ขอคดเหนตอบทความเรอง “Farms, Farmers and Farming”

นพนธ พวพงศกรสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

BOT Symposium 2019 “พลกโฉมเศรษฐกจ พชตการแขงขน” โรงแรมเซนทาราแกนรด 30 กนยายน 2562

ประเดนความเหน

รายงานวจยชดนมจดเดนอยางไร รายงานวจยใหความรใหมอะไร ขอวจารณ กาวตอไป:

• ค าถามเรองนโยบายการวจยและสงเสรมเทคโนโลยเกษตรทส าคญในอนาคต

1. จดเดนวธการศกษาของรายงานวจย 3Fs ตงค าถามส าคญทสดส าหรบอนาคตเกษตรไทย

• เกษตรกรกลมใดทมผลตภาพการเกษตรต า• ท าไมเกษตรกรจงตดสนใจใช/ไมใชเทคโนโลย อะไรเปนอปสรรค/ขอจ ากดส าคญ• ค าถามสองขอนเปนโจทยนโยบายทส าคญ เพราะผลตภาพการผลตและความสามารถแขงขนของเกษตรไทยต ากวา

คแขง/ คคา เนองจากการพฒนาและการใชเทคโนโลยของไทยเรมลาหลงกวา เลาเรองไดด ตอเนอง และนาตดตาม

• ล าดบความด: บทความ 4 ตอนมความเชอมโยงตอเนองกน และสอดคลองกบค าถามหลกของรายงานวจยแมจะตางคนตางเขยน

• มการใชประโยชนจากแหลงขอมลตางๆ ทนกวชาการทวไปเขาไมถง• นกวชาการนอก ธปท. คงอจฉาตารอน• ใชวธศกษาหลายวธ ตงแตสถตงายๆ เศรษฐมต และการทดลอง 2 แบบ • สรางหองทดลอง (lab) กบเกษตรกร• ทดลองกบเกษตรกรทตดสนใจเลอกปลกพชชนดใหมในโครงการปดทองหลงพระ

1. จดเดวธการศกษาของรายงานวจย 3Fs (ตอ)

วธการศกษาเครงครด และนาเชอถอ• การวาดภาพขอเทจจรง (stylized facts) เกยวกบภาคเกษตรไทยโดยใชขอมลละเอยดตงแต ส า

มะโนเกษตร การจดทะเบยนเกษตรกร และการส ารวจครวเรอนเกษตรกร ฯลฯ• การส ารวจความรจากบทความวชาการในวารสารวชาการชนน า เรองเหตผลทเกษตรกรรายเลกไม

น าเทคโนโลยเกษตรใหมๆมาใชเพมผลตภาพการผลต โดยเฉพาะเหตผลเรอง “พฤตกรรมล าเอยง” • การใช stochastic frontier analysis เพอตอบค าถามเรองผลตภาพการผลต : เกษตรกรกลมใด

มผลตภาพต า• การใชเทคนคเศรษฐศาสตรพฤตกรรมสรางเกมทดสอบขอสนนษฐาน เพออธบายสาเหตทเกษตรกร

ไมน าเทคโนโลยมาใช และทดสอบ intervention ทเชอวาจะท าใหเกษตรกรเปลยนพฤตกรรมได โดยสรางหองทดลองกบเกษตรกร 405 คน เปนงานทตองใชความคด เวลาและทรพยากรมาก

• ใชเทคนค RCT และเศรษฐมตเพออธบายสาเหตทเกษตรกรสวนใหญในโครงการปดทองหลงพระไมยอมปลกพชชนดใหม รวมทงทดสอบขอสมมตฐานเรองวธแกปญหา loss aversion

2. เราไดความรใหมทส าคญอะไรจากงานวจยชดน Small may be no longer beautiful เพราะฟารมใหญมผลตภาพสงกวา ฟารมกลาง และฟารมเลก

• สอดคลองกบงานวจยใน เวยดนาม (Yamachi 2014 ; Otsuka and Yamauchi 2016) และในไทย (Nipon 2019)• เหตผล : ตลาดแรงงาน (รบจาง) มปญหาสารสนเทศไมสมบรณ

ศกษาและวดพฤตกรรมความล าเอยงของเกษตรกรไทย พบวา• Loss aversion เปนอปสรรคส าคญตอการตดสนใจใชเทคโนโลยใหม• ขอจ ากดเรองสภาพคลองไมส าคญเทา loss aversion • อนงผวจารณไมเหนดวยวา behavioral bias แสดงวาเกษตรกรไทยขาดเหตผล

เกษตรกรไทย คอ human ไมใช econ man (Richard Thaler, “Misbehaving)

ศกษาหาหนทางทจะท าใหเกษตรกรตดสนใจใชเทคโนโลย พบวา• การอดหนนรายได (income subsidy) ในกรณทเกดการขาดทนจาก การใชเทคโนโลยใหม จะชวยใหเกษตรกรกลา

ตดสนใจใชเทคโนโลยมากขน การถายทอดความรโดยเกษตรกรผน าทมฐานะดจะไมชวยใหเกษตรกรทวไปหนไปใชเทคโนโลยใหม..... “อาจ

ขดแยงกบความเชอเดม”

2. เราไดความรใหมทส าคญอะไรจากงานวจยชดน

สงทยงไมร และตองศกษาเพม คอ กระบวนการเรยนรทางสงคมจะมผลอยางไรตอการยอมรบเทคโนโลยใหม• นาจะเกดจากปญหาวธวด “social learning”

ความรเพมเตมอนๆ จากงานวจย• การทเกษตรกรมหนมากอาจเกดจากสาเหตทงดานพฤตกรรม (เชน present bias

และเชอมนตวเองมากเกนไป) รวมทงโครงการเงนอดหนนของรฐในรปแบบตางๆ• โครงการอดหนนระยะสนท าใหเกษตรกรไมยอมปรบโครงสรางการผลต

ผลการวจยชดนแสดงวานกวจยกลมนนาจะเปนนกเศรษฐศาสตรเชงพฤตกรรม/สงแวดลอมซงมศกยภาพมากทสดกลมหนงของประเทศ• หรออาจเกงทสดกได

3. ขอวจารณเพอการปรบปรงรายงาน 3.1 Stylized facts on farmers: ท าไมเกษตรกรสวนใหญเลอกปลกพชท “เสยงสง ผลตอบแทนต า” ทงๆ ทม

ขอมลวาเกษตรกรทปลกพชมากกวา 1 ชนดจะมความเสยงลดลง และผลตอบแทน(ทปรบดานความเสยง) สงขน• การใชเวลา “ท างานนอกภาคเกษตร” มความเสยงต ากวาปลกขาวโพด/ออย/ผลไม และมรายไดทแนนอนและอาจสง

กวา• นคอกลยทธหลกส าหรบเกษตรกรสวนใหญทดกวาปลกพช 2-3 ชนด เพราะส ามะโนเกษตรป 2556 พบวา 76.5% ของ

ครวเรอนเกษตรปลกพชชนดเดยว (ปลกขาวอยางเดยว ม 42.4%)• เหตผลอกขอ คอ ปลกพชชนดเดยวมความช านาญสงขน ตนทนลด• ฉะนนในปจจบนครวเรอนเกษตรจงมรายไดจากเกษตรเพยง 37.5% ในป 2560 (ดภาคผนวก)

ยงจนกยงมรายไดครวเรอนจากภาคเกษตรต า เพราะทดนคณภาพแย ขาดน า ฯลฯ• นอกจากนนงานวจยทผานมา (กนกวรรณ 2559 ฯลฯ) ยงพบวาเกษตรกรทปลกพชหลายชนดตอง

มทดนมากพอ มแรงงานครอบครว มน า มความร/ประสบการณ

Farm households have become more specialized, but declining share of farm income

0%

50%

100%

1978 1993 1998 2003 2008 2013

Share of farm households with one crop increased sharply

Cultivated single kind of crop

Cultivated more then one kind ofcrop

0%

20%

40%

60%

Non rice farmer Rice farmer

Share of farm income in total income of agricultural households

Central North

North-East South

Source: NSO, Agr Census.

3. ขอวจารณเพอการปรบปรงรายงาน

3.2 Stylized facts on productivity & competitiveness • ตลาดขาวในบางจงหวดไมแขงขน...เปนเรองทถกเถยงกนมานาน

แลว แตยงไมมขอยต เพราะปญหาขอมลราคาของ สศก.• Concentration & Clustering ของการผลตขาว โรงส รานวสด

การเกษตรมไดเพยงกอใหเกดการแขงขนเทานน แตท าใหเกด external economies of scale และ specialization

ซงเปนตนตอส าคญของความสามารถในการแขงขนของเกษตรไทย ดรป clusters ของขาว ออย/น าตาล ยาง ไก ในภาคผนวก

Production No. Rice Mill Electricconsumption by rice mills

Mill Capacity

Source: Production from OAE, Rice mill data from DIT, Electric bill from PEA.

Rice cluster in some provinces in the mid-Central, lower North and Northeast

Input cluster

Fertilizer shop Pesticide shop Rice seed shop

Note: Fertilizer and Pesticide license Zone 4 and 7 no dataSource: Fertilizer and Pesticide from DOA, Rice seed form RD.

3.2 Stylized facts on productivity

0.24%

1.81%

3.10%

0.00%

1.00%

2.00%

3.00%

4.00%

Yield growth Tonnes/Farmers

growth

Tonnes/Mandays

growth

Growth of Rice productivity 2002-2017

Labor productivity growth ต าเกนความจรง เพราะชวโมงท างานในภาคเกษตรลดลงตอเนอง

Source: LFS,NSO and FAOSTAT.

3. ขอวจารณเพอการปรบปรงรายงาน

3.3 การทดลองเพอหาทางสงเสรมใหเกษตรกรใชเทคโนโลย• ไมใหความเหนตอการทดลองโครงการปดทองหลงพระ เพราะไมมรายงานผลการค านวณ• Social learning….จะวดอยางไร...ออกแบบทดลองอยางไร

วธวดนาจะเปนแค cheap talk (Ostrom, Prisoners’ Dilemma) โดยสมมตวาผใหขอมลนาเชอถอ แตเกษตรกรบางคนอาจไมเชอขอมล.....นอาจเปนสาเหตใหผลทางสถตมนยส าคญต า ทางแกไข 2 วธ ก) พอจบเกมแตละรอบใหเปดขอมล pay-off ให treatment group หรอ

ข) generation effect ใหกลม lead farmers ใชเทคโนกอน แลวทงขอความใหกลมอนหลงจบเกมแตละรอบ

ตวอยาง social learning: ศนยเทคโนโลยชวภาพการเกษตร มก. สงอาจารยออกไปศกษาปญหามงคดมปญหายางแกวทนครศรธรรมราช

o จากนนน าความรมาอบรมo แลวลงไปเยยมฟารม...หาเกษตรกรหนวยกลาตายทดลองท าตามค าแนะน าo เอาผลทดลองมาสาธตใหเกษตรกรอนๆ เหน...จงไดผลo ด http : ///youtu.be/uZjQ_dx97JU ระหวางพก

3.3 การทดลองเพอหาทางสงเสรมใหเกษตรกรใชเทคโนโลยใหม

Technology is not manna from heaven• การทดลองโดยสมมตใหเกษตรกรเลอกใช / ไมใช เทคโนโลย (1,0) อาจมปญหา• เทคโนโลยแตละประเภทจะกอเกดผลทไมเหมอนกน หรอเกดผลในระยะเวลาตางกน

รถไถ รถปลก จะเหนผลทนตาชดกวาการใชรถเกยว รถเกยวเกดผลทนทขณะเกยว แตปลกขาวพนธใหม กวาจะไดผลเตมทตองเรยนร 2-4 ป ปลกทเรยนยากกวาปลกมนส าปะหลงมากๆ

• เทคโนโลยเปนกระบวนการทตองเรยนรแบบทไมอาจบรรยายไดหมดเปลอก (tacit knowledge) และเปนเรองทมนษยตองลงมอท า สราง หรอสรางใหม ไมใชสงทไดรบจากคนอน อ าเภอนาด ปราจนบรเพงมอางเกบน าใหม....แตเกษตรกรสวนใหญยงไมกลาเปลยนจาก ปลกมน

ปลกยคาลปตส ไปเปนทเรยนทงๆ ทมเกษตรกรบางรายในพนทปลกทเรยนอยกอน และขายไดราคาสง เพราะทดนปนทรายเหมาะกบทเรยนมาก

แมเกมจะออกแบบใหคา probability ความลมเหลวลดลง แตอาจตองมการแยกกลมtreatment กบ control เพอวดผลจาก learning by doing

3.3 การทดลองเพอหาทางสงเสรมใหเกษตรกรใชเทคโนโลยใหม

Technology is not manna from heaven (ตอ)• แบบจ าลองศกษา technology adoption ในอดตเนนการศกษาผลตอบแทน

จากการลงทน และ impact analysis ในระยะหลงนกเศรษฐศาสตรหนมาใชการสรางหองทดลอง โดยใชวธ Randomized

control trials แตงานเหลานยงสมมตวาเทคโนโลยเปน “กลองด า” หรอเปน (0,1) กลาวคอเปนหบ

หอวตถทสงมอบกนไดo นคอ เหตผลหนงทท าใหนโยบายการสงเสรมการใชเทคโนโลยในหมเกษตรกรรายเลกไมส าเรจ

• ปจจบนจงเรมมงานใหมๆ ทสรางแนวคดใหมเกยวกบการสงเสรมการใชเทคโนโลย รวมทงการศกษาทศนคตของเกษตรกรตอคณลกษณะของเทคโนโลย (เชน Glover, et.al, 2016 ; Adesina and Zinnah, 1993)

3.4 Stochastic frontier analysis

เกษตรกรจ านวนมากปลกพชหลายชนด...SFA มปญหา• ควรใช data envelopment analysis (non-parametric)

ไมผล ขาว ประมง ไก มฟงกชนการผลตตางกน....ควรแยกสมการ

ควรทดสอบวา functional form แบบใดเหมาะสมทสด

3.5 Meta analysis of technology landscape การศกษาพบวาไทยมการพฒนาเทคโนโลยเกษตรทเนนการเพมผลตภาพตลอดหวงโซมลคามากพอควร

• ไทยจงมโอกาสพฒนาเทคโนโลยและนวตกรรมส าหรบภาคเกษตร แตงานวจยอนและขอสงเกตของผเชยวชาญพบวาการพฒนาเทคโนโลยภาครฐยงมปญหา เชน

• ไมสนองความตองการของตลาด• สงประดษฐหลายอยางยงไมสามารถน าไปพฒนาเปน commercial scale ได • APPS ของหนวยราชการมจ านวนมาก แตเกษตรกรไมไดใชประโยชน ฯลฯ• เกษตรกรทใชเทคโนโลยทนสมยใหมจะเลยงไก กง ผกมลคาสง ดอกไม/กลวยไม สวนเกษตรกรเกษตรกรทปลกพชมลคา

ต า ยงใชเทคโนโลยใหมนอนมาก เพราะราคาแพง ไมคม การส ารวจงานวจยควรส ารวจจากทงงานวชาการ ผลงานของหนวยงานรฐ เอกชน และบรษทตางชาตในไทย แหลงขอมลเรอง technology landscape ทควรตดตามมดงน

• งานวจย meta analysis ทดมาก คอ งานของ ดร.ภาณวรรณ จนทวรรณกล 2558) เปนการรวบรวมบทความวชาการใน Scopus และสทธบตรตามหวงโซอปทานของ ขาว ออย มนส าปะหลง และยาง (ดภาคผนวก)

นกวชาการไทยมผลงานวชาการตดอนดบ 3-11 ของโลก แตมการจดสทธบตรนอยมาก จน มผลงานวชาการและสทธบตรมากทสด

3.5 Meta analysis of technology landscape

แหลงขอมลเรอง technology landscape ทควรตดตามมดงน• “ประมวลความรเรองขาว” ของอมมาร และวโรจน เปนงาน classics เรอง

เทคโนโลยตลอดหวงโซขาว• งานปรบปรงพนธสวนใหญเปนของกรมการขาว กรมวชาการส านกงานออยและ

น าตาล มลนธสถาบนพฒนามนส าปะหลง• มหาวทยาลยหลายแหงรวบรวมผลงานวจยของคณาจารย

โครงการจดท าขอมลผลงานของ มก. ทสรางคณปการ...มก ครบรอบ 72 ป• หนวยปฏบตการคนหาและใชประโยชนยนขาว ศนย BIOTEC • เอกชนเปนผน าเทคโนโลยดานปศสตว กง เครองจกรกลการเกษตร• นพนธ และคณะ (2553) รวบรวมรายการเทคโนโลยในภาคเกษตรไทย

ทมา: ภาณวรรณ จนทวรรณกล 2558

จ านวนสทธบตรการเกษตรทวโลกจ านวนสทธบตรทวโลก จ านวนสทธบตรไทย ผถอครองรายใหญ

ขาว การเพาะปลก 11,575 58 จนการเกบเกยว 5,920 53 สหรฐ ญปน และจนการเพมมลคา 45,377 278 สหรฐ และจนพลงงาน 168 0 สหรฐ และจน

ยาง การเพาะปลก 403 13 จนการเกบเกยว 6,019 74 สหรฐ และจนการเพมมลคา 5,280 28 สหรฐ และจนพลงงาน 10 0 สหรฐ และจน

มน การเพาะปลก 58 18 จนการเกบเกยว 612 20 สหรฐ และจนการเพมมลคา 12,902 32 สหรฐ EU และจนพลงงาน 184 10 จน

ออย การเพาะปลก 354 19 สหรฐ และจนการเกบเกยว 809 63 สหรฐ และจนการเพมมลคา 1,182 34 สหรฐ ญปน EU และจนพลงงาน 198 12 สหรฐ EU และจน

ทมา: ภาณวรรณ จนทวรรณกล 2558

Agricultural technology timeline

ทมา: นพนธ และคณะ 2553

4. กาวตอไป: ค าถามนโยบายการพฒนาและสงเสรมการใชเทคโนโลยการเกษตร

ปญหาส าคญของระบบวจยและพฒนาเทคโนโลยเกษตรของภาครฐไทย คอ • งานวจยของรฐไมตอบสนองกบความตองการของตลาด : เวยดนามมขาวหอมพน

นมทสงออกใหจนเกอบ 2 ลานตน...และราคาถกกวาไทย (ภาคผนวก)• งบวจยตอจดพเกษตรลดลงมาก (ภาคผนวก) ขาดแคลนนกวจยเกงๆรนใหม เชน

พชส าคญมนกปรบปรงพนธชนน าแค 1-2 คน • ค าถาม เราจะปฏรประบบวจยเกษตรอยางไร ???

4. กาวตอไป: ค าถามนโยบายการพฒนาฯ

ปญหาดานการสงเสรมการใชเทคโนโลยสมยใหม• ระบบสงเสรมเกษตรเรมออน-ลาสมย ขณะทเอกชน NGO อาจารย และเกษตรกรเกงกวา

ขาราชการ• เทคโนโลยสมยใหม (Farming 4.0) ยงแพงเกนไปส าหรบเกษตรกรรายเลกทปลกพชมวลชนราคา

ต า เชน ขาว ขาวโพด มนส าปะหลง ออย ยาง ค าถามส าคญ

• ท าอยางไรการใชเทคโนโลยใหม จะถกลงได โดยเฉพาะ digital tech ทใชชวยเกษตรกรตดสนใจ• ท าอยางไรไทยจะสามารถตดตาม/เทคโนโลยสมยใหมทประเทศพฒนาแลวถายทอดใหประเทศ

ยากจน และทใชในจน แลวเลอกสอยเทคโนโลยทเหมาะสมมาดดแปลงใชในไทย• บทบาทของภาคเอกชน/ธรกจเพอสงคมในการเผยแพร/ขายบรการเทคโนโลยจะเปนอยางไร• จะเกดตลาดใหบรการเทคโนโลยเหมอนตลาดบรการเครองจกรการเกษตรไดไหม• บทบาทของหนวยราชการในดานการสงเสรมเกษตรควรปรบเปลยนอยางไร

4. กาวตอไป: ค าถามนโยบายการพฒนาฯ

งานวจยของสถาบนปวยฯ ชดน เปนจดเรมตนกาวส าคญ ทจะชวยกระตนใหเกดการวจย/วจยเชงปฏบต และการสงเสรมเทคโนโลย เพอใหเกษตรกรไทยสามารถใชเทคโนโลย พลกโฉมศกยภาพในการเพมรายไดใหเกษตรกร ด ารงความสามารถในการแขงขน และสรางความเจรญเตบโตอยางยงยน

ขอบคณครบnipon@tdri.or.th

ภาคผนวก: สถต

สดสวนรายไดเกษตรของครวเรอนป 2560 เฉลย 37.47%ฟารมเลก และอายนอย มสดสวนรายไดจากเกษตรต า

05

1015

1 2 3 4 5

Small semi-mid

Middle semi-large

Large

Share of HH by Agri-Income ratio and Land size 2017

<=40% 40<X<=60% >60%

0

10

20

30

15-29 30-44 45-59 60+

Share of HH by Agri-Income ratio and age group 2017

<=40% 40<X<=60% >60%%รายไดครวเรอนจากการเกษตร

Source : NSO, SES.

%รายไดครวเรอนจากการเกษตร จ าแนกตามประเภทเกษตรกรและภาค

0%20%40%60%

Non rice farmer Rice farmer

2006

Central North North-East South

0%20%40%60%

Non rice farmer Rice farmer

2013

Central North North-East South

0%20%40%60%

Non rice farmer Rice farmer

2009

Central North North-East South

0%20%40%60%

Non rice farmer Rice farmer

2015

Central North North-East South

Source: NSO, SES.

Production No. Rice Mill Electricconsumption by rice mills

Mill Capacity

Source: Production from OAE, Rice mill data from DIT, Electric bill from PEA.

Rice cluster in some provinces in the mid-Central, lower North and Northeast

Sugar cluster

Planted Area Sugar PlantProduction

Production

Source: OCSB.

Natural rubber cluster

Planted Area Rubber PlantProduction

Note: Exclude area that lower then 4,000 Ha Source: Area and production from OAE, Rubber plant from DOA.

Broiler cluster

Feeds Broiler Slaughter Capacity

Source: DLD.

Input cluster

Fertilizer shop Pesticide shop Rice seed shop

Note: Fertilizer and Pesticide license Zone 4 and 7 no dataSource: Fertilizer and Pesticide from DOA, Rice seed form RD.

บทความวชาการทวโลก ดานขาวจาก scopus

ทมา: ภาณวรรณ จนทวรรณกล 2558

บทความวชาการทวโลก ดานมนส าปะหลงจาก scopus

ทมา: ภาณวรรณ จนทวรรณกล 2558

บทความวชาการทวโลก ดานยางพาราจาก scopus

ทมา: ภาณวรรณ จนทวรรณกล 2558

บทความวชาการทวโลก ดานออย/น าตาลจาก scopus

ทมา: ภาณวรรณ จนทวรรณกล 2558

จ านวนพนธพชขนทะเบยน

ทมา: DOA.

ขาว ออย มน ยาง

2555 5 1

2556 3 2 1

2557 1

2558 7

2559 4 2

2560 6 2

2561 2 3

2562 5 2 1

รวม 32 10 4 1

สถตยอดสงออกของขาวหอมมะลไทยและเวยดนาม

2553 2554 2555 2556 2557 2558 2559 2560 2561ยอดสงออกตนขาวหอมมะล (ตน) 1,622,91,560,41,375,51,477,91,336,21,385,01,536,51,613,21,253,4ยอดขายตนขาวหอมเวยดนาม (ตน)251,431472,352584,347989,5341,302,41,554,31,552,11,942,22,198,9

0

500,000

1,000,000

1,500,000

2,000,000

2,500,000

ทมา: ดวยความเออเฟอจากบรษทเจยเมงมารเกตตง จ ากด

การลงทนดานวจยเกษตรนอยมากเทยบกบในอดต

หนวยงานวจยเกษตรของรฐสนใจเรองการก ากบควบคม เชน ใครจะวจยพนธกรรมตองขอนมต

0.0

1.0

2.0

3.0Agricultural research intensity (% of AgGDP)

Chile China Indonesia Malaysia Vietnam Thailand

Source: ASTI database, International Food Policy Research Institute (IFPRI) and NRCT.