयोजन कल होत नतला खप छान परनतसाद मिळाला आणण बरच नवीन लखक पढ आल याबरोबरच आपल काही छोट कलाकारही आपलया भटीला यत आहत - तयाचया लख आणण चचताचया िाधयिातन एकदर ििमस िधय खप लखक आहत आणण त पढ यताहत ही अतयत आशादायक गोषटट आह सवा नवीन लखकाच िनपवाक सवागत

हया वरषी मसगापरला ५० वरष पणा होत आहत तयाननमितान आपण SG-५० ह सदर चालवणार आहोत पररवार वाताा ह सदर आपण पनरजजीववत करतो आहोत आपला ििमस पररवार एवढा िोठा आह की सगळयाची परतयकष भट ननयमित होण जरा अवघड आह िग िहततवाचया आनदामभिानाचया बातमया एकिकाना कळणार कशा तयाकरता हा परयतन यात आपण सगळ सहभागी वहाल ही आशा

या अकात आशा ववरषयावर वगवगळया परकारच साहहतय तिचया भटीला यणार आह काही खिासदार परयोगशील लमलत लख आहत काही वचाररक आहत काही करा काही कववता आहत चचतही आहत आशच िानवी जीवनातल सरान साजर करणारा हा शबदोतसव तमहाला आशादायी वाटल अशी खाती आह

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 4

अक जरर वाचा तिचया परनतकरिया कळवा तमहाला आवडललया लखक-कवीकरता तिचया शभचछा पाठवा आणण िखय महणज पढचया अकात तिच साहहतय याव यासाठी पढ या ऋतगध हा तिचा अक आह तिचया सहभागामशवाय अपरा आह

- तिची

ऋतगध २०१५ समिती

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 5

ऋतगध सणमती

नीतीन िोर सपादक

राजशरी लल जनसपका

यशोवधान जोशी साहहतय सयोजक

जई चचतळ सहसपादक

वदशरी जठार

िाडणी व सजावट

पराची वताक

िाडणी व सजावट

अससिता तडवलकर ऋतगध ििमस सयोजक

अचाना रानड िखपषटठ

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 6

महाराषर मडळ णसगापर - वाताष

गढी पाडवा

िहाराषटर िडळ मसगापरन २२ िाचा २०१५ रोजी सालाबादपरिाण नववरषााची सरवात गढी पाडवा सिारभान कली नवीन कायाकाररणीची ओळख जानवारीिध झाललया िीडा-सपधाच पाररतोवरषक ववतरण ह तर तयात झालच पण नहिीपरिाण नववववाहहत दामपतयाचया हसत गढीच पजनही झाल तयानतर झाललया सासकनतक कायाििानी सिारभाची रगत वाढवली िहाराषटर िडळ ह कस सभासदाच एक िोठ कटबच बनत आणण तयाच छोट छोट सवा उपिि कस हळ हळ सवाचया आयषटयाच अववभाजय भाग बनतात ह तयाचया कववततन शरीिती असरकर यानी अचकपण िाडत सवाचया हदयाचा ठाव घतला िराठी कलावर आणण गाणयावर आधाररत काही सदर

नतयपरकार सभासदानी सादर कल lsquoभारतीय राजयrsquo या ववरषयावर लहानगयानी तसच काही कटबानी एकतरतत ववववध वशभरषा सादर कलया जोडपयाच उखाण परशन-िजरषचा कायािि आणण िडळाचया दविामसक lsquoऋतगधrsquo च परकाशन ह ही या कायाििाच वमशषटय होत

शरीखड-परीच जवण कडननबाचया पानाची रढीनसार कलली चटणी आणण ववचधवत उभारलली गढी यािळ आलल १५० सभासद तपत होऊन परत गल यात शका नाही

भारतीय नववरतदिन

दरवरषी HEB (Hindu Endowment Board) आणण LISHA (Little India Shopkeepers amp

Heritage Association) हयाचयातरफ भारतीय नववरषाहदनाच आयोजन िसतरफा सटरचया सिोर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 7

सरगन रसतयावर कल जात भारताचया ववववध परातािधय नववरषा कशापरकार साजर कल जात हयाचा दखावा हया परसगी सादर कला जातो हया वरषीही िहाराषटर िडळ मसगापरला या कायाििात सहभागी होणयासाठी आितरतत करणयात आल होत मसधी पजाबी गजरारी िलयाळी िारवाडी इतयादी मिळन १४ भारतीय िडळ हयात सहभागी होतात परतयक पराताचा एक सण-उतसवाचा दखावा हया हठकाणी उभा करतात एका सासकनतक कायाििाचही आयोजन करणयात यत तयािधय िहाराषटर िडळाचया सभासदानी होळी नतय सादर कल िहाराषटर िडळ मसगापरन हया वरषी गणशोतसव हया सकलपनवर आधाररत दखावा सादर कला ह परदशान सवाना पहाणयासाठी २४ एवपरल त ३० एवपरल या काळात उपलबध होत या कायाििासाठी परिख पाहण महणन Khaw Boon Wan (Minister for National Development) उपससरत होत

उतसव SG 50

मसगापरला सवाततरय मिळन ५० वरष झाली तया ननमितान या वरषाभरात अनक कायाििाच आयोजन करणयात आल आह HEB (Hindu endowment board) आणण LISHA (Little India Shopkeepers amp Heritage Association) तरफ उतसव SG 50 च आयोजन करणयात आल २ ि रोजी रस कोसा रसतयावर ही एक भवय शोभायाता होती िहाराषटर िडळ मसगापरबरोबर इतरही भारतीय िडळ यात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 8

सहभागी झाली या कायाििासाठी Guest of Honour HE Tony Tan Keng Yam President Republic of Singapore होत तर परिख पाहण Mr Tharman Shanmugaratnam

(Deputy Prime Minister and Minister for Finance) उपससरत होत

नऊवारी साडी पठणी परकर पोलक इतयाहदिधय नटललया ससतया-िली रफट बाधलल शभर कताा पररधान कलल तरण बाल मशवाजी लोकिानय हटळक वासदव याचया वशातील लहान िल या सवानी सादर कलल जोरकस लझीि नतय उभा कलला वारकरी सापरदायhellip सवाच दखण िहाराषटर िडळाचया या नतय सादरीकरणात एकण ५० चया वर सभासद कलाकार सहभागी झाल सवानी आपली शननवार-रवववारची सटी ववसरन खप िहनत घऊन सादर कलल ह नतय अराातच सवाचया पसतीची पावती घऊन गल

सजानशील लखन कायाशाळा दरवरषी जशी िहाराषटर िडळ मसगापरची नवी कायाकाररणी कायारत होत तशीच िहाराषटर िडळ मसगापरच दविामसक ऋतगधचीही नवी समिती कायारत होत नवीन कलपना यतात राबवलया जातात ऋतगधसाठी साहहतय मिळवणयासाठी खप खटपट करावी लागत अशी िावळतया सपादकानी िाहहती हदली िग हयासाठी कोणत उपाय करावत हयावर ऋतगधच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 9

नव सपादक ननतीन िोर यानी सचवल की एक सजानशील लखनाची कायाशाळा घतली तर लोक मलहहत होतील सवाानीच ही कलपना उचलन धरली आणण १८ एवपरल २०१५ रोजी रलीस टॉवर यर सकाळी १०३० त १२३० कायाशाळच आयोजन करणयात आल आधी करकती परनतसाद मिळल हया अशापरकारचया उपििाला अस महणता महणता भरपर परनतसाद मिळाला एकण २६ लखक वाचक यात सहभागी झाल सवा पररि ननतीन हयानी मलहहताना कोणतया गोषटटी कोणत ननयि लकषात ठवायला हवत त काही उदाहरणासहहत सिजावन हदल िग सवा उपससरताची ५ गटात ववभागणी करन परतयकी एका सललागारान तयाचयाकडन लखन करन घऊन त अचधक चागल कस करता यईल त सचवल सपादक ननतीन िोर याचयाबरोबर जई चचतळ वदा हटळक कौसतभ पटवधान आणण ननरजन नगरकर यानी सललागाराची भमिका उति बजावली हा पहहलाच परयतन सवाना आवडन गला आणण अशापरकारची कायाशाळा वरचवर घयावी अशी उपससरतानी िागणी कली

रकतदान मशबीर गली एक दोन वरषा िहाराषटर िडळानही एखाद सिाजोपयोगी काि कराव अस कायाकाररणीला वाटत होत िग काय कराव अशा चचतन एखाद रकतदान मशबीर घयाव ही कलपना सगळयाना िानय झाली अस महणतात की रकतदानासारख िहापणय नाही तयािळ एखादयाचा जीव वाच शकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 10

५ एवपरल २०१५ रोजी सकाळी ९ त दपारी ३ या वळत मसध हाउस यर रकतदान मशतरबराच आयोजन कल गल मसधी गजरारी िारवाडी असोमसएशन आणण अबर आणण Mountbatten कमयननटी सटर याचयासह िहाराषटर िडळ मसगापरन या मशतरबराच आयोजन कल

एकला चालो र आपलयाला नककी आठवत असल की गलया वरषी नोवहबरिधय आठ साहसी तरण ४१ हदवसात सहा दशाचया सीिा आणण १०००० करकिीचा पलला िोटारसायकलीवरन पार करन मसगापरात आल होत आणण आपण तयाना भटलो होतो याचयासारखच एक साहसी सायकलसवार ठाणयाच शरी राजश खाडकर िबई त नयझीलड हा परवास करीत आहत तयाचया ldquoएकला चालो रhelliprdquo िोहहित त पयाावरण ववरषयक खासकरन गलोबल वॉमिग सबधी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 11

िाहहती लोकाना दत आहत २७ त ३० एवपरल या काळात त मसगापर िधय असताना ििमस न २९ एवपरल या हदवशी तयाचयाबरोबर अनौपचाररक गपपाचा कायािि आयोसजत कला होता उतसाही िडळीनी या छोटखानी कायाििाला परनतसाद हदला

आगािी कायािि

ि - Tampines CC भारतीय नववरषा सोहळा

जन - ऑडीट

जल ndash सहल आजीव सभासद सभा

- राजशरी लल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 12

महाराषर मडळ णसगापर

िहाराषटर िडळ मसगापरनी काय हदल िला ह कस साग रोडकया शबदात तमहाला

इतक छान मित ितरतणी इतकी छान कपनी हदवस िहहन वरष जाती बघता बघता उडनी

खप साऱया activities चाल असतात

जया िनाला ताज आणण positive ठवतात

िरन ऋतगध शबदगध हयाचया तर नावातच सगीत ह सगळ मिळन करतात िाझ आयषटय रगीत

िहाराषटर िडळ नावाच कटब िोठठ छान

लहानावर करतो आमही परि आणण िोठयाना दतो िान

िडळाची कायाकाररणी झटत असत अहोरात रकलयाचा लवलशही नसतो तयाचया चहऱयावर िात

सण उतसव सगळ साजर करतो जोरात नवीन यणाऱयाना कायि िदतीचा हात

सतत चाल असत चषटटा िसकरी

आणण whatsapp वरची ती िसत शरो-शायरी

रफोटो शअर करायची तर अहो कवढी ती घाई काि सगळी तशीच राहहली अन ननघन गली बाई

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 13

धिाल आणण िसती चाल असत वारवार तवढयात भागवत वाचन सिजावत जीवनाच सार

एनजॉय करतो आमही long walks

आणण तयाचया जोडीला िरन च talks

एक धदी आह ही कधी न सपणारी रोज नवया हदवसाची वाट पाहायला लावणारी

कठही जायच महटल की होतो उतसाहाचा सचार

कारण खाण वपण िसतीबरोबर तयात जञानाचही भाडार

एककाळी होिमसक वाटायच वारवार पण आता वाटत इरच आह िाझा िोठठा पररवार

चचता काळजी एकटपणा हयाना दऊन रफाटा

रोज आमही शोधतो नवया पाऊल वाटा

िनाला खप आनद होतोय आणण मिळतीय ख़शी करताना ह सवा वयकत गढीपाडवयाचया हदवशी

जयाचया िळ जोपासली गली िाझया िधली तरणी

अशा िहाराषटर िडळ मसगापरच आमही सगळ ऋणीhellip आमही सगळ ऋणी

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 14

आशचा कलवतात

वपरय वाचकहो या लखात आपलया सवाचया लाडकया अशा आशचा कलवतात िाडणयाचा परयतन कला आह आशा महटलयावर िाझया डोळयासिोर एक अवखळ ओढाळ िलगी यत हसरा चहरा डोळ सतत कशाचा तरी वध घणार जीवनातील सवा चागलया गोषटटीवर शरदधा असणारी आणण किालीची ननरागस आशा ही िानसकनया आह कोणाची महणन काय ववचारता अहो आशच वडील महणज आपल िनच महणज आशा ही िानस+कनया झाली की नाही ही आशा राहत एका टोलजग वाडयात कधी ती हदयाचया िाजघरात बसत तर कधी िाडीवर जाऊन डोळरपी णखडकयातन डोकावत राहत तर कधी परसदारचया ववहहरीत आपल परनततरबब ndash ननराशला ndash नयाहाळत बसत हहचया घरात कधी जळिट कचरा पडलला हदसणारच नाही िळी आशच वडील आपलया सवा िलावर रफार िाया करतात तयातलया तयात आशवर तर रफारच नतच कोडकौतक परवतात नतचयासाठी छान खाऊ आणतात आशा रसणार नाही याची परपर काळजी घतात बर का आशचया नाचऱया सवभावाला ओळखन असणारी आणण वारवार नतला अटकाव करणारी एक वयकती आह घरात ती आह आशची आई नतच नाव ियाादा आशा आपलया आईला रफार मभत घराबाहरन वरातीचा छान गलका कानी पडताच आशा कपणाबाहर पळायला बघत पण आईची हाक यतच नतचया कानी ldquoआश कठ ननघालीस उडारायला चल हो घरातrdquo की आशा तरबचारी हहरिसली होउन कपणाबाहर पडणार पाऊल िाग घत आशला एक िोठी बहीण आह नतच नाव आह अमभलारषा ही अमभलारषा रफार सखवादी (materialistic) आह आशला िळात साऱयाचीच हौस पण लोभ असा कशाचा नाही अमभलारषा िात या जगाला रफार ओळखन आह वयवहारी परि कस कराव ह नतचयाकडन मशकाव आशचया घरात कधी कधी शजारची एक िलगी खळायला यत आशा नतला तरबचकन असत नतच नाव आह तषटणा ती घरात आली की सया अचधकच परखर झालयासारखा वाटतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 15

अगणातील झाडदखील पान हलवायची सोडन सतबध उभी राहतात घराचा िारा अिळ तापतो या तषटणला लपाछपी खळताना सवतःकड राजय घयायची रफार हौस आह आशा आणण तषटणचा लपाछपीचा खळ िोठा बघणयासारखा असतो आशादखील आईचा ndash ियाादचा ndash डोळा चकवन कपणाचया आडोशाला जाऊन दडत कधी कधी तषटणा घराचया सादीकोपऱयातलया अलिाऱया घडवचया धडाळायला लागत तवहा तर बाबाना पण िाहहती नसललया गोषटटी सापडायला लागतात तषटणा आशचया काकाना असजबात आवडत नाही आशचया काकाच नाव आह सयि तषटणा घरात आली र आली की त कोट टोपी चढवन तडक बाहर पडतात आशला एक लहान भाऊ आह तयाच नाव आह ववशवास आशा आणण ववशवासाच अगदी अतट नात आह आशा रसली की ववशवासलाही जवण गोड लागत नाही खो-खोचया खळातदखील सवपना पररि आशला खो दणार आशा ववशवासाला ववशवास िग कषितला आणण कषिता कायााला जावन ldquoआउटrdquo करणार ह अगदी ठरलल बर का अर हो सवपना आशची िोठी बहीण आणण कषिता ववशवासचया पाठची बहीण ह सागायच राहहलच आणण काया ह घरातल शडरफळ आपल नाव सारा करणयाइतक लहरी आह त कायााच एकदा सखरप िागी लागल की घरातील सवाचा जीव भाडयात पडतो आशचा गोतावळा अजन खप िोठा आह नतची दरची आतया शरदधा िावशी िाया दरच काका सनिान याची ओळख पनहा कवहा तरी असो आशचया कलवताताची ही साठा उतराची कहाणी पाचा उतरी इरच सपणा करतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 16

एक कोड

अशी कोणती गोषटट आह की सजचया बधनात असता िाणस धाव शकतो आणण सजचयापासन िकत झालयावर तो जागचया जागी राबतो उतर आह आशा - Hope आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत जनि आणण ितय या दोन टोकात ववसतारलल िाणसाच आयषटय पढ पढ सरकत असत त आशा या एका गोषटटीवर जनिापासन अतापयत या आशन तयाला लपटलल असत आज अधार असला तरी उदया उजाडणार आह सतत उदयाची आशा अगदी आपलया जनिापासन हा खळ सर होतो आपलयाववरषयी कोणाला तरी आशा आणण नतर पढ कोणाववरषयी तरी आपलयाला आशा आपलया पवाजानी िनषटयजनिाची कालपननक ववभागणी चार आशरिात कली आह आज आशरिवयवसरा नसली तरी बालय तारणय वधदतव अस टपप आहतच लहान वयात रफारस पयााय नसतात बधदी ववचार आणण अनभव याचया ियाादा असतात पण तारणयाचा काळ महणज वसत ऋत नवी सवपन पाहणयाचा तयािाग धावणयाचा काळ मशकषण नोकरी वयवसाय ससार या िहतवाचया गोषटटी ज काल घडल नाही त आज घडल ज आज घडल नाही त उदया नककी घडल असा आशावाद या हदवसात असतो ो आशा नावाची उजाा आपलयात ठासन भरलली असत आणण गाडी जोरात धावत असत कवचचत ननराशा वायाला आली तरी तातपरती रफकत आपलयासाठीच नाही तर पढचया वपढीसाठीसदधा सवपन पाहहल जात िला नाही जिल तर िाझी िल करन दाखवतील अशा आशवर तो हात पाय िारत रहातो हळहळ सवा पाश तोडणयाचा टपपा तो आता वधदतवात आलला असतो ननवती तर जाऊ दया उलट जीवनाकड पर-वती होऊ लागत हातातन ज ननसटन चालल आह त पकडणयाची धडपड सर होत नव शोध लागतील वयाधीवर धरषध सापडल अशी नवी आशा ननिााण होत

अडग गमलत पमलत िडि दशनववहीन जात तणडि वधदो यानत गहीतवा दणडि

तदावप न िञचनत आशा वपणडि

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 17

िनषटयजीवन सािानयपण अस असल तरी आशा नािक बडी आपलयाभोवती हवीच तरच जगणयात िजा आह पढ पढ धावायला गाजर हवच पाणयाला जीवन महणतात या दोनहीला गती हवीच पाणी वहात राहहल तर नदी होईल साठन राहहल तर डबक होईल जीवनही गनतिान हव यासाठी आशा सजवत हवी सजर आशा आह तर ननराशा आहच कारण िानवी जीवनच वदतात अडकलल आह शारीररक वयाधी पशाची चणचण अपयश आपतषटटाचा ववरह अशा आघातानी ननयती आपलयाला खाली रटत असतो पण खाली पडलला रबरी चड जसा उसळी घऊन परत परत वर यतो तस आपल आयषटय असाव वरन रफकललया चचखलाचया गोळयासारख नसाव आशा आणण अपकषा वरवर सारखच वाटणार दोन शबद एकीला जवळ करावी तर दसरीला लाबच ठवावी अवाजवी अवासतव अपकषा तर नकोच आपलया कवतीनसार झपल अशीच उडी हवी Hope is fuel It makes us move forward and it amplifies our best work But expectation is the killer of joy the shortest route to disappointment When we expect that something will happen we cant help but be let down Positive thinking Be optimistic वगर शबद आपण ऐकतो पण सकारातिक ववचार आपलयाही अनक सण सिारभात धामिाक उतसवात साचगतल आहत वाढहदवसाला आपण िणबतीचया जयोती ववझवत नाही तर जयोती उजळवतो जातोrsquo न महणता यतो महणतो ो तिसो िा जयोनतगािय ितयोिाा अित गिय अशी पराराना करतो जी ससकती आपलयाला आशावाद मशकवत तीच ससकती किाणयवाचधकारसत िा रफलरष कदाचन असा ननषटकाि किायोगही सागत रोडकयात काय तर आयषटयाचा िागा चालताना आशची मशदोरी सप नय पण अपकषाच ओझही होऊ नय

हिागी भोपटकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 18

णहदोळा

हदल ह छोटासा छोटीसी आशाhellip काश ह सिधर गीत सतय असत तर िन खरच करकती छोट शरीरात शोधनही कठच न सापडणार पण तयात आशा िात अनत आकाशाएवढया आशा पणा झाली तर कषणात िन आकाशाला गवसणी घालत पण अपणा राहहली तर नराशयाचया गतत जात िाणसाच आयषटय आशा-ननराशचया हहदोळयावर अस झलत असत िल जनिाला यत तवहा तयाचया िनात ननराशा हया भावनचा लवलशही नसतो जनिलया जनिलया आिोश करन आपलया आगिनाची वाताा दणार छोट िल नसचगाक जगणयासाठी आवशयक तया सवा गोषटटी ननसगाननयिानसार मशकतच जात उभ रहायला अरवा चालायला मशकताना िल सारख पडत पण महणन िी आता चालणारच नाही अस महणणार िल पाहहलय का कणी जनितः आधळ पागळ िलसदधा हसर आणण शकय त सार मशकणयासाठी धडपडणारच असत हया वरन ह उघड हदसत की आशा हीच नसचगाक भावना असन ननराशा ही ननसगाननमिात भावना नवहच जगणयाची ददामय इचछा नवीन काही मशकणयाची धडपड हीच िाणसाची खरी ओळख आह कषणणक पराभवान खचन न जाता पनहा यशासाठी परयतनशील वहायच हीच नसचगाक परवती आह काही हदवसापवी वतािानपतात एक बातिी वाचली भारतात दर दहातील एक वयकती नराशय अनभवत आह तयानतर facebook वर िानसोपचार आठवडयाननमित नहिीपरिाण खडीभर posts ही आलया त सवा वाचन पररि धकका बसला व खप वाईटही वाटल आशवरच जग चालत अस आपण िानतो जगातील १० जनता जर नराशयगरसत असल तर काय होणार जगाचhellip ननराशची भावना जर नसचगाक जनित असणारी भावना नाही तर ही आपलया आयषटयात का आणण कधी परवश करत काही परिाणात अशया वयकती िदिधील अनाकलनीय रासायननक बदलािळ नराशयगरसत होत असतीलही पण िला वाटत बहताशी अपकषा आणण उपकषा याचया गतयािळ ननराशा आयषटयात हळच परवश करत आयषटयाकडन सिाजाकडन नातवाईक - मितिडळीकडन असणा-या अगणणत अपकषा आणण कधी ददवान वायाला यणारी उपकषा ह ननराशच िळ आह साधारण सिजायला लागायचया वयापासन िलाना आईवडडलाचया अपकषाचा सािना करावा लागतो मलगभदाचा ववरषय नजरआड कला तरी िाझा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 3

सपादकीय

निसकार िडळी

२०१५ ऋतगध समितीचा पहहला अक ऋतगध गरीषटि तिचया भटीला आणताना आमहाला सगळयाना खप आनद होत आह या वरषी आपण रोडासा वगळा परयतन करतो आहोत - ससकत सभावरषतावर आधाररत अक करणयाचा परयतन आह आणण अगदी काहीच साधय झाल नाही तर किीत किी काही अरागभा ससकत सभावरषताच पनसिारण तरी याननमितान नककीच होईल हा ववशवास आह

गरीषटिाकासाठी आपण ननवडलल सभावरषत आशा या ववरषयावर आधाररत आह त सभावरषत तमहाला अकाचया िखपषटठावर पाहायला मिळलच यावळचया आणण यावरषीचया अकासाठी ििमस िधलया नवनवीन लखकाना उदयकत करणयावर भर दणयाचा आमही परयतन करतो आहोत तयादषटटीन आमही एका कायाशाळच आयोजन कल होत नतला खप छान परनतसाद मिळाला आणण बरच नवीन लखक पढ आल याबरोबरच आपल काही छोट कलाकारही आपलया भटीला यत आहत - तयाचया लख आणण चचताचया िाधयिातन एकदर ििमस िधय खप लखक आहत आणण त पढ यताहत ही अतयत आशादायक गोषटट आह सवा नवीन लखकाच िनपवाक सवागत

हया वरषी मसगापरला ५० वरष पणा होत आहत तयाननमितान आपण SG-५० ह सदर चालवणार आहोत पररवार वाताा ह सदर आपण पनरजजीववत करतो आहोत आपला ििमस पररवार एवढा िोठा आह की सगळयाची परतयकष भट ननयमित होण जरा अवघड आह िग िहततवाचया आनदामभिानाचया बातमया एकिकाना कळणार कशा तयाकरता हा परयतन यात आपण सगळ सहभागी वहाल ही आशा

या अकात आशा ववरषयावर वगवगळया परकारच साहहतय तिचया भटीला यणार आह काही खिासदार परयोगशील लमलत लख आहत काही वचाररक आहत काही करा काही कववता आहत चचतही आहत आशच िानवी जीवनातल सरान साजर करणारा हा शबदोतसव तमहाला आशादायी वाटल अशी खाती आह

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 4

अक जरर वाचा तिचया परनतकरिया कळवा तमहाला आवडललया लखक-कवीकरता तिचया शभचछा पाठवा आणण िखय महणज पढचया अकात तिच साहहतय याव यासाठी पढ या ऋतगध हा तिचा अक आह तिचया सहभागामशवाय अपरा आह

- तिची

ऋतगध २०१५ समिती

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 5

ऋतगध सणमती

नीतीन िोर सपादक

राजशरी लल जनसपका

यशोवधान जोशी साहहतय सयोजक

जई चचतळ सहसपादक

वदशरी जठार

िाडणी व सजावट

पराची वताक

िाडणी व सजावट

अससिता तडवलकर ऋतगध ििमस सयोजक

अचाना रानड िखपषटठ

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 6

महाराषर मडळ णसगापर - वाताष

गढी पाडवा

िहाराषटर िडळ मसगापरन २२ िाचा २०१५ रोजी सालाबादपरिाण नववरषााची सरवात गढी पाडवा सिारभान कली नवीन कायाकाररणीची ओळख जानवारीिध झाललया िीडा-सपधाच पाररतोवरषक ववतरण ह तर तयात झालच पण नहिीपरिाण नववववाहहत दामपतयाचया हसत गढीच पजनही झाल तयानतर झाललया सासकनतक कायाििानी सिारभाची रगत वाढवली िहाराषटर िडळ ह कस सभासदाच एक िोठ कटबच बनत आणण तयाच छोट छोट सवा उपिि कस हळ हळ सवाचया आयषटयाच अववभाजय भाग बनतात ह तयाचया कववततन शरीिती असरकर यानी अचकपण िाडत सवाचया हदयाचा ठाव घतला िराठी कलावर आणण गाणयावर आधाररत काही सदर

नतयपरकार सभासदानी सादर कल lsquoभारतीय राजयrsquo या ववरषयावर लहानगयानी तसच काही कटबानी एकतरतत ववववध वशभरषा सादर कलया जोडपयाच उखाण परशन-िजरषचा कायािि आणण िडळाचया दविामसक lsquoऋतगधrsquo च परकाशन ह ही या कायाििाच वमशषटय होत

शरीखड-परीच जवण कडननबाचया पानाची रढीनसार कलली चटणी आणण ववचधवत उभारलली गढी यािळ आलल १५० सभासद तपत होऊन परत गल यात शका नाही

भारतीय नववरतदिन

दरवरषी HEB (Hindu Endowment Board) आणण LISHA (Little India Shopkeepers amp

Heritage Association) हयाचयातरफ भारतीय नववरषाहदनाच आयोजन िसतरफा सटरचया सिोर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 7

सरगन रसतयावर कल जात भारताचया ववववध परातािधय नववरषा कशापरकार साजर कल जात हयाचा दखावा हया परसगी सादर कला जातो हया वरषीही िहाराषटर िडळ मसगापरला या कायाििात सहभागी होणयासाठी आितरतत करणयात आल होत मसधी पजाबी गजरारी िलयाळी िारवाडी इतयादी मिळन १४ भारतीय िडळ हयात सहभागी होतात परतयक पराताचा एक सण-उतसवाचा दखावा हया हठकाणी उभा करतात एका सासकनतक कायाििाचही आयोजन करणयात यत तयािधय िहाराषटर िडळाचया सभासदानी होळी नतय सादर कल िहाराषटर िडळ मसगापरन हया वरषी गणशोतसव हया सकलपनवर आधाररत दखावा सादर कला ह परदशान सवाना पहाणयासाठी २४ एवपरल त ३० एवपरल या काळात उपलबध होत या कायाििासाठी परिख पाहण महणन Khaw Boon Wan (Minister for National Development) उपससरत होत

उतसव SG 50

मसगापरला सवाततरय मिळन ५० वरष झाली तया ननमितान या वरषाभरात अनक कायाििाच आयोजन करणयात आल आह HEB (Hindu endowment board) आणण LISHA (Little India Shopkeepers amp Heritage Association) तरफ उतसव SG 50 च आयोजन करणयात आल २ ि रोजी रस कोसा रसतयावर ही एक भवय शोभायाता होती िहाराषटर िडळ मसगापरबरोबर इतरही भारतीय िडळ यात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 8

सहभागी झाली या कायाििासाठी Guest of Honour HE Tony Tan Keng Yam President Republic of Singapore होत तर परिख पाहण Mr Tharman Shanmugaratnam

(Deputy Prime Minister and Minister for Finance) उपससरत होत

नऊवारी साडी पठणी परकर पोलक इतयाहदिधय नटललया ससतया-िली रफट बाधलल शभर कताा पररधान कलल तरण बाल मशवाजी लोकिानय हटळक वासदव याचया वशातील लहान िल या सवानी सादर कलल जोरकस लझीि नतय उभा कलला वारकरी सापरदायhellip सवाच दखण िहाराषटर िडळाचया या नतय सादरीकरणात एकण ५० चया वर सभासद कलाकार सहभागी झाल सवानी आपली शननवार-रवववारची सटी ववसरन खप िहनत घऊन सादर कलल ह नतय अराातच सवाचया पसतीची पावती घऊन गल

सजानशील लखन कायाशाळा दरवरषी जशी िहाराषटर िडळ मसगापरची नवी कायाकाररणी कायारत होत तशीच िहाराषटर िडळ मसगापरच दविामसक ऋतगधचीही नवी समिती कायारत होत नवीन कलपना यतात राबवलया जातात ऋतगधसाठी साहहतय मिळवणयासाठी खप खटपट करावी लागत अशी िावळतया सपादकानी िाहहती हदली िग हयासाठी कोणत उपाय करावत हयावर ऋतगधच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 9

नव सपादक ननतीन िोर यानी सचवल की एक सजानशील लखनाची कायाशाळा घतली तर लोक मलहहत होतील सवाानीच ही कलपना उचलन धरली आणण १८ एवपरल २०१५ रोजी रलीस टॉवर यर सकाळी १०३० त १२३० कायाशाळच आयोजन करणयात आल आधी करकती परनतसाद मिळल हया अशापरकारचया उपििाला अस महणता महणता भरपर परनतसाद मिळाला एकण २६ लखक वाचक यात सहभागी झाल सवा पररि ननतीन हयानी मलहहताना कोणतया गोषटटी कोणत ननयि लकषात ठवायला हवत त काही उदाहरणासहहत सिजावन हदल िग सवा उपससरताची ५ गटात ववभागणी करन परतयकी एका सललागारान तयाचयाकडन लखन करन घऊन त अचधक चागल कस करता यईल त सचवल सपादक ननतीन िोर याचयाबरोबर जई चचतळ वदा हटळक कौसतभ पटवधान आणण ननरजन नगरकर यानी सललागाराची भमिका उति बजावली हा पहहलाच परयतन सवाना आवडन गला आणण अशापरकारची कायाशाळा वरचवर घयावी अशी उपससरतानी िागणी कली

रकतदान मशबीर गली एक दोन वरषा िहाराषटर िडळानही एखाद सिाजोपयोगी काि कराव अस कायाकाररणीला वाटत होत िग काय कराव अशा चचतन एखाद रकतदान मशबीर घयाव ही कलपना सगळयाना िानय झाली अस महणतात की रकतदानासारख िहापणय नाही तयािळ एखादयाचा जीव वाच शकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 10

५ एवपरल २०१५ रोजी सकाळी ९ त दपारी ३ या वळत मसध हाउस यर रकतदान मशतरबराच आयोजन कल गल मसधी गजरारी िारवाडी असोमसएशन आणण अबर आणण Mountbatten कमयननटी सटर याचयासह िहाराषटर िडळ मसगापरन या मशतरबराच आयोजन कल

एकला चालो र आपलयाला नककी आठवत असल की गलया वरषी नोवहबरिधय आठ साहसी तरण ४१ हदवसात सहा दशाचया सीिा आणण १०००० करकिीचा पलला िोटारसायकलीवरन पार करन मसगापरात आल होत आणण आपण तयाना भटलो होतो याचयासारखच एक साहसी सायकलसवार ठाणयाच शरी राजश खाडकर िबई त नयझीलड हा परवास करीत आहत तयाचया ldquoएकला चालो रhelliprdquo िोहहित त पयाावरण ववरषयक खासकरन गलोबल वॉमिग सबधी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 11

िाहहती लोकाना दत आहत २७ त ३० एवपरल या काळात त मसगापर िधय असताना ििमस न २९ एवपरल या हदवशी तयाचयाबरोबर अनौपचाररक गपपाचा कायािि आयोसजत कला होता उतसाही िडळीनी या छोटखानी कायाििाला परनतसाद हदला

आगािी कायािि

ि - Tampines CC भारतीय नववरषा सोहळा

जन - ऑडीट

जल ndash सहल आजीव सभासद सभा

- राजशरी लल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 12

महाराषर मडळ णसगापर

िहाराषटर िडळ मसगापरनी काय हदल िला ह कस साग रोडकया शबदात तमहाला

इतक छान मित ितरतणी इतकी छान कपनी हदवस िहहन वरष जाती बघता बघता उडनी

खप साऱया activities चाल असतात

जया िनाला ताज आणण positive ठवतात

िरन ऋतगध शबदगध हयाचया तर नावातच सगीत ह सगळ मिळन करतात िाझ आयषटय रगीत

िहाराषटर िडळ नावाच कटब िोठठ छान

लहानावर करतो आमही परि आणण िोठयाना दतो िान

िडळाची कायाकाररणी झटत असत अहोरात रकलयाचा लवलशही नसतो तयाचया चहऱयावर िात

सण उतसव सगळ साजर करतो जोरात नवीन यणाऱयाना कायि िदतीचा हात

सतत चाल असत चषटटा िसकरी

आणण whatsapp वरची ती िसत शरो-शायरी

रफोटो शअर करायची तर अहो कवढी ती घाई काि सगळी तशीच राहहली अन ननघन गली बाई

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 13

धिाल आणण िसती चाल असत वारवार तवढयात भागवत वाचन सिजावत जीवनाच सार

एनजॉय करतो आमही long walks

आणण तयाचया जोडीला िरन च talks

एक धदी आह ही कधी न सपणारी रोज नवया हदवसाची वाट पाहायला लावणारी

कठही जायच महटल की होतो उतसाहाचा सचार

कारण खाण वपण िसतीबरोबर तयात जञानाचही भाडार

एककाळी होिमसक वाटायच वारवार पण आता वाटत इरच आह िाझा िोठठा पररवार

चचता काळजी एकटपणा हयाना दऊन रफाटा

रोज आमही शोधतो नवया पाऊल वाटा

िनाला खप आनद होतोय आणण मिळतीय ख़शी करताना ह सवा वयकत गढीपाडवयाचया हदवशी

जयाचया िळ जोपासली गली िाझया िधली तरणी

अशा िहाराषटर िडळ मसगापरच आमही सगळ ऋणीhellip आमही सगळ ऋणी

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 14

आशचा कलवतात

वपरय वाचकहो या लखात आपलया सवाचया लाडकया अशा आशचा कलवतात िाडणयाचा परयतन कला आह आशा महटलयावर िाझया डोळयासिोर एक अवखळ ओढाळ िलगी यत हसरा चहरा डोळ सतत कशाचा तरी वध घणार जीवनातील सवा चागलया गोषटटीवर शरदधा असणारी आणण किालीची ननरागस आशा ही िानसकनया आह कोणाची महणन काय ववचारता अहो आशच वडील महणज आपल िनच महणज आशा ही िानस+कनया झाली की नाही ही आशा राहत एका टोलजग वाडयात कधी ती हदयाचया िाजघरात बसत तर कधी िाडीवर जाऊन डोळरपी णखडकयातन डोकावत राहत तर कधी परसदारचया ववहहरीत आपल परनततरबब ndash ननराशला ndash नयाहाळत बसत हहचया घरात कधी जळिट कचरा पडलला हदसणारच नाही िळी आशच वडील आपलया सवा िलावर रफार िाया करतात तयातलया तयात आशवर तर रफारच नतच कोडकौतक परवतात नतचयासाठी छान खाऊ आणतात आशा रसणार नाही याची परपर काळजी घतात बर का आशचया नाचऱया सवभावाला ओळखन असणारी आणण वारवार नतला अटकाव करणारी एक वयकती आह घरात ती आह आशची आई नतच नाव ियाादा आशा आपलया आईला रफार मभत घराबाहरन वरातीचा छान गलका कानी पडताच आशा कपणाबाहर पळायला बघत पण आईची हाक यतच नतचया कानी ldquoआश कठ ननघालीस उडारायला चल हो घरातrdquo की आशा तरबचारी हहरिसली होउन कपणाबाहर पडणार पाऊल िाग घत आशला एक िोठी बहीण आह नतच नाव आह अमभलारषा ही अमभलारषा रफार सखवादी (materialistic) आह आशला िळात साऱयाचीच हौस पण लोभ असा कशाचा नाही अमभलारषा िात या जगाला रफार ओळखन आह वयवहारी परि कस कराव ह नतचयाकडन मशकाव आशचया घरात कधी कधी शजारची एक िलगी खळायला यत आशा नतला तरबचकन असत नतच नाव आह तषटणा ती घरात आली की सया अचधकच परखर झालयासारखा वाटतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 15

अगणातील झाडदखील पान हलवायची सोडन सतबध उभी राहतात घराचा िारा अिळ तापतो या तषटणला लपाछपी खळताना सवतःकड राजय घयायची रफार हौस आह आशा आणण तषटणचा लपाछपीचा खळ िोठा बघणयासारखा असतो आशादखील आईचा ndash ियाादचा ndash डोळा चकवन कपणाचया आडोशाला जाऊन दडत कधी कधी तषटणा घराचया सादीकोपऱयातलया अलिाऱया घडवचया धडाळायला लागत तवहा तर बाबाना पण िाहहती नसललया गोषटटी सापडायला लागतात तषटणा आशचया काकाना असजबात आवडत नाही आशचया काकाच नाव आह सयि तषटणा घरात आली र आली की त कोट टोपी चढवन तडक बाहर पडतात आशला एक लहान भाऊ आह तयाच नाव आह ववशवास आशा आणण ववशवासाच अगदी अतट नात आह आशा रसली की ववशवासलाही जवण गोड लागत नाही खो-खोचया खळातदखील सवपना पररि आशला खो दणार आशा ववशवासाला ववशवास िग कषितला आणण कषिता कायााला जावन ldquoआउटrdquo करणार ह अगदी ठरलल बर का अर हो सवपना आशची िोठी बहीण आणण कषिता ववशवासचया पाठची बहीण ह सागायच राहहलच आणण काया ह घरातल शडरफळ आपल नाव सारा करणयाइतक लहरी आह त कायााच एकदा सखरप िागी लागल की घरातील सवाचा जीव भाडयात पडतो आशचा गोतावळा अजन खप िोठा आह नतची दरची आतया शरदधा िावशी िाया दरच काका सनिान याची ओळख पनहा कवहा तरी असो आशचया कलवताताची ही साठा उतराची कहाणी पाचा उतरी इरच सपणा करतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 16

एक कोड

अशी कोणती गोषटट आह की सजचया बधनात असता िाणस धाव शकतो आणण सजचयापासन िकत झालयावर तो जागचया जागी राबतो उतर आह आशा - Hope आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत जनि आणण ितय या दोन टोकात ववसतारलल िाणसाच आयषटय पढ पढ सरकत असत त आशा या एका गोषटटीवर जनिापासन अतापयत या आशन तयाला लपटलल असत आज अधार असला तरी उदया उजाडणार आह सतत उदयाची आशा अगदी आपलया जनिापासन हा खळ सर होतो आपलयाववरषयी कोणाला तरी आशा आणण नतर पढ कोणाववरषयी तरी आपलयाला आशा आपलया पवाजानी िनषटयजनिाची कालपननक ववभागणी चार आशरिात कली आह आज आशरिवयवसरा नसली तरी बालय तारणय वधदतव अस टपप आहतच लहान वयात रफारस पयााय नसतात बधदी ववचार आणण अनभव याचया ियाादा असतात पण तारणयाचा काळ महणज वसत ऋत नवी सवपन पाहणयाचा तयािाग धावणयाचा काळ मशकषण नोकरी वयवसाय ससार या िहतवाचया गोषटटी ज काल घडल नाही त आज घडल ज आज घडल नाही त उदया नककी घडल असा आशावाद या हदवसात असतो ो आशा नावाची उजाा आपलयात ठासन भरलली असत आणण गाडी जोरात धावत असत कवचचत ननराशा वायाला आली तरी तातपरती रफकत आपलयासाठीच नाही तर पढचया वपढीसाठीसदधा सवपन पाहहल जात िला नाही जिल तर िाझी िल करन दाखवतील अशा आशवर तो हात पाय िारत रहातो हळहळ सवा पाश तोडणयाचा टपपा तो आता वधदतवात आलला असतो ननवती तर जाऊ दया उलट जीवनाकड पर-वती होऊ लागत हातातन ज ननसटन चालल आह त पकडणयाची धडपड सर होत नव शोध लागतील वयाधीवर धरषध सापडल अशी नवी आशा ननिााण होत

अडग गमलत पमलत िडि दशनववहीन जात तणडि वधदो यानत गहीतवा दणडि

तदावप न िञचनत आशा वपणडि

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 17

िनषटयजीवन सािानयपण अस असल तरी आशा नािक बडी आपलयाभोवती हवीच तरच जगणयात िजा आह पढ पढ धावायला गाजर हवच पाणयाला जीवन महणतात या दोनहीला गती हवीच पाणी वहात राहहल तर नदी होईल साठन राहहल तर डबक होईल जीवनही गनतिान हव यासाठी आशा सजवत हवी सजर आशा आह तर ननराशा आहच कारण िानवी जीवनच वदतात अडकलल आह शारीररक वयाधी पशाची चणचण अपयश आपतषटटाचा ववरह अशा आघातानी ननयती आपलयाला खाली रटत असतो पण खाली पडलला रबरी चड जसा उसळी घऊन परत परत वर यतो तस आपल आयषटय असाव वरन रफकललया चचखलाचया गोळयासारख नसाव आशा आणण अपकषा वरवर सारखच वाटणार दोन शबद एकीला जवळ करावी तर दसरीला लाबच ठवावी अवाजवी अवासतव अपकषा तर नकोच आपलया कवतीनसार झपल अशीच उडी हवी Hope is fuel It makes us move forward and it amplifies our best work But expectation is the killer of joy the shortest route to disappointment When we expect that something will happen we cant help but be let down Positive thinking Be optimistic वगर शबद आपण ऐकतो पण सकारातिक ववचार आपलयाही अनक सण सिारभात धामिाक उतसवात साचगतल आहत वाढहदवसाला आपण िणबतीचया जयोती ववझवत नाही तर जयोती उजळवतो जातोrsquo न महणता यतो महणतो ो तिसो िा जयोनतगािय ितयोिाा अित गिय अशी पराराना करतो जी ससकती आपलयाला आशावाद मशकवत तीच ससकती किाणयवाचधकारसत िा रफलरष कदाचन असा ननषटकाि किायोगही सागत रोडकयात काय तर आयषटयाचा िागा चालताना आशची मशदोरी सप नय पण अपकषाच ओझही होऊ नय

हिागी भोपटकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 18

णहदोळा

हदल ह छोटासा छोटीसी आशाhellip काश ह सिधर गीत सतय असत तर िन खरच करकती छोट शरीरात शोधनही कठच न सापडणार पण तयात आशा िात अनत आकाशाएवढया आशा पणा झाली तर कषणात िन आकाशाला गवसणी घालत पण अपणा राहहली तर नराशयाचया गतत जात िाणसाच आयषटय आशा-ननराशचया हहदोळयावर अस झलत असत िल जनिाला यत तवहा तयाचया िनात ननराशा हया भावनचा लवलशही नसतो जनिलया जनिलया आिोश करन आपलया आगिनाची वाताा दणार छोट िल नसचगाक जगणयासाठी आवशयक तया सवा गोषटटी ननसगाननयिानसार मशकतच जात उभ रहायला अरवा चालायला मशकताना िल सारख पडत पण महणन िी आता चालणारच नाही अस महणणार िल पाहहलय का कणी जनितः आधळ पागळ िलसदधा हसर आणण शकय त सार मशकणयासाठी धडपडणारच असत हया वरन ह उघड हदसत की आशा हीच नसचगाक भावना असन ननराशा ही ननसगाननमिात भावना नवहच जगणयाची ददामय इचछा नवीन काही मशकणयाची धडपड हीच िाणसाची खरी ओळख आह कषणणक पराभवान खचन न जाता पनहा यशासाठी परयतनशील वहायच हीच नसचगाक परवती आह काही हदवसापवी वतािानपतात एक बातिी वाचली भारतात दर दहातील एक वयकती नराशय अनभवत आह तयानतर facebook वर िानसोपचार आठवडयाननमित नहिीपरिाण खडीभर posts ही आलया त सवा वाचन पररि धकका बसला व खप वाईटही वाटल आशवरच जग चालत अस आपण िानतो जगातील १० जनता जर नराशयगरसत असल तर काय होणार जगाचhellip ननराशची भावना जर नसचगाक जनित असणारी भावना नाही तर ही आपलया आयषटयात का आणण कधी परवश करत काही परिाणात अशया वयकती िदिधील अनाकलनीय रासायननक बदलािळ नराशयगरसत होत असतीलही पण िला वाटत बहताशी अपकषा आणण उपकषा याचया गतयािळ ननराशा आयषटयात हळच परवश करत आयषटयाकडन सिाजाकडन नातवाईक - मितिडळीकडन असणा-या अगणणत अपकषा आणण कधी ददवान वायाला यणारी उपकषा ह ननराशच िळ आह साधारण सिजायला लागायचया वयापासन िलाना आईवडडलाचया अपकषाचा सािना करावा लागतो मलगभदाचा ववरषय नजरआड कला तरी िाझा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 4

अक जरर वाचा तिचया परनतकरिया कळवा तमहाला आवडललया लखक-कवीकरता तिचया शभचछा पाठवा आणण िखय महणज पढचया अकात तिच साहहतय याव यासाठी पढ या ऋतगध हा तिचा अक आह तिचया सहभागामशवाय अपरा आह

- तिची

ऋतगध २०१५ समिती

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 5

ऋतगध सणमती

नीतीन िोर सपादक

राजशरी लल जनसपका

यशोवधान जोशी साहहतय सयोजक

जई चचतळ सहसपादक

वदशरी जठार

िाडणी व सजावट

पराची वताक

िाडणी व सजावट

अससिता तडवलकर ऋतगध ििमस सयोजक

अचाना रानड िखपषटठ

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 6

महाराषर मडळ णसगापर - वाताष

गढी पाडवा

िहाराषटर िडळ मसगापरन २२ िाचा २०१५ रोजी सालाबादपरिाण नववरषााची सरवात गढी पाडवा सिारभान कली नवीन कायाकाररणीची ओळख जानवारीिध झाललया िीडा-सपधाच पाररतोवरषक ववतरण ह तर तयात झालच पण नहिीपरिाण नववववाहहत दामपतयाचया हसत गढीच पजनही झाल तयानतर झाललया सासकनतक कायाििानी सिारभाची रगत वाढवली िहाराषटर िडळ ह कस सभासदाच एक िोठ कटबच बनत आणण तयाच छोट छोट सवा उपिि कस हळ हळ सवाचया आयषटयाच अववभाजय भाग बनतात ह तयाचया कववततन शरीिती असरकर यानी अचकपण िाडत सवाचया हदयाचा ठाव घतला िराठी कलावर आणण गाणयावर आधाररत काही सदर

नतयपरकार सभासदानी सादर कल lsquoभारतीय राजयrsquo या ववरषयावर लहानगयानी तसच काही कटबानी एकतरतत ववववध वशभरषा सादर कलया जोडपयाच उखाण परशन-िजरषचा कायािि आणण िडळाचया दविामसक lsquoऋतगधrsquo च परकाशन ह ही या कायाििाच वमशषटय होत

शरीखड-परीच जवण कडननबाचया पानाची रढीनसार कलली चटणी आणण ववचधवत उभारलली गढी यािळ आलल १५० सभासद तपत होऊन परत गल यात शका नाही

भारतीय नववरतदिन

दरवरषी HEB (Hindu Endowment Board) आणण LISHA (Little India Shopkeepers amp

Heritage Association) हयाचयातरफ भारतीय नववरषाहदनाच आयोजन िसतरफा सटरचया सिोर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 7

सरगन रसतयावर कल जात भारताचया ववववध परातािधय नववरषा कशापरकार साजर कल जात हयाचा दखावा हया परसगी सादर कला जातो हया वरषीही िहाराषटर िडळ मसगापरला या कायाििात सहभागी होणयासाठी आितरतत करणयात आल होत मसधी पजाबी गजरारी िलयाळी िारवाडी इतयादी मिळन १४ भारतीय िडळ हयात सहभागी होतात परतयक पराताचा एक सण-उतसवाचा दखावा हया हठकाणी उभा करतात एका सासकनतक कायाििाचही आयोजन करणयात यत तयािधय िहाराषटर िडळाचया सभासदानी होळी नतय सादर कल िहाराषटर िडळ मसगापरन हया वरषी गणशोतसव हया सकलपनवर आधाररत दखावा सादर कला ह परदशान सवाना पहाणयासाठी २४ एवपरल त ३० एवपरल या काळात उपलबध होत या कायाििासाठी परिख पाहण महणन Khaw Boon Wan (Minister for National Development) उपससरत होत

उतसव SG 50

मसगापरला सवाततरय मिळन ५० वरष झाली तया ननमितान या वरषाभरात अनक कायाििाच आयोजन करणयात आल आह HEB (Hindu endowment board) आणण LISHA (Little India Shopkeepers amp Heritage Association) तरफ उतसव SG 50 च आयोजन करणयात आल २ ि रोजी रस कोसा रसतयावर ही एक भवय शोभायाता होती िहाराषटर िडळ मसगापरबरोबर इतरही भारतीय िडळ यात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 8

सहभागी झाली या कायाििासाठी Guest of Honour HE Tony Tan Keng Yam President Republic of Singapore होत तर परिख पाहण Mr Tharman Shanmugaratnam

(Deputy Prime Minister and Minister for Finance) उपससरत होत

नऊवारी साडी पठणी परकर पोलक इतयाहदिधय नटललया ससतया-िली रफट बाधलल शभर कताा पररधान कलल तरण बाल मशवाजी लोकिानय हटळक वासदव याचया वशातील लहान िल या सवानी सादर कलल जोरकस लझीि नतय उभा कलला वारकरी सापरदायhellip सवाच दखण िहाराषटर िडळाचया या नतय सादरीकरणात एकण ५० चया वर सभासद कलाकार सहभागी झाल सवानी आपली शननवार-रवववारची सटी ववसरन खप िहनत घऊन सादर कलल ह नतय अराातच सवाचया पसतीची पावती घऊन गल

सजानशील लखन कायाशाळा दरवरषी जशी िहाराषटर िडळ मसगापरची नवी कायाकाररणी कायारत होत तशीच िहाराषटर िडळ मसगापरच दविामसक ऋतगधचीही नवी समिती कायारत होत नवीन कलपना यतात राबवलया जातात ऋतगधसाठी साहहतय मिळवणयासाठी खप खटपट करावी लागत अशी िावळतया सपादकानी िाहहती हदली िग हयासाठी कोणत उपाय करावत हयावर ऋतगधच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 9

नव सपादक ननतीन िोर यानी सचवल की एक सजानशील लखनाची कायाशाळा घतली तर लोक मलहहत होतील सवाानीच ही कलपना उचलन धरली आणण १८ एवपरल २०१५ रोजी रलीस टॉवर यर सकाळी १०३० त १२३० कायाशाळच आयोजन करणयात आल आधी करकती परनतसाद मिळल हया अशापरकारचया उपििाला अस महणता महणता भरपर परनतसाद मिळाला एकण २६ लखक वाचक यात सहभागी झाल सवा पररि ननतीन हयानी मलहहताना कोणतया गोषटटी कोणत ननयि लकषात ठवायला हवत त काही उदाहरणासहहत सिजावन हदल िग सवा उपससरताची ५ गटात ववभागणी करन परतयकी एका सललागारान तयाचयाकडन लखन करन घऊन त अचधक चागल कस करता यईल त सचवल सपादक ननतीन िोर याचयाबरोबर जई चचतळ वदा हटळक कौसतभ पटवधान आणण ननरजन नगरकर यानी सललागाराची भमिका उति बजावली हा पहहलाच परयतन सवाना आवडन गला आणण अशापरकारची कायाशाळा वरचवर घयावी अशी उपससरतानी िागणी कली

रकतदान मशबीर गली एक दोन वरषा िहाराषटर िडळानही एखाद सिाजोपयोगी काि कराव अस कायाकाररणीला वाटत होत िग काय कराव अशा चचतन एखाद रकतदान मशबीर घयाव ही कलपना सगळयाना िानय झाली अस महणतात की रकतदानासारख िहापणय नाही तयािळ एखादयाचा जीव वाच शकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 10

५ एवपरल २०१५ रोजी सकाळी ९ त दपारी ३ या वळत मसध हाउस यर रकतदान मशतरबराच आयोजन कल गल मसधी गजरारी िारवाडी असोमसएशन आणण अबर आणण Mountbatten कमयननटी सटर याचयासह िहाराषटर िडळ मसगापरन या मशतरबराच आयोजन कल

एकला चालो र आपलयाला नककी आठवत असल की गलया वरषी नोवहबरिधय आठ साहसी तरण ४१ हदवसात सहा दशाचया सीिा आणण १०००० करकिीचा पलला िोटारसायकलीवरन पार करन मसगापरात आल होत आणण आपण तयाना भटलो होतो याचयासारखच एक साहसी सायकलसवार ठाणयाच शरी राजश खाडकर िबई त नयझीलड हा परवास करीत आहत तयाचया ldquoएकला चालो रhelliprdquo िोहहित त पयाावरण ववरषयक खासकरन गलोबल वॉमिग सबधी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 11

िाहहती लोकाना दत आहत २७ त ३० एवपरल या काळात त मसगापर िधय असताना ििमस न २९ एवपरल या हदवशी तयाचयाबरोबर अनौपचाररक गपपाचा कायािि आयोसजत कला होता उतसाही िडळीनी या छोटखानी कायाििाला परनतसाद हदला

आगािी कायािि

ि - Tampines CC भारतीय नववरषा सोहळा

जन - ऑडीट

जल ndash सहल आजीव सभासद सभा

- राजशरी लल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 12

महाराषर मडळ णसगापर

िहाराषटर िडळ मसगापरनी काय हदल िला ह कस साग रोडकया शबदात तमहाला

इतक छान मित ितरतणी इतकी छान कपनी हदवस िहहन वरष जाती बघता बघता उडनी

खप साऱया activities चाल असतात

जया िनाला ताज आणण positive ठवतात

िरन ऋतगध शबदगध हयाचया तर नावातच सगीत ह सगळ मिळन करतात िाझ आयषटय रगीत

िहाराषटर िडळ नावाच कटब िोठठ छान

लहानावर करतो आमही परि आणण िोठयाना दतो िान

िडळाची कायाकाररणी झटत असत अहोरात रकलयाचा लवलशही नसतो तयाचया चहऱयावर िात

सण उतसव सगळ साजर करतो जोरात नवीन यणाऱयाना कायि िदतीचा हात

सतत चाल असत चषटटा िसकरी

आणण whatsapp वरची ती िसत शरो-शायरी

रफोटो शअर करायची तर अहो कवढी ती घाई काि सगळी तशीच राहहली अन ननघन गली बाई

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 13

धिाल आणण िसती चाल असत वारवार तवढयात भागवत वाचन सिजावत जीवनाच सार

एनजॉय करतो आमही long walks

आणण तयाचया जोडीला िरन च talks

एक धदी आह ही कधी न सपणारी रोज नवया हदवसाची वाट पाहायला लावणारी

कठही जायच महटल की होतो उतसाहाचा सचार

कारण खाण वपण िसतीबरोबर तयात जञानाचही भाडार

एककाळी होिमसक वाटायच वारवार पण आता वाटत इरच आह िाझा िोठठा पररवार

चचता काळजी एकटपणा हयाना दऊन रफाटा

रोज आमही शोधतो नवया पाऊल वाटा

िनाला खप आनद होतोय आणण मिळतीय ख़शी करताना ह सवा वयकत गढीपाडवयाचया हदवशी

जयाचया िळ जोपासली गली िाझया िधली तरणी

अशा िहाराषटर िडळ मसगापरच आमही सगळ ऋणीhellip आमही सगळ ऋणी

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 14

आशचा कलवतात

वपरय वाचकहो या लखात आपलया सवाचया लाडकया अशा आशचा कलवतात िाडणयाचा परयतन कला आह आशा महटलयावर िाझया डोळयासिोर एक अवखळ ओढाळ िलगी यत हसरा चहरा डोळ सतत कशाचा तरी वध घणार जीवनातील सवा चागलया गोषटटीवर शरदधा असणारी आणण किालीची ननरागस आशा ही िानसकनया आह कोणाची महणन काय ववचारता अहो आशच वडील महणज आपल िनच महणज आशा ही िानस+कनया झाली की नाही ही आशा राहत एका टोलजग वाडयात कधी ती हदयाचया िाजघरात बसत तर कधी िाडीवर जाऊन डोळरपी णखडकयातन डोकावत राहत तर कधी परसदारचया ववहहरीत आपल परनततरबब ndash ननराशला ndash नयाहाळत बसत हहचया घरात कधी जळिट कचरा पडलला हदसणारच नाही िळी आशच वडील आपलया सवा िलावर रफार िाया करतात तयातलया तयात आशवर तर रफारच नतच कोडकौतक परवतात नतचयासाठी छान खाऊ आणतात आशा रसणार नाही याची परपर काळजी घतात बर का आशचया नाचऱया सवभावाला ओळखन असणारी आणण वारवार नतला अटकाव करणारी एक वयकती आह घरात ती आह आशची आई नतच नाव ियाादा आशा आपलया आईला रफार मभत घराबाहरन वरातीचा छान गलका कानी पडताच आशा कपणाबाहर पळायला बघत पण आईची हाक यतच नतचया कानी ldquoआश कठ ननघालीस उडारायला चल हो घरातrdquo की आशा तरबचारी हहरिसली होउन कपणाबाहर पडणार पाऊल िाग घत आशला एक िोठी बहीण आह नतच नाव आह अमभलारषा ही अमभलारषा रफार सखवादी (materialistic) आह आशला िळात साऱयाचीच हौस पण लोभ असा कशाचा नाही अमभलारषा िात या जगाला रफार ओळखन आह वयवहारी परि कस कराव ह नतचयाकडन मशकाव आशचया घरात कधी कधी शजारची एक िलगी खळायला यत आशा नतला तरबचकन असत नतच नाव आह तषटणा ती घरात आली की सया अचधकच परखर झालयासारखा वाटतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 15

अगणातील झाडदखील पान हलवायची सोडन सतबध उभी राहतात घराचा िारा अिळ तापतो या तषटणला लपाछपी खळताना सवतःकड राजय घयायची रफार हौस आह आशा आणण तषटणचा लपाछपीचा खळ िोठा बघणयासारखा असतो आशादखील आईचा ndash ियाादचा ndash डोळा चकवन कपणाचया आडोशाला जाऊन दडत कधी कधी तषटणा घराचया सादीकोपऱयातलया अलिाऱया घडवचया धडाळायला लागत तवहा तर बाबाना पण िाहहती नसललया गोषटटी सापडायला लागतात तषटणा आशचया काकाना असजबात आवडत नाही आशचया काकाच नाव आह सयि तषटणा घरात आली र आली की त कोट टोपी चढवन तडक बाहर पडतात आशला एक लहान भाऊ आह तयाच नाव आह ववशवास आशा आणण ववशवासाच अगदी अतट नात आह आशा रसली की ववशवासलाही जवण गोड लागत नाही खो-खोचया खळातदखील सवपना पररि आशला खो दणार आशा ववशवासाला ववशवास िग कषितला आणण कषिता कायााला जावन ldquoआउटrdquo करणार ह अगदी ठरलल बर का अर हो सवपना आशची िोठी बहीण आणण कषिता ववशवासचया पाठची बहीण ह सागायच राहहलच आणण काया ह घरातल शडरफळ आपल नाव सारा करणयाइतक लहरी आह त कायााच एकदा सखरप िागी लागल की घरातील सवाचा जीव भाडयात पडतो आशचा गोतावळा अजन खप िोठा आह नतची दरची आतया शरदधा िावशी िाया दरच काका सनिान याची ओळख पनहा कवहा तरी असो आशचया कलवताताची ही साठा उतराची कहाणी पाचा उतरी इरच सपणा करतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 16

एक कोड

अशी कोणती गोषटट आह की सजचया बधनात असता िाणस धाव शकतो आणण सजचयापासन िकत झालयावर तो जागचया जागी राबतो उतर आह आशा - Hope आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत जनि आणण ितय या दोन टोकात ववसतारलल िाणसाच आयषटय पढ पढ सरकत असत त आशा या एका गोषटटीवर जनिापासन अतापयत या आशन तयाला लपटलल असत आज अधार असला तरी उदया उजाडणार आह सतत उदयाची आशा अगदी आपलया जनिापासन हा खळ सर होतो आपलयाववरषयी कोणाला तरी आशा आणण नतर पढ कोणाववरषयी तरी आपलयाला आशा आपलया पवाजानी िनषटयजनिाची कालपननक ववभागणी चार आशरिात कली आह आज आशरिवयवसरा नसली तरी बालय तारणय वधदतव अस टपप आहतच लहान वयात रफारस पयााय नसतात बधदी ववचार आणण अनभव याचया ियाादा असतात पण तारणयाचा काळ महणज वसत ऋत नवी सवपन पाहणयाचा तयािाग धावणयाचा काळ मशकषण नोकरी वयवसाय ससार या िहतवाचया गोषटटी ज काल घडल नाही त आज घडल ज आज घडल नाही त उदया नककी घडल असा आशावाद या हदवसात असतो ो आशा नावाची उजाा आपलयात ठासन भरलली असत आणण गाडी जोरात धावत असत कवचचत ननराशा वायाला आली तरी तातपरती रफकत आपलयासाठीच नाही तर पढचया वपढीसाठीसदधा सवपन पाहहल जात िला नाही जिल तर िाझी िल करन दाखवतील अशा आशवर तो हात पाय िारत रहातो हळहळ सवा पाश तोडणयाचा टपपा तो आता वधदतवात आलला असतो ननवती तर जाऊ दया उलट जीवनाकड पर-वती होऊ लागत हातातन ज ननसटन चालल आह त पकडणयाची धडपड सर होत नव शोध लागतील वयाधीवर धरषध सापडल अशी नवी आशा ननिााण होत

अडग गमलत पमलत िडि दशनववहीन जात तणडि वधदो यानत गहीतवा दणडि

तदावप न िञचनत आशा वपणडि

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 17

िनषटयजीवन सािानयपण अस असल तरी आशा नािक बडी आपलयाभोवती हवीच तरच जगणयात िजा आह पढ पढ धावायला गाजर हवच पाणयाला जीवन महणतात या दोनहीला गती हवीच पाणी वहात राहहल तर नदी होईल साठन राहहल तर डबक होईल जीवनही गनतिान हव यासाठी आशा सजवत हवी सजर आशा आह तर ननराशा आहच कारण िानवी जीवनच वदतात अडकलल आह शारीररक वयाधी पशाची चणचण अपयश आपतषटटाचा ववरह अशा आघातानी ननयती आपलयाला खाली रटत असतो पण खाली पडलला रबरी चड जसा उसळी घऊन परत परत वर यतो तस आपल आयषटय असाव वरन रफकललया चचखलाचया गोळयासारख नसाव आशा आणण अपकषा वरवर सारखच वाटणार दोन शबद एकीला जवळ करावी तर दसरीला लाबच ठवावी अवाजवी अवासतव अपकषा तर नकोच आपलया कवतीनसार झपल अशीच उडी हवी Hope is fuel It makes us move forward and it amplifies our best work But expectation is the killer of joy the shortest route to disappointment When we expect that something will happen we cant help but be let down Positive thinking Be optimistic वगर शबद आपण ऐकतो पण सकारातिक ववचार आपलयाही अनक सण सिारभात धामिाक उतसवात साचगतल आहत वाढहदवसाला आपण िणबतीचया जयोती ववझवत नाही तर जयोती उजळवतो जातोrsquo न महणता यतो महणतो ो तिसो िा जयोनतगािय ितयोिाा अित गिय अशी पराराना करतो जी ससकती आपलयाला आशावाद मशकवत तीच ससकती किाणयवाचधकारसत िा रफलरष कदाचन असा ननषटकाि किायोगही सागत रोडकयात काय तर आयषटयाचा िागा चालताना आशची मशदोरी सप नय पण अपकषाच ओझही होऊ नय

हिागी भोपटकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 18

णहदोळा

हदल ह छोटासा छोटीसी आशाhellip काश ह सिधर गीत सतय असत तर िन खरच करकती छोट शरीरात शोधनही कठच न सापडणार पण तयात आशा िात अनत आकाशाएवढया आशा पणा झाली तर कषणात िन आकाशाला गवसणी घालत पण अपणा राहहली तर नराशयाचया गतत जात िाणसाच आयषटय आशा-ननराशचया हहदोळयावर अस झलत असत िल जनिाला यत तवहा तयाचया िनात ननराशा हया भावनचा लवलशही नसतो जनिलया जनिलया आिोश करन आपलया आगिनाची वाताा दणार छोट िल नसचगाक जगणयासाठी आवशयक तया सवा गोषटटी ननसगाननयिानसार मशकतच जात उभ रहायला अरवा चालायला मशकताना िल सारख पडत पण महणन िी आता चालणारच नाही अस महणणार िल पाहहलय का कणी जनितः आधळ पागळ िलसदधा हसर आणण शकय त सार मशकणयासाठी धडपडणारच असत हया वरन ह उघड हदसत की आशा हीच नसचगाक भावना असन ननराशा ही ननसगाननमिात भावना नवहच जगणयाची ददामय इचछा नवीन काही मशकणयाची धडपड हीच िाणसाची खरी ओळख आह कषणणक पराभवान खचन न जाता पनहा यशासाठी परयतनशील वहायच हीच नसचगाक परवती आह काही हदवसापवी वतािानपतात एक बातिी वाचली भारतात दर दहातील एक वयकती नराशय अनभवत आह तयानतर facebook वर िानसोपचार आठवडयाननमित नहिीपरिाण खडीभर posts ही आलया त सवा वाचन पररि धकका बसला व खप वाईटही वाटल आशवरच जग चालत अस आपण िानतो जगातील १० जनता जर नराशयगरसत असल तर काय होणार जगाचhellip ननराशची भावना जर नसचगाक जनित असणारी भावना नाही तर ही आपलया आयषटयात का आणण कधी परवश करत काही परिाणात अशया वयकती िदिधील अनाकलनीय रासायननक बदलािळ नराशयगरसत होत असतीलही पण िला वाटत बहताशी अपकषा आणण उपकषा याचया गतयािळ ननराशा आयषटयात हळच परवश करत आयषटयाकडन सिाजाकडन नातवाईक - मितिडळीकडन असणा-या अगणणत अपकषा आणण कधी ददवान वायाला यणारी उपकषा ह ननराशच िळ आह साधारण सिजायला लागायचया वयापासन िलाना आईवडडलाचया अपकषाचा सािना करावा लागतो मलगभदाचा ववरषय नजरआड कला तरी िाझा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 5

ऋतगध सणमती

नीतीन िोर सपादक

राजशरी लल जनसपका

यशोवधान जोशी साहहतय सयोजक

जई चचतळ सहसपादक

वदशरी जठार

िाडणी व सजावट

पराची वताक

िाडणी व सजावट

अससिता तडवलकर ऋतगध ििमस सयोजक

अचाना रानड िखपषटठ

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 6

महाराषर मडळ णसगापर - वाताष

गढी पाडवा

िहाराषटर िडळ मसगापरन २२ िाचा २०१५ रोजी सालाबादपरिाण नववरषााची सरवात गढी पाडवा सिारभान कली नवीन कायाकाररणीची ओळख जानवारीिध झाललया िीडा-सपधाच पाररतोवरषक ववतरण ह तर तयात झालच पण नहिीपरिाण नववववाहहत दामपतयाचया हसत गढीच पजनही झाल तयानतर झाललया सासकनतक कायाििानी सिारभाची रगत वाढवली िहाराषटर िडळ ह कस सभासदाच एक िोठ कटबच बनत आणण तयाच छोट छोट सवा उपिि कस हळ हळ सवाचया आयषटयाच अववभाजय भाग बनतात ह तयाचया कववततन शरीिती असरकर यानी अचकपण िाडत सवाचया हदयाचा ठाव घतला िराठी कलावर आणण गाणयावर आधाररत काही सदर

नतयपरकार सभासदानी सादर कल lsquoभारतीय राजयrsquo या ववरषयावर लहानगयानी तसच काही कटबानी एकतरतत ववववध वशभरषा सादर कलया जोडपयाच उखाण परशन-िजरषचा कायािि आणण िडळाचया दविामसक lsquoऋतगधrsquo च परकाशन ह ही या कायाििाच वमशषटय होत

शरीखड-परीच जवण कडननबाचया पानाची रढीनसार कलली चटणी आणण ववचधवत उभारलली गढी यािळ आलल १५० सभासद तपत होऊन परत गल यात शका नाही

भारतीय नववरतदिन

दरवरषी HEB (Hindu Endowment Board) आणण LISHA (Little India Shopkeepers amp

Heritage Association) हयाचयातरफ भारतीय नववरषाहदनाच आयोजन िसतरफा सटरचया सिोर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 7

सरगन रसतयावर कल जात भारताचया ववववध परातािधय नववरषा कशापरकार साजर कल जात हयाचा दखावा हया परसगी सादर कला जातो हया वरषीही िहाराषटर िडळ मसगापरला या कायाििात सहभागी होणयासाठी आितरतत करणयात आल होत मसधी पजाबी गजरारी िलयाळी िारवाडी इतयादी मिळन १४ भारतीय िडळ हयात सहभागी होतात परतयक पराताचा एक सण-उतसवाचा दखावा हया हठकाणी उभा करतात एका सासकनतक कायाििाचही आयोजन करणयात यत तयािधय िहाराषटर िडळाचया सभासदानी होळी नतय सादर कल िहाराषटर िडळ मसगापरन हया वरषी गणशोतसव हया सकलपनवर आधाररत दखावा सादर कला ह परदशान सवाना पहाणयासाठी २४ एवपरल त ३० एवपरल या काळात उपलबध होत या कायाििासाठी परिख पाहण महणन Khaw Boon Wan (Minister for National Development) उपससरत होत

उतसव SG 50

मसगापरला सवाततरय मिळन ५० वरष झाली तया ननमितान या वरषाभरात अनक कायाििाच आयोजन करणयात आल आह HEB (Hindu endowment board) आणण LISHA (Little India Shopkeepers amp Heritage Association) तरफ उतसव SG 50 च आयोजन करणयात आल २ ि रोजी रस कोसा रसतयावर ही एक भवय शोभायाता होती िहाराषटर िडळ मसगापरबरोबर इतरही भारतीय िडळ यात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 8

सहभागी झाली या कायाििासाठी Guest of Honour HE Tony Tan Keng Yam President Republic of Singapore होत तर परिख पाहण Mr Tharman Shanmugaratnam

(Deputy Prime Minister and Minister for Finance) उपससरत होत

नऊवारी साडी पठणी परकर पोलक इतयाहदिधय नटललया ससतया-िली रफट बाधलल शभर कताा पररधान कलल तरण बाल मशवाजी लोकिानय हटळक वासदव याचया वशातील लहान िल या सवानी सादर कलल जोरकस लझीि नतय उभा कलला वारकरी सापरदायhellip सवाच दखण िहाराषटर िडळाचया या नतय सादरीकरणात एकण ५० चया वर सभासद कलाकार सहभागी झाल सवानी आपली शननवार-रवववारची सटी ववसरन खप िहनत घऊन सादर कलल ह नतय अराातच सवाचया पसतीची पावती घऊन गल

सजानशील लखन कायाशाळा दरवरषी जशी िहाराषटर िडळ मसगापरची नवी कायाकाररणी कायारत होत तशीच िहाराषटर िडळ मसगापरच दविामसक ऋतगधचीही नवी समिती कायारत होत नवीन कलपना यतात राबवलया जातात ऋतगधसाठी साहहतय मिळवणयासाठी खप खटपट करावी लागत अशी िावळतया सपादकानी िाहहती हदली िग हयासाठी कोणत उपाय करावत हयावर ऋतगधच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 9

नव सपादक ननतीन िोर यानी सचवल की एक सजानशील लखनाची कायाशाळा घतली तर लोक मलहहत होतील सवाानीच ही कलपना उचलन धरली आणण १८ एवपरल २०१५ रोजी रलीस टॉवर यर सकाळी १०३० त १२३० कायाशाळच आयोजन करणयात आल आधी करकती परनतसाद मिळल हया अशापरकारचया उपििाला अस महणता महणता भरपर परनतसाद मिळाला एकण २६ लखक वाचक यात सहभागी झाल सवा पररि ननतीन हयानी मलहहताना कोणतया गोषटटी कोणत ननयि लकषात ठवायला हवत त काही उदाहरणासहहत सिजावन हदल िग सवा उपससरताची ५ गटात ववभागणी करन परतयकी एका सललागारान तयाचयाकडन लखन करन घऊन त अचधक चागल कस करता यईल त सचवल सपादक ननतीन िोर याचयाबरोबर जई चचतळ वदा हटळक कौसतभ पटवधान आणण ननरजन नगरकर यानी सललागाराची भमिका उति बजावली हा पहहलाच परयतन सवाना आवडन गला आणण अशापरकारची कायाशाळा वरचवर घयावी अशी उपससरतानी िागणी कली

रकतदान मशबीर गली एक दोन वरषा िहाराषटर िडळानही एखाद सिाजोपयोगी काि कराव अस कायाकाररणीला वाटत होत िग काय कराव अशा चचतन एखाद रकतदान मशबीर घयाव ही कलपना सगळयाना िानय झाली अस महणतात की रकतदानासारख िहापणय नाही तयािळ एखादयाचा जीव वाच शकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 10

५ एवपरल २०१५ रोजी सकाळी ९ त दपारी ३ या वळत मसध हाउस यर रकतदान मशतरबराच आयोजन कल गल मसधी गजरारी िारवाडी असोमसएशन आणण अबर आणण Mountbatten कमयननटी सटर याचयासह िहाराषटर िडळ मसगापरन या मशतरबराच आयोजन कल

एकला चालो र आपलयाला नककी आठवत असल की गलया वरषी नोवहबरिधय आठ साहसी तरण ४१ हदवसात सहा दशाचया सीिा आणण १०००० करकिीचा पलला िोटारसायकलीवरन पार करन मसगापरात आल होत आणण आपण तयाना भटलो होतो याचयासारखच एक साहसी सायकलसवार ठाणयाच शरी राजश खाडकर िबई त नयझीलड हा परवास करीत आहत तयाचया ldquoएकला चालो रhelliprdquo िोहहित त पयाावरण ववरषयक खासकरन गलोबल वॉमिग सबधी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 11

िाहहती लोकाना दत आहत २७ त ३० एवपरल या काळात त मसगापर िधय असताना ििमस न २९ एवपरल या हदवशी तयाचयाबरोबर अनौपचाररक गपपाचा कायािि आयोसजत कला होता उतसाही िडळीनी या छोटखानी कायाििाला परनतसाद हदला

आगािी कायािि

ि - Tampines CC भारतीय नववरषा सोहळा

जन - ऑडीट

जल ndash सहल आजीव सभासद सभा

- राजशरी लल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 12

महाराषर मडळ णसगापर

िहाराषटर िडळ मसगापरनी काय हदल िला ह कस साग रोडकया शबदात तमहाला

इतक छान मित ितरतणी इतकी छान कपनी हदवस िहहन वरष जाती बघता बघता उडनी

खप साऱया activities चाल असतात

जया िनाला ताज आणण positive ठवतात

िरन ऋतगध शबदगध हयाचया तर नावातच सगीत ह सगळ मिळन करतात िाझ आयषटय रगीत

िहाराषटर िडळ नावाच कटब िोठठ छान

लहानावर करतो आमही परि आणण िोठयाना दतो िान

िडळाची कायाकाररणी झटत असत अहोरात रकलयाचा लवलशही नसतो तयाचया चहऱयावर िात

सण उतसव सगळ साजर करतो जोरात नवीन यणाऱयाना कायि िदतीचा हात

सतत चाल असत चषटटा िसकरी

आणण whatsapp वरची ती िसत शरो-शायरी

रफोटो शअर करायची तर अहो कवढी ती घाई काि सगळी तशीच राहहली अन ननघन गली बाई

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 13

धिाल आणण िसती चाल असत वारवार तवढयात भागवत वाचन सिजावत जीवनाच सार

एनजॉय करतो आमही long walks

आणण तयाचया जोडीला िरन च talks

एक धदी आह ही कधी न सपणारी रोज नवया हदवसाची वाट पाहायला लावणारी

कठही जायच महटल की होतो उतसाहाचा सचार

कारण खाण वपण िसतीबरोबर तयात जञानाचही भाडार

एककाळी होिमसक वाटायच वारवार पण आता वाटत इरच आह िाझा िोठठा पररवार

चचता काळजी एकटपणा हयाना दऊन रफाटा

रोज आमही शोधतो नवया पाऊल वाटा

िनाला खप आनद होतोय आणण मिळतीय ख़शी करताना ह सवा वयकत गढीपाडवयाचया हदवशी

जयाचया िळ जोपासली गली िाझया िधली तरणी

अशा िहाराषटर िडळ मसगापरच आमही सगळ ऋणीhellip आमही सगळ ऋणी

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 14

आशचा कलवतात

वपरय वाचकहो या लखात आपलया सवाचया लाडकया अशा आशचा कलवतात िाडणयाचा परयतन कला आह आशा महटलयावर िाझया डोळयासिोर एक अवखळ ओढाळ िलगी यत हसरा चहरा डोळ सतत कशाचा तरी वध घणार जीवनातील सवा चागलया गोषटटीवर शरदधा असणारी आणण किालीची ननरागस आशा ही िानसकनया आह कोणाची महणन काय ववचारता अहो आशच वडील महणज आपल िनच महणज आशा ही िानस+कनया झाली की नाही ही आशा राहत एका टोलजग वाडयात कधी ती हदयाचया िाजघरात बसत तर कधी िाडीवर जाऊन डोळरपी णखडकयातन डोकावत राहत तर कधी परसदारचया ववहहरीत आपल परनततरबब ndash ननराशला ndash नयाहाळत बसत हहचया घरात कधी जळिट कचरा पडलला हदसणारच नाही िळी आशच वडील आपलया सवा िलावर रफार िाया करतात तयातलया तयात आशवर तर रफारच नतच कोडकौतक परवतात नतचयासाठी छान खाऊ आणतात आशा रसणार नाही याची परपर काळजी घतात बर का आशचया नाचऱया सवभावाला ओळखन असणारी आणण वारवार नतला अटकाव करणारी एक वयकती आह घरात ती आह आशची आई नतच नाव ियाादा आशा आपलया आईला रफार मभत घराबाहरन वरातीचा छान गलका कानी पडताच आशा कपणाबाहर पळायला बघत पण आईची हाक यतच नतचया कानी ldquoआश कठ ननघालीस उडारायला चल हो घरातrdquo की आशा तरबचारी हहरिसली होउन कपणाबाहर पडणार पाऊल िाग घत आशला एक िोठी बहीण आह नतच नाव आह अमभलारषा ही अमभलारषा रफार सखवादी (materialistic) आह आशला िळात साऱयाचीच हौस पण लोभ असा कशाचा नाही अमभलारषा िात या जगाला रफार ओळखन आह वयवहारी परि कस कराव ह नतचयाकडन मशकाव आशचया घरात कधी कधी शजारची एक िलगी खळायला यत आशा नतला तरबचकन असत नतच नाव आह तषटणा ती घरात आली की सया अचधकच परखर झालयासारखा वाटतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 15

अगणातील झाडदखील पान हलवायची सोडन सतबध उभी राहतात घराचा िारा अिळ तापतो या तषटणला लपाछपी खळताना सवतःकड राजय घयायची रफार हौस आह आशा आणण तषटणचा लपाछपीचा खळ िोठा बघणयासारखा असतो आशादखील आईचा ndash ियाादचा ndash डोळा चकवन कपणाचया आडोशाला जाऊन दडत कधी कधी तषटणा घराचया सादीकोपऱयातलया अलिाऱया घडवचया धडाळायला लागत तवहा तर बाबाना पण िाहहती नसललया गोषटटी सापडायला लागतात तषटणा आशचया काकाना असजबात आवडत नाही आशचया काकाच नाव आह सयि तषटणा घरात आली र आली की त कोट टोपी चढवन तडक बाहर पडतात आशला एक लहान भाऊ आह तयाच नाव आह ववशवास आशा आणण ववशवासाच अगदी अतट नात आह आशा रसली की ववशवासलाही जवण गोड लागत नाही खो-खोचया खळातदखील सवपना पररि आशला खो दणार आशा ववशवासाला ववशवास िग कषितला आणण कषिता कायााला जावन ldquoआउटrdquo करणार ह अगदी ठरलल बर का अर हो सवपना आशची िोठी बहीण आणण कषिता ववशवासचया पाठची बहीण ह सागायच राहहलच आणण काया ह घरातल शडरफळ आपल नाव सारा करणयाइतक लहरी आह त कायााच एकदा सखरप िागी लागल की घरातील सवाचा जीव भाडयात पडतो आशचा गोतावळा अजन खप िोठा आह नतची दरची आतया शरदधा िावशी िाया दरच काका सनिान याची ओळख पनहा कवहा तरी असो आशचया कलवताताची ही साठा उतराची कहाणी पाचा उतरी इरच सपणा करतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 16

एक कोड

अशी कोणती गोषटट आह की सजचया बधनात असता िाणस धाव शकतो आणण सजचयापासन िकत झालयावर तो जागचया जागी राबतो उतर आह आशा - Hope आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत जनि आणण ितय या दोन टोकात ववसतारलल िाणसाच आयषटय पढ पढ सरकत असत त आशा या एका गोषटटीवर जनिापासन अतापयत या आशन तयाला लपटलल असत आज अधार असला तरी उदया उजाडणार आह सतत उदयाची आशा अगदी आपलया जनिापासन हा खळ सर होतो आपलयाववरषयी कोणाला तरी आशा आणण नतर पढ कोणाववरषयी तरी आपलयाला आशा आपलया पवाजानी िनषटयजनिाची कालपननक ववभागणी चार आशरिात कली आह आज आशरिवयवसरा नसली तरी बालय तारणय वधदतव अस टपप आहतच लहान वयात रफारस पयााय नसतात बधदी ववचार आणण अनभव याचया ियाादा असतात पण तारणयाचा काळ महणज वसत ऋत नवी सवपन पाहणयाचा तयािाग धावणयाचा काळ मशकषण नोकरी वयवसाय ससार या िहतवाचया गोषटटी ज काल घडल नाही त आज घडल ज आज घडल नाही त उदया नककी घडल असा आशावाद या हदवसात असतो ो आशा नावाची उजाा आपलयात ठासन भरलली असत आणण गाडी जोरात धावत असत कवचचत ननराशा वायाला आली तरी तातपरती रफकत आपलयासाठीच नाही तर पढचया वपढीसाठीसदधा सवपन पाहहल जात िला नाही जिल तर िाझी िल करन दाखवतील अशा आशवर तो हात पाय िारत रहातो हळहळ सवा पाश तोडणयाचा टपपा तो आता वधदतवात आलला असतो ननवती तर जाऊ दया उलट जीवनाकड पर-वती होऊ लागत हातातन ज ननसटन चालल आह त पकडणयाची धडपड सर होत नव शोध लागतील वयाधीवर धरषध सापडल अशी नवी आशा ननिााण होत

अडग गमलत पमलत िडि दशनववहीन जात तणडि वधदो यानत गहीतवा दणडि

तदावप न िञचनत आशा वपणडि

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 17

िनषटयजीवन सािानयपण अस असल तरी आशा नािक बडी आपलयाभोवती हवीच तरच जगणयात िजा आह पढ पढ धावायला गाजर हवच पाणयाला जीवन महणतात या दोनहीला गती हवीच पाणी वहात राहहल तर नदी होईल साठन राहहल तर डबक होईल जीवनही गनतिान हव यासाठी आशा सजवत हवी सजर आशा आह तर ननराशा आहच कारण िानवी जीवनच वदतात अडकलल आह शारीररक वयाधी पशाची चणचण अपयश आपतषटटाचा ववरह अशा आघातानी ननयती आपलयाला खाली रटत असतो पण खाली पडलला रबरी चड जसा उसळी घऊन परत परत वर यतो तस आपल आयषटय असाव वरन रफकललया चचखलाचया गोळयासारख नसाव आशा आणण अपकषा वरवर सारखच वाटणार दोन शबद एकीला जवळ करावी तर दसरीला लाबच ठवावी अवाजवी अवासतव अपकषा तर नकोच आपलया कवतीनसार झपल अशीच उडी हवी Hope is fuel It makes us move forward and it amplifies our best work But expectation is the killer of joy the shortest route to disappointment When we expect that something will happen we cant help but be let down Positive thinking Be optimistic वगर शबद आपण ऐकतो पण सकारातिक ववचार आपलयाही अनक सण सिारभात धामिाक उतसवात साचगतल आहत वाढहदवसाला आपण िणबतीचया जयोती ववझवत नाही तर जयोती उजळवतो जातोrsquo न महणता यतो महणतो ो तिसो िा जयोनतगािय ितयोिाा अित गिय अशी पराराना करतो जी ससकती आपलयाला आशावाद मशकवत तीच ससकती किाणयवाचधकारसत िा रफलरष कदाचन असा ननषटकाि किायोगही सागत रोडकयात काय तर आयषटयाचा िागा चालताना आशची मशदोरी सप नय पण अपकषाच ओझही होऊ नय

हिागी भोपटकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 18

णहदोळा

हदल ह छोटासा छोटीसी आशाhellip काश ह सिधर गीत सतय असत तर िन खरच करकती छोट शरीरात शोधनही कठच न सापडणार पण तयात आशा िात अनत आकाशाएवढया आशा पणा झाली तर कषणात िन आकाशाला गवसणी घालत पण अपणा राहहली तर नराशयाचया गतत जात िाणसाच आयषटय आशा-ननराशचया हहदोळयावर अस झलत असत िल जनिाला यत तवहा तयाचया िनात ननराशा हया भावनचा लवलशही नसतो जनिलया जनिलया आिोश करन आपलया आगिनाची वाताा दणार छोट िल नसचगाक जगणयासाठी आवशयक तया सवा गोषटटी ननसगाननयिानसार मशकतच जात उभ रहायला अरवा चालायला मशकताना िल सारख पडत पण महणन िी आता चालणारच नाही अस महणणार िल पाहहलय का कणी जनितः आधळ पागळ िलसदधा हसर आणण शकय त सार मशकणयासाठी धडपडणारच असत हया वरन ह उघड हदसत की आशा हीच नसचगाक भावना असन ननराशा ही ननसगाननमिात भावना नवहच जगणयाची ददामय इचछा नवीन काही मशकणयाची धडपड हीच िाणसाची खरी ओळख आह कषणणक पराभवान खचन न जाता पनहा यशासाठी परयतनशील वहायच हीच नसचगाक परवती आह काही हदवसापवी वतािानपतात एक बातिी वाचली भारतात दर दहातील एक वयकती नराशय अनभवत आह तयानतर facebook वर िानसोपचार आठवडयाननमित नहिीपरिाण खडीभर posts ही आलया त सवा वाचन पररि धकका बसला व खप वाईटही वाटल आशवरच जग चालत अस आपण िानतो जगातील १० जनता जर नराशयगरसत असल तर काय होणार जगाचhellip ननराशची भावना जर नसचगाक जनित असणारी भावना नाही तर ही आपलया आयषटयात का आणण कधी परवश करत काही परिाणात अशया वयकती िदिधील अनाकलनीय रासायननक बदलािळ नराशयगरसत होत असतीलही पण िला वाटत बहताशी अपकषा आणण उपकषा याचया गतयािळ ननराशा आयषटयात हळच परवश करत आयषटयाकडन सिाजाकडन नातवाईक - मितिडळीकडन असणा-या अगणणत अपकषा आणण कधी ददवान वायाला यणारी उपकषा ह ननराशच िळ आह साधारण सिजायला लागायचया वयापासन िलाना आईवडडलाचया अपकषाचा सािना करावा लागतो मलगभदाचा ववरषय नजरआड कला तरी िाझा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 6

महाराषर मडळ णसगापर - वाताष

गढी पाडवा

िहाराषटर िडळ मसगापरन २२ िाचा २०१५ रोजी सालाबादपरिाण नववरषााची सरवात गढी पाडवा सिारभान कली नवीन कायाकाररणीची ओळख जानवारीिध झाललया िीडा-सपधाच पाररतोवरषक ववतरण ह तर तयात झालच पण नहिीपरिाण नववववाहहत दामपतयाचया हसत गढीच पजनही झाल तयानतर झाललया सासकनतक कायाििानी सिारभाची रगत वाढवली िहाराषटर िडळ ह कस सभासदाच एक िोठ कटबच बनत आणण तयाच छोट छोट सवा उपिि कस हळ हळ सवाचया आयषटयाच अववभाजय भाग बनतात ह तयाचया कववततन शरीिती असरकर यानी अचकपण िाडत सवाचया हदयाचा ठाव घतला िराठी कलावर आणण गाणयावर आधाररत काही सदर

नतयपरकार सभासदानी सादर कल lsquoभारतीय राजयrsquo या ववरषयावर लहानगयानी तसच काही कटबानी एकतरतत ववववध वशभरषा सादर कलया जोडपयाच उखाण परशन-िजरषचा कायािि आणण िडळाचया दविामसक lsquoऋतगधrsquo च परकाशन ह ही या कायाििाच वमशषटय होत

शरीखड-परीच जवण कडननबाचया पानाची रढीनसार कलली चटणी आणण ववचधवत उभारलली गढी यािळ आलल १५० सभासद तपत होऊन परत गल यात शका नाही

भारतीय नववरतदिन

दरवरषी HEB (Hindu Endowment Board) आणण LISHA (Little India Shopkeepers amp

Heritage Association) हयाचयातरफ भारतीय नववरषाहदनाच आयोजन िसतरफा सटरचया सिोर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 7

सरगन रसतयावर कल जात भारताचया ववववध परातािधय नववरषा कशापरकार साजर कल जात हयाचा दखावा हया परसगी सादर कला जातो हया वरषीही िहाराषटर िडळ मसगापरला या कायाििात सहभागी होणयासाठी आितरतत करणयात आल होत मसधी पजाबी गजरारी िलयाळी िारवाडी इतयादी मिळन १४ भारतीय िडळ हयात सहभागी होतात परतयक पराताचा एक सण-उतसवाचा दखावा हया हठकाणी उभा करतात एका सासकनतक कायाििाचही आयोजन करणयात यत तयािधय िहाराषटर िडळाचया सभासदानी होळी नतय सादर कल िहाराषटर िडळ मसगापरन हया वरषी गणशोतसव हया सकलपनवर आधाररत दखावा सादर कला ह परदशान सवाना पहाणयासाठी २४ एवपरल त ३० एवपरल या काळात उपलबध होत या कायाििासाठी परिख पाहण महणन Khaw Boon Wan (Minister for National Development) उपससरत होत

उतसव SG 50

मसगापरला सवाततरय मिळन ५० वरष झाली तया ननमितान या वरषाभरात अनक कायाििाच आयोजन करणयात आल आह HEB (Hindu endowment board) आणण LISHA (Little India Shopkeepers amp Heritage Association) तरफ उतसव SG 50 च आयोजन करणयात आल २ ि रोजी रस कोसा रसतयावर ही एक भवय शोभायाता होती िहाराषटर िडळ मसगापरबरोबर इतरही भारतीय िडळ यात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 8

सहभागी झाली या कायाििासाठी Guest of Honour HE Tony Tan Keng Yam President Republic of Singapore होत तर परिख पाहण Mr Tharman Shanmugaratnam

(Deputy Prime Minister and Minister for Finance) उपससरत होत

नऊवारी साडी पठणी परकर पोलक इतयाहदिधय नटललया ससतया-िली रफट बाधलल शभर कताा पररधान कलल तरण बाल मशवाजी लोकिानय हटळक वासदव याचया वशातील लहान िल या सवानी सादर कलल जोरकस लझीि नतय उभा कलला वारकरी सापरदायhellip सवाच दखण िहाराषटर िडळाचया या नतय सादरीकरणात एकण ५० चया वर सभासद कलाकार सहभागी झाल सवानी आपली शननवार-रवववारची सटी ववसरन खप िहनत घऊन सादर कलल ह नतय अराातच सवाचया पसतीची पावती घऊन गल

सजानशील लखन कायाशाळा दरवरषी जशी िहाराषटर िडळ मसगापरची नवी कायाकाररणी कायारत होत तशीच िहाराषटर िडळ मसगापरच दविामसक ऋतगधचीही नवी समिती कायारत होत नवीन कलपना यतात राबवलया जातात ऋतगधसाठी साहहतय मिळवणयासाठी खप खटपट करावी लागत अशी िावळतया सपादकानी िाहहती हदली िग हयासाठी कोणत उपाय करावत हयावर ऋतगधच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 9

नव सपादक ननतीन िोर यानी सचवल की एक सजानशील लखनाची कायाशाळा घतली तर लोक मलहहत होतील सवाानीच ही कलपना उचलन धरली आणण १८ एवपरल २०१५ रोजी रलीस टॉवर यर सकाळी १०३० त १२३० कायाशाळच आयोजन करणयात आल आधी करकती परनतसाद मिळल हया अशापरकारचया उपििाला अस महणता महणता भरपर परनतसाद मिळाला एकण २६ लखक वाचक यात सहभागी झाल सवा पररि ननतीन हयानी मलहहताना कोणतया गोषटटी कोणत ननयि लकषात ठवायला हवत त काही उदाहरणासहहत सिजावन हदल िग सवा उपससरताची ५ गटात ववभागणी करन परतयकी एका सललागारान तयाचयाकडन लखन करन घऊन त अचधक चागल कस करता यईल त सचवल सपादक ननतीन िोर याचयाबरोबर जई चचतळ वदा हटळक कौसतभ पटवधान आणण ननरजन नगरकर यानी सललागाराची भमिका उति बजावली हा पहहलाच परयतन सवाना आवडन गला आणण अशापरकारची कायाशाळा वरचवर घयावी अशी उपससरतानी िागणी कली

रकतदान मशबीर गली एक दोन वरषा िहाराषटर िडळानही एखाद सिाजोपयोगी काि कराव अस कायाकाररणीला वाटत होत िग काय कराव अशा चचतन एखाद रकतदान मशबीर घयाव ही कलपना सगळयाना िानय झाली अस महणतात की रकतदानासारख िहापणय नाही तयािळ एखादयाचा जीव वाच शकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 10

५ एवपरल २०१५ रोजी सकाळी ९ त दपारी ३ या वळत मसध हाउस यर रकतदान मशतरबराच आयोजन कल गल मसधी गजरारी िारवाडी असोमसएशन आणण अबर आणण Mountbatten कमयननटी सटर याचयासह िहाराषटर िडळ मसगापरन या मशतरबराच आयोजन कल

एकला चालो र आपलयाला नककी आठवत असल की गलया वरषी नोवहबरिधय आठ साहसी तरण ४१ हदवसात सहा दशाचया सीिा आणण १०००० करकिीचा पलला िोटारसायकलीवरन पार करन मसगापरात आल होत आणण आपण तयाना भटलो होतो याचयासारखच एक साहसी सायकलसवार ठाणयाच शरी राजश खाडकर िबई त नयझीलड हा परवास करीत आहत तयाचया ldquoएकला चालो रhelliprdquo िोहहित त पयाावरण ववरषयक खासकरन गलोबल वॉमिग सबधी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 11

िाहहती लोकाना दत आहत २७ त ३० एवपरल या काळात त मसगापर िधय असताना ििमस न २९ एवपरल या हदवशी तयाचयाबरोबर अनौपचाररक गपपाचा कायािि आयोसजत कला होता उतसाही िडळीनी या छोटखानी कायाििाला परनतसाद हदला

आगािी कायािि

ि - Tampines CC भारतीय नववरषा सोहळा

जन - ऑडीट

जल ndash सहल आजीव सभासद सभा

- राजशरी लल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 12

महाराषर मडळ णसगापर

िहाराषटर िडळ मसगापरनी काय हदल िला ह कस साग रोडकया शबदात तमहाला

इतक छान मित ितरतणी इतकी छान कपनी हदवस िहहन वरष जाती बघता बघता उडनी

खप साऱया activities चाल असतात

जया िनाला ताज आणण positive ठवतात

िरन ऋतगध शबदगध हयाचया तर नावातच सगीत ह सगळ मिळन करतात िाझ आयषटय रगीत

िहाराषटर िडळ नावाच कटब िोठठ छान

लहानावर करतो आमही परि आणण िोठयाना दतो िान

िडळाची कायाकाररणी झटत असत अहोरात रकलयाचा लवलशही नसतो तयाचया चहऱयावर िात

सण उतसव सगळ साजर करतो जोरात नवीन यणाऱयाना कायि िदतीचा हात

सतत चाल असत चषटटा िसकरी

आणण whatsapp वरची ती िसत शरो-शायरी

रफोटो शअर करायची तर अहो कवढी ती घाई काि सगळी तशीच राहहली अन ननघन गली बाई

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 13

धिाल आणण िसती चाल असत वारवार तवढयात भागवत वाचन सिजावत जीवनाच सार

एनजॉय करतो आमही long walks

आणण तयाचया जोडीला िरन च talks

एक धदी आह ही कधी न सपणारी रोज नवया हदवसाची वाट पाहायला लावणारी

कठही जायच महटल की होतो उतसाहाचा सचार

कारण खाण वपण िसतीबरोबर तयात जञानाचही भाडार

एककाळी होिमसक वाटायच वारवार पण आता वाटत इरच आह िाझा िोठठा पररवार

चचता काळजी एकटपणा हयाना दऊन रफाटा

रोज आमही शोधतो नवया पाऊल वाटा

िनाला खप आनद होतोय आणण मिळतीय ख़शी करताना ह सवा वयकत गढीपाडवयाचया हदवशी

जयाचया िळ जोपासली गली िाझया िधली तरणी

अशा िहाराषटर िडळ मसगापरच आमही सगळ ऋणीhellip आमही सगळ ऋणी

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 14

आशचा कलवतात

वपरय वाचकहो या लखात आपलया सवाचया लाडकया अशा आशचा कलवतात िाडणयाचा परयतन कला आह आशा महटलयावर िाझया डोळयासिोर एक अवखळ ओढाळ िलगी यत हसरा चहरा डोळ सतत कशाचा तरी वध घणार जीवनातील सवा चागलया गोषटटीवर शरदधा असणारी आणण किालीची ननरागस आशा ही िानसकनया आह कोणाची महणन काय ववचारता अहो आशच वडील महणज आपल िनच महणज आशा ही िानस+कनया झाली की नाही ही आशा राहत एका टोलजग वाडयात कधी ती हदयाचया िाजघरात बसत तर कधी िाडीवर जाऊन डोळरपी णखडकयातन डोकावत राहत तर कधी परसदारचया ववहहरीत आपल परनततरबब ndash ननराशला ndash नयाहाळत बसत हहचया घरात कधी जळिट कचरा पडलला हदसणारच नाही िळी आशच वडील आपलया सवा िलावर रफार िाया करतात तयातलया तयात आशवर तर रफारच नतच कोडकौतक परवतात नतचयासाठी छान खाऊ आणतात आशा रसणार नाही याची परपर काळजी घतात बर का आशचया नाचऱया सवभावाला ओळखन असणारी आणण वारवार नतला अटकाव करणारी एक वयकती आह घरात ती आह आशची आई नतच नाव ियाादा आशा आपलया आईला रफार मभत घराबाहरन वरातीचा छान गलका कानी पडताच आशा कपणाबाहर पळायला बघत पण आईची हाक यतच नतचया कानी ldquoआश कठ ननघालीस उडारायला चल हो घरातrdquo की आशा तरबचारी हहरिसली होउन कपणाबाहर पडणार पाऊल िाग घत आशला एक िोठी बहीण आह नतच नाव आह अमभलारषा ही अमभलारषा रफार सखवादी (materialistic) आह आशला िळात साऱयाचीच हौस पण लोभ असा कशाचा नाही अमभलारषा िात या जगाला रफार ओळखन आह वयवहारी परि कस कराव ह नतचयाकडन मशकाव आशचया घरात कधी कधी शजारची एक िलगी खळायला यत आशा नतला तरबचकन असत नतच नाव आह तषटणा ती घरात आली की सया अचधकच परखर झालयासारखा वाटतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 15

अगणातील झाडदखील पान हलवायची सोडन सतबध उभी राहतात घराचा िारा अिळ तापतो या तषटणला लपाछपी खळताना सवतःकड राजय घयायची रफार हौस आह आशा आणण तषटणचा लपाछपीचा खळ िोठा बघणयासारखा असतो आशादखील आईचा ndash ियाादचा ndash डोळा चकवन कपणाचया आडोशाला जाऊन दडत कधी कधी तषटणा घराचया सादीकोपऱयातलया अलिाऱया घडवचया धडाळायला लागत तवहा तर बाबाना पण िाहहती नसललया गोषटटी सापडायला लागतात तषटणा आशचया काकाना असजबात आवडत नाही आशचया काकाच नाव आह सयि तषटणा घरात आली र आली की त कोट टोपी चढवन तडक बाहर पडतात आशला एक लहान भाऊ आह तयाच नाव आह ववशवास आशा आणण ववशवासाच अगदी अतट नात आह आशा रसली की ववशवासलाही जवण गोड लागत नाही खो-खोचया खळातदखील सवपना पररि आशला खो दणार आशा ववशवासाला ववशवास िग कषितला आणण कषिता कायााला जावन ldquoआउटrdquo करणार ह अगदी ठरलल बर का अर हो सवपना आशची िोठी बहीण आणण कषिता ववशवासचया पाठची बहीण ह सागायच राहहलच आणण काया ह घरातल शडरफळ आपल नाव सारा करणयाइतक लहरी आह त कायााच एकदा सखरप िागी लागल की घरातील सवाचा जीव भाडयात पडतो आशचा गोतावळा अजन खप िोठा आह नतची दरची आतया शरदधा िावशी िाया दरच काका सनिान याची ओळख पनहा कवहा तरी असो आशचया कलवताताची ही साठा उतराची कहाणी पाचा उतरी इरच सपणा करतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 16

एक कोड

अशी कोणती गोषटट आह की सजचया बधनात असता िाणस धाव शकतो आणण सजचयापासन िकत झालयावर तो जागचया जागी राबतो उतर आह आशा - Hope आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत जनि आणण ितय या दोन टोकात ववसतारलल िाणसाच आयषटय पढ पढ सरकत असत त आशा या एका गोषटटीवर जनिापासन अतापयत या आशन तयाला लपटलल असत आज अधार असला तरी उदया उजाडणार आह सतत उदयाची आशा अगदी आपलया जनिापासन हा खळ सर होतो आपलयाववरषयी कोणाला तरी आशा आणण नतर पढ कोणाववरषयी तरी आपलयाला आशा आपलया पवाजानी िनषटयजनिाची कालपननक ववभागणी चार आशरिात कली आह आज आशरिवयवसरा नसली तरी बालय तारणय वधदतव अस टपप आहतच लहान वयात रफारस पयााय नसतात बधदी ववचार आणण अनभव याचया ियाादा असतात पण तारणयाचा काळ महणज वसत ऋत नवी सवपन पाहणयाचा तयािाग धावणयाचा काळ मशकषण नोकरी वयवसाय ससार या िहतवाचया गोषटटी ज काल घडल नाही त आज घडल ज आज घडल नाही त उदया नककी घडल असा आशावाद या हदवसात असतो ो आशा नावाची उजाा आपलयात ठासन भरलली असत आणण गाडी जोरात धावत असत कवचचत ननराशा वायाला आली तरी तातपरती रफकत आपलयासाठीच नाही तर पढचया वपढीसाठीसदधा सवपन पाहहल जात िला नाही जिल तर िाझी िल करन दाखवतील अशा आशवर तो हात पाय िारत रहातो हळहळ सवा पाश तोडणयाचा टपपा तो आता वधदतवात आलला असतो ननवती तर जाऊ दया उलट जीवनाकड पर-वती होऊ लागत हातातन ज ननसटन चालल आह त पकडणयाची धडपड सर होत नव शोध लागतील वयाधीवर धरषध सापडल अशी नवी आशा ननिााण होत

अडग गमलत पमलत िडि दशनववहीन जात तणडि वधदो यानत गहीतवा दणडि

तदावप न िञचनत आशा वपणडि

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 17

िनषटयजीवन सािानयपण अस असल तरी आशा नािक बडी आपलयाभोवती हवीच तरच जगणयात िजा आह पढ पढ धावायला गाजर हवच पाणयाला जीवन महणतात या दोनहीला गती हवीच पाणी वहात राहहल तर नदी होईल साठन राहहल तर डबक होईल जीवनही गनतिान हव यासाठी आशा सजवत हवी सजर आशा आह तर ननराशा आहच कारण िानवी जीवनच वदतात अडकलल आह शारीररक वयाधी पशाची चणचण अपयश आपतषटटाचा ववरह अशा आघातानी ननयती आपलयाला खाली रटत असतो पण खाली पडलला रबरी चड जसा उसळी घऊन परत परत वर यतो तस आपल आयषटय असाव वरन रफकललया चचखलाचया गोळयासारख नसाव आशा आणण अपकषा वरवर सारखच वाटणार दोन शबद एकीला जवळ करावी तर दसरीला लाबच ठवावी अवाजवी अवासतव अपकषा तर नकोच आपलया कवतीनसार झपल अशीच उडी हवी Hope is fuel It makes us move forward and it amplifies our best work But expectation is the killer of joy the shortest route to disappointment When we expect that something will happen we cant help but be let down Positive thinking Be optimistic वगर शबद आपण ऐकतो पण सकारातिक ववचार आपलयाही अनक सण सिारभात धामिाक उतसवात साचगतल आहत वाढहदवसाला आपण िणबतीचया जयोती ववझवत नाही तर जयोती उजळवतो जातोrsquo न महणता यतो महणतो ो तिसो िा जयोनतगािय ितयोिाा अित गिय अशी पराराना करतो जी ससकती आपलयाला आशावाद मशकवत तीच ससकती किाणयवाचधकारसत िा रफलरष कदाचन असा ननषटकाि किायोगही सागत रोडकयात काय तर आयषटयाचा िागा चालताना आशची मशदोरी सप नय पण अपकषाच ओझही होऊ नय

हिागी भोपटकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 18

णहदोळा

हदल ह छोटासा छोटीसी आशाhellip काश ह सिधर गीत सतय असत तर िन खरच करकती छोट शरीरात शोधनही कठच न सापडणार पण तयात आशा िात अनत आकाशाएवढया आशा पणा झाली तर कषणात िन आकाशाला गवसणी घालत पण अपणा राहहली तर नराशयाचया गतत जात िाणसाच आयषटय आशा-ननराशचया हहदोळयावर अस झलत असत िल जनिाला यत तवहा तयाचया िनात ननराशा हया भावनचा लवलशही नसतो जनिलया जनिलया आिोश करन आपलया आगिनाची वाताा दणार छोट िल नसचगाक जगणयासाठी आवशयक तया सवा गोषटटी ननसगाननयिानसार मशकतच जात उभ रहायला अरवा चालायला मशकताना िल सारख पडत पण महणन िी आता चालणारच नाही अस महणणार िल पाहहलय का कणी जनितः आधळ पागळ िलसदधा हसर आणण शकय त सार मशकणयासाठी धडपडणारच असत हया वरन ह उघड हदसत की आशा हीच नसचगाक भावना असन ननराशा ही ननसगाननमिात भावना नवहच जगणयाची ददामय इचछा नवीन काही मशकणयाची धडपड हीच िाणसाची खरी ओळख आह कषणणक पराभवान खचन न जाता पनहा यशासाठी परयतनशील वहायच हीच नसचगाक परवती आह काही हदवसापवी वतािानपतात एक बातिी वाचली भारतात दर दहातील एक वयकती नराशय अनभवत आह तयानतर facebook वर िानसोपचार आठवडयाननमित नहिीपरिाण खडीभर posts ही आलया त सवा वाचन पररि धकका बसला व खप वाईटही वाटल आशवरच जग चालत अस आपण िानतो जगातील १० जनता जर नराशयगरसत असल तर काय होणार जगाचhellip ननराशची भावना जर नसचगाक जनित असणारी भावना नाही तर ही आपलया आयषटयात का आणण कधी परवश करत काही परिाणात अशया वयकती िदिधील अनाकलनीय रासायननक बदलािळ नराशयगरसत होत असतीलही पण िला वाटत बहताशी अपकषा आणण उपकषा याचया गतयािळ ननराशा आयषटयात हळच परवश करत आयषटयाकडन सिाजाकडन नातवाईक - मितिडळीकडन असणा-या अगणणत अपकषा आणण कधी ददवान वायाला यणारी उपकषा ह ननराशच िळ आह साधारण सिजायला लागायचया वयापासन िलाना आईवडडलाचया अपकषाचा सािना करावा लागतो मलगभदाचा ववरषय नजरआड कला तरी िाझा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 7

सरगन रसतयावर कल जात भारताचया ववववध परातािधय नववरषा कशापरकार साजर कल जात हयाचा दखावा हया परसगी सादर कला जातो हया वरषीही िहाराषटर िडळ मसगापरला या कायाििात सहभागी होणयासाठी आितरतत करणयात आल होत मसधी पजाबी गजरारी िलयाळी िारवाडी इतयादी मिळन १४ भारतीय िडळ हयात सहभागी होतात परतयक पराताचा एक सण-उतसवाचा दखावा हया हठकाणी उभा करतात एका सासकनतक कायाििाचही आयोजन करणयात यत तयािधय िहाराषटर िडळाचया सभासदानी होळी नतय सादर कल िहाराषटर िडळ मसगापरन हया वरषी गणशोतसव हया सकलपनवर आधाररत दखावा सादर कला ह परदशान सवाना पहाणयासाठी २४ एवपरल त ३० एवपरल या काळात उपलबध होत या कायाििासाठी परिख पाहण महणन Khaw Boon Wan (Minister for National Development) उपससरत होत

उतसव SG 50

मसगापरला सवाततरय मिळन ५० वरष झाली तया ननमितान या वरषाभरात अनक कायाििाच आयोजन करणयात आल आह HEB (Hindu endowment board) आणण LISHA (Little India Shopkeepers amp Heritage Association) तरफ उतसव SG 50 च आयोजन करणयात आल २ ि रोजी रस कोसा रसतयावर ही एक भवय शोभायाता होती िहाराषटर िडळ मसगापरबरोबर इतरही भारतीय िडळ यात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 8

सहभागी झाली या कायाििासाठी Guest of Honour HE Tony Tan Keng Yam President Republic of Singapore होत तर परिख पाहण Mr Tharman Shanmugaratnam

(Deputy Prime Minister and Minister for Finance) उपससरत होत

नऊवारी साडी पठणी परकर पोलक इतयाहदिधय नटललया ससतया-िली रफट बाधलल शभर कताा पररधान कलल तरण बाल मशवाजी लोकिानय हटळक वासदव याचया वशातील लहान िल या सवानी सादर कलल जोरकस लझीि नतय उभा कलला वारकरी सापरदायhellip सवाच दखण िहाराषटर िडळाचया या नतय सादरीकरणात एकण ५० चया वर सभासद कलाकार सहभागी झाल सवानी आपली शननवार-रवववारची सटी ववसरन खप िहनत घऊन सादर कलल ह नतय अराातच सवाचया पसतीची पावती घऊन गल

सजानशील लखन कायाशाळा दरवरषी जशी िहाराषटर िडळ मसगापरची नवी कायाकाररणी कायारत होत तशीच िहाराषटर िडळ मसगापरच दविामसक ऋतगधचीही नवी समिती कायारत होत नवीन कलपना यतात राबवलया जातात ऋतगधसाठी साहहतय मिळवणयासाठी खप खटपट करावी लागत अशी िावळतया सपादकानी िाहहती हदली िग हयासाठी कोणत उपाय करावत हयावर ऋतगधच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 9

नव सपादक ननतीन िोर यानी सचवल की एक सजानशील लखनाची कायाशाळा घतली तर लोक मलहहत होतील सवाानीच ही कलपना उचलन धरली आणण १८ एवपरल २०१५ रोजी रलीस टॉवर यर सकाळी १०३० त १२३० कायाशाळच आयोजन करणयात आल आधी करकती परनतसाद मिळल हया अशापरकारचया उपििाला अस महणता महणता भरपर परनतसाद मिळाला एकण २६ लखक वाचक यात सहभागी झाल सवा पररि ननतीन हयानी मलहहताना कोणतया गोषटटी कोणत ननयि लकषात ठवायला हवत त काही उदाहरणासहहत सिजावन हदल िग सवा उपससरताची ५ गटात ववभागणी करन परतयकी एका सललागारान तयाचयाकडन लखन करन घऊन त अचधक चागल कस करता यईल त सचवल सपादक ननतीन िोर याचयाबरोबर जई चचतळ वदा हटळक कौसतभ पटवधान आणण ननरजन नगरकर यानी सललागाराची भमिका उति बजावली हा पहहलाच परयतन सवाना आवडन गला आणण अशापरकारची कायाशाळा वरचवर घयावी अशी उपससरतानी िागणी कली

रकतदान मशबीर गली एक दोन वरषा िहाराषटर िडळानही एखाद सिाजोपयोगी काि कराव अस कायाकाररणीला वाटत होत िग काय कराव अशा चचतन एखाद रकतदान मशबीर घयाव ही कलपना सगळयाना िानय झाली अस महणतात की रकतदानासारख िहापणय नाही तयािळ एखादयाचा जीव वाच शकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 10

५ एवपरल २०१५ रोजी सकाळी ९ त दपारी ३ या वळत मसध हाउस यर रकतदान मशतरबराच आयोजन कल गल मसधी गजरारी िारवाडी असोमसएशन आणण अबर आणण Mountbatten कमयननटी सटर याचयासह िहाराषटर िडळ मसगापरन या मशतरबराच आयोजन कल

एकला चालो र आपलयाला नककी आठवत असल की गलया वरषी नोवहबरिधय आठ साहसी तरण ४१ हदवसात सहा दशाचया सीिा आणण १०००० करकिीचा पलला िोटारसायकलीवरन पार करन मसगापरात आल होत आणण आपण तयाना भटलो होतो याचयासारखच एक साहसी सायकलसवार ठाणयाच शरी राजश खाडकर िबई त नयझीलड हा परवास करीत आहत तयाचया ldquoएकला चालो रhelliprdquo िोहहित त पयाावरण ववरषयक खासकरन गलोबल वॉमिग सबधी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 11

िाहहती लोकाना दत आहत २७ त ३० एवपरल या काळात त मसगापर िधय असताना ििमस न २९ एवपरल या हदवशी तयाचयाबरोबर अनौपचाररक गपपाचा कायािि आयोसजत कला होता उतसाही िडळीनी या छोटखानी कायाििाला परनतसाद हदला

आगािी कायािि

ि - Tampines CC भारतीय नववरषा सोहळा

जन - ऑडीट

जल ndash सहल आजीव सभासद सभा

- राजशरी लल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 12

महाराषर मडळ णसगापर

िहाराषटर िडळ मसगापरनी काय हदल िला ह कस साग रोडकया शबदात तमहाला

इतक छान मित ितरतणी इतकी छान कपनी हदवस िहहन वरष जाती बघता बघता उडनी

खप साऱया activities चाल असतात

जया िनाला ताज आणण positive ठवतात

िरन ऋतगध शबदगध हयाचया तर नावातच सगीत ह सगळ मिळन करतात िाझ आयषटय रगीत

िहाराषटर िडळ नावाच कटब िोठठ छान

लहानावर करतो आमही परि आणण िोठयाना दतो िान

िडळाची कायाकाररणी झटत असत अहोरात रकलयाचा लवलशही नसतो तयाचया चहऱयावर िात

सण उतसव सगळ साजर करतो जोरात नवीन यणाऱयाना कायि िदतीचा हात

सतत चाल असत चषटटा िसकरी

आणण whatsapp वरची ती िसत शरो-शायरी

रफोटो शअर करायची तर अहो कवढी ती घाई काि सगळी तशीच राहहली अन ननघन गली बाई

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 13

धिाल आणण िसती चाल असत वारवार तवढयात भागवत वाचन सिजावत जीवनाच सार

एनजॉय करतो आमही long walks

आणण तयाचया जोडीला िरन च talks

एक धदी आह ही कधी न सपणारी रोज नवया हदवसाची वाट पाहायला लावणारी

कठही जायच महटल की होतो उतसाहाचा सचार

कारण खाण वपण िसतीबरोबर तयात जञानाचही भाडार

एककाळी होिमसक वाटायच वारवार पण आता वाटत इरच आह िाझा िोठठा पररवार

चचता काळजी एकटपणा हयाना दऊन रफाटा

रोज आमही शोधतो नवया पाऊल वाटा

िनाला खप आनद होतोय आणण मिळतीय ख़शी करताना ह सवा वयकत गढीपाडवयाचया हदवशी

जयाचया िळ जोपासली गली िाझया िधली तरणी

अशा िहाराषटर िडळ मसगापरच आमही सगळ ऋणीhellip आमही सगळ ऋणी

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 14

आशचा कलवतात

वपरय वाचकहो या लखात आपलया सवाचया लाडकया अशा आशचा कलवतात िाडणयाचा परयतन कला आह आशा महटलयावर िाझया डोळयासिोर एक अवखळ ओढाळ िलगी यत हसरा चहरा डोळ सतत कशाचा तरी वध घणार जीवनातील सवा चागलया गोषटटीवर शरदधा असणारी आणण किालीची ननरागस आशा ही िानसकनया आह कोणाची महणन काय ववचारता अहो आशच वडील महणज आपल िनच महणज आशा ही िानस+कनया झाली की नाही ही आशा राहत एका टोलजग वाडयात कधी ती हदयाचया िाजघरात बसत तर कधी िाडीवर जाऊन डोळरपी णखडकयातन डोकावत राहत तर कधी परसदारचया ववहहरीत आपल परनततरबब ndash ननराशला ndash नयाहाळत बसत हहचया घरात कधी जळिट कचरा पडलला हदसणारच नाही िळी आशच वडील आपलया सवा िलावर रफार िाया करतात तयातलया तयात आशवर तर रफारच नतच कोडकौतक परवतात नतचयासाठी छान खाऊ आणतात आशा रसणार नाही याची परपर काळजी घतात बर का आशचया नाचऱया सवभावाला ओळखन असणारी आणण वारवार नतला अटकाव करणारी एक वयकती आह घरात ती आह आशची आई नतच नाव ियाादा आशा आपलया आईला रफार मभत घराबाहरन वरातीचा छान गलका कानी पडताच आशा कपणाबाहर पळायला बघत पण आईची हाक यतच नतचया कानी ldquoआश कठ ननघालीस उडारायला चल हो घरातrdquo की आशा तरबचारी हहरिसली होउन कपणाबाहर पडणार पाऊल िाग घत आशला एक िोठी बहीण आह नतच नाव आह अमभलारषा ही अमभलारषा रफार सखवादी (materialistic) आह आशला िळात साऱयाचीच हौस पण लोभ असा कशाचा नाही अमभलारषा िात या जगाला रफार ओळखन आह वयवहारी परि कस कराव ह नतचयाकडन मशकाव आशचया घरात कधी कधी शजारची एक िलगी खळायला यत आशा नतला तरबचकन असत नतच नाव आह तषटणा ती घरात आली की सया अचधकच परखर झालयासारखा वाटतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 15

अगणातील झाडदखील पान हलवायची सोडन सतबध उभी राहतात घराचा िारा अिळ तापतो या तषटणला लपाछपी खळताना सवतःकड राजय घयायची रफार हौस आह आशा आणण तषटणचा लपाछपीचा खळ िोठा बघणयासारखा असतो आशादखील आईचा ndash ियाादचा ndash डोळा चकवन कपणाचया आडोशाला जाऊन दडत कधी कधी तषटणा घराचया सादीकोपऱयातलया अलिाऱया घडवचया धडाळायला लागत तवहा तर बाबाना पण िाहहती नसललया गोषटटी सापडायला लागतात तषटणा आशचया काकाना असजबात आवडत नाही आशचया काकाच नाव आह सयि तषटणा घरात आली र आली की त कोट टोपी चढवन तडक बाहर पडतात आशला एक लहान भाऊ आह तयाच नाव आह ववशवास आशा आणण ववशवासाच अगदी अतट नात आह आशा रसली की ववशवासलाही जवण गोड लागत नाही खो-खोचया खळातदखील सवपना पररि आशला खो दणार आशा ववशवासाला ववशवास िग कषितला आणण कषिता कायााला जावन ldquoआउटrdquo करणार ह अगदी ठरलल बर का अर हो सवपना आशची िोठी बहीण आणण कषिता ववशवासचया पाठची बहीण ह सागायच राहहलच आणण काया ह घरातल शडरफळ आपल नाव सारा करणयाइतक लहरी आह त कायााच एकदा सखरप िागी लागल की घरातील सवाचा जीव भाडयात पडतो आशचा गोतावळा अजन खप िोठा आह नतची दरची आतया शरदधा िावशी िाया दरच काका सनिान याची ओळख पनहा कवहा तरी असो आशचया कलवताताची ही साठा उतराची कहाणी पाचा उतरी इरच सपणा करतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 16

एक कोड

अशी कोणती गोषटट आह की सजचया बधनात असता िाणस धाव शकतो आणण सजचयापासन िकत झालयावर तो जागचया जागी राबतो उतर आह आशा - Hope आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत जनि आणण ितय या दोन टोकात ववसतारलल िाणसाच आयषटय पढ पढ सरकत असत त आशा या एका गोषटटीवर जनिापासन अतापयत या आशन तयाला लपटलल असत आज अधार असला तरी उदया उजाडणार आह सतत उदयाची आशा अगदी आपलया जनिापासन हा खळ सर होतो आपलयाववरषयी कोणाला तरी आशा आणण नतर पढ कोणाववरषयी तरी आपलयाला आशा आपलया पवाजानी िनषटयजनिाची कालपननक ववभागणी चार आशरिात कली आह आज आशरिवयवसरा नसली तरी बालय तारणय वधदतव अस टपप आहतच लहान वयात रफारस पयााय नसतात बधदी ववचार आणण अनभव याचया ियाादा असतात पण तारणयाचा काळ महणज वसत ऋत नवी सवपन पाहणयाचा तयािाग धावणयाचा काळ मशकषण नोकरी वयवसाय ससार या िहतवाचया गोषटटी ज काल घडल नाही त आज घडल ज आज घडल नाही त उदया नककी घडल असा आशावाद या हदवसात असतो ो आशा नावाची उजाा आपलयात ठासन भरलली असत आणण गाडी जोरात धावत असत कवचचत ननराशा वायाला आली तरी तातपरती रफकत आपलयासाठीच नाही तर पढचया वपढीसाठीसदधा सवपन पाहहल जात िला नाही जिल तर िाझी िल करन दाखवतील अशा आशवर तो हात पाय िारत रहातो हळहळ सवा पाश तोडणयाचा टपपा तो आता वधदतवात आलला असतो ननवती तर जाऊ दया उलट जीवनाकड पर-वती होऊ लागत हातातन ज ननसटन चालल आह त पकडणयाची धडपड सर होत नव शोध लागतील वयाधीवर धरषध सापडल अशी नवी आशा ननिााण होत

अडग गमलत पमलत िडि दशनववहीन जात तणडि वधदो यानत गहीतवा दणडि

तदावप न िञचनत आशा वपणडि

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 17

िनषटयजीवन सािानयपण अस असल तरी आशा नािक बडी आपलयाभोवती हवीच तरच जगणयात िजा आह पढ पढ धावायला गाजर हवच पाणयाला जीवन महणतात या दोनहीला गती हवीच पाणी वहात राहहल तर नदी होईल साठन राहहल तर डबक होईल जीवनही गनतिान हव यासाठी आशा सजवत हवी सजर आशा आह तर ननराशा आहच कारण िानवी जीवनच वदतात अडकलल आह शारीररक वयाधी पशाची चणचण अपयश आपतषटटाचा ववरह अशा आघातानी ननयती आपलयाला खाली रटत असतो पण खाली पडलला रबरी चड जसा उसळी घऊन परत परत वर यतो तस आपल आयषटय असाव वरन रफकललया चचखलाचया गोळयासारख नसाव आशा आणण अपकषा वरवर सारखच वाटणार दोन शबद एकीला जवळ करावी तर दसरीला लाबच ठवावी अवाजवी अवासतव अपकषा तर नकोच आपलया कवतीनसार झपल अशीच उडी हवी Hope is fuel It makes us move forward and it amplifies our best work But expectation is the killer of joy the shortest route to disappointment When we expect that something will happen we cant help but be let down Positive thinking Be optimistic वगर शबद आपण ऐकतो पण सकारातिक ववचार आपलयाही अनक सण सिारभात धामिाक उतसवात साचगतल आहत वाढहदवसाला आपण िणबतीचया जयोती ववझवत नाही तर जयोती उजळवतो जातोrsquo न महणता यतो महणतो ो तिसो िा जयोनतगािय ितयोिाा अित गिय अशी पराराना करतो जी ससकती आपलयाला आशावाद मशकवत तीच ससकती किाणयवाचधकारसत िा रफलरष कदाचन असा ननषटकाि किायोगही सागत रोडकयात काय तर आयषटयाचा िागा चालताना आशची मशदोरी सप नय पण अपकषाच ओझही होऊ नय

हिागी भोपटकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 18

णहदोळा

हदल ह छोटासा छोटीसी आशाhellip काश ह सिधर गीत सतय असत तर िन खरच करकती छोट शरीरात शोधनही कठच न सापडणार पण तयात आशा िात अनत आकाशाएवढया आशा पणा झाली तर कषणात िन आकाशाला गवसणी घालत पण अपणा राहहली तर नराशयाचया गतत जात िाणसाच आयषटय आशा-ननराशचया हहदोळयावर अस झलत असत िल जनिाला यत तवहा तयाचया िनात ननराशा हया भावनचा लवलशही नसतो जनिलया जनिलया आिोश करन आपलया आगिनाची वाताा दणार छोट िल नसचगाक जगणयासाठी आवशयक तया सवा गोषटटी ननसगाननयिानसार मशकतच जात उभ रहायला अरवा चालायला मशकताना िल सारख पडत पण महणन िी आता चालणारच नाही अस महणणार िल पाहहलय का कणी जनितः आधळ पागळ िलसदधा हसर आणण शकय त सार मशकणयासाठी धडपडणारच असत हया वरन ह उघड हदसत की आशा हीच नसचगाक भावना असन ननराशा ही ननसगाननमिात भावना नवहच जगणयाची ददामय इचछा नवीन काही मशकणयाची धडपड हीच िाणसाची खरी ओळख आह कषणणक पराभवान खचन न जाता पनहा यशासाठी परयतनशील वहायच हीच नसचगाक परवती आह काही हदवसापवी वतािानपतात एक बातिी वाचली भारतात दर दहातील एक वयकती नराशय अनभवत आह तयानतर facebook वर िानसोपचार आठवडयाननमित नहिीपरिाण खडीभर posts ही आलया त सवा वाचन पररि धकका बसला व खप वाईटही वाटल आशवरच जग चालत अस आपण िानतो जगातील १० जनता जर नराशयगरसत असल तर काय होणार जगाचhellip ननराशची भावना जर नसचगाक जनित असणारी भावना नाही तर ही आपलया आयषटयात का आणण कधी परवश करत काही परिाणात अशया वयकती िदिधील अनाकलनीय रासायननक बदलािळ नराशयगरसत होत असतीलही पण िला वाटत बहताशी अपकषा आणण उपकषा याचया गतयािळ ननराशा आयषटयात हळच परवश करत आयषटयाकडन सिाजाकडन नातवाईक - मितिडळीकडन असणा-या अगणणत अपकषा आणण कधी ददवान वायाला यणारी उपकषा ह ननराशच िळ आह साधारण सिजायला लागायचया वयापासन िलाना आईवडडलाचया अपकषाचा सािना करावा लागतो मलगभदाचा ववरषय नजरआड कला तरी िाझा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 8

सहभागी झाली या कायाििासाठी Guest of Honour HE Tony Tan Keng Yam President Republic of Singapore होत तर परिख पाहण Mr Tharman Shanmugaratnam

(Deputy Prime Minister and Minister for Finance) उपससरत होत

नऊवारी साडी पठणी परकर पोलक इतयाहदिधय नटललया ससतया-िली रफट बाधलल शभर कताा पररधान कलल तरण बाल मशवाजी लोकिानय हटळक वासदव याचया वशातील लहान िल या सवानी सादर कलल जोरकस लझीि नतय उभा कलला वारकरी सापरदायhellip सवाच दखण िहाराषटर िडळाचया या नतय सादरीकरणात एकण ५० चया वर सभासद कलाकार सहभागी झाल सवानी आपली शननवार-रवववारची सटी ववसरन खप िहनत घऊन सादर कलल ह नतय अराातच सवाचया पसतीची पावती घऊन गल

सजानशील लखन कायाशाळा दरवरषी जशी िहाराषटर िडळ मसगापरची नवी कायाकाररणी कायारत होत तशीच िहाराषटर िडळ मसगापरच दविामसक ऋतगधचीही नवी समिती कायारत होत नवीन कलपना यतात राबवलया जातात ऋतगधसाठी साहहतय मिळवणयासाठी खप खटपट करावी लागत अशी िावळतया सपादकानी िाहहती हदली िग हयासाठी कोणत उपाय करावत हयावर ऋतगधच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 9

नव सपादक ननतीन िोर यानी सचवल की एक सजानशील लखनाची कायाशाळा घतली तर लोक मलहहत होतील सवाानीच ही कलपना उचलन धरली आणण १८ एवपरल २०१५ रोजी रलीस टॉवर यर सकाळी १०३० त १२३० कायाशाळच आयोजन करणयात आल आधी करकती परनतसाद मिळल हया अशापरकारचया उपििाला अस महणता महणता भरपर परनतसाद मिळाला एकण २६ लखक वाचक यात सहभागी झाल सवा पररि ननतीन हयानी मलहहताना कोणतया गोषटटी कोणत ननयि लकषात ठवायला हवत त काही उदाहरणासहहत सिजावन हदल िग सवा उपससरताची ५ गटात ववभागणी करन परतयकी एका सललागारान तयाचयाकडन लखन करन घऊन त अचधक चागल कस करता यईल त सचवल सपादक ननतीन िोर याचयाबरोबर जई चचतळ वदा हटळक कौसतभ पटवधान आणण ननरजन नगरकर यानी सललागाराची भमिका उति बजावली हा पहहलाच परयतन सवाना आवडन गला आणण अशापरकारची कायाशाळा वरचवर घयावी अशी उपससरतानी िागणी कली

रकतदान मशबीर गली एक दोन वरषा िहाराषटर िडळानही एखाद सिाजोपयोगी काि कराव अस कायाकाररणीला वाटत होत िग काय कराव अशा चचतन एखाद रकतदान मशबीर घयाव ही कलपना सगळयाना िानय झाली अस महणतात की रकतदानासारख िहापणय नाही तयािळ एखादयाचा जीव वाच शकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 10

५ एवपरल २०१५ रोजी सकाळी ९ त दपारी ३ या वळत मसध हाउस यर रकतदान मशतरबराच आयोजन कल गल मसधी गजरारी िारवाडी असोमसएशन आणण अबर आणण Mountbatten कमयननटी सटर याचयासह िहाराषटर िडळ मसगापरन या मशतरबराच आयोजन कल

एकला चालो र आपलयाला नककी आठवत असल की गलया वरषी नोवहबरिधय आठ साहसी तरण ४१ हदवसात सहा दशाचया सीिा आणण १०००० करकिीचा पलला िोटारसायकलीवरन पार करन मसगापरात आल होत आणण आपण तयाना भटलो होतो याचयासारखच एक साहसी सायकलसवार ठाणयाच शरी राजश खाडकर िबई त नयझीलड हा परवास करीत आहत तयाचया ldquoएकला चालो रhelliprdquo िोहहित त पयाावरण ववरषयक खासकरन गलोबल वॉमिग सबधी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 11

िाहहती लोकाना दत आहत २७ त ३० एवपरल या काळात त मसगापर िधय असताना ििमस न २९ एवपरल या हदवशी तयाचयाबरोबर अनौपचाररक गपपाचा कायािि आयोसजत कला होता उतसाही िडळीनी या छोटखानी कायाििाला परनतसाद हदला

आगािी कायािि

ि - Tampines CC भारतीय नववरषा सोहळा

जन - ऑडीट

जल ndash सहल आजीव सभासद सभा

- राजशरी लल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 12

महाराषर मडळ णसगापर

िहाराषटर िडळ मसगापरनी काय हदल िला ह कस साग रोडकया शबदात तमहाला

इतक छान मित ितरतणी इतकी छान कपनी हदवस िहहन वरष जाती बघता बघता उडनी

खप साऱया activities चाल असतात

जया िनाला ताज आणण positive ठवतात

िरन ऋतगध शबदगध हयाचया तर नावातच सगीत ह सगळ मिळन करतात िाझ आयषटय रगीत

िहाराषटर िडळ नावाच कटब िोठठ छान

लहानावर करतो आमही परि आणण िोठयाना दतो िान

िडळाची कायाकाररणी झटत असत अहोरात रकलयाचा लवलशही नसतो तयाचया चहऱयावर िात

सण उतसव सगळ साजर करतो जोरात नवीन यणाऱयाना कायि िदतीचा हात

सतत चाल असत चषटटा िसकरी

आणण whatsapp वरची ती िसत शरो-शायरी

रफोटो शअर करायची तर अहो कवढी ती घाई काि सगळी तशीच राहहली अन ननघन गली बाई

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 13

धिाल आणण िसती चाल असत वारवार तवढयात भागवत वाचन सिजावत जीवनाच सार

एनजॉय करतो आमही long walks

आणण तयाचया जोडीला िरन च talks

एक धदी आह ही कधी न सपणारी रोज नवया हदवसाची वाट पाहायला लावणारी

कठही जायच महटल की होतो उतसाहाचा सचार

कारण खाण वपण िसतीबरोबर तयात जञानाचही भाडार

एककाळी होिमसक वाटायच वारवार पण आता वाटत इरच आह िाझा िोठठा पररवार

चचता काळजी एकटपणा हयाना दऊन रफाटा

रोज आमही शोधतो नवया पाऊल वाटा

िनाला खप आनद होतोय आणण मिळतीय ख़शी करताना ह सवा वयकत गढीपाडवयाचया हदवशी

जयाचया िळ जोपासली गली िाझया िधली तरणी

अशा िहाराषटर िडळ मसगापरच आमही सगळ ऋणीhellip आमही सगळ ऋणी

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 14

आशचा कलवतात

वपरय वाचकहो या लखात आपलया सवाचया लाडकया अशा आशचा कलवतात िाडणयाचा परयतन कला आह आशा महटलयावर िाझया डोळयासिोर एक अवखळ ओढाळ िलगी यत हसरा चहरा डोळ सतत कशाचा तरी वध घणार जीवनातील सवा चागलया गोषटटीवर शरदधा असणारी आणण किालीची ननरागस आशा ही िानसकनया आह कोणाची महणन काय ववचारता अहो आशच वडील महणज आपल िनच महणज आशा ही िानस+कनया झाली की नाही ही आशा राहत एका टोलजग वाडयात कधी ती हदयाचया िाजघरात बसत तर कधी िाडीवर जाऊन डोळरपी णखडकयातन डोकावत राहत तर कधी परसदारचया ववहहरीत आपल परनततरबब ndash ननराशला ndash नयाहाळत बसत हहचया घरात कधी जळिट कचरा पडलला हदसणारच नाही िळी आशच वडील आपलया सवा िलावर रफार िाया करतात तयातलया तयात आशवर तर रफारच नतच कोडकौतक परवतात नतचयासाठी छान खाऊ आणतात आशा रसणार नाही याची परपर काळजी घतात बर का आशचया नाचऱया सवभावाला ओळखन असणारी आणण वारवार नतला अटकाव करणारी एक वयकती आह घरात ती आह आशची आई नतच नाव ियाादा आशा आपलया आईला रफार मभत घराबाहरन वरातीचा छान गलका कानी पडताच आशा कपणाबाहर पळायला बघत पण आईची हाक यतच नतचया कानी ldquoआश कठ ननघालीस उडारायला चल हो घरातrdquo की आशा तरबचारी हहरिसली होउन कपणाबाहर पडणार पाऊल िाग घत आशला एक िोठी बहीण आह नतच नाव आह अमभलारषा ही अमभलारषा रफार सखवादी (materialistic) आह आशला िळात साऱयाचीच हौस पण लोभ असा कशाचा नाही अमभलारषा िात या जगाला रफार ओळखन आह वयवहारी परि कस कराव ह नतचयाकडन मशकाव आशचया घरात कधी कधी शजारची एक िलगी खळायला यत आशा नतला तरबचकन असत नतच नाव आह तषटणा ती घरात आली की सया अचधकच परखर झालयासारखा वाटतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 15

अगणातील झाडदखील पान हलवायची सोडन सतबध उभी राहतात घराचा िारा अिळ तापतो या तषटणला लपाछपी खळताना सवतःकड राजय घयायची रफार हौस आह आशा आणण तषटणचा लपाछपीचा खळ िोठा बघणयासारखा असतो आशादखील आईचा ndash ियाादचा ndash डोळा चकवन कपणाचया आडोशाला जाऊन दडत कधी कधी तषटणा घराचया सादीकोपऱयातलया अलिाऱया घडवचया धडाळायला लागत तवहा तर बाबाना पण िाहहती नसललया गोषटटी सापडायला लागतात तषटणा आशचया काकाना असजबात आवडत नाही आशचया काकाच नाव आह सयि तषटणा घरात आली र आली की त कोट टोपी चढवन तडक बाहर पडतात आशला एक लहान भाऊ आह तयाच नाव आह ववशवास आशा आणण ववशवासाच अगदी अतट नात आह आशा रसली की ववशवासलाही जवण गोड लागत नाही खो-खोचया खळातदखील सवपना पररि आशला खो दणार आशा ववशवासाला ववशवास िग कषितला आणण कषिता कायााला जावन ldquoआउटrdquo करणार ह अगदी ठरलल बर का अर हो सवपना आशची िोठी बहीण आणण कषिता ववशवासचया पाठची बहीण ह सागायच राहहलच आणण काया ह घरातल शडरफळ आपल नाव सारा करणयाइतक लहरी आह त कायााच एकदा सखरप िागी लागल की घरातील सवाचा जीव भाडयात पडतो आशचा गोतावळा अजन खप िोठा आह नतची दरची आतया शरदधा िावशी िाया दरच काका सनिान याची ओळख पनहा कवहा तरी असो आशचया कलवताताची ही साठा उतराची कहाणी पाचा उतरी इरच सपणा करतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 16

एक कोड

अशी कोणती गोषटट आह की सजचया बधनात असता िाणस धाव शकतो आणण सजचयापासन िकत झालयावर तो जागचया जागी राबतो उतर आह आशा - Hope आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत जनि आणण ितय या दोन टोकात ववसतारलल िाणसाच आयषटय पढ पढ सरकत असत त आशा या एका गोषटटीवर जनिापासन अतापयत या आशन तयाला लपटलल असत आज अधार असला तरी उदया उजाडणार आह सतत उदयाची आशा अगदी आपलया जनिापासन हा खळ सर होतो आपलयाववरषयी कोणाला तरी आशा आणण नतर पढ कोणाववरषयी तरी आपलयाला आशा आपलया पवाजानी िनषटयजनिाची कालपननक ववभागणी चार आशरिात कली आह आज आशरिवयवसरा नसली तरी बालय तारणय वधदतव अस टपप आहतच लहान वयात रफारस पयााय नसतात बधदी ववचार आणण अनभव याचया ियाादा असतात पण तारणयाचा काळ महणज वसत ऋत नवी सवपन पाहणयाचा तयािाग धावणयाचा काळ मशकषण नोकरी वयवसाय ससार या िहतवाचया गोषटटी ज काल घडल नाही त आज घडल ज आज घडल नाही त उदया नककी घडल असा आशावाद या हदवसात असतो ो आशा नावाची उजाा आपलयात ठासन भरलली असत आणण गाडी जोरात धावत असत कवचचत ननराशा वायाला आली तरी तातपरती रफकत आपलयासाठीच नाही तर पढचया वपढीसाठीसदधा सवपन पाहहल जात िला नाही जिल तर िाझी िल करन दाखवतील अशा आशवर तो हात पाय िारत रहातो हळहळ सवा पाश तोडणयाचा टपपा तो आता वधदतवात आलला असतो ननवती तर जाऊ दया उलट जीवनाकड पर-वती होऊ लागत हातातन ज ननसटन चालल आह त पकडणयाची धडपड सर होत नव शोध लागतील वयाधीवर धरषध सापडल अशी नवी आशा ननिााण होत

अडग गमलत पमलत िडि दशनववहीन जात तणडि वधदो यानत गहीतवा दणडि

तदावप न िञचनत आशा वपणडि

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 17

िनषटयजीवन सािानयपण अस असल तरी आशा नािक बडी आपलयाभोवती हवीच तरच जगणयात िजा आह पढ पढ धावायला गाजर हवच पाणयाला जीवन महणतात या दोनहीला गती हवीच पाणी वहात राहहल तर नदी होईल साठन राहहल तर डबक होईल जीवनही गनतिान हव यासाठी आशा सजवत हवी सजर आशा आह तर ननराशा आहच कारण िानवी जीवनच वदतात अडकलल आह शारीररक वयाधी पशाची चणचण अपयश आपतषटटाचा ववरह अशा आघातानी ननयती आपलयाला खाली रटत असतो पण खाली पडलला रबरी चड जसा उसळी घऊन परत परत वर यतो तस आपल आयषटय असाव वरन रफकललया चचखलाचया गोळयासारख नसाव आशा आणण अपकषा वरवर सारखच वाटणार दोन शबद एकीला जवळ करावी तर दसरीला लाबच ठवावी अवाजवी अवासतव अपकषा तर नकोच आपलया कवतीनसार झपल अशीच उडी हवी Hope is fuel It makes us move forward and it amplifies our best work But expectation is the killer of joy the shortest route to disappointment When we expect that something will happen we cant help but be let down Positive thinking Be optimistic वगर शबद आपण ऐकतो पण सकारातिक ववचार आपलयाही अनक सण सिारभात धामिाक उतसवात साचगतल आहत वाढहदवसाला आपण िणबतीचया जयोती ववझवत नाही तर जयोती उजळवतो जातोrsquo न महणता यतो महणतो ो तिसो िा जयोनतगािय ितयोिाा अित गिय अशी पराराना करतो जी ससकती आपलयाला आशावाद मशकवत तीच ससकती किाणयवाचधकारसत िा रफलरष कदाचन असा ननषटकाि किायोगही सागत रोडकयात काय तर आयषटयाचा िागा चालताना आशची मशदोरी सप नय पण अपकषाच ओझही होऊ नय

हिागी भोपटकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 18

णहदोळा

हदल ह छोटासा छोटीसी आशाhellip काश ह सिधर गीत सतय असत तर िन खरच करकती छोट शरीरात शोधनही कठच न सापडणार पण तयात आशा िात अनत आकाशाएवढया आशा पणा झाली तर कषणात िन आकाशाला गवसणी घालत पण अपणा राहहली तर नराशयाचया गतत जात िाणसाच आयषटय आशा-ननराशचया हहदोळयावर अस झलत असत िल जनिाला यत तवहा तयाचया िनात ननराशा हया भावनचा लवलशही नसतो जनिलया जनिलया आिोश करन आपलया आगिनाची वाताा दणार छोट िल नसचगाक जगणयासाठी आवशयक तया सवा गोषटटी ननसगाननयिानसार मशकतच जात उभ रहायला अरवा चालायला मशकताना िल सारख पडत पण महणन िी आता चालणारच नाही अस महणणार िल पाहहलय का कणी जनितः आधळ पागळ िलसदधा हसर आणण शकय त सार मशकणयासाठी धडपडणारच असत हया वरन ह उघड हदसत की आशा हीच नसचगाक भावना असन ननराशा ही ननसगाननमिात भावना नवहच जगणयाची ददामय इचछा नवीन काही मशकणयाची धडपड हीच िाणसाची खरी ओळख आह कषणणक पराभवान खचन न जाता पनहा यशासाठी परयतनशील वहायच हीच नसचगाक परवती आह काही हदवसापवी वतािानपतात एक बातिी वाचली भारतात दर दहातील एक वयकती नराशय अनभवत आह तयानतर facebook वर िानसोपचार आठवडयाननमित नहिीपरिाण खडीभर posts ही आलया त सवा वाचन पररि धकका बसला व खप वाईटही वाटल आशवरच जग चालत अस आपण िानतो जगातील १० जनता जर नराशयगरसत असल तर काय होणार जगाचhellip ननराशची भावना जर नसचगाक जनित असणारी भावना नाही तर ही आपलया आयषटयात का आणण कधी परवश करत काही परिाणात अशया वयकती िदिधील अनाकलनीय रासायननक बदलािळ नराशयगरसत होत असतीलही पण िला वाटत बहताशी अपकषा आणण उपकषा याचया गतयािळ ननराशा आयषटयात हळच परवश करत आयषटयाकडन सिाजाकडन नातवाईक - मितिडळीकडन असणा-या अगणणत अपकषा आणण कधी ददवान वायाला यणारी उपकषा ह ननराशच िळ आह साधारण सिजायला लागायचया वयापासन िलाना आईवडडलाचया अपकषाचा सािना करावा लागतो मलगभदाचा ववरषय नजरआड कला तरी िाझा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 9

नव सपादक ननतीन िोर यानी सचवल की एक सजानशील लखनाची कायाशाळा घतली तर लोक मलहहत होतील सवाानीच ही कलपना उचलन धरली आणण १८ एवपरल २०१५ रोजी रलीस टॉवर यर सकाळी १०३० त १२३० कायाशाळच आयोजन करणयात आल आधी करकती परनतसाद मिळल हया अशापरकारचया उपििाला अस महणता महणता भरपर परनतसाद मिळाला एकण २६ लखक वाचक यात सहभागी झाल सवा पररि ननतीन हयानी मलहहताना कोणतया गोषटटी कोणत ननयि लकषात ठवायला हवत त काही उदाहरणासहहत सिजावन हदल िग सवा उपससरताची ५ गटात ववभागणी करन परतयकी एका सललागारान तयाचयाकडन लखन करन घऊन त अचधक चागल कस करता यईल त सचवल सपादक ननतीन िोर याचयाबरोबर जई चचतळ वदा हटळक कौसतभ पटवधान आणण ननरजन नगरकर यानी सललागाराची भमिका उति बजावली हा पहहलाच परयतन सवाना आवडन गला आणण अशापरकारची कायाशाळा वरचवर घयावी अशी उपससरतानी िागणी कली

रकतदान मशबीर गली एक दोन वरषा िहाराषटर िडळानही एखाद सिाजोपयोगी काि कराव अस कायाकाररणीला वाटत होत िग काय कराव अशा चचतन एखाद रकतदान मशबीर घयाव ही कलपना सगळयाना िानय झाली अस महणतात की रकतदानासारख िहापणय नाही तयािळ एखादयाचा जीव वाच शकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 10

५ एवपरल २०१५ रोजी सकाळी ९ त दपारी ३ या वळत मसध हाउस यर रकतदान मशतरबराच आयोजन कल गल मसधी गजरारी िारवाडी असोमसएशन आणण अबर आणण Mountbatten कमयननटी सटर याचयासह िहाराषटर िडळ मसगापरन या मशतरबराच आयोजन कल

एकला चालो र आपलयाला नककी आठवत असल की गलया वरषी नोवहबरिधय आठ साहसी तरण ४१ हदवसात सहा दशाचया सीिा आणण १०००० करकिीचा पलला िोटारसायकलीवरन पार करन मसगापरात आल होत आणण आपण तयाना भटलो होतो याचयासारखच एक साहसी सायकलसवार ठाणयाच शरी राजश खाडकर िबई त नयझीलड हा परवास करीत आहत तयाचया ldquoएकला चालो रhelliprdquo िोहहित त पयाावरण ववरषयक खासकरन गलोबल वॉमिग सबधी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 11

िाहहती लोकाना दत आहत २७ त ३० एवपरल या काळात त मसगापर िधय असताना ििमस न २९ एवपरल या हदवशी तयाचयाबरोबर अनौपचाररक गपपाचा कायािि आयोसजत कला होता उतसाही िडळीनी या छोटखानी कायाििाला परनतसाद हदला

आगािी कायािि

ि - Tampines CC भारतीय नववरषा सोहळा

जन - ऑडीट

जल ndash सहल आजीव सभासद सभा

- राजशरी लल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 12

महाराषर मडळ णसगापर

िहाराषटर िडळ मसगापरनी काय हदल िला ह कस साग रोडकया शबदात तमहाला

इतक छान मित ितरतणी इतकी छान कपनी हदवस िहहन वरष जाती बघता बघता उडनी

खप साऱया activities चाल असतात

जया िनाला ताज आणण positive ठवतात

िरन ऋतगध शबदगध हयाचया तर नावातच सगीत ह सगळ मिळन करतात िाझ आयषटय रगीत

िहाराषटर िडळ नावाच कटब िोठठ छान

लहानावर करतो आमही परि आणण िोठयाना दतो िान

िडळाची कायाकाररणी झटत असत अहोरात रकलयाचा लवलशही नसतो तयाचया चहऱयावर िात

सण उतसव सगळ साजर करतो जोरात नवीन यणाऱयाना कायि िदतीचा हात

सतत चाल असत चषटटा िसकरी

आणण whatsapp वरची ती िसत शरो-शायरी

रफोटो शअर करायची तर अहो कवढी ती घाई काि सगळी तशीच राहहली अन ननघन गली बाई

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 13

धिाल आणण िसती चाल असत वारवार तवढयात भागवत वाचन सिजावत जीवनाच सार

एनजॉय करतो आमही long walks

आणण तयाचया जोडीला िरन च talks

एक धदी आह ही कधी न सपणारी रोज नवया हदवसाची वाट पाहायला लावणारी

कठही जायच महटल की होतो उतसाहाचा सचार

कारण खाण वपण िसतीबरोबर तयात जञानाचही भाडार

एककाळी होिमसक वाटायच वारवार पण आता वाटत इरच आह िाझा िोठठा पररवार

चचता काळजी एकटपणा हयाना दऊन रफाटा

रोज आमही शोधतो नवया पाऊल वाटा

िनाला खप आनद होतोय आणण मिळतीय ख़शी करताना ह सवा वयकत गढीपाडवयाचया हदवशी

जयाचया िळ जोपासली गली िाझया िधली तरणी

अशा िहाराषटर िडळ मसगापरच आमही सगळ ऋणीhellip आमही सगळ ऋणी

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 14

आशचा कलवतात

वपरय वाचकहो या लखात आपलया सवाचया लाडकया अशा आशचा कलवतात िाडणयाचा परयतन कला आह आशा महटलयावर िाझया डोळयासिोर एक अवखळ ओढाळ िलगी यत हसरा चहरा डोळ सतत कशाचा तरी वध घणार जीवनातील सवा चागलया गोषटटीवर शरदधा असणारी आणण किालीची ननरागस आशा ही िानसकनया आह कोणाची महणन काय ववचारता अहो आशच वडील महणज आपल िनच महणज आशा ही िानस+कनया झाली की नाही ही आशा राहत एका टोलजग वाडयात कधी ती हदयाचया िाजघरात बसत तर कधी िाडीवर जाऊन डोळरपी णखडकयातन डोकावत राहत तर कधी परसदारचया ववहहरीत आपल परनततरबब ndash ननराशला ndash नयाहाळत बसत हहचया घरात कधी जळिट कचरा पडलला हदसणारच नाही िळी आशच वडील आपलया सवा िलावर रफार िाया करतात तयातलया तयात आशवर तर रफारच नतच कोडकौतक परवतात नतचयासाठी छान खाऊ आणतात आशा रसणार नाही याची परपर काळजी घतात बर का आशचया नाचऱया सवभावाला ओळखन असणारी आणण वारवार नतला अटकाव करणारी एक वयकती आह घरात ती आह आशची आई नतच नाव ियाादा आशा आपलया आईला रफार मभत घराबाहरन वरातीचा छान गलका कानी पडताच आशा कपणाबाहर पळायला बघत पण आईची हाक यतच नतचया कानी ldquoआश कठ ननघालीस उडारायला चल हो घरातrdquo की आशा तरबचारी हहरिसली होउन कपणाबाहर पडणार पाऊल िाग घत आशला एक िोठी बहीण आह नतच नाव आह अमभलारषा ही अमभलारषा रफार सखवादी (materialistic) आह आशला िळात साऱयाचीच हौस पण लोभ असा कशाचा नाही अमभलारषा िात या जगाला रफार ओळखन आह वयवहारी परि कस कराव ह नतचयाकडन मशकाव आशचया घरात कधी कधी शजारची एक िलगी खळायला यत आशा नतला तरबचकन असत नतच नाव आह तषटणा ती घरात आली की सया अचधकच परखर झालयासारखा वाटतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 15

अगणातील झाडदखील पान हलवायची सोडन सतबध उभी राहतात घराचा िारा अिळ तापतो या तषटणला लपाछपी खळताना सवतःकड राजय घयायची रफार हौस आह आशा आणण तषटणचा लपाछपीचा खळ िोठा बघणयासारखा असतो आशादखील आईचा ndash ियाादचा ndash डोळा चकवन कपणाचया आडोशाला जाऊन दडत कधी कधी तषटणा घराचया सादीकोपऱयातलया अलिाऱया घडवचया धडाळायला लागत तवहा तर बाबाना पण िाहहती नसललया गोषटटी सापडायला लागतात तषटणा आशचया काकाना असजबात आवडत नाही आशचया काकाच नाव आह सयि तषटणा घरात आली र आली की त कोट टोपी चढवन तडक बाहर पडतात आशला एक लहान भाऊ आह तयाच नाव आह ववशवास आशा आणण ववशवासाच अगदी अतट नात आह आशा रसली की ववशवासलाही जवण गोड लागत नाही खो-खोचया खळातदखील सवपना पररि आशला खो दणार आशा ववशवासाला ववशवास िग कषितला आणण कषिता कायााला जावन ldquoआउटrdquo करणार ह अगदी ठरलल बर का अर हो सवपना आशची िोठी बहीण आणण कषिता ववशवासचया पाठची बहीण ह सागायच राहहलच आणण काया ह घरातल शडरफळ आपल नाव सारा करणयाइतक लहरी आह त कायााच एकदा सखरप िागी लागल की घरातील सवाचा जीव भाडयात पडतो आशचा गोतावळा अजन खप िोठा आह नतची दरची आतया शरदधा िावशी िाया दरच काका सनिान याची ओळख पनहा कवहा तरी असो आशचया कलवताताची ही साठा उतराची कहाणी पाचा उतरी इरच सपणा करतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 16

एक कोड

अशी कोणती गोषटट आह की सजचया बधनात असता िाणस धाव शकतो आणण सजचयापासन िकत झालयावर तो जागचया जागी राबतो उतर आह आशा - Hope आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत जनि आणण ितय या दोन टोकात ववसतारलल िाणसाच आयषटय पढ पढ सरकत असत त आशा या एका गोषटटीवर जनिापासन अतापयत या आशन तयाला लपटलल असत आज अधार असला तरी उदया उजाडणार आह सतत उदयाची आशा अगदी आपलया जनिापासन हा खळ सर होतो आपलयाववरषयी कोणाला तरी आशा आणण नतर पढ कोणाववरषयी तरी आपलयाला आशा आपलया पवाजानी िनषटयजनिाची कालपननक ववभागणी चार आशरिात कली आह आज आशरिवयवसरा नसली तरी बालय तारणय वधदतव अस टपप आहतच लहान वयात रफारस पयााय नसतात बधदी ववचार आणण अनभव याचया ियाादा असतात पण तारणयाचा काळ महणज वसत ऋत नवी सवपन पाहणयाचा तयािाग धावणयाचा काळ मशकषण नोकरी वयवसाय ससार या िहतवाचया गोषटटी ज काल घडल नाही त आज घडल ज आज घडल नाही त उदया नककी घडल असा आशावाद या हदवसात असतो ो आशा नावाची उजाा आपलयात ठासन भरलली असत आणण गाडी जोरात धावत असत कवचचत ननराशा वायाला आली तरी तातपरती रफकत आपलयासाठीच नाही तर पढचया वपढीसाठीसदधा सवपन पाहहल जात िला नाही जिल तर िाझी िल करन दाखवतील अशा आशवर तो हात पाय िारत रहातो हळहळ सवा पाश तोडणयाचा टपपा तो आता वधदतवात आलला असतो ननवती तर जाऊ दया उलट जीवनाकड पर-वती होऊ लागत हातातन ज ननसटन चालल आह त पकडणयाची धडपड सर होत नव शोध लागतील वयाधीवर धरषध सापडल अशी नवी आशा ननिााण होत

अडग गमलत पमलत िडि दशनववहीन जात तणडि वधदो यानत गहीतवा दणडि

तदावप न िञचनत आशा वपणडि

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 17

िनषटयजीवन सािानयपण अस असल तरी आशा नािक बडी आपलयाभोवती हवीच तरच जगणयात िजा आह पढ पढ धावायला गाजर हवच पाणयाला जीवन महणतात या दोनहीला गती हवीच पाणी वहात राहहल तर नदी होईल साठन राहहल तर डबक होईल जीवनही गनतिान हव यासाठी आशा सजवत हवी सजर आशा आह तर ननराशा आहच कारण िानवी जीवनच वदतात अडकलल आह शारीररक वयाधी पशाची चणचण अपयश आपतषटटाचा ववरह अशा आघातानी ननयती आपलयाला खाली रटत असतो पण खाली पडलला रबरी चड जसा उसळी घऊन परत परत वर यतो तस आपल आयषटय असाव वरन रफकललया चचखलाचया गोळयासारख नसाव आशा आणण अपकषा वरवर सारखच वाटणार दोन शबद एकीला जवळ करावी तर दसरीला लाबच ठवावी अवाजवी अवासतव अपकषा तर नकोच आपलया कवतीनसार झपल अशीच उडी हवी Hope is fuel It makes us move forward and it amplifies our best work But expectation is the killer of joy the shortest route to disappointment When we expect that something will happen we cant help but be let down Positive thinking Be optimistic वगर शबद आपण ऐकतो पण सकारातिक ववचार आपलयाही अनक सण सिारभात धामिाक उतसवात साचगतल आहत वाढहदवसाला आपण िणबतीचया जयोती ववझवत नाही तर जयोती उजळवतो जातोrsquo न महणता यतो महणतो ो तिसो िा जयोनतगािय ितयोिाा अित गिय अशी पराराना करतो जी ससकती आपलयाला आशावाद मशकवत तीच ससकती किाणयवाचधकारसत िा रफलरष कदाचन असा ननषटकाि किायोगही सागत रोडकयात काय तर आयषटयाचा िागा चालताना आशची मशदोरी सप नय पण अपकषाच ओझही होऊ नय

हिागी भोपटकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 18

णहदोळा

हदल ह छोटासा छोटीसी आशाhellip काश ह सिधर गीत सतय असत तर िन खरच करकती छोट शरीरात शोधनही कठच न सापडणार पण तयात आशा िात अनत आकाशाएवढया आशा पणा झाली तर कषणात िन आकाशाला गवसणी घालत पण अपणा राहहली तर नराशयाचया गतत जात िाणसाच आयषटय आशा-ननराशचया हहदोळयावर अस झलत असत िल जनिाला यत तवहा तयाचया िनात ननराशा हया भावनचा लवलशही नसतो जनिलया जनिलया आिोश करन आपलया आगिनाची वाताा दणार छोट िल नसचगाक जगणयासाठी आवशयक तया सवा गोषटटी ननसगाननयिानसार मशकतच जात उभ रहायला अरवा चालायला मशकताना िल सारख पडत पण महणन िी आता चालणारच नाही अस महणणार िल पाहहलय का कणी जनितः आधळ पागळ िलसदधा हसर आणण शकय त सार मशकणयासाठी धडपडणारच असत हया वरन ह उघड हदसत की आशा हीच नसचगाक भावना असन ननराशा ही ननसगाननमिात भावना नवहच जगणयाची ददामय इचछा नवीन काही मशकणयाची धडपड हीच िाणसाची खरी ओळख आह कषणणक पराभवान खचन न जाता पनहा यशासाठी परयतनशील वहायच हीच नसचगाक परवती आह काही हदवसापवी वतािानपतात एक बातिी वाचली भारतात दर दहातील एक वयकती नराशय अनभवत आह तयानतर facebook वर िानसोपचार आठवडयाननमित नहिीपरिाण खडीभर posts ही आलया त सवा वाचन पररि धकका बसला व खप वाईटही वाटल आशवरच जग चालत अस आपण िानतो जगातील १० जनता जर नराशयगरसत असल तर काय होणार जगाचhellip ननराशची भावना जर नसचगाक जनित असणारी भावना नाही तर ही आपलया आयषटयात का आणण कधी परवश करत काही परिाणात अशया वयकती िदिधील अनाकलनीय रासायननक बदलािळ नराशयगरसत होत असतीलही पण िला वाटत बहताशी अपकषा आणण उपकषा याचया गतयािळ ननराशा आयषटयात हळच परवश करत आयषटयाकडन सिाजाकडन नातवाईक - मितिडळीकडन असणा-या अगणणत अपकषा आणण कधी ददवान वायाला यणारी उपकषा ह ननराशच िळ आह साधारण सिजायला लागायचया वयापासन िलाना आईवडडलाचया अपकषाचा सािना करावा लागतो मलगभदाचा ववरषय नजरआड कला तरी िाझा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 10

५ एवपरल २०१५ रोजी सकाळी ९ त दपारी ३ या वळत मसध हाउस यर रकतदान मशतरबराच आयोजन कल गल मसधी गजरारी िारवाडी असोमसएशन आणण अबर आणण Mountbatten कमयननटी सटर याचयासह िहाराषटर िडळ मसगापरन या मशतरबराच आयोजन कल

एकला चालो र आपलयाला नककी आठवत असल की गलया वरषी नोवहबरिधय आठ साहसी तरण ४१ हदवसात सहा दशाचया सीिा आणण १०००० करकिीचा पलला िोटारसायकलीवरन पार करन मसगापरात आल होत आणण आपण तयाना भटलो होतो याचयासारखच एक साहसी सायकलसवार ठाणयाच शरी राजश खाडकर िबई त नयझीलड हा परवास करीत आहत तयाचया ldquoएकला चालो रhelliprdquo िोहहित त पयाावरण ववरषयक खासकरन गलोबल वॉमिग सबधी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 11

िाहहती लोकाना दत आहत २७ त ३० एवपरल या काळात त मसगापर िधय असताना ििमस न २९ एवपरल या हदवशी तयाचयाबरोबर अनौपचाररक गपपाचा कायािि आयोसजत कला होता उतसाही िडळीनी या छोटखानी कायाििाला परनतसाद हदला

आगािी कायािि

ि - Tampines CC भारतीय नववरषा सोहळा

जन - ऑडीट

जल ndash सहल आजीव सभासद सभा

- राजशरी लल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 12

महाराषर मडळ णसगापर

िहाराषटर िडळ मसगापरनी काय हदल िला ह कस साग रोडकया शबदात तमहाला

इतक छान मित ितरतणी इतकी छान कपनी हदवस िहहन वरष जाती बघता बघता उडनी

खप साऱया activities चाल असतात

जया िनाला ताज आणण positive ठवतात

िरन ऋतगध शबदगध हयाचया तर नावातच सगीत ह सगळ मिळन करतात िाझ आयषटय रगीत

िहाराषटर िडळ नावाच कटब िोठठ छान

लहानावर करतो आमही परि आणण िोठयाना दतो िान

िडळाची कायाकाररणी झटत असत अहोरात रकलयाचा लवलशही नसतो तयाचया चहऱयावर िात

सण उतसव सगळ साजर करतो जोरात नवीन यणाऱयाना कायि िदतीचा हात

सतत चाल असत चषटटा िसकरी

आणण whatsapp वरची ती िसत शरो-शायरी

रफोटो शअर करायची तर अहो कवढी ती घाई काि सगळी तशीच राहहली अन ननघन गली बाई

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 13

धिाल आणण िसती चाल असत वारवार तवढयात भागवत वाचन सिजावत जीवनाच सार

एनजॉय करतो आमही long walks

आणण तयाचया जोडीला िरन च talks

एक धदी आह ही कधी न सपणारी रोज नवया हदवसाची वाट पाहायला लावणारी

कठही जायच महटल की होतो उतसाहाचा सचार

कारण खाण वपण िसतीबरोबर तयात जञानाचही भाडार

एककाळी होिमसक वाटायच वारवार पण आता वाटत इरच आह िाझा िोठठा पररवार

चचता काळजी एकटपणा हयाना दऊन रफाटा

रोज आमही शोधतो नवया पाऊल वाटा

िनाला खप आनद होतोय आणण मिळतीय ख़शी करताना ह सवा वयकत गढीपाडवयाचया हदवशी

जयाचया िळ जोपासली गली िाझया िधली तरणी

अशा िहाराषटर िडळ मसगापरच आमही सगळ ऋणीhellip आमही सगळ ऋणी

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 14

आशचा कलवतात

वपरय वाचकहो या लखात आपलया सवाचया लाडकया अशा आशचा कलवतात िाडणयाचा परयतन कला आह आशा महटलयावर िाझया डोळयासिोर एक अवखळ ओढाळ िलगी यत हसरा चहरा डोळ सतत कशाचा तरी वध घणार जीवनातील सवा चागलया गोषटटीवर शरदधा असणारी आणण किालीची ननरागस आशा ही िानसकनया आह कोणाची महणन काय ववचारता अहो आशच वडील महणज आपल िनच महणज आशा ही िानस+कनया झाली की नाही ही आशा राहत एका टोलजग वाडयात कधी ती हदयाचया िाजघरात बसत तर कधी िाडीवर जाऊन डोळरपी णखडकयातन डोकावत राहत तर कधी परसदारचया ववहहरीत आपल परनततरबब ndash ननराशला ndash नयाहाळत बसत हहचया घरात कधी जळिट कचरा पडलला हदसणारच नाही िळी आशच वडील आपलया सवा िलावर रफार िाया करतात तयातलया तयात आशवर तर रफारच नतच कोडकौतक परवतात नतचयासाठी छान खाऊ आणतात आशा रसणार नाही याची परपर काळजी घतात बर का आशचया नाचऱया सवभावाला ओळखन असणारी आणण वारवार नतला अटकाव करणारी एक वयकती आह घरात ती आह आशची आई नतच नाव ियाादा आशा आपलया आईला रफार मभत घराबाहरन वरातीचा छान गलका कानी पडताच आशा कपणाबाहर पळायला बघत पण आईची हाक यतच नतचया कानी ldquoआश कठ ननघालीस उडारायला चल हो घरातrdquo की आशा तरबचारी हहरिसली होउन कपणाबाहर पडणार पाऊल िाग घत आशला एक िोठी बहीण आह नतच नाव आह अमभलारषा ही अमभलारषा रफार सखवादी (materialistic) आह आशला िळात साऱयाचीच हौस पण लोभ असा कशाचा नाही अमभलारषा िात या जगाला रफार ओळखन आह वयवहारी परि कस कराव ह नतचयाकडन मशकाव आशचया घरात कधी कधी शजारची एक िलगी खळायला यत आशा नतला तरबचकन असत नतच नाव आह तषटणा ती घरात आली की सया अचधकच परखर झालयासारखा वाटतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 15

अगणातील झाडदखील पान हलवायची सोडन सतबध उभी राहतात घराचा िारा अिळ तापतो या तषटणला लपाछपी खळताना सवतःकड राजय घयायची रफार हौस आह आशा आणण तषटणचा लपाछपीचा खळ िोठा बघणयासारखा असतो आशादखील आईचा ndash ियाादचा ndash डोळा चकवन कपणाचया आडोशाला जाऊन दडत कधी कधी तषटणा घराचया सादीकोपऱयातलया अलिाऱया घडवचया धडाळायला लागत तवहा तर बाबाना पण िाहहती नसललया गोषटटी सापडायला लागतात तषटणा आशचया काकाना असजबात आवडत नाही आशचया काकाच नाव आह सयि तषटणा घरात आली र आली की त कोट टोपी चढवन तडक बाहर पडतात आशला एक लहान भाऊ आह तयाच नाव आह ववशवास आशा आणण ववशवासाच अगदी अतट नात आह आशा रसली की ववशवासलाही जवण गोड लागत नाही खो-खोचया खळातदखील सवपना पररि आशला खो दणार आशा ववशवासाला ववशवास िग कषितला आणण कषिता कायााला जावन ldquoआउटrdquo करणार ह अगदी ठरलल बर का अर हो सवपना आशची िोठी बहीण आणण कषिता ववशवासचया पाठची बहीण ह सागायच राहहलच आणण काया ह घरातल शडरफळ आपल नाव सारा करणयाइतक लहरी आह त कायााच एकदा सखरप िागी लागल की घरातील सवाचा जीव भाडयात पडतो आशचा गोतावळा अजन खप िोठा आह नतची दरची आतया शरदधा िावशी िाया दरच काका सनिान याची ओळख पनहा कवहा तरी असो आशचया कलवताताची ही साठा उतराची कहाणी पाचा उतरी इरच सपणा करतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 16

एक कोड

अशी कोणती गोषटट आह की सजचया बधनात असता िाणस धाव शकतो आणण सजचयापासन िकत झालयावर तो जागचया जागी राबतो उतर आह आशा - Hope आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत जनि आणण ितय या दोन टोकात ववसतारलल िाणसाच आयषटय पढ पढ सरकत असत त आशा या एका गोषटटीवर जनिापासन अतापयत या आशन तयाला लपटलल असत आज अधार असला तरी उदया उजाडणार आह सतत उदयाची आशा अगदी आपलया जनिापासन हा खळ सर होतो आपलयाववरषयी कोणाला तरी आशा आणण नतर पढ कोणाववरषयी तरी आपलयाला आशा आपलया पवाजानी िनषटयजनिाची कालपननक ववभागणी चार आशरिात कली आह आज आशरिवयवसरा नसली तरी बालय तारणय वधदतव अस टपप आहतच लहान वयात रफारस पयााय नसतात बधदी ववचार आणण अनभव याचया ियाादा असतात पण तारणयाचा काळ महणज वसत ऋत नवी सवपन पाहणयाचा तयािाग धावणयाचा काळ मशकषण नोकरी वयवसाय ससार या िहतवाचया गोषटटी ज काल घडल नाही त आज घडल ज आज घडल नाही त उदया नककी घडल असा आशावाद या हदवसात असतो ो आशा नावाची उजाा आपलयात ठासन भरलली असत आणण गाडी जोरात धावत असत कवचचत ननराशा वायाला आली तरी तातपरती रफकत आपलयासाठीच नाही तर पढचया वपढीसाठीसदधा सवपन पाहहल जात िला नाही जिल तर िाझी िल करन दाखवतील अशा आशवर तो हात पाय िारत रहातो हळहळ सवा पाश तोडणयाचा टपपा तो आता वधदतवात आलला असतो ननवती तर जाऊ दया उलट जीवनाकड पर-वती होऊ लागत हातातन ज ननसटन चालल आह त पकडणयाची धडपड सर होत नव शोध लागतील वयाधीवर धरषध सापडल अशी नवी आशा ननिााण होत

अडग गमलत पमलत िडि दशनववहीन जात तणडि वधदो यानत गहीतवा दणडि

तदावप न िञचनत आशा वपणडि

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 17

िनषटयजीवन सािानयपण अस असल तरी आशा नािक बडी आपलयाभोवती हवीच तरच जगणयात िजा आह पढ पढ धावायला गाजर हवच पाणयाला जीवन महणतात या दोनहीला गती हवीच पाणी वहात राहहल तर नदी होईल साठन राहहल तर डबक होईल जीवनही गनतिान हव यासाठी आशा सजवत हवी सजर आशा आह तर ननराशा आहच कारण िानवी जीवनच वदतात अडकलल आह शारीररक वयाधी पशाची चणचण अपयश आपतषटटाचा ववरह अशा आघातानी ननयती आपलयाला खाली रटत असतो पण खाली पडलला रबरी चड जसा उसळी घऊन परत परत वर यतो तस आपल आयषटय असाव वरन रफकललया चचखलाचया गोळयासारख नसाव आशा आणण अपकषा वरवर सारखच वाटणार दोन शबद एकीला जवळ करावी तर दसरीला लाबच ठवावी अवाजवी अवासतव अपकषा तर नकोच आपलया कवतीनसार झपल अशीच उडी हवी Hope is fuel It makes us move forward and it amplifies our best work But expectation is the killer of joy the shortest route to disappointment When we expect that something will happen we cant help but be let down Positive thinking Be optimistic वगर शबद आपण ऐकतो पण सकारातिक ववचार आपलयाही अनक सण सिारभात धामिाक उतसवात साचगतल आहत वाढहदवसाला आपण िणबतीचया जयोती ववझवत नाही तर जयोती उजळवतो जातोrsquo न महणता यतो महणतो ो तिसो िा जयोनतगािय ितयोिाा अित गिय अशी पराराना करतो जी ससकती आपलयाला आशावाद मशकवत तीच ससकती किाणयवाचधकारसत िा रफलरष कदाचन असा ननषटकाि किायोगही सागत रोडकयात काय तर आयषटयाचा िागा चालताना आशची मशदोरी सप नय पण अपकषाच ओझही होऊ नय

हिागी भोपटकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 18

णहदोळा

हदल ह छोटासा छोटीसी आशाhellip काश ह सिधर गीत सतय असत तर िन खरच करकती छोट शरीरात शोधनही कठच न सापडणार पण तयात आशा िात अनत आकाशाएवढया आशा पणा झाली तर कषणात िन आकाशाला गवसणी घालत पण अपणा राहहली तर नराशयाचया गतत जात िाणसाच आयषटय आशा-ननराशचया हहदोळयावर अस झलत असत िल जनिाला यत तवहा तयाचया िनात ननराशा हया भावनचा लवलशही नसतो जनिलया जनिलया आिोश करन आपलया आगिनाची वाताा दणार छोट िल नसचगाक जगणयासाठी आवशयक तया सवा गोषटटी ननसगाननयिानसार मशकतच जात उभ रहायला अरवा चालायला मशकताना िल सारख पडत पण महणन िी आता चालणारच नाही अस महणणार िल पाहहलय का कणी जनितः आधळ पागळ िलसदधा हसर आणण शकय त सार मशकणयासाठी धडपडणारच असत हया वरन ह उघड हदसत की आशा हीच नसचगाक भावना असन ननराशा ही ननसगाननमिात भावना नवहच जगणयाची ददामय इचछा नवीन काही मशकणयाची धडपड हीच िाणसाची खरी ओळख आह कषणणक पराभवान खचन न जाता पनहा यशासाठी परयतनशील वहायच हीच नसचगाक परवती आह काही हदवसापवी वतािानपतात एक बातिी वाचली भारतात दर दहातील एक वयकती नराशय अनभवत आह तयानतर facebook वर िानसोपचार आठवडयाननमित नहिीपरिाण खडीभर posts ही आलया त सवा वाचन पररि धकका बसला व खप वाईटही वाटल आशवरच जग चालत अस आपण िानतो जगातील १० जनता जर नराशयगरसत असल तर काय होणार जगाचhellip ननराशची भावना जर नसचगाक जनित असणारी भावना नाही तर ही आपलया आयषटयात का आणण कधी परवश करत काही परिाणात अशया वयकती िदिधील अनाकलनीय रासायननक बदलािळ नराशयगरसत होत असतीलही पण िला वाटत बहताशी अपकषा आणण उपकषा याचया गतयािळ ननराशा आयषटयात हळच परवश करत आयषटयाकडन सिाजाकडन नातवाईक - मितिडळीकडन असणा-या अगणणत अपकषा आणण कधी ददवान वायाला यणारी उपकषा ह ननराशच िळ आह साधारण सिजायला लागायचया वयापासन िलाना आईवडडलाचया अपकषाचा सािना करावा लागतो मलगभदाचा ववरषय नजरआड कला तरी िाझा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 11

िाहहती लोकाना दत आहत २७ त ३० एवपरल या काळात त मसगापर िधय असताना ििमस न २९ एवपरल या हदवशी तयाचयाबरोबर अनौपचाररक गपपाचा कायािि आयोसजत कला होता उतसाही िडळीनी या छोटखानी कायाििाला परनतसाद हदला

आगािी कायािि

ि - Tampines CC भारतीय नववरषा सोहळा

जन - ऑडीट

जल ndash सहल आजीव सभासद सभा

- राजशरी लल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 12

महाराषर मडळ णसगापर

िहाराषटर िडळ मसगापरनी काय हदल िला ह कस साग रोडकया शबदात तमहाला

इतक छान मित ितरतणी इतकी छान कपनी हदवस िहहन वरष जाती बघता बघता उडनी

खप साऱया activities चाल असतात

जया िनाला ताज आणण positive ठवतात

िरन ऋतगध शबदगध हयाचया तर नावातच सगीत ह सगळ मिळन करतात िाझ आयषटय रगीत

िहाराषटर िडळ नावाच कटब िोठठ छान

लहानावर करतो आमही परि आणण िोठयाना दतो िान

िडळाची कायाकाररणी झटत असत अहोरात रकलयाचा लवलशही नसतो तयाचया चहऱयावर िात

सण उतसव सगळ साजर करतो जोरात नवीन यणाऱयाना कायि िदतीचा हात

सतत चाल असत चषटटा िसकरी

आणण whatsapp वरची ती िसत शरो-शायरी

रफोटो शअर करायची तर अहो कवढी ती घाई काि सगळी तशीच राहहली अन ननघन गली बाई

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 13

धिाल आणण िसती चाल असत वारवार तवढयात भागवत वाचन सिजावत जीवनाच सार

एनजॉय करतो आमही long walks

आणण तयाचया जोडीला िरन च talks

एक धदी आह ही कधी न सपणारी रोज नवया हदवसाची वाट पाहायला लावणारी

कठही जायच महटल की होतो उतसाहाचा सचार

कारण खाण वपण िसतीबरोबर तयात जञानाचही भाडार

एककाळी होिमसक वाटायच वारवार पण आता वाटत इरच आह िाझा िोठठा पररवार

चचता काळजी एकटपणा हयाना दऊन रफाटा

रोज आमही शोधतो नवया पाऊल वाटा

िनाला खप आनद होतोय आणण मिळतीय ख़शी करताना ह सवा वयकत गढीपाडवयाचया हदवशी

जयाचया िळ जोपासली गली िाझया िधली तरणी

अशा िहाराषटर िडळ मसगापरच आमही सगळ ऋणीhellip आमही सगळ ऋणी

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 14

आशचा कलवतात

वपरय वाचकहो या लखात आपलया सवाचया लाडकया अशा आशचा कलवतात िाडणयाचा परयतन कला आह आशा महटलयावर िाझया डोळयासिोर एक अवखळ ओढाळ िलगी यत हसरा चहरा डोळ सतत कशाचा तरी वध घणार जीवनातील सवा चागलया गोषटटीवर शरदधा असणारी आणण किालीची ननरागस आशा ही िानसकनया आह कोणाची महणन काय ववचारता अहो आशच वडील महणज आपल िनच महणज आशा ही िानस+कनया झाली की नाही ही आशा राहत एका टोलजग वाडयात कधी ती हदयाचया िाजघरात बसत तर कधी िाडीवर जाऊन डोळरपी णखडकयातन डोकावत राहत तर कधी परसदारचया ववहहरीत आपल परनततरबब ndash ननराशला ndash नयाहाळत बसत हहचया घरात कधी जळिट कचरा पडलला हदसणारच नाही िळी आशच वडील आपलया सवा िलावर रफार िाया करतात तयातलया तयात आशवर तर रफारच नतच कोडकौतक परवतात नतचयासाठी छान खाऊ आणतात आशा रसणार नाही याची परपर काळजी घतात बर का आशचया नाचऱया सवभावाला ओळखन असणारी आणण वारवार नतला अटकाव करणारी एक वयकती आह घरात ती आह आशची आई नतच नाव ियाादा आशा आपलया आईला रफार मभत घराबाहरन वरातीचा छान गलका कानी पडताच आशा कपणाबाहर पळायला बघत पण आईची हाक यतच नतचया कानी ldquoआश कठ ननघालीस उडारायला चल हो घरातrdquo की आशा तरबचारी हहरिसली होउन कपणाबाहर पडणार पाऊल िाग घत आशला एक िोठी बहीण आह नतच नाव आह अमभलारषा ही अमभलारषा रफार सखवादी (materialistic) आह आशला िळात साऱयाचीच हौस पण लोभ असा कशाचा नाही अमभलारषा िात या जगाला रफार ओळखन आह वयवहारी परि कस कराव ह नतचयाकडन मशकाव आशचया घरात कधी कधी शजारची एक िलगी खळायला यत आशा नतला तरबचकन असत नतच नाव आह तषटणा ती घरात आली की सया अचधकच परखर झालयासारखा वाटतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 15

अगणातील झाडदखील पान हलवायची सोडन सतबध उभी राहतात घराचा िारा अिळ तापतो या तषटणला लपाछपी खळताना सवतःकड राजय घयायची रफार हौस आह आशा आणण तषटणचा लपाछपीचा खळ िोठा बघणयासारखा असतो आशादखील आईचा ndash ियाादचा ndash डोळा चकवन कपणाचया आडोशाला जाऊन दडत कधी कधी तषटणा घराचया सादीकोपऱयातलया अलिाऱया घडवचया धडाळायला लागत तवहा तर बाबाना पण िाहहती नसललया गोषटटी सापडायला लागतात तषटणा आशचया काकाना असजबात आवडत नाही आशचया काकाच नाव आह सयि तषटणा घरात आली र आली की त कोट टोपी चढवन तडक बाहर पडतात आशला एक लहान भाऊ आह तयाच नाव आह ववशवास आशा आणण ववशवासाच अगदी अतट नात आह आशा रसली की ववशवासलाही जवण गोड लागत नाही खो-खोचया खळातदखील सवपना पररि आशला खो दणार आशा ववशवासाला ववशवास िग कषितला आणण कषिता कायााला जावन ldquoआउटrdquo करणार ह अगदी ठरलल बर का अर हो सवपना आशची िोठी बहीण आणण कषिता ववशवासचया पाठची बहीण ह सागायच राहहलच आणण काया ह घरातल शडरफळ आपल नाव सारा करणयाइतक लहरी आह त कायााच एकदा सखरप िागी लागल की घरातील सवाचा जीव भाडयात पडतो आशचा गोतावळा अजन खप िोठा आह नतची दरची आतया शरदधा िावशी िाया दरच काका सनिान याची ओळख पनहा कवहा तरी असो आशचया कलवताताची ही साठा उतराची कहाणी पाचा उतरी इरच सपणा करतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 16

एक कोड

अशी कोणती गोषटट आह की सजचया बधनात असता िाणस धाव शकतो आणण सजचयापासन िकत झालयावर तो जागचया जागी राबतो उतर आह आशा - Hope आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत जनि आणण ितय या दोन टोकात ववसतारलल िाणसाच आयषटय पढ पढ सरकत असत त आशा या एका गोषटटीवर जनिापासन अतापयत या आशन तयाला लपटलल असत आज अधार असला तरी उदया उजाडणार आह सतत उदयाची आशा अगदी आपलया जनिापासन हा खळ सर होतो आपलयाववरषयी कोणाला तरी आशा आणण नतर पढ कोणाववरषयी तरी आपलयाला आशा आपलया पवाजानी िनषटयजनिाची कालपननक ववभागणी चार आशरिात कली आह आज आशरिवयवसरा नसली तरी बालय तारणय वधदतव अस टपप आहतच लहान वयात रफारस पयााय नसतात बधदी ववचार आणण अनभव याचया ियाादा असतात पण तारणयाचा काळ महणज वसत ऋत नवी सवपन पाहणयाचा तयािाग धावणयाचा काळ मशकषण नोकरी वयवसाय ससार या िहतवाचया गोषटटी ज काल घडल नाही त आज घडल ज आज घडल नाही त उदया नककी घडल असा आशावाद या हदवसात असतो ो आशा नावाची उजाा आपलयात ठासन भरलली असत आणण गाडी जोरात धावत असत कवचचत ननराशा वायाला आली तरी तातपरती रफकत आपलयासाठीच नाही तर पढचया वपढीसाठीसदधा सवपन पाहहल जात िला नाही जिल तर िाझी िल करन दाखवतील अशा आशवर तो हात पाय िारत रहातो हळहळ सवा पाश तोडणयाचा टपपा तो आता वधदतवात आलला असतो ननवती तर जाऊ दया उलट जीवनाकड पर-वती होऊ लागत हातातन ज ननसटन चालल आह त पकडणयाची धडपड सर होत नव शोध लागतील वयाधीवर धरषध सापडल अशी नवी आशा ननिााण होत

अडग गमलत पमलत िडि दशनववहीन जात तणडि वधदो यानत गहीतवा दणडि

तदावप न िञचनत आशा वपणडि

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 17

िनषटयजीवन सािानयपण अस असल तरी आशा नािक बडी आपलयाभोवती हवीच तरच जगणयात िजा आह पढ पढ धावायला गाजर हवच पाणयाला जीवन महणतात या दोनहीला गती हवीच पाणी वहात राहहल तर नदी होईल साठन राहहल तर डबक होईल जीवनही गनतिान हव यासाठी आशा सजवत हवी सजर आशा आह तर ननराशा आहच कारण िानवी जीवनच वदतात अडकलल आह शारीररक वयाधी पशाची चणचण अपयश आपतषटटाचा ववरह अशा आघातानी ननयती आपलयाला खाली रटत असतो पण खाली पडलला रबरी चड जसा उसळी घऊन परत परत वर यतो तस आपल आयषटय असाव वरन रफकललया चचखलाचया गोळयासारख नसाव आशा आणण अपकषा वरवर सारखच वाटणार दोन शबद एकीला जवळ करावी तर दसरीला लाबच ठवावी अवाजवी अवासतव अपकषा तर नकोच आपलया कवतीनसार झपल अशीच उडी हवी Hope is fuel It makes us move forward and it amplifies our best work But expectation is the killer of joy the shortest route to disappointment When we expect that something will happen we cant help but be let down Positive thinking Be optimistic वगर शबद आपण ऐकतो पण सकारातिक ववचार आपलयाही अनक सण सिारभात धामिाक उतसवात साचगतल आहत वाढहदवसाला आपण िणबतीचया जयोती ववझवत नाही तर जयोती उजळवतो जातोrsquo न महणता यतो महणतो ो तिसो िा जयोनतगािय ितयोिाा अित गिय अशी पराराना करतो जी ससकती आपलयाला आशावाद मशकवत तीच ससकती किाणयवाचधकारसत िा रफलरष कदाचन असा ननषटकाि किायोगही सागत रोडकयात काय तर आयषटयाचा िागा चालताना आशची मशदोरी सप नय पण अपकषाच ओझही होऊ नय

हिागी भोपटकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 18

णहदोळा

हदल ह छोटासा छोटीसी आशाhellip काश ह सिधर गीत सतय असत तर िन खरच करकती छोट शरीरात शोधनही कठच न सापडणार पण तयात आशा िात अनत आकाशाएवढया आशा पणा झाली तर कषणात िन आकाशाला गवसणी घालत पण अपणा राहहली तर नराशयाचया गतत जात िाणसाच आयषटय आशा-ननराशचया हहदोळयावर अस झलत असत िल जनिाला यत तवहा तयाचया िनात ननराशा हया भावनचा लवलशही नसतो जनिलया जनिलया आिोश करन आपलया आगिनाची वाताा दणार छोट िल नसचगाक जगणयासाठी आवशयक तया सवा गोषटटी ननसगाननयिानसार मशकतच जात उभ रहायला अरवा चालायला मशकताना िल सारख पडत पण महणन िी आता चालणारच नाही अस महणणार िल पाहहलय का कणी जनितः आधळ पागळ िलसदधा हसर आणण शकय त सार मशकणयासाठी धडपडणारच असत हया वरन ह उघड हदसत की आशा हीच नसचगाक भावना असन ननराशा ही ननसगाननमिात भावना नवहच जगणयाची ददामय इचछा नवीन काही मशकणयाची धडपड हीच िाणसाची खरी ओळख आह कषणणक पराभवान खचन न जाता पनहा यशासाठी परयतनशील वहायच हीच नसचगाक परवती आह काही हदवसापवी वतािानपतात एक बातिी वाचली भारतात दर दहातील एक वयकती नराशय अनभवत आह तयानतर facebook वर िानसोपचार आठवडयाननमित नहिीपरिाण खडीभर posts ही आलया त सवा वाचन पररि धकका बसला व खप वाईटही वाटल आशवरच जग चालत अस आपण िानतो जगातील १० जनता जर नराशयगरसत असल तर काय होणार जगाचhellip ननराशची भावना जर नसचगाक जनित असणारी भावना नाही तर ही आपलया आयषटयात का आणण कधी परवश करत काही परिाणात अशया वयकती िदिधील अनाकलनीय रासायननक बदलािळ नराशयगरसत होत असतीलही पण िला वाटत बहताशी अपकषा आणण उपकषा याचया गतयािळ ननराशा आयषटयात हळच परवश करत आयषटयाकडन सिाजाकडन नातवाईक - मितिडळीकडन असणा-या अगणणत अपकषा आणण कधी ददवान वायाला यणारी उपकषा ह ननराशच िळ आह साधारण सिजायला लागायचया वयापासन िलाना आईवडडलाचया अपकषाचा सािना करावा लागतो मलगभदाचा ववरषय नजरआड कला तरी िाझा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 12

महाराषर मडळ णसगापर

िहाराषटर िडळ मसगापरनी काय हदल िला ह कस साग रोडकया शबदात तमहाला

इतक छान मित ितरतणी इतकी छान कपनी हदवस िहहन वरष जाती बघता बघता उडनी

खप साऱया activities चाल असतात

जया िनाला ताज आणण positive ठवतात

िरन ऋतगध शबदगध हयाचया तर नावातच सगीत ह सगळ मिळन करतात िाझ आयषटय रगीत

िहाराषटर िडळ नावाच कटब िोठठ छान

लहानावर करतो आमही परि आणण िोठयाना दतो िान

िडळाची कायाकाररणी झटत असत अहोरात रकलयाचा लवलशही नसतो तयाचया चहऱयावर िात

सण उतसव सगळ साजर करतो जोरात नवीन यणाऱयाना कायि िदतीचा हात

सतत चाल असत चषटटा िसकरी

आणण whatsapp वरची ती िसत शरो-शायरी

रफोटो शअर करायची तर अहो कवढी ती घाई काि सगळी तशीच राहहली अन ननघन गली बाई

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 13

धिाल आणण िसती चाल असत वारवार तवढयात भागवत वाचन सिजावत जीवनाच सार

एनजॉय करतो आमही long walks

आणण तयाचया जोडीला िरन च talks

एक धदी आह ही कधी न सपणारी रोज नवया हदवसाची वाट पाहायला लावणारी

कठही जायच महटल की होतो उतसाहाचा सचार

कारण खाण वपण िसतीबरोबर तयात जञानाचही भाडार

एककाळी होिमसक वाटायच वारवार पण आता वाटत इरच आह िाझा िोठठा पररवार

चचता काळजी एकटपणा हयाना दऊन रफाटा

रोज आमही शोधतो नवया पाऊल वाटा

िनाला खप आनद होतोय आणण मिळतीय ख़शी करताना ह सवा वयकत गढीपाडवयाचया हदवशी

जयाचया िळ जोपासली गली िाझया िधली तरणी

अशा िहाराषटर िडळ मसगापरच आमही सगळ ऋणीhellip आमही सगळ ऋणी

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 14

आशचा कलवतात

वपरय वाचकहो या लखात आपलया सवाचया लाडकया अशा आशचा कलवतात िाडणयाचा परयतन कला आह आशा महटलयावर िाझया डोळयासिोर एक अवखळ ओढाळ िलगी यत हसरा चहरा डोळ सतत कशाचा तरी वध घणार जीवनातील सवा चागलया गोषटटीवर शरदधा असणारी आणण किालीची ननरागस आशा ही िानसकनया आह कोणाची महणन काय ववचारता अहो आशच वडील महणज आपल िनच महणज आशा ही िानस+कनया झाली की नाही ही आशा राहत एका टोलजग वाडयात कधी ती हदयाचया िाजघरात बसत तर कधी िाडीवर जाऊन डोळरपी णखडकयातन डोकावत राहत तर कधी परसदारचया ववहहरीत आपल परनततरबब ndash ननराशला ndash नयाहाळत बसत हहचया घरात कधी जळिट कचरा पडलला हदसणारच नाही िळी आशच वडील आपलया सवा िलावर रफार िाया करतात तयातलया तयात आशवर तर रफारच नतच कोडकौतक परवतात नतचयासाठी छान खाऊ आणतात आशा रसणार नाही याची परपर काळजी घतात बर का आशचया नाचऱया सवभावाला ओळखन असणारी आणण वारवार नतला अटकाव करणारी एक वयकती आह घरात ती आह आशची आई नतच नाव ियाादा आशा आपलया आईला रफार मभत घराबाहरन वरातीचा छान गलका कानी पडताच आशा कपणाबाहर पळायला बघत पण आईची हाक यतच नतचया कानी ldquoआश कठ ननघालीस उडारायला चल हो घरातrdquo की आशा तरबचारी हहरिसली होउन कपणाबाहर पडणार पाऊल िाग घत आशला एक िोठी बहीण आह नतच नाव आह अमभलारषा ही अमभलारषा रफार सखवादी (materialistic) आह आशला िळात साऱयाचीच हौस पण लोभ असा कशाचा नाही अमभलारषा िात या जगाला रफार ओळखन आह वयवहारी परि कस कराव ह नतचयाकडन मशकाव आशचया घरात कधी कधी शजारची एक िलगी खळायला यत आशा नतला तरबचकन असत नतच नाव आह तषटणा ती घरात आली की सया अचधकच परखर झालयासारखा वाटतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 15

अगणातील झाडदखील पान हलवायची सोडन सतबध उभी राहतात घराचा िारा अिळ तापतो या तषटणला लपाछपी खळताना सवतःकड राजय घयायची रफार हौस आह आशा आणण तषटणचा लपाछपीचा खळ िोठा बघणयासारखा असतो आशादखील आईचा ndash ियाादचा ndash डोळा चकवन कपणाचया आडोशाला जाऊन दडत कधी कधी तषटणा घराचया सादीकोपऱयातलया अलिाऱया घडवचया धडाळायला लागत तवहा तर बाबाना पण िाहहती नसललया गोषटटी सापडायला लागतात तषटणा आशचया काकाना असजबात आवडत नाही आशचया काकाच नाव आह सयि तषटणा घरात आली र आली की त कोट टोपी चढवन तडक बाहर पडतात आशला एक लहान भाऊ आह तयाच नाव आह ववशवास आशा आणण ववशवासाच अगदी अतट नात आह आशा रसली की ववशवासलाही जवण गोड लागत नाही खो-खोचया खळातदखील सवपना पररि आशला खो दणार आशा ववशवासाला ववशवास िग कषितला आणण कषिता कायााला जावन ldquoआउटrdquo करणार ह अगदी ठरलल बर का अर हो सवपना आशची िोठी बहीण आणण कषिता ववशवासचया पाठची बहीण ह सागायच राहहलच आणण काया ह घरातल शडरफळ आपल नाव सारा करणयाइतक लहरी आह त कायााच एकदा सखरप िागी लागल की घरातील सवाचा जीव भाडयात पडतो आशचा गोतावळा अजन खप िोठा आह नतची दरची आतया शरदधा िावशी िाया दरच काका सनिान याची ओळख पनहा कवहा तरी असो आशचया कलवताताची ही साठा उतराची कहाणी पाचा उतरी इरच सपणा करतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 16

एक कोड

अशी कोणती गोषटट आह की सजचया बधनात असता िाणस धाव शकतो आणण सजचयापासन िकत झालयावर तो जागचया जागी राबतो उतर आह आशा - Hope आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत जनि आणण ितय या दोन टोकात ववसतारलल िाणसाच आयषटय पढ पढ सरकत असत त आशा या एका गोषटटीवर जनिापासन अतापयत या आशन तयाला लपटलल असत आज अधार असला तरी उदया उजाडणार आह सतत उदयाची आशा अगदी आपलया जनिापासन हा खळ सर होतो आपलयाववरषयी कोणाला तरी आशा आणण नतर पढ कोणाववरषयी तरी आपलयाला आशा आपलया पवाजानी िनषटयजनिाची कालपननक ववभागणी चार आशरिात कली आह आज आशरिवयवसरा नसली तरी बालय तारणय वधदतव अस टपप आहतच लहान वयात रफारस पयााय नसतात बधदी ववचार आणण अनभव याचया ियाादा असतात पण तारणयाचा काळ महणज वसत ऋत नवी सवपन पाहणयाचा तयािाग धावणयाचा काळ मशकषण नोकरी वयवसाय ससार या िहतवाचया गोषटटी ज काल घडल नाही त आज घडल ज आज घडल नाही त उदया नककी घडल असा आशावाद या हदवसात असतो ो आशा नावाची उजाा आपलयात ठासन भरलली असत आणण गाडी जोरात धावत असत कवचचत ननराशा वायाला आली तरी तातपरती रफकत आपलयासाठीच नाही तर पढचया वपढीसाठीसदधा सवपन पाहहल जात िला नाही जिल तर िाझी िल करन दाखवतील अशा आशवर तो हात पाय िारत रहातो हळहळ सवा पाश तोडणयाचा टपपा तो आता वधदतवात आलला असतो ननवती तर जाऊ दया उलट जीवनाकड पर-वती होऊ लागत हातातन ज ननसटन चालल आह त पकडणयाची धडपड सर होत नव शोध लागतील वयाधीवर धरषध सापडल अशी नवी आशा ननिााण होत

अडग गमलत पमलत िडि दशनववहीन जात तणडि वधदो यानत गहीतवा दणडि

तदावप न िञचनत आशा वपणडि

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 17

िनषटयजीवन सािानयपण अस असल तरी आशा नािक बडी आपलयाभोवती हवीच तरच जगणयात िजा आह पढ पढ धावायला गाजर हवच पाणयाला जीवन महणतात या दोनहीला गती हवीच पाणी वहात राहहल तर नदी होईल साठन राहहल तर डबक होईल जीवनही गनतिान हव यासाठी आशा सजवत हवी सजर आशा आह तर ननराशा आहच कारण िानवी जीवनच वदतात अडकलल आह शारीररक वयाधी पशाची चणचण अपयश आपतषटटाचा ववरह अशा आघातानी ननयती आपलयाला खाली रटत असतो पण खाली पडलला रबरी चड जसा उसळी घऊन परत परत वर यतो तस आपल आयषटय असाव वरन रफकललया चचखलाचया गोळयासारख नसाव आशा आणण अपकषा वरवर सारखच वाटणार दोन शबद एकीला जवळ करावी तर दसरीला लाबच ठवावी अवाजवी अवासतव अपकषा तर नकोच आपलया कवतीनसार झपल अशीच उडी हवी Hope is fuel It makes us move forward and it amplifies our best work But expectation is the killer of joy the shortest route to disappointment When we expect that something will happen we cant help but be let down Positive thinking Be optimistic वगर शबद आपण ऐकतो पण सकारातिक ववचार आपलयाही अनक सण सिारभात धामिाक उतसवात साचगतल आहत वाढहदवसाला आपण िणबतीचया जयोती ववझवत नाही तर जयोती उजळवतो जातोrsquo न महणता यतो महणतो ो तिसो िा जयोनतगािय ितयोिाा अित गिय अशी पराराना करतो जी ससकती आपलयाला आशावाद मशकवत तीच ससकती किाणयवाचधकारसत िा रफलरष कदाचन असा ननषटकाि किायोगही सागत रोडकयात काय तर आयषटयाचा िागा चालताना आशची मशदोरी सप नय पण अपकषाच ओझही होऊ नय

हिागी भोपटकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 18

णहदोळा

हदल ह छोटासा छोटीसी आशाhellip काश ह सिधर गीत सतय असत तर िन खरच करकती छोट शरीरात शोधनही कठच न सापडणार पण तयात आशा िात अनत आकाशाएवढया आशा पणा झाली तर कषणात िन आकाशाला गवसणी घालत पण अपणा राहहली तर नराशयाचया गतत जात िाणसाच आयषटय आशा-ननराशचया हहदोळयावर अस झलत असत िल जनिाला यत तवहा तयाचया िनात ननराशा हया भावनचा लवलशही नसतो जनिलया जनिलया आिोश करन आपलया आगिनाची वाताा दणार छोट िल नसचगाक जगणयासाठी आवशयक तया सवा गोषटटी ननसगाननयिानसार मशकतच जात उभ रहायला अरवा चालायला मशकताना िल सारख पडत पण महणन िी आता चालणारच नाही अस महणणार िल पाहहलय का कणी जनितः आधळ पागळ िलसदधा हसर आणण शकय त सार मशकणयासाठी धडपडणारच असत हया वरन ह उघड हदसत की आशा हीच नसचगाक भावना असन ननराशा ही ननसगाननमिात भावना नवहच जगणयाची ददामय इचछा नवीन काही मशकणयाची धडपड हीच िाणसाची खरी ओळख आह कषणणक पराभवान खचन न जाता पनहा यशासाठी परयतनशील वहायच हीच नसचगाक परवती आह काही हदवसापवी वतािानपतात एक बातिी वाचली भारतात दर दहातील एक वयकती नराशय अनभवत आह तयानतर facebook वर िानसोपचार आठवडयाननमित नहिीपरिाण खडीभर posts ही आलया त सवा वाचन पररि धकका बसला व खप वाईटही वाटल आशवरच जग चालत अस आपण िानतो जगातील १० जनता जर नराशयगरसत असल तर काय होणार जगाचhellip ननराशची भावना जर नसचगाक जनित असणारी भावना नाही तर ही आपलया आयषटयात का आणण कधी परवश करत काही परिाणात अशया वयकती िदिधील अनाकलनीय रासायननक बदलािळ नराशयगरसत होत असतीलही पण िला वाटत बहताशी अपकषा आणण उपकषा याचया गतयािळ ननराशा आयषटयात हळच परवश करत आयषटयाकडन सिाजाकडन नातवाईक - मितिडळीकडन असणा-या अगणणत अपकषा आणण कधी ददवान वायाला यणारी उपकषा ह ननराशच िळ आह साधारण सिजायला लागायचया वयापासन िलाना आईवडडलाचया अपकषाचा सािना करावा लागतो मलगभदाचा ववरषय नजरआड कला तरी िाझा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 13

धिाल आणण िसती चाल असत वारवार तवढयात भागवत वाचन सिजावत जीवनाच सार

एनजॉय करतो आमही long walks

आणण तयाचया जोडीला िरन च talks

एक धदी आह ही कधी न सपणारी रोज नवया हदवसाची वाट पाहायला लावणारी

कठही जायच महटल की होतो उतसाहाचा सचार

कारण खाण वपण िसतीबरोबर तयात जञानाचही भाडार

एककाळी होिमसक वाटायच वारवार पण आता वाटत इरच आह िाझा िोठठा पररवार

चचता काळजी एकटपणा हयाना दऊन रफाटा

रोज आमही शोधतो नवया पाऊल वाटा

िनाला खप आनद होतोय आणण मिळतीय ख़शी करताना ह सवा वयकत गढीपाडवयाचया हदवशी

जयाचया िळ जोपासली गली िाझया िधली तरणी

अशा िहाराषटर िडळ मसगापरच आमही सगळ ऋणीhellip आमही सगळ ऋणी

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 14

आशचा कलवतात

वपरय वाचकहो या लखात आपलया सवाचया लाडकया अशा आशचा कलवतात िाडणयाचा परयतन कला आह आशा महटलयावर िाझया डोळयासिोर एक अवखळ ओढाळ िलगी यत हसरा चहरा डोळ सतत कशाचा तरी वध घणार जीवनातील सवा चागलया गोषटटीवर शरदधा असणारी आणण किालीची ननरागस आशा ही िानसकनया आह कोणाची महणन काय ववचारता अहो आशच वडील महणज आपल िनच महणज आशा ही िानस+कनया झाली की नाही ही आशा राहत एका टोलजग वाडयात कधी ती हदयाचया िाजघरात बसत तर कधी िाडीवर जाऊन डोळरपी णखडकयातन डोकावत राहत तर कधी परसदारचया ववहहरीत आपल परनततरबब ndash ननराशला ndash नयाहाळत बसत हहचया घरात कधी जळिट कचरा पडलला हदसणारच नाही िळी आशच वडील आपलया सवा िलावर रफार िाया करतात तयातलया तयात आशवर तर रफारच नतच कोडकौतक परवतात नतचयासाठी छान खाऊ आणतात आशा रसणार नाही याची परपर काळजी घतात बर का आशचया नाचऱया सवभावाला ओळखन असणारी आणण वारवार नतला अटकाव करणारी एक वयकती आह घरात ती आह आशची आई नतच नाव ियाादा आशा आपलया आईला रफार मभत घराबाहरन वरातीचा छान गलका कानी पडताच आशा कपणाबाहर पळायला बघत पण आईची हाक यतच नतचया कानी ldquoआश कठ ननघालीस उडारायला चल हो घरातrdquo की आशा तरबचारी हहरिसली होउन कपणाबाहर पडणार पाऊल िाग घत आशला एक िोठी बहीण आह नतच नाव आह अमभलारषा ही अमभलारषा रफार सखवादी (materialistic) आह आशला िळात साऱयाचीच हौस पण लोभ असा कशाचा नाही अमभलारषा िात या जगाला रफार ओळखन आह वयवहारी परि कस कराव ह नतचयाकडन मशकाव आशचया घरात कधी कधी शजारची एक िलगी खळायला यत आशा नतला तरबचकन असत नतच नाव आह तषटणा ती घरात आली की सया अचधकच परखर झालयासारखा वाटतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 15

अगणातील झाडदखील पान हलवायची सोडन सतबध उभी राहतात घराचा िारा अिळ तापतो या तषटणला लपाछपी खळताना सवतःकड राजय घयायची रफार हौस आह आशा आणण तषटणचा लपाछपीचा खळ िोठा बघणयासारखा असतो आशादखील आईचा ndash ियाादचा ndash डोळा चकवन कपणाचया आडोशाला जाऊन दडत कधी कधी तषटणा घराचया सादीकोपऱयातलया अलिाऱया घडवचया धडाळायला लागत तवहा तर बाबाना पण िाहहती नसललया गोषटटी सापडायला लागतात तषटणा आशचया काकाना असजबात आवडत नाही आशचया काकाच नाव आह सयि तषटणा घरात आली र आली की त कोट टोपी चढवन तडक बाहर पडतात आशला एक लहान भाऊ आह तयाच नाव आह ववशवास आशा आणण ववशवासाच अगदी अतट नात आह आशा रसली की ववशवासलाही जवण गोड लागत नाही खो-खोचया खळातदखील सवपना पररि आशला खो दणार आशा ववशवासाला ववशवास िग कषितला आणण कषिता कायााला जावन ldquoआउटrdquo करणार ह अगदी ठरलल बर का अर हो सवपना आशची िोठी बहीण आणण कषिता ववशवासचया पाठची बहीण ह सागायच राहहलच आणण काया ह घरातल शडरफळ आपल नाव सारा करणयाइतक लहरी आह त कायााच एकदा सखरप िागी लागल की घरातील सवाचा जीव भाडयात पडतो आशचा गोतावळा अजन खप िोठा आह नतची दरची आतया शरदधा िावशी िाया दरच काका सनिान याची ओळख पनहा कवहा तरी असो आशचया कलवताताची ही साठा उतराची कहाणी पाचा उतरी इरच सपणा करतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 16

एक कोड

अशी कोणती गोषटट आह की सजचया बधनात असता िाणस धाव शकतो आणण सजचयापासन िकत झालयावर तो जागचया जागी राबतो उतर आह आशा - Hope आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत जनि आणण ितय या दोन टोकात ववसतारलल िाणसाच आयषटय पढ पढ सरकत असत त आशा या एका गोषटटीवर जनिापासन अतापयत या आशन तयाला लपटलल असत आज अधार असला तरी उदया उजाडणार आह सतत उदयाची आशा अगदी आपलया जनिापासन हा खळ सर होतो आपलयाववरषयी कोणाला तरी आशा आणण नतर पढ कोणाववरषयी तरी आपलयाला आशा आपलया पवाजानी िनषटयजनिाची कालपननक ववभागणी चार आशरिात कली आह आज आशरिवयवसरा नसली तरी बालय तारणय वधदतव अस टपप आहतच लहान वयात रफारस पयााय नसतात बधदी ववचार आणण अनभव याचया ियाादा असतात पण तारणयाचा काळ महणज वसत ऋत नवी सवपन पाहणयाचा तयािाग धावणयाचा काळ मशकषण नोकरी वयवसाय ससार या िहतवाचया गोषटटी ज काल घडल नाही त आज घडल ज आज घडल नाही त उदया नककी घडल असा आशावाद या हदवसात असतो ो आशा नावाची उजाा आपलयात ठासन भरलली असत आणण गाडी जोरात धावत असत कवचचत ननराशा वायाला आली तरी तातपरती रफकत आपलयासाठीच नाही तर पढचया वपढीसाठीसदधा सवपन पाहहल जात िला नाही जिल तर िाझी िल करन दाखवतील अशा आशवर तो हात पाय िारत रहातो हळहळ सवा पाश तोडणयाचा टपपा तो आता वधदतवात आलला असतो ननवती तर जाऊ दया उलट जीवनाकड पर-वती होऊ लागत हातातन ज ननसटन चालल आह त पकडणयाची धडपड सर होत नव शोध लागतील वयाधीवर धरषध सापडल अशी नवी आशा ननिााण होत

अडग गमलत पमलत िडि दशनववहीन जात तणडि वधदो यानत गहीतवा दणडि

तदावप न िञचनत आशा वपणडि

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 17

िनषटयजीवन सािानयपण अस असल तरी आशा नािक बडी आपलयाभोवती हवीच तरच जगणयात िजा आह पढ पढ धावायला गाजर हवच पाणयाला जीवन महणतात या दोनहीला गती हवीच पाणी वहात राहहल तर नदी होईल साठन राहहल तर डबक होईल जीवनही गनतिान हव यासाठी आशा सजवत हवी सजर आशा आह तर ननराशा आहच कारण िानवी जीवनच वदतात अडकलल आह शारीररक वयाधी पशाची चणचण अपयश आपतषटटाचा ववरह अशा आघातानी ननयती आपलयाला खाली रटत असतो पण खाली पडलला रबरी चड जसा उसळी घऊन परत परत वर यतो तस आपल आयषटय असाव वरन रफकललया चचखलाचया गोळयासारख नसाव आशा आणण अपकषा वरवर सारखच वाटणार दोन शबद एकीला जवळ करावी तर दसरीला लाबच ठवावी अवाजवी अवासतव अपकषा तर नकोच आपलया कवतीनसार झपल अशीच उडी हवी Hope is fuel It makes us move forward and it amplifies our best work But expectation is the killer of joy the shortest route to disappointment When we expect that something will happen we cant help but be let down Positive thinking Be optimistic वगर शबद आपण ऐकतो पण सकारातिक ववचार आपलयाही अनक सण सिारभात धामिाक उतसवात साचगतल आहत वाढहदवसाला आपण िणबतीचया जयोती ववझवत नाही तर जयोती उजळवतो जातोrsquo न महणता यतो महणतो ो तिसो िा जयोनतगािय ितयोिाा अित गिय अशी पराराना करतो जी ससकती आपलयाला आशावाद मशकवत तीच ससकती किाणयवाचधकारसत िा रफलरष कदाचन असा ननषटकाि किायोगही सागत रोडकयात काय तर आयषटयाचा िागा चालताना आशची मशदोरी सप नय पण अपकषाच ओझही होऊ नय

हिागी भोपटकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 18

णहदोळा

हदल ह छोटासा छोटीसी आशाhellip काश ह सिधर गीत सतय असत तर िन खरच करकती छोट शरीरात शोधनही कठच न सापडणार पण तयात आशा िात अनत आकाशाएवढया आशा पणा झाली तर कषणात िन आकाशाला गवसणी घालत पण अपणा राहहली तर नराशयाचया गतत जात िाणसाच आयषटय आशा-ननराशचया हहदोळयावर अस झलत असत िल जनिाला यत तवहा तयाचया िनात ननराशा हया भावनचा लवलशही नसतो जनिलया जनिलया आिोश करन आपलया आगिनाची वाताा दणार छोट िल नसचगाक जगणयासाठी आवशयक तया सवा गोषटटी ननसगाननयिानसार मशकतच जात उभ रहायला अरवा चालायला मशकताना िल सारख पडत पण महणन िी आता चालणारच नाही अस महणणार िल पाहहलय का कणी जनितः आधळ पागळ िलसदधा हसर आणण शकय त सार मशकणयासाठी धडपडणारच असत हया वरन ह उघड हदसत की आशा हीच नसचगाक भावना असन ननराशा ही ननसगाननमिात भावना नवहच जगणयाची ददामय इचछा नवीन काही मशकणयाची धडपड हीच िाणसाची खरी ओळख आह कषणणक पराभवान खचन न जाता पनहा यशासाठी परयतनशील वहायच हीच नसचगाक परवती आह काही हदवसापवी वतािानपतात एक बातिी वाचली भारतात दर दहातील एक वयकती नराशय अनभवत आह तयानतर facebook वर िानसोपचार आठवडयाननमित नहिीपरिाण खडीभर posts ही आलया त सवा वाचन पररि धकका बसला व खप वाईटही वाटल आशवरच जग चालत अस आपण िानतो जगातील १० जनता जर नराशयगरसत असल तर काय होणार जगाचhellip ननराशची भावना जर नसचगाक जनित असणारी भावना नाही तर ही आपलया आयषटयात का आणण कधी परवश करत काही परिाणात अशया वयकती िदिधील अनाकलनीय रासायननक बदलािळ नराशयगरसत होत असतीलही पण िला वाटत बहताशी अपकषा आणण उपकषा याचया गतयािळ ननराशा आयषटयात हळच परवश करत आयषटयाकडन सिाजाकडन नातवाईक - मितिडळीकडन असणा-या अगणणत अपकषा आणण कधी ददवान वायाला यणारी उपकषा ह ननराशच िळ आह साधारण सिजायला लागायचया वयापासन िलाना आईवडडलाचया अपकषाचा सािना करावा लागतो मलगभदाचा ववरषय नजरआड कला तरी िाझा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 14

आशचा कलवतात

वपरय वाचकहो या लखात आपलया सवाचया लाडकया अशा आशचा कलवतात िाडणयाचा परयतन कला आह आशा महटलयावर िाझया डोळयासिोर एक अवखळ ओढाळ िलगी यत हसरा चहरा डोळ सतत कशाचा तरी वध घणार जीवनातील सवा चागलया गोषटटीवर शरदधा असणारी आणण किालीची ननरागस आशा ही िानसकनया आह कोणाची महणन काय ववचारता अहो आशच वडील महणज आपल िनच महणज आशा ही िानस+कनया झाली की नाही ही आशा राहत एका टोलजग वाडयात कधी ती हदयाचया िाजघरात बसत तर कधी िाडीवर जाऊन डोळरपी णखडकयातन डोकावत राहत तर कधी परसदारचया ववहहरीत आपल परनततरबब ndash ननराशला ndash नयाहाळत बसत हहचया घरात कधी जळिट कचरा पडलला हदसणारच नाही िळी आशच वडील आपलया सवा िलावर रफार िाया करतात तयातलया तयात आशवर तर रफारच नतच कोडकौतक परवतात नतचयासाठी छान खाऊ आणतात आशा रसणार नाही याची परपर काळजी घतात बर का आशचया नाचऱया सवभावाला ओळखन असणारी आणण वारवार नतला अटकाव करणारी एक वयकती आह घरात ती आह आशची आई नतच नाव ियाादा आशा आपलया आईला रफार मभत घराबाहरन वरातीचा छान गलका कानी पडताच आशा कपणाबाहर पळायला बघत पण आईची हाक यतच नतचया कानी ldquoआश कठ ननघालीस उडारायला चल हो घरातrdquo की आशा तरबचारी हहरिसली होउन कपणाबाहर पडणार पाऊल िाग घत आशला एक िोठी बहीण आह नतच नाव आह अमभलारषा ही अमभलारषा रफार सखवादी (materialistic) आह आशला िळात साऱयाचीच हौस पण लोभ असा कशाचा नाही अमभलारषा िात या जगाला रफार ओळखन आह वयवहारी परि कस कराव ह नतचयाकडन मशकाव आशचया घरात कधी कधी शजारची एक िलगी खळायला यत आशा नतला तरबचकन असत नतच नाव आह तषटणा ती घरात आली की सया अचधकच परखर झालयासारखा वाटतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 15

अगणातील झाडदखील पान हलवायची सोडन सतबध उभी राहतात घराचा िारा अिळ तापतो या तषटणला लपाछपी खळताना सवतःकड राजय घयायची रफार हौस आह आशा आणण तषटणचा लपाछपीचा खळ िोठा बघणयासारखा असतो आशादखील आईचा ndash ियाादचा ndash डोळा चकवन कपणाचया आडोशाला जाऊन दडत कधी कधी तषटणा घराचया सादीकोपऱयातलया अलिाऱया घडवचया धडाळायला लागत तवहा तर बाबाना पण िाहहती नसललया गोषटटी सापडायला लागतात तषटणा आशचया काकाना असजबात आवडत नाही आशचया काकाच नाव आह सयि तषटणा घरात आली र आली की त कोट टोपी चढवन तडक बाहर पडतात आशला एक लहान भाऊ आह तयाच नाव आह ववशवास आशा आणण ववशवासाच अगदी अतट नात आह आशा रसली की ववशवासलाही जवण गोड लागत नाही खो-खोचया खळातदखील सवपना पररि आशला खो दणार आशा ववशवासाला ववशवास िग कषितला आणण कषिता कायााला जावन ldquoआउटrdquo करणार ह अगदी ठरलल बर का अर हो सवपना आशची िोठी बहीण आणण कषिता ववशवासचया पाठची बहीण ह सागायच राहहलच आणण काया ह घरातल शडरफळ आपल नाव सारा करणयाइतक लहरी आह त कायााच एकदा सखरप िागी लागल की घरातील सवाचा जीव भाडयात पडतो आशचा गोतावळा अजन खप िोठा आह नतची दरची आतया शरदधा िावशी िाया दरच काका सनिान याची ओळख पनहा कवहा तरी असो आशचया कलवताताची ही साठा उतराची कहाणी पाचा उतरी इरच सपणा करतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 16

एक कोड

अशी कोणती गोषटट आह की सजचया बधनात असता िाणस धाव शकतो आणण सजचयापासन िकत झालयावर तो जागचया जागी राबतो उतर आह आशा - Hope आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत जनि आणण ितय या दोन टोकात ववसतारलल िाणसाच आयषटय पढ पढ सरकत असत त आशा या एका गोषटटीवर जनिापासन अतापयत या आशन तयाला लपटलल असत आज अधार असला तरी उदया उजाडणार आह सतत उदयाची आशा अगदी आपलया जनिापासन हा खळ सर होतो आपलयाववरषयी कोणाला तरी आशा आणण नतर पढ कोणाववरषयी तरी आपलयाला आशा आपलया पवाजानी िनषटयजनिाची कालपननक ववभागणी चार आशरिात कली आह आज आशरिवयवसरा नसली तरी बालय तारणय वधदतव अस टपप आहतच लहान वयात रफारस पयााय नसतात बधदी ववचार आणण अनभव याचया ियाादा असतात पण तारणयाचा काळ महणज वसत ऋत नवी सवपन पाहणयाचा तयािाग धावणयाचा काळ मशकषण नोकरी वयवसाय ससार या िहतवाचया गोषटटी ज काल घडल नाही त आज घडल ज आज घडल नाही त उदया नककी घडल असा आशावाद या हदवसात असतो ो आशा नावाची उजाा आपलयात ठासन भरलली असत आणण गाडी जोरात धावत असत कवचचत ननराशा वायाला आली तरी तातपरती रफकत आपलयासाठीच नाही तर पढचया वपढीसाठीसदधा सवपन पाहहल जात िला नाही जिल तर िाझी िल करन दाखवतील अशा आशवर तो हात पाय िारत रहातो हळहळ सवा पाश तोडणयाचा टपपा तो आता वधदतवात आलला असतो ननवती तर जाऊ दया उलट जीवनाकड पर-वती होऊ लागत हातातन ज ननसटन चालल आह त पकडणयाची धडपड सर होत नव शोध लागतील वयाधीवर धरषध सापडल अशी नवी आशा ननिााण होत

अडग गमलत पमलत िडि दशनववहीन जात तणडि वधदो यानत गहीतवा दणडि

तदावप न िञचनत आशा वपणडि

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 17

िनषटयजीवन सािानयपण अस असल तरी आशा नािक बडी आपलयाभोवती हवीच तरच जगणयात िजा आह पढ पढ धावायला गाजर हवच पाणयाला जीवन महणतात या दोनहीला गती हवीच पाणी वहात राहहल तर नदी होईल साठन राहहल तर डबक होईल जीवनही गनतिान हव यासाठी आशा सजवत हवी सजर आशा आह तर ननराशा आहच कारण िानवी जीवनच वदतात अडकलल आह शारीररक वयाधी पशाची चणचण अपयश आपतषटटाचा ववरह अशा आघातानी ननयती आपलयाला खाली रटत असतो पण खाली पडलला रबरी चड जसा उसळी घऊन परत परत वर यतो तस आपल आयषटय असाव वरन रफकललया चचखलाचया गोळयासारख नसाव आशा आणण अपकषा वरवर सारखच वाटणार दोन शबद एकीला जवळ करावी तर दसरीला लाबच ठवावी अवाजवी अवासतव अपकषा तर नकोच आपलया कवतीनसार झपल अशीच उडी हवी Hope is fuel It makes us move forward and it amplifies our best work But expectation is the killer of joy the shortest route to disappointment When we expect that something will happen we cant help but be let down Positive thinking Be optimistic वगर शबद आपण ऐकतो पण सकारातिक ववचार आपलयाही अनक सण सिारभात धामिाक उतसवात साचगतल आहत वाढहदवसाला आपण िणबतीचया जयोती ववझवत नाही तर जयोती उजळवतो जातोrsquo न महणता यतो महणतो ो तिसो िा जयोनतगािय ितयोिाा अित गिय अशी पराराना करतो जी ससकती आपलयाला आशावाद मशकवत तीच ससकती किाणयवाचधकारसत िा रफलरष कदाचन असा ननषटकाि किायोगही सागत रोडकयात काय तर आयषटयाचा िागा चालताना आशची मशदोरी सप नय पण अपकषाच ओझही होऊ नय

हिागी भोपटकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 18

णहदोळा

हदल ह छोटासा छोटीसी आशाhellip काश ह सिधर गीत सतय असत तर िन खरच करकती छोट शरीरात शोधनही कठच न सापडणार पण तयात आशा िात अनत आकाशाएवढया आशा पणा झाली तर कषणात िन आकाशाला गवसणी घालत पण अपणा राहहली तर नराशयाचया गतत जात िाणसाच आयषटय आशा-ननराशचया हहदोळयावर अस झलत असत िल जनिाला यत तवहा तयाचया िनात ननराशा हया भावनचा लवलशही नसतो जनिलया जनिलया आिोश करन आपलया आगिनाची वाताा दणार छोट िल नसचगाक जगणयासाठी आवशयक तया सवा गोषटटी ननसगाननयिानसार मशकतच जात उभ रहायला अरवा चालायला मशकताना िल सारख पडत पण महणन िी आता चालणारच नाही अस महणणार िल पाहहलय का कणी जनितः आधळ पागळ िलसदधा हसर आणण शकय त सार मशकणयासाठी धडपडणारच असत हया वरन ह उघड हदसत की आशा हीच नसचगाक भावना असन ननराशा ही ननसगाननमिात भावना नवहच जगणयाची ददामय इचछा नवीन काही मशकणयाची धडपड हीच िाणसाची खरी ओळख आह कषणणक पराभवान खचन न जाता पनहा यशासाठी परयतनशील वहायच हीच नसचगाक परवती आह काही हदवसापवी वतािानपतात एक बातिी वाचली भारतात दर दहातील एक वयकती नराशय अनभवत आह तयानतर facebook वर िानसोपचार आठवडयाननमित नहिीपरिाण खडीभर posts ही आलया त सवा वाचन पररि धकका बसला व खप वाईटही वाटल आशवरच जग चालत अस आपण िानतो जगातील १० जनता जर नराशयगरसत असल तर काय होणार जगाचhellip ननराशची भावना जर नसचगाक जनित असणारी भावना नाही तर ही आपलया आयषटयात का आणण कधी परवश करत काही परिाणात अशया वयकती िदिधील अनाकलनीय रासायननक बदलािळ नराशयगरसत होत असतीलही पण िला वाटत बहताशी अपकषा आणण उपकषा याचया गतयािळ ननराशा आयषटयात हळच परवश करत आयषटयाकडन सिाजाकडन नातवाईक - मितिडळीकडन असणा-या अगणणत अपकषा आणण कधी ददवान वायाला यणारी उपकषा ह ननराशच िळ आह साधारण सिजायला लागायचया वयापासन िलाना आईवडडलाचया अपकषाचा सािना करावा लागतो मलगभदाचा ववरषय नजरआड कला तरी िाझा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 15

अगणातील झाडदखील पान हलवायची सोडन सतबध उभी राहतात घराचा िारा अिळ तापतो या तषटणला लपाछपी खळताना सवतःकड राजय घयायची रफार हौस आह आशा आणण तषटणचा लपाछपीचा खळ िोठा बघणयासारखा असतो आशादखील आईचा ndash ियाादचा ndash डोळा चकवन कपणाचया आडोशाला जाऊन दडत कधी कधी तषटणा घराचया सादीकोपऱयातलया अलिाऱया घडवचया धडाळायला लागत तवहा तर बाबाना पण िाहहती नसललया गोषटटी सापडायला लागतात तषटणा आशचया काकाना असजबात आवडत नाही आशचया काकाच नाव आह सयि तषटणा घरात आली र आली की त कोट टोपी चढवन तडक बाहर पडतात आशला एक लहान भाऊ आह तयाच नाव आह ववशवास आशा आणण ववशवासाच अगदी अतट नात आह आशा रसली की ववशवासलाही जवण गोड लागत नाही खो-खोचया खळातदखील सवपना पररि आशला खो दणार आशा ववशवासाला ववशवास िग कषितला आणण कषिता कायााला जावन ldquoआउटrdquo करणार ह अगदी ठरलल बर का अर हो सवपना आशची िोठी बहीण आणण कषिता ववशवासचया पाठची बहीण ह सागायच राहहलच आणण काया ह घरातल शडरफळ आपल नाव सारा करणयाइतक लहरी आह त कायााच एकदा सखरप िागी लागल की घरातील सवाचा जीव भाडयात पडतो आशचा गोतावळा अजन खप िोठा आह नतची दरची आतया शरदधा िावशी िाया दरच काका सनिान याची ओळख पनहा कवहा तरी असो आशचया कलवताताची ही साठा उतराची कहाणी पाचा उतरी इरच सपणा करतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 16

एक कोड

अशी कोणती गोषटट आह की सजचया बधनात असता िाणस धाव शकतो आणण सजचयापासन िकत झालयावर तो जागचया जागी राबतो उतर आह आशा - Hope आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत जनि आणण ितय या दोन टोकात ववसतारलल िाणसाच आयषटय पढ पढ सरकत असत त आशा या एका गोषटटीवर जनिापासन अतापयत या आशन तयाला लपटलल असत आज अधार असला तरी उदया उजाडणार आह सतत उदयाची आशा अगदी आपलया जनिापासन हा खळ सर होतो आपलयाववरषयी कोणाला तरी आशा आणण नतर पढ कोणाववरषयी तरी आपलयाला आशा आपलया पवाजानी िनषटयजनिाची कालपननक ववभागणी चार आशरिात कली आह आज आशरिवयवसरा नसली तरी बालय तारणय वधदतव अस टपप आहतच लहान वयात रफारस पयााय नसतात बधदी ववचार आणण अनभव याचया ियाादा असतात पण तारणयाचा काळ महणज वसत ऋत नवी सवपन पाहणयाचा तयािाग धावणयाचा काळ मशकषण नोकरी वयवसाय ससार या िहतवाचया गोषटटी ज काल घडल नाही त आज घडल ज आज घडल नाही त उदया नककी घडल असा आशावाद या हदवसात असतो ो आशा नावाची उजाा आपलयात ठासन भरलली असत आणण गाडी जोरात धावत असत कवचचत ननराशा वायाला आली तरी तातपरती रफकत आपलयासाठीच नाही तर पढचया वपढीसाठीसदधा सवपन पाहहल जात िला नाही जिल तर िाझी िल करन दाखवतील अशा आशवर तो हात पाय िारत रहातो हळहळ सवा पाश तोडणयाचा टपपा तो आता वधदतवात आलला असतो ननवती तर जाऊ दया उलट जीवनाकड पर-वती होऊ लागत हातातन ज ननसटन चालल आह त पकडणयाची धडपड सर होत नव शोध लागतील वयाधीवर धरषध सापडल अशी नवी आशा ननिााण होत

अडग गमलत पमलत िडि दशनववहीन जात तणडि वधदो यानत गहीतवा दणडि

तदावप न िञचनत आशा वपणडि

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 17

िनषटयजीवन सािानयपण अस असल तरी आशा नािक बडी आपलयाभोवती हवीच तरच जगणयात िजा आह पढ पढ धावायला गाजर हवच पाणयाला जीवन महणतात या दोनहीला गती हवीच पाणी वहात राहहल तर नदी होईल साठन राहहल तर डबक होईल जीवनही गनतिान हव यासाठी आशा सजवत हवी सजर आशा आह तर ननराशा आहच कारण िानवी जीवनच वदतात अडकलल आह शारीररक वयाधी पशाची चणचण अपयश आपतषटटाचा ववरह अशा आघातानी ननयती आपलयाला खाली रटत असतो पण खाली पडलला रबरी चड जसा उसळी घऊन परत परत वर यतो तस आपल आयषटय असाव वरन रफकललया चचखलाचया गोळयासारख नसाव आशा आणण अपकषा वरवर सारखच वाटणार दोन शबद एकीला जवळ करावी तर दसरीला लाबच ठवावी अवाजवी अवासतव अपकषा तर नकोच आपलया कवतीनसार झपल अशीच उडी हवी Hope is fuel It makes us move forward and it amplifies our best work But expectation is the killer of joy the shortest route to disappointment When we expect that something will happen we cant help but be let down Positive thinking Be optimistic वगर शबद आपण ऐकतो पण सकारातिक ववचार आपलयाही अनक सण सिारभात धामिाक उतसवात साचगतल आहत वाढहदवसाला आपण िणबतीचया जयोती ववझवत नाही तर जयोती उजळवतो जातोrsquo न महणता यतो महणतो ो तिसो िा जयोनतगािय ितयोिाा अित गिय अशी पराराना करतो जी ससकती आपलयाला आशावाद मशकवत तीच ससकती किाणयवाचधकारसत िा रफलरष कदाचन असा ननषटकाि किायोगही सागत रोडकयात काय तर आयषटयाचा िागा चालताना आशची मशदोरी सप नय पण अपकषाच ओझही होऊ नय

हिागी भोपटकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 18

णहदोळा

हदल ह छोटासा छोटीसी आशाhellip काश ह सिधर गीत सतय असत तर िन खरच करकती छोट शरीरात शोधनही कठच न सापडणार पण तयात आशा िात अनत आकाशाएवढया आशा पणा झाली तर कषणात िन आकाशाला गवसणी घालत पण अपणा राहहली तर नराशयाचया गतत जात िाणसाच आयषटय आशा-ननराशचया हहदोळयावर अस झलत असत िल जनिाला यत तवहा तयाचया िनात ननराशा हया भावनचा लवलशही नसतो जनिलया जनिलया आिोश करन आपलया आगिनाची वाताा दणार छोट िल नसचगाक जगणयासाठी आवशयक तया सवा गोषटटी ननसगाननयिानसार मशकतच जात उभ रहायला अरवा चालायला मशकताना िल सारख पडत पण महणन िी आता चालणारच नाही अस महणणार िल पाहहलय का कणी जनितः आधळ पागळ िलसदधा हसर आणण शकय त सार मशकणयासाठी धडपडणारच असत हया वरन ह उघड हदसत की आशा हीच नसचगाक भावना असन ननराशा ही ननसगाननमिात भावना नवहच जगणयाची ददामय इचछा नवीन काही मशकणयाची धडपड हीच िाणसाची खरी ओळख आह कषणणक पराभवान खचन न जाता पनहा यशासाठी परयतनशील वहायच हीच नसचगाक परवती आह काही हदवसापवी वतािानपतात एक बातिी वाचली भारतात दर दहातील एक वयकती नराशय अनभवत आह तयानतर facebook वर िानसोपचार आठवडयाननमित नहिीपरिाण खडीभर posts ही आलया त सवा वाचन पररि धकका बसला व खप वाईटही वाटल आशवरच जग चालत अस आपण िानतो जगातील १० जनता जर नराशयगरसत असल तर काय होणार जगाचhellip ननराशची भावना जर नसचगाक जनित असणारी भावना नाही तर ही आपलया आयषटयात का आणण कधी परवश करत काही परिाणात अशया वयकती िदिधील अनाकलनीय रासायननक बदलािळ नराशयगरसत होत असतीलही पण िला वाटत बहताशी अपकषा आणण उपकषा याचया गतयािळ ननराशा आयषटयात हळच परवश करत आयषटयाकडन सिाजाकडन नातवाईक - मितिडळीकडन असणा-या अगणणत अपकषा आणण कधी ददवान वायाला यणारी उपकषा ह ननराशच िळ आह साधारण सिजायला लागायचया वयापासन िलाना आईवडडलाचया अपकषाचा सािना करावा लागतो मलगभदाचा ववरषय नजरआड कला तरी िाझा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 16

एक कोड

अशी कोणती गोषटट आह की सजचया बधनात असता िाणस धाव शकतो आणण सजचयापासन िकत झालयावर तो जागचया जागी राबतो उतर आह आशा - Hope आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत जनि आणण ितय या दोन टोकात ववसतारलल िाणसाच आयषटय पढ पढ सरकत असत त आशा या एका गोषटटीवर जनिापासन अतापयत या आशन तयाला लपटलल असत आज अधार असला तरी उदया उजाडणार आह सतत उदयाची आशा अगदी आपलया जनिापासन हा खळ सर होतो आपलयाववरषयी कोणाला तरी आशा आणण नतर पढ कोणाववरषयी तरी आपलयाला आशा आपलया पवाजानी िनषटयजनिाची कालपननक ववभागणी चार आशरिात कली आह आज आशरिवयवसरा नसली तरी बालय तारणय वधदतव अस टपप आहतच लहान वयात रफारस पयााय नसतात बधदी ववचार आणण अनभव याचया ियाादा असतात पण तारणयाचा काळ महणज वसत ऋत नवी सवपन पाहणयाचा तयािाग धावणयाचा काळ मशकषण नोकरी वयवसाय ससार या िहतवाचया गोषटटी ज काल घडल नाही त आज घडल ज आज घडल नाही त उदया नककी घडल असा आशावाद या हदवसात असतो ो आशा नावाची उजाा आपलयात ठासन भरलली असत आणण गाडी जोरात धावत असत कवचचत ननराशा वायाला आली तरी तातपरती रफकत आपलयासाठीच नाही तर पढचया वपढीसाठीसदधा सवपन पाहहल जात िला नाही जिल तर िाझी िल करन दाखवतील अशा आशवर तो हात पाय िारत रहातो हळहळ सवा पाश तोडणयाचा टपपा तो आता वधदतवात आलला असतो ननवती तर जाऊ दया उलट जीवनाकड पर-वती होऊ लागत हातातन ज ननसटन चालल आह त पकडणयाची धडपड सर होत नव शोध लागतील वयाधीवर धरषध सापडल अशी नवी आशा ननिााण होत

अडग गमलत पमलत िडि दशनववहीन जात तणडि वधदो यानत गहीतवा दणडि

तदावप न िञचनत आशा वपणडि

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 17

िनषटयजीवन सािानयपण अस असल तरी आशा नािक बडी आपलयाभोवती हवीच तरच जगणयात िजा आह पढ पढ धावायला गाजर हवच पाणयाला जीवन महणतात या दोनहीला गती हवीच पाणी वहात राहहल तर नदी होईल साठन राहहल तर डबक होईल जीवनही गनतिान हव यासाठी आशा सजवत हवी सजर आशा आह तर ननराशा आहच कारण िानवी जीवनच वदतात अडकलल आह शारीररक वयाधी पशाची चणचण अपयश आपतषटटाचा ववरह अशा आघातानी ननयती आपलयाला खाली रटत असतो पण खाली पडलला रबरी चड जसा उसळी घऊन परत परत वर यतो तस आपल आयषटय असाव वरन रफकललया चचखलाचया गोळयासारख नसाव आशा आणण अपकषा वरवर सारखच वाटणार दोन शबद एकीला जवळ करावी तर दसरीला लाबच ठवावी अवाजवी अवासतव अपकषा तर नकोच आपलया कवतीनसार झपल अशीच उडी हवी Hope is fuel It makes us move forward and it amplifies our best work But expectation is the killer of joy the shortest route to disappointment When we expect that something will happen we cant help but be let down Positive thinking Be optimistic वगर शबद आपण ऐकतो पण सकारातिक ववचार आपलयाही अनक सण सिारभात धामिाक उतसवात साचगतल आहत वाढहदवसाला आपण िणबतीचया जयोती ववझवत नाही तर जयोती उजळवतो जातोrsquo न महणता यतो महणतो ो तिसो िा जयोनतगािय ितयोिाा अित गिय अशी पराराना करतो जी ससकती आपलयाला आशावाद मशकवत तीच ससकती किाणयवाचधकारसत िा रफलरष कदाचन असा ननषटकाि किायोगही सागत रोडकयात काय तर आयषटयाचा िागा चालताना आशची मशदोरी सप नय पण अपकषाच ओझही होऊ नय

हिागी भोपटकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 18

णहदोळा

हदल ह छोटासा छोटीसी आशाhellip काश ह सिधर गीत सतय असत तर िन खरच करकती छोट शरीरात शोधनही कठच न सापडणार पण तयात आशा िात अनत आकाशाएवढया आशा पणा झाली तर कषणात िन आकाशाला गवसणी घालत पण अपणा राहहली तर नराशयाचया गतत जात िाणसाच आयषटय आशा-ननराशचया हहदोळयावर अस झलत असत िल जनिाला यत तवहा तयाचया िनात ननराशा हया भावनचा लवलशही नसतो जनिलया जनिलया आिोश करन आपलया आगिनाची वाताा दणार छोट िल नसचगाक जगणयासाठी आवशयक तया सवा गोषटटी ननसगाननयिानसार मशकतच जात उभ रहायला अरवा चालायला मशकताना िल सारख पडत पण महणन िी आता चालणारच नाही अस महणणार िल पाहहलय का कणी जनितः आधळ पागळ िलसदधा हसर आणण शकय त सार मशकणयासाठी धडपडणारच असत हया वरन ह उघड हदसत की आशा हीच नसचगाक भावना असन ननराशा ही ननसगाननमिात भावना नवहच जगणयाची ददामय इचछा नवीन काही मशकणयाची धडपड हीच िाणसाची खरी ओळख आह कषणणक पराभवान खचन न जाता पनहा यशासाठी परयतनशील वहायच हीच नसचगाक परवती आह काही हदवसापवी वतािानपतात एक बातिी वाचली भारतात दर दहातील एक वयकती नराशय अनभवत आह तयानतर facebook वर िानसोपचार आठवडयाननमित नहिीपरिाण खडीभर posts ही आलया त सवा वाचन पररि धकका बसला व खप वाईटही वाटल आशवरच जग चालत अस आपण िानतो जगातील १० जनता जर नराशयगरसत असल तर काय होणार जगाचhellip ननराशची भावना जर नसचगाक जनित असणारी भावना नाही तर ही आपलया आयषटयात का आणण कधी परवश करत काही परिाणात अशया वयकती िदिधील अनाकलनीय रासायननक बदलािळ नराशयगरसत होत असतीलही पण िला वाटत बहताशी अपकषा आणण उपकषा याचया गतयािळ ननराशा आयषटयात हळच परवश करत आयषटयाकडन सिाजाकडन नातवाईक - मितिडळीकडन असणा-या अगणणत अपकषा आणण कधी ददवान वायाला यणारी उपकषा ह ननराशच िळ आह साधारण सिजायला लागायचया वयापासन िलाना आईवडडलाचया अपकषाचा सािना करावा लागतो मलगभदाचा ववरषय नजरआड कला तरी िाझा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 17

िनषटयजीवन सािानयपण अस असल तरी आशा नािक बडी आपलयाभोवती हवीच तरच जगणयात िजा आह पढ पढ धावायला गाजर हवच पाणयाला जीवन महणतात या दोनहीला गती हवीच पाणी वहात राहहल तर नदी होईल साठन राहहल तर डबक होईल जीवनही गनतिान हव यासाठी आशा सजवत हवी सजर आशा आह तर ननराशा आहच कारण िानवी जीवनच वदतात अडकलल आह शारीररक वयाधी पशाची चणचण अपयश आपतषटटाचा ववरह अशा आघातानी ननयती आपलयाला खाली रटत असतो पण खाली पडलला रबरी चड जसा उसळी घऊन परत परत वर यतो तस आपल आयषटय असाव वरन रफकललया चचखलाचया गोळयासारख नसाव आशा आणण अपकषा वरवर सारखच वाटणार दोन शबद एकीला जवळ करावी तर दसरीला लाबच ठवावी अवाजवी अवासतव अपकषा तर नकोच आपलया कवतीनसार झपल अशीच उडी हवी Hope is fuel It makes us move forward and it amplifies our best work But expectation is the killer of joy the shortest route to disappointment When we expect that something will happen we cant help but be let down Positive thinking Be optimistic वगर शबद आपण ऐकतो पण सकारातिक ववचार आपलयाही अनक सण सिारभात धामिाक उतसवात साचगतल आहत वाढहदवसाला आपण िणबतीचया जयोती ववझवत नाही तर जयोती उजळवतो जातोrsquo न महणता यतो महणतो ो तिसो िा जयोनतगािय ितयोिाा अित गिय अशी पराराना करतो जी ससकती आपलयाला आशावाद मशकवत तीच ससकती किाणयवाचधकारसत िा रफलरष कदाचन असा ननषटकाि किायोगही सागत रोडकयात काय तर आयषटयाचा िागा चालताना आशची मशदोरी सप नय पण अपकषाच ओझही होऊ नय

हिागी भोपटकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 18

णहदोळा

हदल ह छोटासा छोटीसी आशाhellip काश ह सिधर गीत सतय असत तर िन खरच करकती छोट शरीरात शोधनही कठच न सापडणार पण तयात आशा िात अनत आकाशाएवढया आशा पणा झाली तर कषणात िन आकाशाला गवसणी घालत पण अपणा राहहली तर नराशयाचया गतत जात िाणसाच आयषटय आशा-ननराशचया हहदोळयावर अस झलत असत िल जनिाला यत तवहा तयाचया िनात ननराशा हया भावनचा लवलशही नसतो जनिलया जनिलया आिोश करन आपलया आगिनाची वाताा दणार छोट िल नसचगाक जगणयासाठी आवशयक तया सवा गोषटटी ननसगाननयिानसार मशकतच जात उभ रहायला अरवा चालायला मशकताना िल सारख पडत पण महणन िी आता चालणारच नाही अस महणणार िल पाहहलय का कणी जनितः आधळ पागळ िलसदधा हसर आणण शकय त सार मशकणयासाठी धडपडणारच असत हया वरन ह उघड हदसत की आशा हीच नसचगाक भावना असन ननराशा ही ननसगाननमिात भावना नवहच जगणयाची ददामय इचछा नवीन काही मशकणयाची धडपड हीच िाणसाची खरी ओळख आह कषणणक पराभवान खचन न जाता पनहा यशासाठी परयतनशील वहायच हीच नसचगाक परवती आह काही हदवसापवी वतािानपतात एक बातिी वाचली भारतात दर दहातील एक वयकती नराशय अनभवत आह तयानतर facebook वर िानसोपचार आठवडयाननमित नहिीपरिाण खडीभर posts ही आलया त सवा वाचन पररि धकका बसला व खप वाईटही वाटल आशवरच जग चालत अस आपण िानतो जगातील १० जनता जर नराशयगरसत असल तर काय होणार जगाचhellip ननराशची भावना जर नसचगाक जनित असणारी भावना नाही तर ही आपलया आयषटयात का आणण कधी परवश करत काही परिाणात अशया वयकती िदिधील अनाकलनीय रासायननक बदलािळ नराशयगरसत होत असतीलही पण िला वाटत बहताशी अपकषा आणण उपकषा याचया गतयािळ ननराशा आयषटयात हळच परवश करत आयषटयाकडन सिाजाकडन नातवाईक - मितिडळीकडन असणा-या अगणणत अपकषा आणण कधी ददवान वायाला यणारी उपकषा ह ननराशच िळ आह साधारण सिजायला लागायचया वयापासन िलाना आईवडडलाचया अपकषाचा सािना करावा लागतो मलगभदाचा ववरषय नजरआड कला तरी िाझा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 18

णहदोळा

हदल ह छोटासा छोटीसी आशाhellip काश ह सिधर गीत सतय असत तर िन खरच करकती छोट शरीरात शोधनही कठच न सापडणार पण तयात आशा िात अनत आकाशाएवढया आशा पणा झाली तर कषणात िन आकाशाला गवसणी घालत पण अपणा राहहली तर नराशयाचया गतत जात िाणसाच आयषटय आशा-ननराशचया हहदोळयावर अस झलत असत िल जनिाला यत तवहा तयाचया िनात ननराशा हया भावनचा लवलशही नसतो जनिलया जनिलया आिोश करन आपलया आगिनाची वाताा दणार छोट िल नसचगाक जगणयासाठी आवशयक तया सवा गोषटटी ननसगाननयिानसार मशकतच जात उभ रहायला अरवा चालायला मशकताना िल सारख पडत पण महणन िी आता चालणारच नाही अस महणणार िल पाहहलय का कणी जनितः आधळ पागळ िलसदधा हसर आणण शकय त सार मशकणयासाठी धडपडणारच असत हया वरन ह उघड हदसत की आशा हीच नसचगाक भावना असन ननराशा ही ननसगाननमिात भावना नवहच जगणयाची ददामय इचछा नवीन काही मशकणयाची धडपड हीच िाणसाची खरी ओळख आह कषणणक पराभवान खचन न जाता पनहा यशासाठी परयतनशील वहायच हीच नसचगाक परवती आह काही हदवसापवी वतािानपतात एक बातिी वाचली भारतात दर दहातील एक वयकती नराशय अनभवत आह तयानतर facebook वर िानसोपचार आठवडयाननमित नहिीपरिाण खडीभर posts ही आलया त सवा वाचन पररि धकका बसला व खप वाईटही वाटल आशवरच जग चालत अस आपण िानतो जगातील १० जनता जर नराशयगरसत असल तर काय होणार जगाचhellip ननराशची भावना जर नसचगाक जनित असणारी भावना नाही तर ही आपलया आयषटयात का आणण कधी परवश करत काही परिाणात अशया वयकती िदिधील अनाकलनीय रासायननक बदलािळ नराशयगरसत होत असतीलही पण िला वाटत बहताशी अपकषा आणण उपकषा याचया गतयािळ ननराशा आयषटयात हळच परवश करत आयषटयाकडन सिाजाकडन नातवाईक - मितिडळीकडन असणा-या अगणणत अपकषा आणण कधी ददवान वायाला यणारी उपकषा ह ननराशच िळ आह साधारण सिजायला लागायचया वयापासन िलाना आईवडडलाचया अपकषाचा सािना करावा लागतो मलगभदाचा ववरषय नजरआड कला तरी िाझा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 19

िलगािलगी डॉकटर इसजनीयर करिकटर इतयादी काही होणार हया पालकाचया आशच िलावर नकळत ओझ होतच टीवहीवर सतत हदसणा-या सौदयापरसाधनाचया गौरवणा व किनीय बाधयाला अनतशयोकत िहततव दणा-या जाहहराती बघन तरण-तरणीना बाहय सौदयााची नको इतकी आस लागत हहदी िराठी इगरजी सवाच मसनि िनातील भावी जोडीदाराबददलचया अनतरसजत अपकषाना खतपाणी घालतात नोकरीत अरवा वयवसायात यशाची कायि चढती किानच आपलया वायाला यावी अशी अवासतव अपकषा सवानाच असत बहताशी अवासतव अपकषाच ननराशला जनि दत आपलया अपकषा वासतववादी ठवन तयासाठी िहनत करणयाची तयारी ठवली व परसगी यणा-या अपयशाला सािोर जाऊन तयातन सजददीन िागा काढणयाची हहित ठवली तर ननराशला आपण आपलयापासन लाब ठव शकतो ननराशा हा िाणसाचा जीवनाधार असच शकत नाही नराशयगरसत वयकती कायि सवतचया वरफलयाचाच ववचार करीत असत होता होता नतची सारासार बदधी व वववक नषटट होत जातो व अनतपरसगी आतिहतया करणयापयत नतची िजल जात नकतयाच झाललया Germanwings

कपनीचया वविान दघाटनला व तयातील १५० वयकतीचया ननषटकारण ितयला वविानाचा नराशयगरसत सहविाननकच जबाबदार होता ह आता सपषटट झाल आह आशा ही खर तर िानवी िनातील एक ननतातसदर भावना आह आशला ववशवास व सजददीची जोड मिळाली तर असाधय वाटणा-या गोषटटी साधय करता यतात सधा चदरन सारखी नताकी अपघातात पाय गिावलयावरही कतरति पायाचया जोरावर उभी राहन नतय कर शकत Eric Weihenmayer हा जनिाध िाणस एवहरसट चढन जाऊ शकतो अशी करकतयक उदाहरण आपलया आजबाजलाही बघायला मिळतात आपल जीवन सदर आह तयाचा आपण सवा आनदान सिाधानान व उपकत वतीन आसवाद घऊ हया आशवर आपला ननरोप निसकार

रतना जोग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 20

जाळ की पख

पाचचया हहरवळीवर पाढऱया शभर पकषयाचा सरपण दाण हटपणारा होता एक अराग रवा कररफरवली होती रढीची इसती तयाचया पखावर

खश तरीही सगळ मिळणाऱया िबलक दाणयावर खरतर जखडल होत तयाना एका जाळयान िायावी

हहड कररफर दयायच पण उडणयाची होती सकत िनाई

तच तच दाण हटपताना अचानक तो राबला आहत की ताकदवान पख भरारी िारायला

ननळयाशार आकाशात पख पसरन कषणभर ववसावायला कड कपारी नढी आणण झर आसवादायला उच उडायचय िला

ह काय भलतच सगळयाच दाण हटपण कषणभर राबल ससितहासयाचया आडन चहऱयावरच परशनचचनह ओरडल

उड दत नसल तरी गणी जाळ आपल दत िबलक दाणा पाणी आपलयाच रफायदयाच नागड सतय कस या यडयाला कळत नाही

िठभर दाणयाचया बदलयात हहरावल यान आपल सवाततरय पख पसरन आभाळात उच उडण हच पकषयाच सौभागय पीस अन पीस वपकलला एक वदध पकषी पढ आला

जाळ महणज वयवसरा उडणाऱयाला सवचछद महणाला जाळयातच आह सख र िखा िला उडणयावाचन काही अडत नाही भरारी करकतीही उच िारलीस तरी भकचया वर काही पोचत नाही

रफारस काही अडत नाही तयाला सख कस महण

जाळ तर परक आह पखाना िाझया काय सिजाव दाण तर कोणीही हटपल तयासाठी जनिलोय का

रोड उडन पाहहलयावरच िला ह रहसय उिगल का यावळी वदध पकषी ववसरलयाशया आठवणीवर खळखळन हसला

चोच िठीत धरन यशील लवकरच भकन कासावीस िाझयासारखा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 21

आजोबा उतिाती कोणासाठी राबत नाही कालची रफटपटी आज काही चालत नाही उभारीच वय िाझ करतडत आह ह जाळ िन महणतय िाझ या पावली पळाव

भकसाठी सवाततरय ववकायला आपण काही कीडा-िगी नाही जनिठपसारखी दाण हटपायची गलािचगरी आता साहवत नाही सोकावललीच असत कायि भक कधी मिटलली पाहहली आहस जनिभर दाण हटपणाऱयाची तपतीची ढकर कधी ऐकली आहस

परतयक चोचीचया नावाचा चारा कठतरी असतो उडत उडत जाऊन िात तो शोधायचा असतो

वर बघ तझया-िाझया वपसाच पकषी भराऱया िारताहत कधी पासन खणानी िलाही बोलावताहत

िी चाललोय ह जाळ सोडन आकाशाचया पलीकड

साद घालत आहत िला नदया नाली सळक अन कड भक सतावलही कदाचचत पण आह िाझा आतिववशवास चोच िारन नतर चारा काढन जोवर शवासात आह शवास अदशय जाळयाची आभासी बधन काय लागतय तोडायला

पखात बळ असल तर काय लागतय आकाशाला गवसणी घालायला

सजवत तर तो खप हदवस होता आज तयान शवास घतला अरफाट जगाच इदरधनषटय पाहन िनोिन तो हरखला

िनात यईल तवहा िनात यईल त करता यण अिलय असत जाळयातलया जाळयात काही करायला िासटर काडा असतच पोटभर िोकळया शवासापढ काय चालणार टीचभर भकच

सवचछद रागातलया गाणयापढ कौतक जाळयाचया तणतणयाच सातवया आकाशाचया पलीकड जाताना वळन काही पाहहल नाही दरडी भरन जीवन जगायला नसताच सजवत राहहला नाही

वववक वदय

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 22

मोबाईल

आजकालची सवाात िहततवपणा गोषटट महणज िोबाईल िोबाईल हा तरबल गसपासन त अगदी झोपडपटीत रहाणा-या सािानय िाणसाकडपण पहावयास मिळतो िग तो िोबाईल काय दजााचा आह तो टच सिीन आह का साधा की-पडचा आह त पहावयाच नाही वा त इतक िहततवाच नाही एकदा का रफोन हातात आला की िग िाणस रफोनला सोडत नाही गाडी चालववताना अरवा बाईक चालवीत असताना पण कानाला रफोन चचकटललाच असतो आणण आता तर इतक नव नव रफोन यत आहत की परतयकास सिाटा रफोन पाहहज महणतात ना िाणस सिाटा असो वा नसो रफोन तर तयाला सिाटाच हवा असतो जया शबडया पोराला नाक सारफ करावयाचसदधा कळत नाही तो िलगा तयाचया बाबाना ववचारतो की िाझयासाठी एक रफोन आणायचा का सधया सिाटारफोनला रफार िागणी आह या रफोनिधय इटरनट वापरता यत तयाचयात whatsapp या ऍसपलकशनन आपण एकिकाना सदश पाठव शकतो घडललया परसगाच लगच रफोटो पण पाठव शकतो या सिाटारफोनिळ कॉमपयटरवरची सवा काि सहज होतात जस की ई-िल पाहण य-यबवर ववडीओ पाहण गाणी ऐकण गगल वरन ववववध ववरषयाच जञान मिळवण वगर सहज शकय होत हललीच राजकारणी नत पण ननवडणकाचया आधी ित मिळवणयासाठी किी पशात जासत वळ बोलणयाची सोय कर व पणा शहरात इटरनट (वाय रफाय) रफकट उपलबध करन दऊ अशी आशवासन दतात आजकाल ब-याच वळा अस पण होत की िोठी िाणस लहान िलाकडन रफोन कसा वापरावयाचा मशकत असतात सधयाचया लहान िलाची पण या सवा आधननक साधनाशी रफारच जवळीक झालली आह ज लोक करकती तरी वरषाात भटतसधदा नाहीत तयाना whatsapp आणण सकाइपसारखया िाधयिातन एकिकाना भटता यत हलली अकरावीत िल मिताबरोबर खळतात तरी एका हातात रफोनवरन तयाच दस-या मिताशी बोलण चाल असत भारत हा असा दश आह की जयात सवाात जासत रफोन वापरला जातो आपण िोबाईलच उपयोग बनघतल तयाच काही दरपयोगही आहत सधया आपण बघतो की ब-याच िलाना चषटिा असतो तयाच कारण रफोनवर गि खळण ह आह आजकाल िल रफोनवरच गि खळत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 23

असतात बाहरच महणज िदानी खळ खळतच नाही छोटी िलच नाही पण काही िोठी िाणसही रफोनवर सकररफग करत असतात रफोन एकदा वापरावयास लागल की िग तयाच वयसनच लागत आता िोबाईलच उपयोग आणण दरपयोग कळलयावर ह ठरवण रफार कठीण आह की रफोन ही चागली वसत आह का वाईट जयाच तयानच रफोनचा कसा करकती उपयोग करायचा ह ठरवायच

आदितय वततक (वय ११ वर )

नतचया परिात पडणयाचा राग

तयान नतचयावरच काढला घरादाराला जपत तो सवतः िात ववझला

सिनत चितर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 24

बहर

अस महणतात की सगीताला भारषा नसत आणण कलला वय नसत याच उदाहरण महणज िाझया सासबाई - पषटपा रायदगा तयाना लहानपणापासन चचतकलची आवड होती पण पढ ससाराचया जबाबदाऱयािळ तो छद जोपसता आला नाही िात तयाचया सतरावया वाढहदवसाला आमही तयाना चचतकलच सािान भट हदल आणण तयानी पनहा सरवात कली तयातीलच ह एक चचत आता तया बाहतर वरषााचया आहत आणण अजनही ननतय नवीन चचत काढणयात तयाचा वळ आनदात जातो ndash ववनया पषपा रायिगत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 25

SG 50 - कोलबस

२००३ साली िी मसगापरला आलो तवहा खर महणज िला मसगापरची रफार काहीच िाहहती नवहती इरली सािासजक आचराक जडणघडण राजकीय पाशवाभिी या सगळयाचा असजबातच सबध आला नवहता रफकत िाहहत होत त महणज ऎकलल रफाईन मसटी मसगापर सी रफड सपशल मसगापर रफोटोत बनघतलल िर-लायनच िोठिोठया इिारतीनी गजबजलल आणण सनटोसा आयलडसारखया िनोरजन नगरीच मसगापर एवढच पण जसजस इरलया टकसी चालकाशी सराननकाशी सवाद करत गलो इरलया वातावरणात रळत गलो इरलया िातीत रजत गलो तसतस बरच काही जाणवत आणण कळत गल िग आपसकच कधीतरी LKY असा उललख वहायचा आणण िग सिोरन हळच हळ बोल कोणी ऐकल आणण नसती पचाईत अशा सवरपाच काहीस हावभाव बोलण वहायच साहसजकच ह एवढ जरब असलल घाबरवन टाकणार LKY परकरण आह काय हया सबधी जरा िाहहती काढत गलो आणण िग खरी मसगापरची जडणघडण ऐनतहामसक सािासजक भौगोमलक आचराक सवा सतरावरची िाहहती वाचनात आलीhellip आणण हळ हळ LKY कळायला लागल (पढ नतर मल कवान य हयाचच एक वाकय वाचणयात आल होत - Between being loved and being feared I have always believed Machiavelli was right If nobody is afraid of me Im meaningless) भौगोमलक आणण तया काळचया डच आणण इतर यरोपीय सघरषाात िलाकका आणण पनाग सारखया िलय भिीवरील बदराना ववकलप महणन ररफलसन जरी हया िागासललया तिासक (sea town) ला वयापारीदषटया िहततव असलल मसगापर महणन वसवल तरी त मसगापर ह वर असललया आजचया िलमशया आणण बाकी बाजन असललया आजचया इडोनमशया हया दोनही भभागावर आचराकदषटया परचड अवलबन होत परावलबी होत कचचा िाल बाजचया परदशातन आणन यरोपीय आणण इतर वयापाराना उपलबध करन दणारी एक िकत बाजारपठ करकवा एक वयापारी बदर असच तयाच सवरप तयािळ १९६५ साली जवहा मसगापरला िलय रफडरशन िधन काढन टाकणयात आल तवहा ५० बाय २६ चया हया भिीवर शती करणयास जिीन नवहती पाणी अडवन धरण बाधणयास जागा आणण िोठया नदया पाणयाच साठ नवहत खननज सपनन परदश नवहत सवतःच सनय नवहत िोठ कारखान नवहत होतया तया वारिाप झोपडपया अिली पदारा वशया वयवसाय गरीबी हयात अडकलला सिाज

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 26

कमयननझिचा वाढता पगडा आणण कािगार चळवळी खर महणज १९६५ ला सवतत झाललया मसगापरची पररससरती ही कसिागरजाचया कोलबसाच गवागीत िधलया

हजार सजवहा तझया गजा द परनतधवनीन तया सिदरा डळिळ द तार ववराट वादळ हलकाव द पवात पाणयाच ढळ द हदशाकोन सार

हयापकषा खचचतच वगळी नवहती पण हया सवाना परन उरला तो एक कोलबस - LKY आणण तयाचा ददामय आशावाद कनतशीलता पणातः एकया पडललया मसगापरला नसतच एक सवावलबी राषटर नाही तर आचराक सािासजक परगतीचया वाटवर नऊन ठवणयात मल कवान य आणण तयाचया टीिन नककीच मसहाचा वाटा उचलला आह झोपडयात जगणाऱया मसगापरीयनला सवतःच अस घर मिळवन दण गमलचछ गललीबोळाना वसतयाना उठवन सवचछ सदर हहरवगार मसगापर वसवण आजबाजचया िलमशयन आणण इडोनमशयन सताचया अररावीला न जिानता सवामभिानी मसगापर जनिाला घालण रसत वविानतळ ससजज बदर हया सवा दळणवळणाचया साधनानी वयापाराला सोयीच मसगापर घडवण उदयोगाना परकीय बकाना वयापाराला पोरषक अस वातावरण तयार करण वीज पाणी रसत दळणवळण अशया िलभत सोयीसववधा उपलबध करन दण एक सरकषकषत सिाज ननिााण करण आणण िखयतः जगाचया कठलयाही नकाशात न हदसणा-या हया रड डॉटची मसगापरची मसगापरीयनची सवतःची ओळख ननिााण करण हया कािात हया कोलबसाचा ददामय आशावादच कािी आला ह सवा करत असताना अराातच अनक कठोर ननणाय घयाव लागल कडक ननयि कराव लागल मसगापरला राजकीय सरया दणयाचया उददशातन ववरोधकाची दडपशाही सरकारी ननणायाचा propoganda जनिानसात पसरवणयासाठी कलला परसार िाधयिाचा वापर हया सवा गोषटटीही करायला लागलयाच सवतः LKY सदधा महणतातच की If you are a troublemaker its our job to politically destroy you Everybody knows that in my bag I have a hatchet and a very sharp one You take me on I take my hatchet we meet in the cul-de-sac ह अस एवढया ताकदीन बोलायला आणण करायला सवतःचया उददशाववरषयीची शचचता आणण आपलया कतीवरील ननषटठा नककीच लागत हया कोलबसान लोकवपरय ननणायच घतल असत तर कदाचचत आपण पहात आहोत त मसगापर आज तस नसत हयात िाझया िनात तरी काडीचीही शका नाही िाझया आजवरचया छोया आयषटयात पाहणयात आलला हा खरोखरचा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 27

larger than life िाणस असच िी महणन - ददामय आशावादावर जगणारा आणण िनगट-िनाचया जोरावर सवपन सतयात घडवन आणणारा महणनच २३ िाचाला LKY चया ननधनानतर एका डोळयात आस उभ राहहल होत तर दस-या डोळयात हदसत होत कोलबसाचया वरषातल LKY hellip मसगापरचा धवज गवाान आणण ददामय आशावादान रफडकावत उभ ठाकल होत आणण महणत होत

चला उभारा शभर मशड ती गवाान वरती करा या खळया सागराला अनत अिची धययासकती अनत अन आशा करकनारा तला पािराला

कौसतभ पटवधतन

मल कवान य याना भावपणा शरदधाजली

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 28

आशा - अनमोल ठवा

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

नतनही साजची कातरवळ झालली असताना दरन गाणयाच सवर कानावर आल -

रोडी सागर ननळाई रोड शख नन मशपल कधी चादण हटपर तझया डोळयात वाचल कधी उतरला चदर तझया िाझया अगणात

सवपन पाखराचा रवा ववसावला ओजळीत

सवगीय सवर ऐकता ऐकता कधी सिाधी लागली ह सिजलच नाही िनात ववचार डोकावला खरच आयषटयाच करकती सारा वणान हया ओळीत आह जीवनातलया ववववध परसगाना सािोर जाताना शवटी आपण सखाचया आशवरच जगतो ना पण आशा महणज निक काय असाव बर िाझ िन चाचपडत होत आणण िी सभरिात होत - आशा हा शबद सभरिात टाकणारच आह नाही का

आयषटय हा हहदोळा आह तयावर झलताना िन कधी गगन भरारी घऊन आकाशाला गवसणी घालत तर कधी पाताळात खोल जात िला वाटत आशा या शबदाच िनाशी भावननक नात असाव आशा-ननराशा हा ऊन-पावसाचा खळ आह महटल तरी आयषटयात खटा िीठा पाहहजच की तयामशवाय तयात गोडी तरी कशी ननिााण होणार काही जण आशा दःखसय कारणि चा पाढा वाचतात अपकषाच ओझ अपकषाभगाच दःख दणारच असत ह तयाना कोण सिजावणार अराात रफटकळ आशा बाळगणाऱयाचया पदरी ननराशाच असत महणनच आशा नाि परिदःख ननराशा नाि परिसखlsquo अस महणन रडत बसणाऱयाची कीव करावीशी वाटत कारण अस लोक रफटकळ आशा बाळगन परिदःख ओढवन घतात हा एक भाग व काही लोकाना आळशी असनही परि सखाची अपकषा असलयािळ व ती पणा होणार नसलयान आशा करण परिदःख वाटत असल कदाचचत

आशा िानवी जीवनाच tonic आह कारण आयषटयातला परतयक कषण तो तया आधारच जगतो की नाही आशचा एक करकरण दःखाची तीवरता किी करतो दःखावर हलकीशी रफकर घालतो काळोखातही आशचा करकरण िनाला परकाश दतो िनाचा गाभारा उजळन टाकतो

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 29

दीपसतभापरिाण जीवनाचा िागा हदशा दाखवन जीवन ससहय करतो आशची पालवी ही िनाला वसतातलया चतनयात ऋतरगात नहाऊ घालत तयात तासन तास जखडन ठवत व दहभानच नवह तर अवतीभवतीचया जगाचा ववसर पाडायला भाग पाडत कधी वडी आशा जड झाललया िनाला सखद हदलासा दत तर कधी छोटी बनन सवतःभोवती ववणललया कोशात िसत राहत महणनच कवी महणतात -

हदल ह छोटासा छोटीसी आशा िसती भर िन को छ न की आशा |

जीवनातलया िौज िसतीचा आनद आशिळच आह तयामशवाय का आपलया आयषटयातला परतयक शवास परतयक कषण परतयक हदवस आपलयासाठी नवीन रप घऊन यत असतो जस परिशवराचया रपाच वणान शरीकषटणाषटटकात - हदन हदन नव नवि | निामि िघ सनदरि ||

अस कल आह खरोखरच ह जग करकती सदर आह याची परचीती आशावादी दषटटीत असत िग हदसत िजला सखचचत नव महणत ससाराच सखचचत रखाटणारी यवती असो करकवा गभाातील बाळाचा पहहला हकार जीव एकवटन ऐकलयानतर तयाचया भववषटयाची सवपन रगवणयात दग झालली आई असो नाही तर भटी लागी जीवा लागमलस आस महणत पढरीचया हदशन पाऊल उचलणारा वारकरी असो सवाचच िळ आशाच नाही तर काय जीवनातलया गनतिानतचया िळाशी आशा आह तयािळ आशा नसल तर जीवन राबल राबला तो सपला हा जगाचा नयाय आह आशा सपली की िाणस सपल या उलट आशा पललववत झालयान तयाचया आयषटयात चतनय सचारन तयाचा पनजानि होईल

एक शायर महणतो -

कछ पानकी हो आस आस कछ अरिा हो जो खास खास हर कोमशश ि हो बार बार कर दररयाा को पार पार

- आशाएा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 30

आशिधय हहित असत परयतनवाद असतो व सजददीन पढ चालणयाच बळ असत आयषटयातील खाच - खळगयावर िात करणयाची उभारी असत

दर कषकषतीज आिच अजन जायच पढ

पनहा निव वादळ सार पनहा उभार मशड

अशी सजदद व उिी आपलया िनात ननिााण करणारी आशाच असत आजचा हदवस ताण-तणावाचा असला तरी यणारी उदयाची पहाट आशचा सया घऊन यणारी असल हा ववचारच सखद गारवा दऊन जातो

कवववया कसिागरजाचया रातीचया गभाात उदयाचा अस उरषःकाल हया कावयपकतीत हाच आशय असावा असा हा आशचा अनिोल ठवा िनाचया सगधी कपीत जतन करन तयाचया दरवळान गचधत होऊन ननधाासत होऊन जगणयातच खर सख आह खऱया ननरािय जीवनाचा हा ित आह

शवटी इतकच महणावस वाटत -

आशा करावी परिशवराची कर नय वयरा तया नराची

िीपती कलकरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 31

पी क च जी क

त आहस नतर आमही कस िानायच

अनवाणी पायानी आणण करकती धावायच शोधन शोधन दिलो महणन इर रिलो

हया जगातलया आपलया सरानाला सवतःच सिज़लो

सवतःला उपाशी ठवन तजसाठी दध खरीदल घर-दार-िल सोडन तझया िाग लागल

कधी भगवत कधी अललाह कधी सजझस पजला ननराशचया अशरमसधत तोच नाही चरजला

परयतनाती परिशवर महणन नाही रकलो परयतनानी वाळच कण रगडत िात राहहलो तझ िाझ करता करता उण-दण राहहल

दसऱयाचया सखात आपल सख खचचत पाहहल

रवीदरनार महणाल - त चल एकला धर नको धिाचतनाबोट त नाहीस धाकला आशची पाठ सोडन आता नाही जगायच वसधव कटबकिच तततव साराक करायच

कवनयतरी शरावरणी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 32

आशा - नकाराकडन सकाराकड

आशा नाि िनषटयाणा काचचदाशचयाशङखला बदधा यया परधावसनत िकताससतषटठसनत पङगवत

हया ससकत सभावरषतापरिाण आशा ही अशी एक नवलाची बडी आह की जयात बदध असणारी िाणस िकत होऊन धाव लागतात आणण यातन िोकळी असणारी िाणस पागळी बनतात िनात आशचा एखादा कोवळा कोब जरी अकरला तरी तो पग िाणसाला चालणयाची पररणा दतो एवहढच नवह तर तयाला पवातही चढणयाची शकती मिळत आशा नसल तर सवा जीवनच वयरा आह ननराशा िाणसाला दखाचया खाईत लोटन दत तर आशा दरीत कोसळललया िाणसालासदधा जगणयाची उिद दाखवन कठीण परसगातन बाहर ननघणयास हात दत खरच ससकत सभावरषतानी आपल जगण सगि करणयात कवहढी िोठी िदत कली आह शकडो वरषापवी ननमिालली ही सभावरषत आचार ववचाराच ससकार घडवतात आजचया सिाजान हया सभावरषताच िहततव लकषात घतल तर सिाज परगलभ बनणयास िोठी िदत होईल इर िला दोन मिताची गोषटट आठवत एक मित खप आजारी असन अररणावर णखळलला होता डॉकटरानी तयाचया जगणयाची आशा सोडन हदली होती रगणालयात पडलया पडलया तयाचया बाजला असललया एका रगणाशी तयाचया गपपा होऊ लागलया दोघाची िती झाली नवा मित णखडकीबाहर बघन बाहरच रसभररत वणान करत अस त ऐकन आजारी मिताची करिणक होत अस हळहळ बाहरील सषटटी बघणयाची आजारी मिताला ओढ लागली आणण बाहरील जग बघणयासाठी जागवरन उठन चालणयाची इचछा ननिााण झाली रोडयाच हदवसात आजारी मित खडखडीत बरा झाला तवहा तयाला कळल की बाहर अशी कोणतीही सदर सषटटी अससततवात नवहती तयाचा मित कालपननक रमय सषटटीच वणान करन तयाच िनोरजन करत अस तया कालपननक िनोरजनातन आजारी मित बरा होईल अशी तयाला खाती होती आणण तयाला अपकषकषत असच घडलल आपलयाला बघायला मिळत आशचा सर कोणाचही नीरस जीवन सरल सगीतिय करन सोडतो आशा आणण इचछा हया दोनही सखखया बहहणी आहत िनात राखन ठवलला आशचा एक छोटासा कोपराही आपलया आयषटयाच कषण अिताच करन सोडतो उदया होणाऱया सयोदयाचया आशन आजची रात

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 33

ससहय होत अधारललया रसतयान चालताना दरवर हदसणारा एखादा जयोतीचा करकरणही िाणसाला चालणयाची हहित दतो रकललया पायाला बळ दणयास उजडाचा अधकसा कवडसासदधा परसा ठरतो उतर धरवावर गोठवणाऱया रडीतसदधा िनषटय कशाचया जीवावर आयषटय ससहय बनवतो उदयाचया भरगचच वपकणाऱया वपकाचया राशीला डोळयासिोर आणन शतकरी अहोरात कषटट करतो िातीत बी परताना उदया यणाऱया वरणराजाचया आगिनानतर तया बीजाला रफटणाऱया कोबाची आशा तयान आतापयत कलल काबाडकषटट ससहय करत लहान िलाला जनि दणारी आई भयकर परसव-वदना सहन करत कारण नतचया डोळयासिोर उदया आपलया घरात रागणार गोडस लाडक बाळ यत असत जगाचया पाठीवर कोठही नऊ िहहन कणाकणान पोटात वाढणाऱया गोळयाला वाढवताना परतयक िातला कोठन शकती मिळत सगळया परशनाच उतर आपलया िनात दडल आह जगणयाची आशा िलाला िोठ करणयाची उिद आईवडडलाना हजार हतीच बळ दत लहान बाळाला जव घालताना तयाला तयाची आई करकवा आजी चचऊ यउन घास खाऊन जाईल अशी आशा दाखवत राहत हा घास चचऊचा हा घास काऊचा अस महणणारी आई आपलया बाळाला सतत कसल तरी आमिरष दाखवत असत तया ननमितान आपलया बाळाला पोटभर जव घालायच सकलषटट काि ती लीलया कर शकत िनात सतत तवत ठवलली आशची जयोत नकारातिक जीवनाकडन सकारातिक जीवनाची वाटचाल बाधत आजचया धकाधकीचया जीवनात बहसखय िाताना आपली कोवळी बालक पाळणाघरात करकवा घरी कोणाकड सोपवन नोकरी-धदयाननमित बाहर जाव लागत अशा वळी तयाची बालक सधयाकाळी आई भटल हया आशवर हदवसाच बारा तास घालवतात तयाचया डोळयात तवणाऱया आशचया जयोतीच हदवसभर घडणारी आईची ताटातट ससहय करतात एखादया कदयाला जनिठपची मशकषा सनावली जात जनिठप महणज आजनि कारावास तयावळी तयाचया सटकची जराही आशा नसत आणण पढ जगणयाची आशाच पणापण पसली जात हयापकषा आणखी िोठी मशकषा कोणती असल पगारात होणाऱया वाढीचया अपकषन कािगार काि करतात खाजगी कपनीत पढ मिळणाऱया बढतीचया आशनच लोक काि करतात हसतसािहदरकावर करकती ववशवास ठवावा हा एक वगळा ववरषय ठर शकतो परत एखादी वयकती जवहा उतसकतन जयोनतरषाला आपला हात दाखवत तवहा कठतरी आपल चागल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 34

होईल ही आशा तया िाणसाचया िनात रजलली असत वयसनी िाणसाचया कटबातील वयकती हा िाणस कधी ना कधी सधारल हया आशवर जगत असतात आजचया बदलललया जीवनशलीत सकारातिक ववचाराची बठक आपलयाला अनक सिसयातन सिरापण बाहर काढन आयषटयाचा कायाकयानी भरलला िागा सकर करणयास िदत करत हयात शकाच नाही

काळया कटट अधारात आशची चादणी उिल द काजळलली नजर तझी ववजसारखी लखलख द

िोहना कारखानीस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 35

आशची नवी पहाट

आयषटयाचया मशदोरीत सख दःखाचया वाटा

कधी असल सर परवाह

तर कधी खळखळतया लाटा

कधी असतील िखिलीच गामलच तर कधी एखादया वळणावर टोचलही काटा

कधी असल परकाशाचा लखलखाट

तर कधी होईल अधार दाट

पण आशचा रफकत एक करकरण घऊन यईल नवया वाटचालीची पहाट

अिता िहश कलकरणीी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 36

अनाठायी आशा नको

िनोवयापाराच गढ उलगडण खरच कठीण आह नागाचया कराल जबडयात सापडलला कषदर बडकसदधा जवहा जवळच उडणाऱया िाशीवर आपली जीभ मभरकावन नतला सवाहा कर पाहतो तवहा तयाचया वडया आशला हसाव की रडाव कळत नाही िहाभारतातील एक सरख गोषटट आठवली धिाराज यचधसषटठरास एक यकष परशन ववचारतो ldquoया जगातील सवाात आशचयाकारक गोषटट कोणतीrdquo यचधषटठीर उतर दतो ldquoआपलया वपरयजनाचा ितय पाहनदखील िनषटय अिर असलयासारख वागतो यामशवाय आशचयाकारक काय अस शकल बरrdquo हीच ती आशा आशाच आपलया िनाला उभारी दत ldquoिक करोनत वाचल | पग लघयत चगरीि ||rdquo या उकतीचा परतयय आणन दत िनास उतग हहिमशखराची सर घडवत अिताची गोडी चाखवत अशाशवत सवपननगरीचा चिवती समराट बनवत ldquoअनत आिची धययासकती अनत अन आशा | करकनारा तला पािराला ||rdquo अस उनित सिदरालादखील णखजवणयाची शकती दत ती आशाच आशा आपलया िनात सवपनाचा सपतरगी गोरफ ववणत ननमिातीचा अकर उगवणयासाठी आशारपी जलाच मशपण वहाव लागत सरफसललगाभोवतालची राख झटकलयावर ननखारा जसा परजवमलत होतो तशी आशचया सासननधयात िनाची परजवमलत अवसरा होत पण बऱयाच वळा आपलयाला आशचया हहदोळयावर सवार होता यत नाही आशचा पयाायान सवपनाचा चककाचर झालयावरचया उदववगन िनाची अवसरा काय वणाावी आशासया िावळलयानतर ननराशची जी काळी छाया पसरत तयातन सावरणयासाठी रफार िोठ िनोबल लागत अस बळकट िनोबल नसल तर िात आपलयाच िनासारखा दसरा वरी नाही बर का वरवर पाहता वरील दोन पररचछद परसपरववरोधी वाटतात याचा अरा आशाच ठव नय की काय आशापती न झालयास ननराशा यणार असल तर आशा ठवावी तरी कशाला उतर अगदी सोप आह एकतर आशची राखरागोळी झालयावर तया राखतन पनरजजीववत होणाऱया कररफननकस पकषयासारखी िनाची ददामय ववजीचगरष वती असावी नाहीतर कतावयकठोर भावनन िनाला बाध घालन आशापरवाहाला ननयतरतत कराव नपोमलअन बोनापाटा याची सवकाना आजञा होती की वाईट बातिी सागणयासाठी तयाला झोपतनही ताबडतोब उठवल जाव तर चागली बातिी एवढया तातडीन नाही साचगतली तरी

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 37

चालल याउलट आपलया िनाची ससरती पहा आपलयाला चागलया चागलया बातमया आधी ऐकायला आवडतात राज-िहाराज दखील पतजनि झाला अस सागणाऱया सवकाला सोनयाच कड बकषीस दत असत तर वाईट बातिी आणणाऱया दतास कारावास सवा सावरकर अदिानात जनिठपची मशकषा भोगीत असताना पहहल िहायदध सर झाल जिानीचया धडाकयापढ इगलड पडणार आणण आपली सटका होणार असा भाबडा आशावाद सवाच बहदवानाना वाट लागला जयाचया तयाचया तोडी lsquoचल भयया आज या कलrsquo अस वाकय उिट लागल सावरकर महणतात ldquoया लढाईचया हदवसात वारवार बदीवानानी भिका उठवावया lsquoआज लडन पडल अगदी नककीrsquo करकवा lsquoजिान ववधवमसका अगदी आज राती अदिानावर भडडिार करणार अगदी नककीrsquo कशावरन पण कोणी साचगतल ह lsquolsquoकोणी महणज बबजीन कमिशनर साहबाचया बबजीन तयान सवतः कमिशनरसाहबास लखोटा रफोडताना पाहहलrsquorsquo पण लखोयात हीच बातिी होती महणन कशावरन lsquolsquoकमिशनर साहब तो लखोटा वाचताच एकदि खाली बसल आणण डोकयावरची टोपी खाडकन टबलावर आपटलीrsquorsquo करकवा बारीसाहबाचया डोळयातन पाणी आल करकवा मिसीबाबा गडघयात डोक घालन बसल सावरकर अशा तरबनबडाचया बातमयाना िळीच रारा न दता ldquoभाबडी आशाrdquo महणन तयाची सभावना करतात सावरकर महणतात ldquoपरनतकल तच घडणार आणण िी तयास तोडही दणार असा ननधाार कला असता कवचचत अनकल तच घडल तर अराातच काही एक हानी न होता उलट तो अनकलाचा आनद दववगणणत होतोrdquo तातपया महणज डोळस आशा हीच आपलया िनाला अगरसर करवत तर आधळी अनाठायी आशा अराग डोहात बडवत इगरजी भारषत एक चागली महण आह ldquoHope for the best and

prepare for the worstrdquo आपण आपलया िानवी सवभावाला अनसरन तयातला रफकत पहहला आपलया िनाला सखकारक असा भाग घतो आणण कठोर भासणारा दसरा भाग सोडन दतो असो वाचक या लखाचा िचरतारा घऊन तो आचरणात आणतील अशी आशा करन हा लख यरच सपवतो

राजीव खर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 38

अननश कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 39

आशा

ldquoआशचा करकरणrdquo अशा शबदपरयोगािळ आशा हा शबद महटला की छान सकारातिक वाटत वाटत की नवया आशा घऊन नवा हदवस उजाडतो आह हया अकाचा ववरषय असललया सभावरषताचा अरा पण िजशीर आह आशा ही िनषटयाची बडी िोठी नवलाची अडकलला धावतो अन िोकळा तो पागळा िी हयाचा अरा असा घतला की आशचया बडीत अडकलला िाणस पख लागलयासारख उड शकतो पण जयाला कशाचीच आशा अपकषा नसत तो तर िनान पागळाच महणावा लागल आपलया सगळयाचया िनािधय करकतीतरी आशा अपकषा असतात आपलया कटबाकडन मित ितरतणीकडन शजाऱयाकडन तया असण सवाभाववक आह आणण गरजच पण कारण दनहदन जीवनात आपण अनक कती करतो व तयाला अनसरन आपली दसऱयाकडन आशा अपकषा असतच लहानपणी आपण आशा करतो की आपण ज महण त सगळ आईबाबानी ऐकाव आपल सगळ हट परवावत रोज खाऊ खळणी िाचगतली तरी घऊन दयावीत रोड िोठ होऊन शाळत गलो की मितितरतणी बन लागतात पण तरी बालिनाची अजन आपल ऊबदार घर सोडायची तयारी झालली नसत महणन तवहा सगळयात िोठठी आशा महणज घरी पोचण आणण आई-बाबाना मिठी िारण व बहीण-भावािधय खळणयात रगन जाण अराातच वय वाढत जात तस िन पररपकव होत जात आणण आशाही बदलतात खप वळा िाणसाच अस होत की एकच आशा एवढी तीवर असत की तवहा दसर काहीही सचत नाही शाळत िोठया वगाात गलयावर आशा असत की एखादया उति िडडकल करकवा अमभयातरतकी कॉलजिधय परवश मिळावा तयाकरता आपण कसन परयतनही करतो एकदा िनासारखया कॉलजिधय परवश मिळाला की कसन अभयास करन छान डडगरी मिळवायची पण िग पढची आशा - अिररकचया चागलया यननवमसाटी िधन MS करायचhellip िला तर वाटत आयषटय आणण आशा हयाच एक घट नात आह िाणस जनिाला आलयापासन कसली तरी आशा करतच असतो तो तयाचा सवभाव आह चागली बायको करकवा

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 40

चागला नवरा मिळावा ही आशा ससार उति चालावा िल चागली ननघावीत नोकरी छान हटकन राहावी ही आशा िाणसाचया जशा वयसकतक आशा असतात तशाच तयाला सिाजाकडन पण अपकषा असतात आपण सगळ मसगापरिधय राहतो सजर आपलयाला एक सवचछ सदर सरकषकषत सिाज हदसतो (अराात अपवाद इरही आहत पण रफारच किी) भारतातही असा सिाज असावा ही एक रासत आशा आह अस वाटत की सरकारला तयासाठी खप कडक धोरण घयाव लागल तरी चालल ती करकित दयायला सगळयानी तयार असल पाहहज काही झाल तरी एका सरकषकषत सवचछ सदर सिाजात राहण हा परतयक नागररकाचा िलभत हकक आह ही नसती आशा बाळगण कािाच नाही तयाकरता आपलया सवाना सवतःिधय बदल कराव लागतील खप मशसत पाळावी लागल कारण कडक कायदयामशवाय सरकषकषतता व सवचछता दोनही मिळत नाही िाणसाला भीती असलीच पाहहज तवहाच तो नीट वागतो नकताच िाझ यजिान डॉ राजीव असरकर हयाचया कॉनरफरनसचया ननमितान चीनला जाणयाचा योग आला िला तशीही चीन पाहणयाची उतसकता होतीच कारण भारत व चीनची तलना कायि होत व चीनचया आचराक परगतीच जगभर कौतक होत ह परतयकष पहायच होत नतर गलयावर ह जाणवल की तया दशानी पायाभत सववधावर (Infrastructure) खप खचा कला आह इतकी िोठी लोकसखया आणण एवढया िोठया दशाची चोख वयवसरा बघण सोप नाहीय नतर रसत उति असलयान एका जागहन दसरीकड जाण सोप आह १७५ करकिी च अतर १ तासात आरािात पार पाडता याव आणण जासतीत जासत लोकाना तयात परवास करता यावा अशा बलट रनस आहत रलव सटशनससदधा एअरपोटा सारखी बनवली आहत सगळीकडची मशसत व सवचछता बघणयासारखी वाटली नतरलया सीटी बसिधन रफकत १ चायनीज यआनिधय तमही शहरात कठही कररफर शकता सवासािानय जनतसाठी कलली ही सोय पण छान वाटली आपणही अशी आशा कर की भारतात पण इतकया efficient बलट रनस यतील जया गावाना व शहराना जोडतील शाघाई एवढ २५ कोटी लोकसखयच िोठठ शहर जर वयवससरत manage होऊ शकत तर िबई हदलली पण चागल manage होऊ शकल अशी आशा िला नककीच वाटत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 41

सधया आपण नयज channels वर जवहा जगभरचया बातमया ऐकतो तवहा िन बरचदा णखनन होत जगभर चाललली यदध ितयच ताडव बघन बचन होत पणा दशचया दश बरबाद होत आहत लहान लहान बाळ रफयजी कमपिधय वाढताना पाहन अस वाटत की आज तयाचया पालकापढ तयाना सजवत ठवण आणण खायला घालण हीच िहततवाची आवहान आहत सजर शहर करकवा दशच नषटट झालाय नतर मशकषण ससकार हया गोषटटी तर अससततवातच नाहीयत पण िनाला ही पण आशा वाटत की ह सगळ कठतरी राबल आणण जग ही राहणयाकरता एक सदर जागा बनल व आपलया यणाऱया वपढया सखा-सिाधानान आणण गणया-गोववदान नाद शकतील शवटी महणतात ना की lsquoउमिीद पर दननया कायि हrsquo तसच आह हया िनाच वसतससरती काय आह ह िाहहती असल तरी चागलया गोषटटीचा धयास घण त काही सोडत नाही तसही िाणसान आशावादीच राहाव िी पण आशा करत की िाझा हा लख तमहा सगळयाना आवडल

िघना असरकर

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 42

गोड लागत सदा दधावरची साय

सगळ िाझ झाल आता कर काय गोड लागत सदा दधावरची साय

झाडावरती रफलाचा सदा बहार बनघतला िगध कमलकचा रस भगान चाखला

ताजी सगधी टवटवीत रफल दवाला वाहहली ननराजनातील िद वात तवताना पाहहली

तारणयाचया पाऊल वाटवर रफल पसरली

परौढतवाचया पायरीवर ससररतन सख पहडली

बालपणाची करकलतरबल आठवत पण सापडत नाही तारणयाचया दालनात बालपण गवसत नाही

घरयातन पाखर क वहाच उडाली नभात

आता कधीच नाही उगवणार शशवी परभात

परीतीचया आठवणीच सर ठव हदयात सौखयाच कषण बालपणीच नाही सापडत जगात

अनराधा रग

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 43

पढ चला अराषत आशा

काय असत हो ही आशा कठ सापडत आणण अशी करकती काळ हटकन राहत हटकन राहणयासाठी काय कराव लागत बवा िळात ह सिजन घण आवशयक आह की आशा ही कठही सापडत नाही ह रसायन आपलयािधय उपजतच असत जगणयाची आशा आईचया िायची वडी आशा िाझा िलगा चागल नाव काढील ही वडडलाची आशा करकती तरी रप आहत िला आशच एक ननराळ सवरप हदसलय महणज नककी कस िाझी एक आडनाव-बध िावशी होती नतचयाशी रकताच नात नवहत अतयत बडबडी शात बसललया वाऱयाशी पण गपपा िारल आणण वारा महणल lsquoकरकती बोलत हीrsquo आणण आपली वाट धरन वाहायला लागल घरात कठलही काया असो िावशी हदितीला हजर नहिीचा आलला आचारी सवयपाकघराचा ताबा नतचयाकड दऊन कधीच िोकळा झालला असायचा अराात तयाला पण आतापयत सवय झालली होती बडबडी होती पण अतयत सगरण आणण साटोप टापटीप असायची सिोरचया वयकतीचया िनाची पकड अशी घयायची आणण वयापरिाण तयाची कधी सखी कधी िावशी होऊन जायची रफार बक मशकलली नसावी पण आिचयासारखी करकतयक घर नतन िायाळपण जोडलली होती आणण महणनच जीवनाच सार नतचयात परपर उतरलल होत कठलही काि करत असो वा नसो जवळपास करकिान ५ ndash ६ वाकयानी ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद ठरलल असायच एका परसगाची आठवण िला अजन आह एका कायाासाठी ती िाझया िािाकड पोचली होती आमही सजना चढत असताना नतचा आवाज ऐकन आई महणाली ldquoआली वाटत बडबडीrdquo नतच नावच आमही ldquoबडबडी गोखलrdquo ठवल होत नवदयाचा परसाद करताना अचानक गहलकषिीला साकषातकार झाला की नारळच नाहीयत आता त यादीत टाकायच राहहल होत का वाणयाकड बर िािाला जाऊन सागायच तर पचाईत घरात गरजी आणण अदिास १०० लोकhellip काय कराव हया वववचनिधय ती असताना िावशीन एकण अदाज घतला आणण िला महणाली ldquoही घ िाझया घराची चावी ताबडतोब जा आणण चार सकया खोबऱयाचया वाया आहत तया घऊन यrdquo वळ किी होता तया वळात सिोरचया वाणयाकडन ३-४ नारळ आणन त रफोडन खरवडन परसादासाठी वापरणयात बराच अवधी गला असता आणण नाचककी झाली असती ती वगळीच

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 44

िी खोबऱयाचया वाया आणलया बऱयापकी ओलसर असावयात िावशीन अतयत चतरपण तयाचा परसाद तयार कला अस वाटल की काही घडलच नाही सवा होत असताना ldquoपढ चलाrdquo ह पालपद सतत होत काया ननववाघनपण पार पडल पण हा परसग िाझया िनात कोरन राहहला हाती असललया गोषटटीचा वापर तया जोडीला परचड आतिववशवास आणण आशावाद करकती बारीकशा गोषटटीतन आणण कतीतन ती बरच काही मशकवन गली ldquoपढ चलाrdquo आजही हस यत आठवन पण रफार िोठा गमभातारा आह हया ldquoपढ चलाrdquo िधय िानसशासत सागत की जस बोलता तसा ववचार आणण कती घडत असत ह रोड reverse engineering सारख आह पण िनाची उकल कोणाला सिजलय गदी असललया बसिधय चढा कडकटर काय महणतो बाकीचया परवाशयाना ldquoचला पढ चलाrdquo खचाखच भरललया लोकल रन िधय मशरताना ldquoचलो भाई चलो आग चलोrdquo का कणास ठाऊक ऑकररफसिधय कठलयाही अडचणीचया परसगात आपसकपण हया ldquoपढ चलाrdquo ची आठवण यत आणण काही ना काही िागा काढन गोषटटी पढ सरकतात ldquoआता काय करायचrdquo करकवा ldquoकशािळ कोणािळ अशी आवहानातिक पररससरती ननिााण झालीrdquo हयाची तयावळी कारणिीिासा करत बसणयात काहीच हशील नसतो अचकतवर भर असणयापकषा वळच भान ठवन योगय ननणाय घणारा अचधक कायाकषि असतो पण तयासाठी तिचयाकडचा परखर आशावाद कधीही ढळ न दण अतयत आवशयक आह सिराचया उकतीपरिाण ldquoचळना िनी ननशचयो दढ जयाचा जगी धनय तो दास सवोतिाचा rdquo आणण तयातनच ननिााण होणारा दढ ननशचय आतिववशवास २८ वरषानतर करिकटिधला वलडा कपसदधा मिळवन दतो

ओकार गोखल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 45

नननाि कलकरणी (वय 12)

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 46

णवणवधभारती जीवनातील आशा

सकाळी उठन ववववधभारती ऐकली की हदवस चागला जातो एक हदवशी ववववधभारतीवर गाणी ऐकता ऐकता चहाचा पहहला घोट घतला व जीवनातली आशा - ननराशा सिोर आली

जान वो कस लोग र सजनक पयार को पयार मिला हिन तो जब कमलयाा िागी कााटो का हार मिला

ऐक आल आणण िन गाऊ लागल की hellip कााटो का ही सहीhellip हार तो मिला कायाििातील दसर गाण महणाल -

हि र सजनक सहार वो हए ना हिार डबी जब हदल की नयया सािन र करकनार कया िोहबबत क वाद कया वफा क इराद रत की ह दीवार जो भी चाह चगरा द

िग सवतःला ववचारल अनकाना बडताना करकनारा सोडा काडीही मिळत नाही तयाच काय

कछ तो लोग कहग लोगो का काि ह कहना छोडो बकार की बातो ि कही बीत ना जाए रना

महणत रोजचया कतावयाकड लकष वधल नतसऱया गाणयान ननराशकडन आशकड परवास करताना हिारी ठोकरि ह जिाना महणत कतावय पणा करणार करणार काही तरण जवहा महणाल -

अपनी तो हर आह एक तरफान ह कया कर वो जान कर अनजान ह उपरवाला जान कर अनजान ह

अब तो हसक अपनी भी करकसित को चिका द कानो ि कछ कह द जो इस हदलको बहला द

य भी िसशकल ह तो कया आसान ह

तवहा नव गाण उतरल -

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 47

सजदगी कसी ह पहली हाय कभी तो हसाय कभी य रलाय

कभी दखो िन नही जाग पीछ पीछ सपनो क भाग एक हदन सपनो का राही

चला जाय सपनो स आग कहा

हि छोड चल ह िहकरफल को याद आय कभी तो ित रोना इस हदल को तसलली द दना घबराय कभी तो ित रोना

महणणारा परमिक असो

कर चल हि कररफदा जान-ओ-तन साचरयो अब तमहार हवाल वतन साचरयो

महणणार सननक असोत

वकत करता जो वफा आप हिार होत हि भी धरो की तरह आप को पयार होत

अपनी तकदीर ि पहल ही स कछ तो गि ह धर कछ आप की कररफतरत ि वफा भी कि ह

वरना जीती हयी बाजी तो ना हार होत

िनाच हहडोल या जगतवपतयाला ववचारललया परशनानी राबल

दननयाा बनान वाल कया तर िन ि सिायी काह को दननयाा बनायी तन काह को दननयाा बनायी

काह बनाय त न िाटी क पतल धरती य पयारी पयारी िखड य उजल

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 48

काह बनाया त न दननयाा का खला सजस ि लगाया जवानी का िला

गपचप तिाशा दख वाह र तरी खदाई

कारण पढचया गाणयातील गोड बोल िनोिन रजल

इक हदन तरबक जायगा िाटी क िोल जग ि रह जायग पयार तर बोल दज क होठो को दकर अपन गीत

कोई ननशानी छोड कररफर दननया स गोल इक हदन तरबक जायगा

कायाििाचया शवटचया गाणयािधय

ि सजनदगी का सार ननभाता चला गया हर करफि को धएा ि उडाता चला गया बरबादीयो का शोक िनाना कररफजल रा बरबादीयो का जशन िनाता चला गया

जो मिल गया उसी को िकददर सिझ मलया जो खो गया ि उस को भलाता चला गया गि धर खशी ि रफका ना िहसस हो जहाा ि हदल को उस िकाि प लाता चला गया

गात जगणयाची नवी उिद हदली तयासाठी ववववधभारतीला धनयवाद दत हदवस चाल झाला

िरणाल िशपाड

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 49

पराचीन भारतीय ससकतीची जगवयापती - भाग ४

लखाचया िागील भागात पराचीन भारतीय ससकतीबरोबर आपण बरहिदश रायलड कबोडडया असा परवास करत ववएतनािपयत यऊन पोहोचलो आता आपलयाला सधयाचया जञात िलमशया आणण इडोनमशया या दशािधय परवास करायचा आह

या दोनही दशािधय भारतीय ससकतीचा उगि रफार पराचीन आह आणण तयाचबरोबर दीघाकालीन दखील आह या दोन दशाचा ववचार करताना आपलयाला भारतातील ततकालीन राजकीय घडािोडीचासदधा ववचार एकतरततपण करावा लागल रफार परातन कालापासन आपलयाला या दशाववरषयी िाहहत होत ह आपण लखिालचया पहहलया भागात वाचलयाच सवाना आठवतच असल सगरीवान आपली वानरसना सीतचया शोधारा यवदवीप महणज जावा बटापयत धाडलयाचा रािायणात उललख आह

ऑसरोनमशयन (तवान आणण कररफलीपाइनस यरील वश) अबजीनी आणण पॉमलनमशयन वशाचया िानवसिहाची या दशात िळ वसती असली तरी ससकती धिा आणण आधननक जीवनपदधती याची िळ भारतीय लोकानी यर परसरावपत कली

पहहलया भागात वाचलयापरिाण णिसतपवा ३०० पासन महणज भारतीय वयापारी दवाणघवाण ससकतीचया सवणाकाळात भारतीयानी वयापारी व इतर वगाान िलाया (िलमशया) यव दवीप (जावा) आणण सिाता यर सरलातर कल होत तयानी आपलया वयापारी कौशलयाचया बळावर आणण भारतातील ततकालीन राजयकतयाचया आधारान या सिदरी िागाातील परदशात छोटी छोटी वयापारी शहर वसववली होती या सिदरी िागाावर िखयतवकरन दकषकषण भारतीय राजयकतयाच परबळ वचासव होत या सिारास दकषकषण भारतािधय चोल (चोलन चोझन) पडया आणण पललव अस परबळ आणण परभावी तमिळ राजवश अससततवात आल होत सशकत आणण ससजज अशा नौदलाचया जोरावर तयानी या पराचीन िसालयाचया िागाावर आपल परभतव सरापन कल होत आगनय आमशयातील भारतीय ससकतीचया परसाराच अतयत परभावी काया या राजवशानी कल तमिळ ससकती आणण तमिळ भारषा ही जगातील सवाात पराचीन ससकती व भारषा िानली जात ह आपलयाला िाहहत असलच

रािायण िहाभारत ऐनतहामसक काळातील चदरगपत हरषावधान अशोक ववििाहदतय शामलवाहन अशा समराटाबददल आपण आपलया इनतहासाचया पाठयििात मशकलो आणण

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 50

तयाववरषयी वाचलही असल परत या समराटाना तलयबळ (करकबहना अचधक पराििी) अशा राजराजा चोल राजदर चोल या राजयकतयाबददल आपण इनतहासात मशकलो आह का तमिळ भारषतील परातन अशा गररसपदबददल आपण वाचल आह का

राजदर चोल (चोलन चोझन) या िहापराििी राजान गगपासन त बरहिदश शरीलका रायलड कबोडडया िलमशया आणण इडोनमशया या सवा दशावर एकछती अिल सरापन कला होता याबददल आपलयाला िाहहती आह का यासाठी तयाला ततकालीन तमिळ कवीनी गनगाईकोड (गगवर राजय करणारा) आणण कडारिकोड (सधयाचया िलमशयातील कडाह परातावर राजय करणारा) अशा पदवयानी ववभवरषत कल होत ह आपण वाचल आह का चोलापरि या तयाचया राजधानीत तयान जगातील सवापररि सोळा िल लाब व तीन िल रद असा ववसतीणा िानवननमिात जलाशय बाधला होता ह आपलयाला िाहहत आह का

आधननक भारताचया सवाततरयपवा आणण सवाततरयोतर काळात - महणज उतर भारतीयाच वचासव असललया काळात - दाकषकषणातय (िखयतवकरन तमिळ) ससकती आणण वभवशाली इनतहास याची नहिीच घोर अवहलना झालयाची बहताश परिाणात रासत भावना दाकषकषणातय भारतीयाचया िनात घर करन आह आणण महणनच हहदी भारषा आणण उतर भारतीय ससकती याना दकषकषण भारतािधय कडवा ववरोध होतो असो

आपण आता परत आपलया परवासात परत या

णिसत पशचात दसऱया शतकापासन त अकरावया शतकापयत (महणज राजदर चोल याचया आििणापयत) िलमशयािधय गगानगर आणण लकासख अशी राजय अससततवात होती ही राजय भारतीय हहद धिा आणण ससकतीवर आधाररत होती यािधील सधयाचया कडाह परातात गगानगर ह राजय तमिळ वयापाऱयानी सरावपल होत आणण ततकालीन तमिळ राजयकतयाचा तयाचयावर वरदहसत होता असा एक ितपरवाह असन कबोडडयाचया पललव घराणयातील राजानी ह राजय सरावपल होत असा दसरा ितपरवाह आह परत दोनही ितानसार ह हहद राजय होत ह ननसशय आपलया सिदरिागी वयापाराचया बळावर ह राजय भरभराटीला आल होत

तसच काहीस लकासख या राजयाबददल सधयाचया िलमशयातील कलानतान परातापासन त रायलडचया दकषकषण सीिपयत ह राजय तमिळ वयापाऱयानी तयाचया वयापारी कौशलयाचया

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 51

बळावर सपनन बनववल होत तर बरहिदशातन आललया हहद िोन वशाचया लोकानी सरापलल ह राजय होत हा दसरा ितपरवाह

या तयाचया राजयािधय तयानी अनक िहदराच बाधकाि कल तरबरटीश राजवटीचया काळात या सवा हठकाणी उतखननाच आणण इनतहास लखनाच िहतवाच कारय दखील चाल होत परत िलमशयाला सवाततरय मिळालयावर िात नवीन िलमशयन राजयकतयानी सवतःची पवा ससकती ववसरन िससलि धिााचया परभावाखाली घाईघाईन ही सवा उतखनन सरळ बद करन सवा सशोचधत दसतऐवज सरकारी कलपात कायिचा बद करणयाच धिाकारय कल आता हा सवा इनतहास दडपन नागररकाची हदशाभल करणयाचा कववलवाणा सरकारी खटाटोप चाल आह अस िलमशयािधल सधयाच चचत आह तरीही िलय भारषतील ससकत आणण तमिळ शबदाच वचासव किी करण कणालाही शकय नाही

असो शबदियाादिळ आता आपला परवास यरच राबव आणण रोडी ववशराती घऊन पढचया भागात आपण इडोनमशयाकड कच करयात

ननरजन भाट

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 52

सरात नहायलली सधयाकाळ

एक ि रोजी मसगापरिधय उसताद शरी अिजद अली खा आणण तयाच पतदवय अिान अली आणण

अयान अली याचया सरोद वादनाचा कायािि आह अशी बातिी ऐकली कािाचया डोगरातन ही पवाणी कशी साधता यईल हयाचा ववचार करताना आधी नतकरकट तर काढ िग पाह अशी सरवात

कली हवी तशी नतकरकटही मिळाली आणण ठरलली काि वळीच पणाही झाली शिवारी सधयाकाळी ठरललया वळी एसपलनड चरएटरिधय पोहोचलो

उसतादजीनी तयाचया नहिीचया शलीत कायािि वळवर सर कला तो गाधीजीचया आवडतया lsquoवषटणव

जन तोrsquo हया भजनान ह आपलया अनतशय ओळखीच भजन परत उसतादजीचया सरोदवर वाजत तवहा तया सरावटीत आपण अगदी रगन जातो आणण हया भजनातन उसतादजी आपलयाला lsquoरघपनत

राघव राजारािrsquo हया रािधनिधय कधी घऊन जातात त लकषातही यत नाही परकषकाना अस ओळखीचया सरािधय गग कलयावर उसतादजी िग अससल रागदारीकड वळल िधयतरापयत

उसतादजीनी एकयान गणश कलयाण आणण णझला-कारफी ह दोन राग सादर कल हा कलयाण

रागावर आधारीत नवा राग तयानी िहाराषटरातील एका गणशोतसवात तयार कला महणन तयाच नाव

ठवल गणश कलयाण उतर भारतातील होळीची गीत हया णझला-कारफी रागावर बसवलली असतात

अशी िाहहती दत िाझयासारखया सािानय जनाना त रागदारीची सोपी ओळख करन दतात परतयक

रागािधय खास सरोद आणण तयातनही अिजद अली टच कसा आह ह सिजणयासाठी तयाच वादन

परतयकष अनभवायला हव अराात सराची अशी जाद दाखवायला तबलयाचीही तशीच ताकदवान सार

हवी हया वळी उसतादजीचया सारीला होत आपलया िबईच परमसदध तबलावादक शरी सतयसजत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 53

तळवलकर तवहा तबला अगदी तकडा ऐकायला मिळणार ही खाती होतीच

िधयतरानतर अिान अली आणण अयान अली हया दोघा उसताद-पतानी िालकस राग सादर करन

तयाचया शागीदागीची ताकद दाखवन हदली तबबल तीस मिननट चाललला हा िालकस महणज कानसनासाठी एक जबरदसत िजवानीच होती परतयक वळी सिवर यताना सरोद आणण तबला हयाची जी जगलबदी होत होती नतच वणान शबदात करण अशकय आह िालकस िळातच

शरोतयाचया काळजाचा ठाव घणारा राग असलयान ही पशकश मसगापरवामसयानी उचलन धरली

हयानतर उसतादजी आणण दोनही उसताद-पतानी रतरबनदरनाराची एकला चालो र ही कववता खिाज

रागािधय पश कली हया आणण तया नतर कललया वपल आणण करकरवाणी हया रागाचया अदाकारीनतर तबबल चार मिननट चालललया टाळयाचया कडकटानतरच हा कायािि सिापत झाला

अडीच तासात सराचया बरसातीत नहायलयावर उसतादजीsbquo अिानsbquo अयानsbquo आणण सतयसजत

हयाचयाशी परतयकष कलली बातचीत आणण तयानी सीडीवर करन हदललया सवाकषऱया महणज िाझयासाठी आठवणीचा एक िौलयवान ठवा आह हा कायािि मसगापरिधय आयोजीत

कलयाबददल सयाा गरप च िनपवाक आभार

शभन फरणस

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत

ऋतगध गरीषम | वरष ९ अक २

Go to Top | 54

पररवार वाताष

सकत गोधळकर मसरफास (Singapore Indian Fine Arts Society) आयोसजत कलावभवि या नतय आणण सगीत उतसवािधय १७ वरषीय सकत योगश गोधळकरला आपली कला सादर करणयाची सधी मिळाली या कायाििासाठी मसरफासन एका ननवडचाचणीच आयोजन कल होत तयादवार या कायाििातील सहभागासाठी तयाची ननवड झाली गाधवा िहाववदयालयाची परवमशका पररिची परीकषा गलयाच वरषी उतीणा झालला सकत गली ४ वरष शरी रवीदर परचर याचयाकड गायनाच मशकषण घत आह हया कायाििात सकतन मिया की तोडी िधील खयाल सादर कला वनदावनी सारगिधय सादर कलली तरतवट आणण ldquoअवघ गरज पढरपरrdquo ह भजन रमसकाचया ववशरष पसतीस उतरल तबलयावर सचचन मभड आणण हािोननयिवर राहल पारसनीस यानी तयाला सिपाक सार कली

राहल फोडक मसगापर रहहवासी राहल रफोडक हयानी नकतच तयाच पहहल पसतक छापल The Neighbour नािक ही इगरजी ववनोदी कादबरी Notion Press हया परकाशनान िाचािधय online

ववतरणासाठी उपलबध कली तबला हया मसगापरातील सापताहहकात तयाचा उललखही झाला होता राहल ह हयापवी तयाच ववनोदी सदर Funny Bone ह online व वपरट िाधयिातन ७-८ वरष मलहहत आल आहत ह सदर सधया Facebook वर वाचता यत व तयाच ३२००० वाचक आहत