วิเคราะห์ตัวชี้วัดการเรียน ...it.nrru.ac.th/pisa/pages/download/download...ว ทยาศาสตร : ว เคราะห
การศึกษาวิเคราะห์ผ้าซิ่นลายนางหาญของกลุ่มชาติ...
7
การศึกษาวิเคราะห์ผ้าซิ ่นลายนางหาญของกลุ ่มชาติพันธุ ์ไทดาอาเภอเชียงคาน จังหวัดเลย ANALYTICAL STUDY OF NANG HAN SARONG, ETHNIC THAIDUM, CHIANG KHAN LOEI PROVINCE อิสริยาภรณ์ ชัยกุหลาบ 1* และไทยโรจน์ พวงมณี 2 Itsariyaphon Chaikulap 1* and Thairoj Phoungmane 2 บทคัดย่อ การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาวิเคราะห์ลักษณะลวดลายผ้า การแต่งกายการใช้สีและการ ถ่ายทอดองค์ความรู ้ผ้าซิ่นลายนางหาญของกลุ่มชาติพันธุ ์ไทดาอาเภอเชียงคาน จังหวัดเลย ประชากรและกลุ่ม ตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัย จานวน 15 คนประกอบด้วย ผู ้รู ้จานวน 3 คน ชาวบ้านและผู ้ปฏิบัติการ จานวน 7 คน และนักศึกษา 5 คน ระเบียบวิธีวิจัยประยุกต์ใช้การวิจัยชาติพันธุ ์ การพรรณนาและการวิจัยเชิงคุณภาพ เครื่องมือ ที่ใช้ในการวิจัย ประกอบด้วย แนวการสัมภาษณ์ แบบสังเกต ประเด็นการประชุมปฏิบัติการ และการเสวนา วิเคราะห์ข้อมูลโดยการวิเคราะห์เชิงเนื ้อหา นาเสนอโดยการพรรณนาวิเคราะห์ ผลการศึกษาพบว่า 1) ลวดลาย ของผ้าซิ่นนางหาญมี 5 ลายได้แก่ ลายหมี่นาคเกี้ยวกัน ลายนาคเกาะกัน ลายรุ ้งหรือลายช่อยอดปราสาท ขิดลาย ตุ ้มและลายผีเสื ้อหรือตัวบี้ 2) สีที่ใช้ทอผ้าซิ่นได้แก่ สีดาและแดง ส่วนสีที่ใช้ทอลวดลายมี 5 สี คือ ดา แดง ขาว เขียวและส้ม 3) การทอผ้าถูกรื ้อฟื้นประมาณ 30 ปี เนื่องจากเกิดการสูญหายและลวดลายแตกต่างจากเดิม ABSTRACT This research study to analyze the characteristics patterned fabric. The dress, the color and the transfer of knowledge Nang Han Sarong, ethnic Thai Dum, Chiang Khan, Loei Province. Population and samples used in the research were 15 comprising about 3 people, locals, and operating number 7 people, and 5 students in this study consisted of surveys, observation, interviews, focus groups, and workshops. The data were analyzed using descriptive analysis of the data presented. The research found that she boldly patterned sarong to 5 pattern, Mee Nak Khell-Gun, Nak Kho-Gun, Rung, Tum, and Butterfly. The dress was black, it mainly focuses on the wearing of black identity and used four colors: white, green, maroon and orange, and the transfer of knowledge from ancestors from generation to generation. The process teaches individual and peer. Keywords: Sarong, Nang Han, Ethnic Thai Dum, Chiang Khan, Loei Province *Corresponding author: e-mail address: [email protected] 1 สาขาวิชาดิจิตอลอาร์ต คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย เลย 42000 1 Program of Digital Art, Faculty of Humanity and Science, Loei Rajabhat University, Loei 42000 2 สาขาวิชาทัศนศิลป์ คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏเลย เลย 42000 2 Program of Visual Art, Faculty of Humanity and Science, Loei Rajabhat University, Loei 42000 827 การประชุมวิชาการของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ครั ้งที่ 56 สาขามนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์
Transcript of การศึกษาวิเคราะห์ผ้าซิ่นลายนางหาญของกลุ่มชาติ...
การศกษาวเคราะหผาซนลายนางหาญของกลมชาตพนธไทด าอ าเภอเชยงคาน จงหวดเลย
ANALYTICAL STUDY OF NANG HAN SARONG, ETHNIC THAIDUM, CHIANG KHAN LOEI PROVINCE
อสรยาภรณ ชยกหลาบ1* และไทยโรจน พวงมณ2
Itsariyaphon Chaikulap1* and Thairoj Phoungmane2
บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงค เพอศกษาวเคราะหลกษณะลวดลายผา การแตงกายการใชสและการ
ถายทอดองคความรผาซนลายนางหาญของกลมชาตพนธไทด าอ าเภอเชยงคาน จงหวดเลย ประชากรและกลมตวอยางทใชในการวจย จ านวน 15 คนประกอบดวย ผ รจ านวน 3 คน ชาวบานและผปฏบตการ จ านวน 7 คน และนกศกษา 5 คน ระเบยบวธวจยประยกตใชการวจยชาตพนธ การพรรณนาและการวจยเชงคณภาพ เครองมอทใชในการวจย ประกอบดวย แนวการสมภาษณ แบบสงเกต ประเดนการประชมปฏบตการ และการเสวนา วเคราะหขอมลโดยการวเคราะหเชงเนอหา น าเสนอโดยการพรรณนาวเคราะห ผลการศกษาพบวา 1) ลวดลายของผาซนนางหาญม 5 ลายไดแก ลายหมนาคเกยวกน ลายนาคเกาะกน ลายรงหรอลายชอยอดปราสาท ขดลายตมและลายผเสอหรอตวบ 2) สทใชทอผาซนไดแก สด าและแดง สวนสทใชทอลวดลายม 5 ส คอ ด า แดง ขาว เขยวและสม 3) การทอผาถกรอฟนประมาณ 30 ป เนองจากเกดการสญหายและลวดลายแตกตางจากเดม
ABSTRACT
This research study to analyze the characteristics patterned fabric. The dress, the color and the transfer of knowledge Nang Han Sarong, ethnic Thai Dum, Chiang Khan, Loei Province. Population and samples used in the research were 15 comprising about 3 people, locals, and operating number 7 people, and 5 students in this study consisted of surveys, observation, interviews, focus groups, and workshops. The data were analyzed using descriptive analysis of the data presented. The research found that she boldly patterned sarong to 5 pattern, Mee Nak Khell-Gun, Nak Kho-Gun, Rung, Tum, and Butterfly. The dress was black, it mainly focuses on the wearing of black identity and used four colors: white, green, maroon and orange, and the transfer of knowledge from ancestors from generation to generation. The process teaches individual and peer.
Keywords: Sarong, Nang Han, Ethnic Thai Dum, Chiang Khan, Loei Province *Corresponding author: e-mail address: [email protected] 1สาขาวชาดจตอลอารต คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเลย เลย 42000 1Program of Digital Art, Faculty of Humanity and Science, Loei Rajabhat University, Loei 42000 2สาขาวชาทศนศลป คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเลย เลย 42000 2Program of Visual Art, Faculty of Humanity and Science, Loei Rajabhat University, Loei 42000
827
การประชมวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร คร งท 56 สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร
ค าน า
จากหลกฐานทางประวตศาสตร ไดกลาววา ชาวไทด าบานนาปาหนาด ต าบลเขาแกว อ าเภอเชยงคาน จงหวดเลย เปนกลมชนชาตพนธทอพยพยายถนฐานมาจากถนอนในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวซงแตเดมนนตงถนฐานทางตอนเหนอของประเทศลาวเมอมการปราบกบฏหรอปราบฮอชาวไทด าจงถกอพยพตดตามมายงสยามและประกอบสมมาอาชพวถการเกษตรไรนาและสรางบานแบบอยางงายดวยหญาคามงแฝกเพอใหสะดวกตอการโยกยายทอยอาศย ตอมาเมอเกดการเดนทางเพอกลบสถนฐานเดมแตถกฝรงเศสยดพนทจงไดกลบขามมาสสยามขามแมน าโขงขนฝงทบานสงาว เขตอ าเภอปากชม จงหวดเลย เพอตงถนทอยอาศยแตเกดเหตการณไมเอออ านวยตอการเกษตรกรรมจงตองยายไปยงบรเวณหวยปาตว ทมตนหนาดขนอยหนาแนนชาวไทด าจงตงชอหมบานของตนเองวา “บานนาปาหนาด” นบแตนนเปนตนมา (เพชรตะบอง ไพศนย, 2553,หนา 214-217) กลมชาตพนธไทด ามภาษาพด และภาษาเขยนทเปนเอกลกษณของตนเอง มประเพณวฒนธรรมทเกยวของกบพธกรรมและความเชอดงเดมและยงคงรกษาไวอยางเครงครดเพอการด ารงเอกลกษณของกลมชาตพนธ เอกลกษณของชาตพนธไทด าทเหนเดนชด ไดแก การแตงกายดวยชดสด า มการทอผาใชในครวเรอนเปนภมปญญาทถายทอดจากรนสรน มรปแบบและสรางเรองราวในลายผาทกลาวขานกนวา “ผานางหาญ” เปนชอเรยกซนตาหมของชาวบานนาปาหนาด จงหวดเลย เปนซนทอลกษณะเดยวกบซนตาหมแตมการขดคนลายมากกวา (ส าลาน กรมทอง, 2560) ใชส าหรบพธกรรมไหวผเรอนหรอเรยกวาพธการเสนเรอน ดวยความหมายของลวดลายทแฝงดวยความเชอ ความรกความสามคค จงท าใหผลงานควรคาแกการอนรกษเผยแพร จากขอความดงกลาว ผวจยจงมความสนใจทจะศกษาวเคราะหผาซนลายนางหาญของกลมชาตพนธไทด าอ าเภอเชยงคาน จงหวดเลย เพอใหเกดเปนความรเกยวกบเรองราวของประวตศาสตรและความหมายของผาซนนางหาญ ใหผสนใจไดศกษาตอไป
วธการ วธด าเนนการวจย ผวจยใชวธวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) ประชากรและกลมตวอยางทใชในการวจย จ านวน 15 คนประกอบดวย ผ รจ านวน 3 คน ชาวบานและผปฏบตการ จ านวน 7 คน นกศกษา 5 คน เครองมอทใชในการวจยประกอบดวยแบบส ารวจ แบบสงเกต แบบสมภาษณ การสนทนากลม และการประชมเชงปฏบตการ โดยใชระยะเวลาตงแตเดอน สงหาคมถงตลาคม 2560 น าขอมลทไดมาวเคราะหขอมล น าเสนอขอมลโดยวธพรรณาวเคราะห โดยมวธการด าเนนการวจยดงน 1. การตรวจสอบบรบททวไปของกลมชาตพนธไทด า นกวจยคนหาเอกสารต าราวจยและเวบไซตส าหรบขอมลทเกยวของในการพฒนากรอบแนวคดการรางครงแรก นกวจยส ารวจผาซนนางหาญของกลมชาตพนธไทด าอ าเภอเชยงคาน จงหวดเลย กระบวนการผลต ลกษณะลวดลาย การใชสและการถายทอดองคความร นกวจยไดกรอบแนวคดการเรมตนครอบคลมพนทไดด าเนนการสมภาษณกบผ เชยวชาญในกลมทอผาผาซนนางหาญ นกวจย เลอกตามวตถประสงค
828
สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร การประชมวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร คร งท 56
2. แบบฟอรมสมภาษณเชงลก นกวจยด าเนนการสมภาษณอยางเปนทางการเพอเปนขอมลอางองในงานวจย พรอมกบวจยและสมภาษณผ เชยวชาญทจะใชในการสรางค าถามส าหรบขอมลบนกระบวนการทอผาซนนางหาญ 3. การสงเกตแบบมสวนรวมและไมมสวนรวม ผ วจยเกบรวบรวมขอมลเบองตนเพอจบขอมลพนฐานเกยวกบสถานการณทวไป แนวคดการออกแบบ กระบวนการผลต โดยใชการสมภาษณอยางไมเปนทางการ 4. การเกบขอมลเพอการเกบรวบรวมขอมลภาคสนามผ วจยด าเนนการฝกภาคสนามในชมชน การเกบรวบรวมขอมล ผ วจยไดเรมดวยการแนะน าตวเองและอธบายวตถประสงคการวจยและใหความรวมมอในการสมภาษณ การสนทนาตามขอมลความเตมใจทจะตอบสนอง การสมภาษณอยางเปนทางการและไมเปนทางการ โดยบางสวนทไดรบอนญาตเพอความเขาใจเดยวกนของผวจยและผถกสมภาษณ 5. ในการวจยครงน ผ วจยวเคราะหขอมลโดยใชเครองมอแบบส ารวจ แบบสงเกต แบบสมภาษณ การสนทนากลม และการประชมเชงปฏบตการ น าขอมลทไดมาตรวจสอบและวเคราะหขอมลน าเสนอขอมลโดยวธพรรณาวเคราะห
ผลการวจย การด าเนนการวจยเรอง การศกษาวเคราะหผาซนลายนางหาญของกลมชาตพนธไทด าอ าเภอเชยงคาน
จงหวดเลย สรปผลการวจย ดงน 1. ลกษณะลวดลาย เมอวเคราะหลวดลายของผานางหาญแลว พบวา ลวดลายผาซนสวนใหญมความ
เชอเกยวกบพญานาคและศาสนา มรปรางสามเหลยมมกรอบลอมรอบทงภายนอกและภายใน ส าหรบสวนประกอบและลวดลายหลกของผาซนนางหาญประกอบดวย ลายหม 3 ลาย ลายขด 2 ลาย คอ (ส าลาน กรมทอง, 2560) ดงแสดงในภาพท 1-5 1.1 ลายหมนาคเกยวกน หมายถง พญานาคสองตวลงมาเลนน าทเมองมนษยท าใหมน าทาอดมสมบรณ
Figure 1 Mee Nak Khell-Gun Pattern 1.2 ลายนาคเกาะกน หมายถง นาคสองแมลกโดยตวแมพาลกออกมาเลนน าใหลกเกาะบนหลงท าใหมนษยมน าในการประกอบการเกษตรตลอดป มพชผลอดมสมบรณ
829
การประชมวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร คร งท 56 สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร
Figure 2 Nak Kho-Gun Pattern 1.3 ลายรง หรอ ชอยอดปราสาท หมายถง ความสดใส สวางไสวของการด าเนนชวตไมวาจะอยในสภาพย าแยขนาดไหนกสามารถฟนคนและด ารงอยไดอยางรงเรอง
Figure 3 Rung Pattern
1.4 ขดลายตม หมายถง ความรกใครกลมเกลยวของพ นองไทด า ไมวาจะอยทไหนกรกสามคคกลมเกลยวกนเปนอนหนงอนเดยวกน
Figure 4 Tum Pattern 1.5 ลายผเสอ หรอตวบ หมายถง สญญาณเตอนกอนฝนจะตก จะตกมากนอยผเสอจะบนออกมาสง สณญาณและชาวไทด า เชอวาเปนสตวทอยระหวางฟากบดนหรออกนยหนงคอสวรรคกบเมองมนษย
Figure 5 Butterfly Pattern 2. การใชสและการแตงกาย พบวา สทนยมใชในการแตงกายของชาวไทด านนสวนใหญเนนการสวมใสเสอผาสด าเปนอตลกษณ สวนสของผาซนนางหาญนยมใชสพนคอสด าและแดง สวนเสนดายทใชทอเพอสราง
830
สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร การประชมวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร คร งท 56
ลวดลายประกอบดวย 5 ส ไดแก สด า สอถง ความอดทน, สแดง ความกลาหาญ, สขาว ความบรสทธ, สเขยว ความรมรน, สสมหรอสหมากสก ความเจรญรงเรอง
3. การถายทอดองคความร แบงขนตอนการถายทอดองคความรออกเปน 2 สวนคอ ขนตอนการทอผาและขนตอนการถายทอดเรองราว 3.1 ขนตอนการทอผาเรมจากการเลอกวสด อปกรณทใชส าหรบการทอผา ประกอบดวย หก ฟม กง อกหลก ตนกง หลา กระสวย หลอดใสดาย สวนการทอผานางหาญ เรมจากการฝนดายในหลกฮางเยน (หลา) หลงจากนนคอ ขนตอนการเดนหรอคนเสนดายยนและการเดนเสนดาย (คนหมกอนมด) จากนนจงท าโครงหรอการเขากงหรอการมดลายผานางหาญ เสรจแลวกจะยอมสแลวกขนลายเพอทอผานางหาญ
Figure 6-8 Washing Yarn, Extraction from wooden stretcher, and Yarn boiling color
Figure 9-11 Tie Dye and Weaving Sarong Nang- Han Pattern 3.2 ขนตอนการถายทอดเรองราว จากการสมภาษณผน าดานภมปญญาทอผาและการสงเกตผาทอ (บญลอบ มาลา สมภาษณวนท 17 ตลาคม 2560) กลาววา ผาซนนางหาญ แตเดมถอเปนผาซนทใชกบหญงสงศกดและใชส าหรบการนงในพธกรรมแตเพยงเทานน จงท าใหเกดการสญหายของลวดลายไปตามยคสมย ปจจบนจงเรมรอฟนการทอผานางหาญเปนระยะเวลากวา 30 ป และประยกตลวดลายใหเขากบผลตภณฑตางๆ เชน กระเปา โคมไฟ พวงกญแจ
การวจารณ 1. ความเปนอยและวถชวตของไทด าสวนใหญอพยพมาจากประเทศลาวซงระหวางประเทศไทยและลาว
มแมน าโขงกนกลางทอ าเภอเชยงคาน จงหวดเลย ตามความเชอแลวคนอสานใหความเคารพและความส าคญเกยวกบพญานาคซงภมภาคหรอเขตแดนทก าเนดต านานพญานาคมกตดกบแมน าโขง ซงเชอวาเปนเมองบาดาลทอยอาศยของพญานาคนนเอง สอดคลองกบไทโรจน พวงมณ (2559 หนา 96) กลาววา กลมชนเหลานมชาตพนธเดยวกนและมถนก าเนดในบรเวณลมแมน าโขง ตงแตเขตเมองสงหทางตอนใตของแควนสบสองปนนาใน
831
การประชมวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร คร งท 56 สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร
สาธารณรฐประชาชนจน เมอมองถงความหมายสญลกษณของพญานาค หากแบงตามบรบททางสงคมวฒนธรรม อนเปนรองรอยความคดแหงอดตทวาดวยเรอง "พญานาค" สามารถแบงออกเปน 3 ประการดวยกน คอ 1 พญานาคเปนสญลกษณของกลมชนดงเดม 2 พญานาคเปนสญลกษณของเจาแหงดนและน าโขง 3 พญานาคเปนสญลกษณทางศาสนารวมถงพธกรรม ส าหรบลวดลายผาทอของผาซนนางหาญมลายทเกยวของกบพญานาคคอ ลายหมนาคเกยวกนและลายนาคเกาะกน ซงหมายถง นาคสองแมลกโดยตวแมพาลกออกมาเลนน าใหลกเกาะบนหลงท าใหมนษยมน าในการประกอบการเกษตรตลอดป มพชผลอดมสมบรณ แสดงใหเหนวาชาวไทด าใหความส าคญและนบถอพญานาคและคาดหวงวาการนบถอดงกลาวจะสงผลใหวถความเปนอยและอาชพมความสมบรณ
2. การแตงกายของไทด า มเอกลกษณคอการใชสด าเปนสพนฐานของเครองนงหม ในสวนของผาซน นางหาญ นยมใชสพนหลกไดแก สด าและสแดง มทงผาฝายและผาไหม สของเสนดายทน ามาทอนนม 5 ส มความหมายทตางกนแตใชหลกทฤษฎในการวเคราะห ของความรสกของส และการพงของเสนดายมผลตอความรสกของผ รบรดวยประสาทสมผส แสดงออกมาเปนโครงสรางในการทอผาเกดเปนรปรางรปทรงและเนอหาเรองราวหรอองคประกอบทางนามธรรมหรอโครงสรางทางความคดและแนวเรอง (ชะลด นมเสมอ, 2531 หนา 18-19) จงกลาวไดวา “ผาซนนางหาญ” เปนจดภาพองคประกอบศลปโดยการน าเอาสวนประกอบจากการมองเหนและจนตนาการมาออกแบบ เชน ส เสน รปราง และรปทรง ขนาดและสดสวน ในงานนมลกษณะ 2 มต ออกแบบและจสรางสรรคใหปรากฏเปนรป ยดหลกองคประกอบศลป การจดวาง ความสมดล ความเปนเอกภาพ จดเดน การเนน และความขดแยง
3. การถายทอดเรองราวนนเกดจาก การสญหายและลวดลายทแตกตางจากเดมจงท าใหเกดการฟนฟ ทงน การทอผาซนนางหาญ บานนาปาหนาดนน เปนการทอแบบมดหมททอจากดายหรอไหมทผกมดแลวยอมโดยการคดผกใหเปนลวดลายแลวน าไปยอมสกอนทอ เปนศลปะการทอผาพนเมองชนดหนงทนยมท ากนมานานแลว มกระบวนการผกและมดดวยเสนดายทเกดจากการยอม ทงนผทอตองมทกษะและความช านาญในการมดลวดลายเพราะไมมการขดต าแหนงลวดลายไวกอน การสรางลวดลายจากการคนพบทง 5 ลาย ไดแรงบนดาลใจจากธรรมชาตและสงแวดลอม วถชวตความเชอและขนบธรรมเนยมประเพณ โดยเฉพาะพญานาค น ามาสรางเรองราวบนผาซนนางหาญ ทงนการใชวสดในการทอเปลยนไปตามยคสมย ดงเชนแตเดมหากเปนผาไหมจะแสดงถงความมฐานะของผสวมใสหรอยศต าแหนงทางสงคม แตในปจจบนมการทอเพอเชงธรกจสามารถสวมใสไดทงแบบผาฝายและผาไหม
สรป “ผาซนนางหาญ” เปนผามดหมมลวดลายทเกยวของกบประเพณและพธกรรมของกลมชาตพนธไทด ามาแตโบราณ มบทบาทกบวถชวตดงเดมสบทอดมาเพอเปนเสอผาสวมใสแสดงความเปนเอกลกษณและฐานะของผสวมใส ลวดลายผานางหาญไดรบแรงบนดาลใจจากวถชวตความเชอและขนบธรรมเนยมประเพณ โดยเฉพาะลายพญานาค เนองจากกลมชาตพนธไทด าอพยพมาจากประเทศลาวทมน าโขงซงเชอวาเปนทอยอาศยของพญานาค วสดทน ามายอมสเกดจากการใชสธรรมชาตแสดงใหเหนถงความสมบรณและการเกษตรกรรมของชมชน และความเชยวชาญทกษะเฉพาะบคคล การถายทอดความรดานการผลตผามดหมโดยเฉพาะลวดลาย
832
สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร การประชมวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร คร งท 56
นางหาญยงคงมอยในกลมไทด า บานนาปาหนาด จงหวดเลย แตปจจบนเยาวชนรนใหมทตงใจสบทอดการทอผามจ านวนลดลง จงเปนเหตผลทท าใหไมสามารถสบทอดภมปญญาการทอผามดหมไวได จงจ าเปนทหนวยงานทเกยวของไดรวมกนอนรกษและสบสานใหมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมแขนงนใหคงอยสบไป
กตตกรรมประกาศ ขอขอบคณมหาวทยาลยราชภฏเลยทสนบสนนการท าวจยและชาวบานชมชนไทด า ทใหสมภาษณ
ขอมลในการวจย และขอขอบคณนกศกษาทถอดแบบกราฟกลวดลายผานางหาญในงานวจยครงน
เอกสารอางอง ชะลด นมเสมอ. (2531). องคประกอบของศลปะ. ไทยวฒนาพานช, กรงเทพมหานคร. ไทยโรจน พวงมณ. (2559). ศลปกรรมอสาน. เอกสารและต าราบคลากรในมหาวทยาลยราชภฏเลย. พเชษฐ สายพนธ. (2551). การเมองแหงอตลกษณเปด-อตลกษณปดบทเรยนจากไทด า-ไทขาว. เอกสาร
วชาการโครงการตลาดวชา มหาวทยาลยชาวบาน หมายเลข 1. มลนธโครงการต าราสงคมศาสตรและ มนษยศาสตร. กรงเทพมหานคร.
เพชรตะบอง ไพศนย. (2553). การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมของไทด าในกระแสการเปลยนแปลง : กรณศกษาเปรยบเทยบไทด า ในประเทศไทยและสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว . ปรญญาปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชายทธศาสตรการพฒนาภมภาค คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเลย.
สมตร ปตพฒนและคณะ. (2521). ลาวโซง : รายงานวจย. โรงพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, กรงเทพมหานคร.
สนธ สโรบล. (2008). การจดการทองเทยวโดยชมชน. ประชาคมวจย ฉบบท 57 หนาท 15-21. ส าลาน กรมทอง. (2560). ผาลายนางหาญ. (เอกสารเผยแพรแผนพบ). เลย : กลมสตรทอผาพนบานไทด า
(ฟนฟ). วรณ ตงเจรญ. (2553). วสยทศนศลปวฒนธรรม. ศนยส านกพมพมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ,
กรงเทพมหานคร. วฒนะ จฑะวภาต. (2545). ศลปะพนบาน. สมปประภา, กรงเทพมหานคร. อานนท กาญจนพนธ. (2544). วธคดเชงซอนในการวจยชมชน. ส านกงานกองทน, กรงเทพมหานคร. อานนท กาญจนพนธ. (2544). ทฤษฎและวธวทยาของการวจยวฒนธรรม. อมรนทร, กรงเทพมหานคร.
833
การประชมวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร คร งท 56 สาขามนษยศาสตรและสงคมศาสตร
