พระไพศาล วสาโลแครเปนสข

กอย

พระไพศาล วสาโล

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

ค า ป ร า ร ภ 

“ร”  ตรงขามกบ  “หลง”  เมอใดทเราหลง  ปญหาและความทกข 

กมกจะตามมา เราไมเพยงแตหลงทางหรอหลงเชอคนอนเทานน

ทส�าคญและเกดขนบอยๆ กคอ “หลงความคด” และ “หลงอารมณ”

ซงท�าใหเราไมรเนอรตว จนพลงเผลอหรอผดพลาด เชน พดราย

หรอท�ารายผอน กระทงท�ารายตนเอง แมไมถงขนนน แตสงทมกเกดขน

กคอ จมอยในความทกข เพราะจตหลงเขาไปในอดตอนเจบปวด

หรอตดอยในภาพอนาคตทปรงแตงในทางลบ จนเกดความเศราโศก

อาลยอาวรณ โกรธแคน ขนมว หรอไมกวตกกงวล หนกอกหนกใจ

เพยงแคกลบมารสกตว หรอรทนความคดและอารมณทเผลอ

พลดเขาไปเทานน จตกจะกลบมาเปนปกตสข หลดพนจากอารมณ

เหลานนได ทกวนสามารถเปนวนแหงความสดชนเบกบานได หาก

เรามความรสกตวอยางตอเนอง โดยมสตชวยเตอนใจใหรทน ไมหลง

เขาไปในความคดและอารมณเหลานนจนหมดเนอหมดตว

ความรสกตวหรอความรตว เปนพนฐานใหเกด “ร” อกชนดหนง

คอ รความจรง หรอเหนธรรมชาตของกายและใจ ตามความเปนจรง

เหนกระทงวา มนไมใช “ก”หรอ “ของก” ดงนน จงชวยไถถอนจต

จากความยดมนถอมนในตวตนได กลาวอกนยหนง เมอใดทรสกตว

“ตวก”กหายไป แมปถชน ยากทจะรสกตวไดตอเนอง แตละวนๆ

อาจหลงมากกวาร แตความรสกตวทเพมพนขน ยอมชวยลดความ

ยดตดถอมนในตวตน ความทกขจงบรรเทาเบาบางตามไปดวย สงท

มาแทนทคอ ความปกตสข สดชน เบกบาน

“รตว” และ “รความจรง” คอสงทชวยใหใจเปนสขไดอยาง

แทจรง ความร สกตวเปนสงทเราสามารถท�าไดในชวตประจ�าวน

เชนเดยวกบการฝกจตจนรความจรงของกายและใจ ดงไดกลาวไวใน

ค�าบรรยายภายในหนงสอเลมนแลว

เนอหาเหลาน ชมรมกลยาณธรรมไดคดเลอกมาจากค�าบรรยาย

ของขาพเจาหลงท�าวตรเชาและเยน ณ วดปาสคะโต ทงนเพอพมพ

เผยแพรเปนธรรมทาน ขอขอบคณ คณหมออจฉรา  กลนสวรรณ 

และคณะ ซงเปนก�าลงส�าคญในการจดพมพหนงสอเลมน เชนเดยวกบ

เลมอนๆ กอนหนานของชมรมกลยาณธรรม พรอมกนนขอขอบคณ

คณสดารตน แกวแท ทวาดภาพประกอบ และทขาดไมไดกคอ

บรษทอมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ�ากด (มหาชน) ทอนเคราะห

การพมพหนงสอเลมน เพอประโยชนแหงธรรมดงทไดปฏบตเสมอมา

๑ กรกฎาคม ๒๕๖๑

4

รตวเมอท�ำกจ มสตเมอเกดผสสะ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

ค า น า ข อ งช ม ร ม ก ล ย า ณ ธ ร ร ม

ตามทเราเรยนรกนมานานแลววา เพราะ “ความไมร” จงท�าใหเรา

ตองมาผจญทกข เวยนวายตายเกดในวฏสงสารน นบภพนบชาต

ไมถวน อวชชา คอ ตนก�าเนดของปวงเหตปจจยทเปนกระบวนการ

สบตอของบรรดากเลส ใหกอกรรม รบวบาก วนเวยนไป แบบเจบ

แลวไมรจกจ�า เพราะความไมร เปนเหตน�าเบองตน

การฟงธรรม ศกษาธรรมของพระพทธเจาจากครบาอาจารย

ผปฏบตดปฏบตชอบ ถอเปนมงคลชวตเบองตนในการแสวงหาแสงสวาง

แหงความเจรญพฒนาทางจตใจ นนคอ การมกลยาณมตรยอมเปน

เบองตนแหงอรยมรรค ซงชมรมกลยาณธรรมตระหนกในความส�าคญ

ของพระธรรม อนจะเปนของขวญทสดประเสรฐแกมวลมนษยชาต

ผรวมทกข และนบเปนปพเพกตปญญตา บญวาสนาทพวกเราไดรบ

5

พระไพศำล วสำโล

ความเมตตาจากครบาอาจารยอยางอบอนตลอดมา ซงพวกเราเชอวา

ไมมอะไรบงเอญ ทกอยางมเหตมา

พระอาจารยไพศาล วสาโล เปนพระอาจารยทควรเคารพ

ศรทธายง เราไดสมผสถงเมตตาอนไมมประมาณและปฏปทาแหง

ความเปนผให แบบอยางของผเปนอสระ จตเบกบาน ผไมตดใน

โลกธรรม ต�าแหนง ลาภ ยศ สรรเสรญ และเปนพระผมากดวย

กรณาคณ ออนโยน เปยมดวยความหวงใยใสใจสงคมอยางไมทอดทง

ในหลายบรบท เชน การปลก อนรกษปา ใหการสนบสนนการศกษา

การดแลผปวยระยะสดทายแนวพทธ และอกมากมายเกนจะกลาวได

ครบถวน ทกอยางทกกจกรรม ทานทมเท เสยสละ เพออทศตน

เปนภมปญญา เปนแสงสวางของสงคม เปนแบบอยางทางด�าเนน

ของศษยผมจตอาสาตลอดมา

“แคร กอยสข” เลมน เปนอกครงทชมรมกลยาณธรรมชวยกน

สรางสรรคผลงานธรรมบรรยายของพระอาจารย ใหตอยอดคณคา

คงอยยาวนาน ขอขอบคณนองอว - โลลทาย ทชวยเขยนภาพประกอบ

ทชวนใหระลกถงความวเวกสปปายะของกฏ ๑๑ ในปาภหลง

กราบขอบพระคณพสาวทเคารพ พตก - เมตตา อทกะพนธ และ

บจก.อมรนทร พรนตง แอนด พบลชชง ทมารวมบญใหญกบชมรม

กลยาณธรรมอกครง โดยจดพมพใหฟรอยางด ตามมาตรฐาน

มออาชพของอมรนทรฯ ขอบคณเพอนๆ ทกคน ทซกซอนตวอย

ในทกบรรทดของสายธารธรรมอนงดงามน

6

รตวเมอท�ำกจ มสตเมอเกดผสสะ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

กราบนอบนอมบชาอาจรยคณ พระปยาจารยท เคารพ

ดวยเศยรเกลา และพวกเราหวงวา หนงสอน จะท�าใหทานผอาน

“ร” และ ม “ความสข” กบ ร ทพรอมดวยสตและปญญา ละวาง

ความยดตดถอมนยงๆ ขนไปตามล�าดบ จนสามารถออกจากถ�า

ทใหญทสด คอ สงสารวฏอนยาวไกลนไดในเรววน

ดวยความรกและปรารถนาด

ทพญ. อจฉรา กลนสวรรณ

ประธานชมรมกลยาณธรรม

ร ตวเมอท�ากจ มสตเมอเกดผสสะ • ๐๘

อธษฐาน เพอความพนทกข • ๒๒

ร ทกข เพออย เหนอทกข • ๓๔

ใชสมอง อยาลมใจ • ๕๒

มสตเมอใด ใจเหนธรรมะเมอนน • ๖๖

เกบใจใหอย กบเนอกบตว • ๘๐

ประโยชนทแทจรงของพทธศาสนา • ๙๔

๑

๔

๒

๕

๓

๖

๗

ส า ร บ ญ

การปฏบตธรรมทวดปาสคะโตน  มรปแบบ

หรอวธการหลกๆ สองอยางคอ การยกมอ

เปนจงหวะ และการเดนจงกรม อนนเรยกวา

“การปฏบตในรปแบบ” นอกจากนนยงมการ

ปฏบตทไมไดอาศยรปแบบ เปนการปฏบต

ทกลมกลนไปกบชวตประจ�าวน

8

การปฏบตธรรมในรปแบบเปนวธท

ชวยใหการปฏบตของเราเจรญกาวหนาได

เรวขน โดยเฉพาะส�าหรบผ ท เพงเรมตน

เพราะถาไมใชรปแบบกอาจจะมปญหาใน

การปฏบต การปฏบตกาวหนาไดยาก แตถา

จะยดตดแตการปฏบตในรปแบบ พอไมได

ร ตวเมอท�ำกจ มสตเมอเกดผสสะ

10

รตวเมอท�ำกจ มสตเมอเกดผสสะ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

เดนจงกรม พอไมไดยกมอ กละทงการปฏบตไปเลย ละทงการ

ดกายดใจ อยางนนไมถกตอง

การปฏบตในรปแบบ เชน การยกมอเปนจงหวะ หรอทเรยก

วาการสรางจงหวะ ในแตละวนเรายกมอไมรกครง ไมใชแครอย

แตเปนพนเปนหมนครง เดนจงกรมกเหมอนกน เราเดนกลบไปกลบมา

บนทางจงกรมซ�าแลวซ�าเลาเปนวนๆ ส�าหรบผมาใหมหลายคนคงจะ

รสกวามนชางซ�าซากเหลอเกน อาจจะมค�าถามสงสยวาท�าไมตอง

ยกมอซ�าไปซ�ามา ท�าไมตองเดนจงกรมกลบไปกลบมา หลายคน

ไมเขาใจ แลวกอาจจะมองไมเหนประโยชนของการปฏบตแบบน

อาตมาอยากใหมองวา ทเรายกมอซ�าไปซ�ามา เดนกลบไปกลบมา

ยงไงกดกวาการหมกมนครนคดเรองเดมๆ ซ�าซาก

สงเกตไหมวาความทกขของเรา บอยครงเกดจากการคด

ซ�าซากอยแตเรองเดยว ของหายไปแลว เงนถกโกงไปแลว เอากลบ

คนมาไมไดแลว ผานไปเปนอาทตยเปนเดอนแลว กยงคดถง

เรองนนซ�าซากอยนนแหละ ถกคนต�าหน ตฉนนนทา ถกดาวา

ตอหนาบาง ทางไลนบาง ทางเฟสบคบาง ผานไปหลายวนแลว

กยงอดคดเรองนนซ�าแลวซ�าเลาไมได หรอบางทเราท�าผดพลาด

เผลอไป เสยใจ ไมนาเลย ผานไปหลายวนแลว กยงคดแลวคดอก

คดซ�าไปซ�ามา วนไปเวยนมา คดนกแตละครงกเจบปวด เสยใจ

บางทกหนกใจ กลมใจ แตกไมหยดคดเสยท

11

พระไพศำล วสำโล

ในเมอคดแตละครงกเปนทกข รอนรม แตท�าไมเรากยงคด

ซ�าซากอยนนแหละ แลวกไมเคยสงสยเลยวา ท�าไมเราตองคดซ�าซาก

อยางนน แตพอเวลาเรามาปฏบต ยกมอไปมา เดนกลบไปกลบมา

กลบตงค�าถามวาท�าไมตองท�าซ�าไปซ�ามาอยนน ทจรงการท�าซ�าไป

ซ�ามา มนมอานสงส มนชวยใหเราเลกคดซ�าซากในเรองทท�าให

ทกขได

เวลาเรายกมอสรางจงหวะ มนไมไดท�าใหเราเหนอย หรอ

ท�าใหเราทกขอะไรเลย เทยบไมไดกบความทกขทเกดจากการคด

ซ�าซาก เรองเดมคดซ�าไปซ�ามา ไมยอมปลอยใหมนผานเลยไป

สกท นตางหากทนาเปนหวงมากกวา ในท�านองเดยวกน เวลา

คนใกลตวพดซ�าซากวนอยแตเรองเดยว เรารสกร�าคาญมาก แตเรา

กลบไมเคยถามตวเราเองเลยวา แลวเราละ ท�าไมชอบคดซ�าซาก

อยเรองเดยว ไมยอมปลอยไมยอมวางสกท

ทจรงคนอนเขาพดซ�าซากอยางไร กไมไดสรางปญหาใหเรา 

มากเทากบการทใจเราคดซ�าซาก วกวนไปมาอยเรองเดมๆ ตรงน

เปนปญหามากกวา แตคนกไมคอยตงค�าถาม กลบไปโทษคนโนน

คนนวาพดซ�าซาก วนไปเวยนมาอยเรองเดยว แตทตวเองคดแบบนน

บาง ท�าแบบนนบาง อยในหว กลบไมเคยสงสย ไมเคยตงค�าถาม

หรออาจจะไมเคยรดวยซ�าวาตวเองท�าอยางนน

12

รตวเมอท�ำกจ มสตเมอเกดผสสะ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

แทนทจะไปเรยกรอง กะเกณฑใหคนอนเลกพดซ�าซาก เรา

มาจดการ ดแลรกษาใจของเรา เพอไมใหคดซ�าซากวกไปเวยนมา

ในเรองทซ�าเตมใหเปนทกข ท�าใหเจบปวดดกวา แตของแบบนไมใช

วาแคอยากแลวจะท�าได หลายคนบอกวา ฉนไมอยากคดซ�าซาก

คดจนหวจะแตกอยแลว คดอยแตเรองทท�าใหเจบปวด เสยใจ

โกรธแคน ผดหวง บางคนกรตววาคดซ�าซากจนกนไมไดนอนไมหลบ

อยากเลก อยากหยด แตหยดไมได เพราะอะไร กเพราะวาไมมสต

หรอสตไมรวดเรวฉบไวเพยงพอ

สต ท�าใหรทนความคด ท�าใหรวาเผลอคดไป และทเราคด

วกไปวนมา ซ�าแลวซ�าเลา เพราะมนเผลอ ไมรตว พดงายๆ คอ

ไมมสต หรอเผลอสต พอสตออน ไมมสตเมอใด กกลบไปท�าซ�าเดม

คดแตเรองเดม หมกมนอยกบเรองเดม ทงๆ ทอยากเลกคด แตก

เลกไมได เพยงแคความอยากยงไมพอ เราตองสรางเหตปจจยดวย

การสรางเหตปจจย คอการฝกสตใหรวดเรว ใหฉบไว

การทเราจะฝกสตใหรวดเรวฉบไวได วธทลด เรว คอการปฏบตใน

การเจรญสตคอการฝกใหจตอยกบเนอกบตว

พดอกอยางคอ “ตวอยไหน ใจอยนน”

13

พระไพศำล วสำโล

รปแบบ คอการยกมอสรางจงหวะ เดนจงกรม ท�าซ�าไปซ�ามา

ยกมอไปมาวนละเปนหมนครง เดนจงกรมกลบไปกลบมาวนละ

นบพนเทยว มนจะชวยใหเราหางไกลจากนสยทคดซ�าซาก วกวน

อยแตเรองเดยว

ถาเราไมคดจะปฏบต กตองลงเอยดวยการคดซ�าซาก ตอง

ทนทกขตอไปจนแกตาย หรอวาเราจะมาปฏบตยกมอสรางจงหวะ

เดนจงกรม ท�าซ�าไปซ�ามาแบบน จนเราเลกนสยคดซ�าซากได เรา

เลอกได ถาเรารสกวา การคดซ�าซาก วกวนอยแตเรองเดยว ท�าให

ทกขทรมาน เรากตองยอมเหนอย ยอมทจะมายกมอ เดนจงกรม

ท�าซ�าหลายเทยว ทจรงถาเราวางใจเปนกจะไมเหนอย จะไมทรมาน

เลย แตผมาใหม เวลายกมอสรางจงหวะ วนสองวนแรกอาจจะ

ปวดหลงปวดตนคอบาง แตพอถงวนทสามวนทสกจะดขน มนจะ

ไมใชเปนเรองยากอก

สงทเปนปญหาไมใชความปวดเมอยทางกาย แตเปนความ

เบอทเกดขนกบใจ เพราะวาคนเราไมคอยอยากท�าอะไรซ�าซาก

จตใจอยากเสพรบอารมณใหมๆ อารมณในทนหมายถง รป รส

กลน เสยง สมผส เวลาอยทบาน หรอทท�างาน เราจะไดรบอารมณ

ใหมๆ อยเสมอ มภาพเคลอนไหวอยตลอดเวลา มขอความใหมๆ

สงมาทางโทรศพทมอถอ มขาวใหมๆ ทกระตนความสนใจทาง

เฟสบค หรอวามเรองใหมๆ ทเขาหเรา มเพอนรวมงานมาสนทนา

แลวกตดลมเพราะวามนนาสนใจ สวนใหญกเปนเรองคนอนทงนน

14

รตวเมอท�ำกจ มสตเมอเกดผสสะ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

แหละ วจารณการเมอง นนทาคนอน ชวนใหอยากฟงตอ มนชวนให

เพลน อนนเปนอารมณใหมๆ ทกระตนใหใจไมเบอ เมอมสงใหมๆ

มากระตนเรา จตใจกไมเบอไมงวง แตพอมาปฏบตทน ไมนานกจะ

รสกเบอ เพราะวานงอยทเดม อยบนลานจงกรมเดม อยในอรยาบถ

เดมๆ คอมแคนงสรางจงหวะ กบเดนจงกรม

ธรรมชาตของใจ มนชอบอะไรใหมๆ โดยเฉพาะคนสมยน

จะตองมอะไรแปลกๆ ใหมๆ มาใหเสพอยตลอดเวลา เดยวนแค

ดหนงถายมมเดม แชไวสกหาวนาท หรอสบวนาท เรากรสกวามน

นาเบอแลว สงเกตไหมวาภาพโฆษณา ภาพยนตร แมแตละคร

เขาจะเปลยนฉาก เปลยนมม ใหภาพมนเคลอนทอยตลอดเวลา

แลวเรากอยกบสงแวดลอมแบบนมาเปนเวลานบสบๆ ป จนกระทง

เราตด ตดสงใหมๆ รปใหมๆ ชอบอะไรทใหมตลอดเวลา จะกน

อาหารกตองไปกนรานใหมๆ สมผสรสชาตใหมๆ เสมอ กลายเปน

พวกชอบเสพตดของใหมๆ อารมณใหมๆ ดงนนพอมาอยทนก

เลยรสกอดอด แตพออยไปไมกวน จตกจะเคยชน แลวกจะรสกวา

เออ มนสบาย มนสงบ จตไมเหนอย เพราะวาจตไมถกกระตน

เราดวยอารมณหรอผสสะใหมๆ ตลอดเวลา

เวลาอยกบโลกภายนอก มสงเรา สงกระตนใหมๆ ถงแม

มนจะท�าใหรสกตนตว รสกวาไมเบอ แตมนท�าใหใจเหนอย พอมา

อยทน บรรยากาศสงบ ไมมสงเรามาก วนหนงๆ กอยในอรยาบถ

หลกๆ ไมกอรยาบถ พดคยกไมคอยไดพดคย ขอมลขาวสารทาง

15

พระไพศำล วสำโล

โทรทศน โทรศพท กไมไดเสพไมไดรบ สงเรานอยลง ใจกจะเรม

สงบ ถงตอนนนเรากจะรสกชอบขนมา รสกมความสข

แตวาเราไมไดมาทน  เพอเอาความสขแบบนเทานน  เรา 

มาเพอเจรญสต การเจรญสต คอการฝกใหจตอยกบเนอกบตว

พดอกอยางคอ “ตวอยไหน  ใจอยนน” ถาตวอยทหอไตร ใจกอย

ทหอไตร ไมใชอยทบานหรอทท�างาน เวลากายก�าลงยกมอ ถาใจ

อยกบเนอกบตว กจะรบรวา รางกายก�าลงยกมอ เกดความรสก

วามอขยบ กายเคลอนไหว ไมวาจะเปนการยกมอ การเดนจงกรม

ถาใจอยกบเนอกบตว ใจจะรบรอาการของกาย เรยกวา “รสก” 

รสกวากายเคลอนไหว ก�าลงยกมอ ก�าลงเดน ทเรยกวาความรสก

กเพราะไมตองใชความคด แคใชใจรบรเทานน จะท�าอยางนนได

ใจกตองอยกบเนอกบตว หรอรสกตว

ถาครบาอาจารยบอกใหรสก หมายความวา ใหรสกตว เมอ

ใจอยกบเนอกบตว หรอรสกตว กจะรบรหรอรสกวากายเคลอนไหว

เมอทานบอกวาให “ปฏบต” หมายความวาใหรกายเคลอนไหว

รกายวาก�าลงท�าอะไรอย คนเราเวลารางกายเคลอนไหว กเพราะ

มกจทตองท�า กจในทนไมไดหมายถงการท�ามาหากน หรอการ

ท�างานท�าการเทานน แตรวมถงกจวตรตางๆ ในชวตประจ�าวน

ดวย เชน อาบน�า ลางหนา ถฟน เกบทนอน ท�าครว เดน ค

เหยยด เคลอนไหว กน ดม ทงหมดนเรยกรวมๆ วา “ท�ากจ” เวลา

เราท�ากจอะไรกตาม รางกายจะมการเคลอนไหว เมอใดกตามท

16

รตวเมอท�ำกจ มสตเมอเกดผสสะ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

เราร กายเคลอนไหวอยางสม�าเสมอ อยางตอเนอง นนแปลวา

เรามสตทเขมแขง พฒนา เพราะสตชวยพาจตใหมาอยกบเนอ

กบตว เกดความรสกตวขนมา

การเจรญสต เรมตนดวยการ “รกายเคลอนไหว” จากนน

กตอง “รใจคดนก” ดวย คดนกในทนรวมถงอารมณดวย เชน

ดใจ เสยใจ โกรธ โมโห เศรา วตกกงวล หนกอกหนกใจ ปลม

อมเอบ ไมวาจะเปนอารมณบวกหรอลบกตองฝกใหรทน เวลาใจ

มอารมณเหลานเกดขน แลวเรารบรหรอรทน กเรยกสนๆ วา รใจ

คดนก เพราะวาสวนใหญจะมความคดนกขนมากอน อารมณถงจะ

ตามมา เชน พอนกถงของทหายกจะเกดความเสยดาย อาลยอาวรณ

หรอโมโหตวเองวาท�าไมเราประมาท เราเผอเรออยางนน พอนกถง

คนทเขาวาเรากเกดความโกรธ พอนกถงความผดพลาดทเคยท�า

กรสกเสยใจ รสกผด สวนใหญอารมณเกดขนหลงจากทมความ

คดนกขนมา ดงนนถาเราปลอยใหคดไปเรอยเปอย กจะมอารมณ

ตางๆ เขามากลมรมท�ารายจตใจเรา ท�าใหเปนทกข

ถาเรารใจคดนก หรอวารทนความคด รทนอารมณ สงหนง

ทจะตามมาคอความคดและอารมณจะเลอนหายไป พอเผลอคด

ไปแลวรตว ความคดนนกจะหลดรวงออกไปจากใจ จะเรยกวา

หยดคดกได หรอจะเรยกวาความคดมนสะดดกได คอมนคดไมทน

จบเรอง มนกหายไปเสยแลว อารมณกเชนเดยวกน พอรทน มนก

เลอนหายไป พดอกอยางหนง จตไมปรงแตงตอ เพราะวาเกด

17

พระไพศำล วสำโล

ความรตวแลว ทปรงแตงกเพราะเผลอไป ไมรตว

สวนใหญเวลาความคดนกและอารมณเกดขน มนไมได

เกดขนโดยอตโนมต แตจะเกดเมอมผสสะมากระทบ เชน ตา

เหนรป หไดยนเสยง ลนไดรบรส มอะไรมาสมผสกาย รวมทง

มธรรมารมณเกดขนทใจ ความคดนกจะเกดขนเมอมผสสะ เชน

ตาเหนของกนทอรอย กเกดความอยาก เกดความยนด ขณะ

เดยวกนกอาจเกดความทกขขนมา เพราะวาเหนแลวอยากได

แตวายงไมสามารถกนหรอเสพมนได หรอเมอหไดยนเสยงดง

เชน เสยงมอเตอรไซค หรอเสยงโทรศพทดงขนในศาลา กเกด

ความคดขนมาวา ท�าไมเขาจอดมอเตอรไซคแลวไมรบดบเครอง

ท�าไมเขาไมปดเสยงโทรศพท เรยกวามความคดขนมา แลวกเกด

ความไมพอใจหรอเกดโทสะตามมา

เมอมความคดแลวใจไปรบร หรอเมอมอารมณความรสก

เกดขนแลวใจไปรบร เรยกวาเกดผสสะ อยางเชนตอนนถาเรา

นงกบพนไมมเสอหรอเบาะรองรบ กเกดความเจบปวดขนมา หรอ

นงนานๆ เกดความเมอย ถาจตรสกปวดหรอเมอย กเรยกวาเกด

ผสสะขนมาแลว เกดความทกข เรยกวา ทกขเวทนา

ทกขเวทนาเกดขนเมอเกดผสสะ ไมวาจะเปนทกขเวทนา

ทางกายหรอทางใจ จะเกดขนทกครงทมผสสะ ไมวาผสสะทางตา

ห จมก ลน กาย หรอใจ ชวตเราในแตละวน วาไปแลวกท�าแค

18

รตวเมอท�ำกจ มสตเมอเกดผสสะ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

สองอยางเทานน คอ “ท�ากจ” กบ “คดนกเมอเกดผสสะ” ตลอด

ทงวน เราใชเวลาหมดไปกบการท�ากจดวยกาย และปรงแตงความ

รสกนกคดตางๆ ขนมาเมอเกดผสสะ เพราะฉะนน เพยงแคเรา

ฝกรกายเคลอนไหว รใจคดนก กเทากบวาเราปฏบตธรรมทงวน

แลว การปฏบตธรรมของเรา ถงทสดแลวไมไดเกนไปจากน ท�า

เพยงเทานกพอคอ รกายเคลอนไหวเมอท�ากจ  รใจคดนกเมอเกด 

ผสสะ

ดงทไดทราบอยแลววาการเจรญสตปฏฐาน ๔ ประกอบ

ไปดวย กายานปสสนา เวทนานปสสนา จตตานปสสนา และ

ธมมานปสสนา สามประการแรก คอ รกาย รเวทนา รจต รวม

แลว กหนไมพนการรกายเคลอนไหวเมอท�ากจ รใจคดนกเมอเกด

ผสสะ เพราะวากายานปสสนา ความหมายหนงคอ การท�า

ความรสกตวเมอมอรยาบถตางๆ เวทนานปสสนา คอ รเวทนา

ไมวาสขหรอทกข จตตานปสสนา คอรจต วามราคะ โทสะ โมหะ

ซงเกดขนเมอมผสสะ เพราะฉะนน ในการปฏบต เรายอใหเหลอ 

แคสอง  คอ  รกายเคลอนไหว  รใจคดนก  กครอบคลมหลกการ 

ปฏบต ทเรยกวาสตปฏฐานในสาระส�าคญได

สวนธมมานปสสนา คอรธรรม เปนผลสรปรวบยอดจากการ

ดกาย ดเวทนา ดจตอยางถกตอง คอ เหน แตไมเขาไปเปน เหน

อะไร เหนของจรง เหนของจรงคออะไร คอเหนกาย เหนเวทนา

เหนจต เมอเหนบอยๆ มนจะแสดงสจธรรมใหเราเหน จากการ 

19

พระไพศำล วสำโล

เหนของจรง กจะพฒนาไปสการเหนความจรง เหนความจรงกคอ

ธมมานปสสนานนเอง เหนธรรมในธรรม กคอเหนความจรง เหน

สจธรรม ซงเปนผลจากการเหนของจรงอยางตอเนองไมลดละ คอ

เหนกาย เวทนา จต ไมใชเหนภายนอก สงนอกตว ตนไม ภเขา

ผคน อนนนเปนเรองรอง แมแตนมตสแสงเสยง เหนเทาไรกไมชวย

ใหเหนธรรมหรอสจธรรมได จะเหนธรรมได กตองเหนของจรง

และของจรงทวากคอกายกบใจ สวนเวทนากสบเนองกบกายและใจ

การเหนของจรง จงสรปลงท  รกายเคลอนไหว  รใจคดนก

รกายเคลอนไหวเมอท�ากจ ตลอดทงวน เราใชกายท�ากจ

ตางๆ มากมาย แมแตการเขาหองน�ากเปนการท�ากจ ระหวางท

เราท�ากจถายหนกถายเบา เราอาจตามลมหายใจไปดวย ขณะท

เรานงบนโถสวม เรากคลงนว หรอพลกมอไปมากได หรอแมแต

เวลากลนน�าลาย กระพรบตา ตลอดจนขณะทก�าลงนงเฉยๆ กให

รกายไปดวย ถากลววาใจจะลอย กพลกมอไปมา คลงนว เพอใจ

จะไดมงานท�า คอรบรการเคลอนนว จะไดไมฟงซาน ขณะเดยวกน

เมอเกดผสสะขนมา ตาเหนรป หไดยนเสยง จมกไดกลน ลน

รบรส เหลานเปนผสสะทเกดขนตลอดทงวนอยแลว กอยาลมใจ

มนคดนกหรอรสกอะไรขนมากใหรทน

การเจรญสตหรอการปฏบตธรรม เราสามารถท�าไดทงวน

ไมวาอยทไหน อยในวด อยบนถนน หรออยในทท�างาน เรากปฏบต

ได เพราะวาทงวน เรากท�าอยสองอยางนแหละ คอท�ากจดวยกาย

20

รตวเมอท�ำกจ มสตเมอเกดผสสะ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

กบคดนกหรอปรงอารมณขนมา เมอมผสสะทางตา ห จมก ลน

กาย และใจ

ผสสะเกดขนทไร ใจกระเพอมทกครง กระเพอมขนบาง

กระเพอมลงบาง กใหรทน เราอาจจะไมเคยตระหนกมากอนวา

เวลาเกดผสสะ ตาเหนรป หไดยนเสยง แลวใจกระเพอม ปรงแตง

เปนความคด เปนอารมณ ขอใหหมนสงเกต หมนดความคด หมน

ดอารมณทเกดขนเมอเกดผสสะ แมวามสงเกดขนนอกตว เชน

เวลาตาเหนรป กใหมสตเหนใจทยนดยนราย เวลาหไดยนเสยง

ไมวาจะเปนเสยงนกรอง เสยงเพลง เสยงมอเตอรไซค กอยาไป

เพลนอย กบเสยงขางนอก ไมวาอยากจะใหเสยงนนมนดงไป

เรอยๆ หรออยากจะใหเสยงนนหยด ใหกลบมาดใจดวยวา มนม

ความยนดยนรายอยางไรหรอเปลา

คนสวนใหญพอเกดผสสะ โดยเฉพาะผสสะ ๕ ประเภท

แรก คอเมอรป รส กลน เสยง สมผส มากระทบ หรอเมอม

เหตการณใดๆ เกดขน จตจะสงออกนอกทนท ขณะเดยวกน กจะ

มการปรงแตงไปดวย ถาเราไปจดจอสงขางนอก ไมกลบมาดใจ

ของเรา กจะเกดความทกขขนมา ความทกขเกดขนทใจเมออารมณ

ตางๆ เขามาเลนงานจตใจ และทอารมณเขามาเลนงานจตใจได

เพราะเราไมมสตเปนเครองรกษาใจ เราไมดใจ หรอไมรทนอารมณ

ทเกดขน

21

พระไพศำล วสำโล

เพราะฉะนน ทเรามาปฏบตกน ยกมอสรางจงหวะ เดนจงกรม

ท�าซ�าไปซ�ามา จงมคณคามาก มนฝกใหเรารกายเคลอนไหว รใจ

คดนก เวลาท�ากจอะไรกตาม เรากจะร การรท�าใหเราไมท�าอะไร

ผดพลาด เวลาเดนกเดนดวยความร สกตว การเดนสะดดหน

เหยยบเปลอกผลไมจนลนลม กไมเกดขน เพราะเรารกาย เวลาเรา

จะเสยบปลก เรากเสยบไดอยางปลอดภย เพราะเรารกาย เรามสต

เวลาวางของไวทไหนเรากจ�าได เพราะตอนทวางเราวางอยางมสต

คอรกาย หลายคนพอวางแลว กจ�าไมไดวาวางทไหน เพราะวาไมได

รกาย แลวทไมรกายเพราะอะไร เพราะตอนนนใจลอย แลวกไมรใจ

ดวย คอไมร ใจคดนก ใจลอยไปไหนไมร ขณะทวางของนนลง

เพราะฉะนน พอวางของแลวกจ�าไมได ถงเวลาจะหากหาไมเจอ

เพยงแคเราฝกใหรกายเคลอนไหวเมอท�ากจ รใจคดนกเมอ

เกดผสสะ แคนกสามารถชวยพาชวตจตใจของเราใหรอดพนจาก

อปสรรค รอดจากความทกขไดเลย โรคคดซ�าซาก ย�ากลมย�าวตก

ทสรางความทกขใหแกเรา จนกนไมไดนอนไมหลบ จนเครยด

ปวดหว ปวดทอง กจะหายไป นคออานสงสของการมฉนทะในการ

ท�าสงเหลานซ�าๆ คอยกมอไปมา เดนกลบไปกลบมา ถาเราท�าอยาง

เขาใจ สตกจะเจรญงอกงาม และรกษาใจของเราใหเปนสข

ในบทสวดมนตท�าวตรเชา มขอความหนงทพระและ

ฆราวาสสวดตางกน พระสวดวา “ขอใหพรหมจรรย

ของเราทงหลายนน จงเปนไปเพอการท�าทสดแหง

กองทกขทงสนน เทอญ” สวนฆราวาสสวดวา “ขอให

ความปฏบตนนๆ ของเราทงหลาย จงเปนไปเพอการ

ท�าทสดแหงกองทกขทงสนน เทอญ”

อธษฐำนเพอความพนทกข

พรหมจรรย ในทางพทธศาสนามความหมายวา

ชวตหรอการปฏบตอนประเสรฐ ไมไดมความหมาย

เหมอนกบทใชในภาษาไทย คอ การไมมเพศสมพนธ

หรอละเวนเมถน เชนหญงพรหมจรรย แปลวา หญง

ทยงไมมเพศสมพนธ แมวาพระจะตองถอพรหมจรรย

ในความหมายนนดวย คอการบ�าเพญเมถนวรต แต

22

24

อธษฐำน เพอควำมพนทกข

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

ความหมายจรงๆ กวางกวานน คอ การปฏบตอนประเสรฐหรอชวต

อนประเสรฐ การถอศลหา ศลแปด หรอศลสบ พระพทธเจาตรสวา

เปนพรหมจรรย การถอศลหาของฆราวาส ศลขอทสามอนญาตให

มเพศสมพนธได แตกถอวาเปนพรหมจรรย ในความหมายทกวาง

การท�าความดกถอวาเปนพรหมจรรยเชนกน

“ชวตอนประเสรฐ” หรอ “แบบปฏบตอนประเสรฐ” ยงหมาย

ถง การเจรญอรยมรรคมองคแปด หรอการปฏบตตามหลกอรยมรรค

มองคแปด ถาเราท�า กถอวาเราไดประพฤตพรหมจรรยแลว ไมวาจะ

เปนพระหรอฆราวาสกตาม สวนบทสวดของฆราวาสทกลาววา

“ขอใหความปฏบตนนๆ ของเราทงหลาย จงเปนไปเพอการท�าทสด

แหงกองทกขทงสนน เทอญ” ถาเปนการปฏบตตามหลกมรรค

มองคแปดกเรยกวาพรหมจรรยเชนกน

ดงนน พรหมจรรยจงไมใชเปนขอปฏบตส�าหรบพระสงฆ

เทานน แตยงเปนขอปฏบตของโยมทยงครองเรอน รวมทงโยม

ทมค ครองดวย นเปนพรหมจรรยในความหมายทกวาง สวน

ความหมายทแคบ หมายถงการออกบวช ไมเกยวของดวยเรอน

ค�าวาไมเกยวของดวยเรอน หมายถงการละทงชวตครองเรอน ซง

รวมถงการงดเพศสมพนธ หรอเมถนวรต นเปนความหมายทแคบ

เปนความหมายทเจาะจง

25

พระไพศำล วสำโล

เมอเราสาธยายขอความ “ขอใหพรหมจรรยของเราทงหลาย

นน จงเปนไปเพอการท�าทสดแหงกองทกขทงสนน เทอญ”

ดคลายๆ การออนวอนหรอวงวอน เพราะมค�าวา “ขอ” ถาเชนนน

กมค�าถามตอไปวา ขอใคร วงวอนใคร ทจรงไมใชอยางนน มน

เปนแคส�านวน ในทนไมไดเปนการขอใครทงสน แตเปนการตอกย�า

กบตวเองมากกวา เปนการตอกย�าความตงใจของตวเราเองวา เรา

จะมงมนในการประพฤตพรหมจรรย หรอเราจะมงมนตงใจปฏบต

ในพทธศาสนา  เราไมมการขอใคร  ไมไดวงวอนใคร  แม 

กระทงพระพทธเจาดวยซ�า  แตเราจะมงกระท�าใหเกดผลดวยตวเอง 

ความมงมนหรอความตงใจดงกลาว ภาษาบาลเรยกวา  “อธษฐาน”

“อธษฐาน” ในภาษาบาล แปลวา ความตงใจแนวแนทจะ

ท�าการใหส�าเรจบรรลจดหมาย โดยเนนการท�าความด ไมวาจะ

เปนการใหทาน การรกษาศล หรอการภาวนา แตอธษฐานใน

ความหมายของภาษาไทย แปลวาวงวอนรองขอ ซงตางกนมาก

เหมอนกบค�าวา “มานะ” ซงภาษาบาล กบภาษาไทยม

ความหมายตางกน มานะในภาษาบาลเปนกเลส เปนสงโยชนท

ตองละ ดงพระพทธเจาเปนผตดแลวซงมานะ หรอเปนผทลดธงคอ

มานะไดแลว แตคนสวนใหญยงชธงอย คอชธงมานะ  หรอพด 

ภาษาสมยนคอ  ชอตตา ชอบประกาศตวตน มตวกชเดน  เปน 

เหมอนธง 

26

อธษฐำน เพอควำมพนทกข

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

มภาษาไทยหลายค�า ทมความหมายเพยนไปจากภาษาบาล

แมกระทงค�างายๆ เชน ค�าวา “ทาน” ทานภาษาบาลแปลวา “ให”

สวนภาษาไทย แปลวา “กน” เชนทานอาหาร เปนการเอาใสทอง

ซงตรงกนขามกบภาษาบาลคอการสละออกไป เปนความคลาด

เคลอนของภาษา ซงเราตองท�าความเขาใจ ถาเราเขาใจผดกอาจ

ท�าใหเกดการปฏบตผด เชน อธษฐาน ซงเปนหนงใน บารม ๑๐

เปนบารมทจะท�าใหพระโพธสตวเปนพระพทธเจา บารม แปลวา

คณความดทบ�าเพญอยางยงยวด ซงสามารถท�าใหปถชนบรรล

ธรรมเปนพระพทธเจาได บารม ๑๐ แตละขอลวนส�าคญ และท�า

ไดยาก ไดแก ทาน ศล ปญญา เนกขมมะ สจจะ วรยะ ขนต

อธษฐาน เมตตา อเบกขา

อธษฐานเปนบารม  เปนการตอกย�าความตงใจทจะท�าความด

อยางเชนเวลาเรามาวด เราอธษฐานวาจะถอศลแปดอยางเครงครด

อธษฐานวาจะภาวนาตลอดทงวน อธษฐานวาจะตนมาท�าวตร

ทกเชาเยน การอธษฐาน เปนการตอกย�าความตงใจ ท�าใหเกด

ความมงมนทจะท�าสงนนใหส�าเรจแมจะมอปสรรคเพยงใดกตาม

แตถาไมอธษฐาน ความตงใจกจะยอหยอน เปดชองใหความเกยจ

ครานเขามาครอบง�า เชน ถาไมอธษฐานวาจะตนมาท�าวตรเชา

ทกวน พอไดเวลาต ๓ รสกงวเงยกจะหาขออางไมไปท�าวตร เชน

วนนฉนร สกไมคอยสบาย กเลยไมลกไปท�าวตรเชา แตถาเรา

อธษฐานไว เราจะไมบายเบยง นเปนประโยชนของการอธษฐาน

เปนการตอกย�าความตงใจของเรา

27

พระไพศำล วสำโล

คราวนพดถงพรหมจรรย ถาหากวาท�าถก กยอมเปนไปเพอ

การท�าทสดแหงกองทกขทงสนอยางแนนอน ไมตองขอกได ถา

เปนพรหมจรรยทหมายถงการเจรญอรยมรรคมองค ๘ ถาเราท�า

อยางครบถวน และปฏบตอยางถกตอง ยอมน�าไปสความสนทกข

อยางแนนอน เชนเดยวกนการปฏบตของฆราวาส ถาเปนการ

ปฏบตตามหลกไตรสกขา อรยมรรคมองค ๘ และปฏบตอยาง

ถกตอง เรยกวา ปฏบตโดยสมควรแกธรรม คอ ปฏบตตรงตาม

จดมงหมายของธรรมแตละขอ กยอมน�าไปสความสนทกขอยาง

แนนอน ถงไมขอหรอวงวอนใครกยอมเกดผลอยด เพราะวาเปน

กฎธรรมชาต

ในบทสวดทเราสาธยายไปนน เราตองถามใจตวเราเองวา

เราตงใจจรงหรอเปลา เรามความม งมนอยางทไดสาธยายไป

หรอเปลา หรอวาเราเพยงแคพดไปตามหนงสอเทานน

พระพทธเจาทรงวางแบบแผนเอาไวแลวเรยกวา สตปฏฐาน ๔

คอการรกาย รเวทนา รจต รธรรมสตปฏฐานเปนทางลดทางตรงสความพนทกข

28

อธษฐำน เพอควำมพนทกข

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

ถาหากวาเวลาท�าวตร เรานอมใจตามบทสวดทสาธยายก

จะไดประโยชนมาก ทงในสวนทเปนสจธรรมความจรง และสวน

ทเปนแนวทางการปฏบต หากเรามความมงมน มความตงใจทจะ

ปฏบตอยางนนจรงๆ เชน ย�าเตอนตวเองวา เราจะปฏบตเพอ

ความพนทกข กจะเปนผลดตอเรามาก

หลายคนมาวด มาปฏบตธรรมดวยเจตนาด แตไมไดคดถง

ขนวาจะมาปฏบตเพอความพนทกข อาจจะมาปฏบตเพอเอาบญ

และบญทปรารถนากมความหมายเพยงแคสงทจะชวยใหประสบ

โชคลาภ มความสขความเจรญแบบโลกๆ เชน มครอบครวด ม

มตรด มการงานด มสขภาพด ประสบความส�าเรจในหนาท

การงาน แมวาสงเหลานจะมประโยชน แตไมไดชวยท�าใหพนทกข

อยางสนเชง แคชวยใหมความสขชวคราวเทานน โชคลาภ ทรพย

อ�านาจ ชอเสยง เกยรตยศ ท�าใหมความสขชวคราว แตไมได

ท�าใหหมดทกขอยางแทจรง

ทรพยสมบต ชอเสยง อ�านาจ เกยรตยศ ถาไดมาแลว

วางใจไมเปน อาจจะท�าใหเกดทกขมากกวาสขดวยซ�า เชน ทรพย

สมบต ตอนทไมม กเหนอย เครยดในการหา ครนไดมาแลวแต

ไดนอยกวาทคดกไมพอใจ หากไดมาอยางทตองการกยงวตกกงวล

อก เพราะกลวคนจะมาแยง กลวคนจะมาชง คนทมเงนมากๆ

กตองหาทางสรางก�าแพง ท�ารว เพอปองกนไมใหคนมาขโมยไป

สมยนแมกระทงมเงนเปนตวเลข อยในธนาคาร อยในบตรเครดต

29

พระไพศำล วสำโล

ไมใชเงนทเปนธนบตร กยงรสกไมปลอดภย กลวถกคนมาแฮค

เอาไป เรยกวาหาความมนใจไมไดเลย หากวางใจไมเปน กม

ความทกข มความกงวล หรอเวลาหมดอ�านาจ พนจากต�าแหนง

กท�าใจไมได เสยใจ เครยด จนลมปวยกม ทรพยสมบต ยศถา-

บรรดาศกดจงไมใชสงทจะท�าใหพนทกขอยางแทจรง มนชวย

คลายทกขหรอใหสขเพยงชวคราว ไมชาไมนานกจะท�าใหทกข

ถาเราวางใจไมเปน

วางใจไมเปน คอยดตดถอมนวามนเปนของก หรอยดอยาก

ใหมนเทยง ถาเรามความยดตดแบบน กจะกลายเปนวา มนเปน

นายเรา ไมใชเราเปนนายมน เพยงแคยดมนถอมนวา  มนเปน 

ของเรา  เรากกลายเปนของมนทนท อะไรกตามทเรายดมนวา

เปนของเรา มนจะกลายมาเปนนายเรา ไมวาสงนนเปนเงนทอง

ต�าแหนง ชอเสยง คนรก เราสามารถเจบปวยเพราะมนได เรา

สามารถตายเพราะมนได ถาเรายดวามนเปนของเรา

สตปฏฐาน คอการปฏบตทชวยใหสตตงมน อยในใจของเราเปนการปฏบตทกลมกลนไปกบชวตประจาวนของเรา 

เพอทจะนาไปสความพนทกขไมใชเพอการมความสขความสงบเยนเปนครงคราว

30

อธษฐำน เพอควำมพนทกข

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

รางกายนกเหมอนกน ถาเรายดวามนเปนของเรา พอมน

ปวย เรากตโพยตพาย โอดครวญ พอเรมแก ผมหงอก ผวหนง

หยอนยาน กเปนทกข ถงขนกนไมไดนอนไมหลบ บางคนถงกบ

อยรอนนอนทกข เมอรางกายแปรเปลยนไป นนเปนเพราะเราม

ความยดมนถอมนในรางกายน วาจะตองเปนหนมสาวไปตลอด

ตองมสขภาพด ตองสวยงามไปตลอด ตองไมแก ไมเจบ ไมปวย

ยงยดมนถอมนเทาไร กยงมความทกขใจมากขนเทานน เพราะ

ความทกขใจเปนไปตามระดบของความยดมน และทเรายดมน

กเพราะความหลง หลงดวยอวชชา ท�าใหหลงผด หรอท�าให

เหนผดไป ความเหนผดหรอความหลงนนเปนรากเหงาของ

ความทกข

เพราะฉะนน ถาเราตองการพนทกขอยางแทจรง เรากตอง

ปฏบตเพอท�าความหลงหรออวชชาใหหมดไป เพยงแคมาเอาบญ

สรางกศลไมพอ เพราะวาไมไดชวยท�าใหดบทกขไดอยางแทจรง

คนสมยนจ�านวนไมนอยเชอวาการพนทกขหรอการดบทกขอยาง

แทจรงเปนไปไมได หรอไมกคดวาเกดมาทงท เอาสขแบบโลกๆ

กพอ คดแบบนมกนอยเกนไป ประเมนศกยภาพของตวเองต�า

เกนไป

เราทกคนมศกยภาพทจะพนทกขได อยางทพระพทธเจาและ

พระอรหนตไดกระท�ามาแลว พระพทธเจาตรสยนยนหรอให

ก�าลงใจแกเราวา “อรยโลกตตรธรรม  เปนทรพยประจ�าตวของ 

31

พระไพศำล วสำโล

ทกคน” อรยโลกตตรธรรม หมายถง ธรรมทชวยท�าใหพนจากโลก

อยเหนอโลก หรอวาพนทกขนนเอง เมอรเชนนกควรปฏบตเพอ

ความพนทกข กลาวคอปฏบตเพอใหอวชชาหรอความหลงหมด

ไป แตการท�าใหความหลง อวชชาหมดไป กตองเรมตนจาก

การท�าความหลงในระดบต�าๆ ใหคลายไปกอน

ความหลงมสองอยาง อยางแรกเปนความหลงขนพนฐาน

นนคออวชชา คอความหลงผด เหนผด เชน หลงผดวาสงทงหลาย

เปนตวเปนตน หลงผดวาสงทงปวงเทยง หรอหลงผดวาสงทงปวง

หรอแมแตบางสงบางอยางเปนสข เชน รางกายนเปนสข เงนทอง

ท�าใหมความสข อยางนเปนความหลงดวยอวชชา เหนทกขเปนสข

เหนความชวเปนความด เหนกงจกรเปนดอกบว ความหลงแบบน

ตองอาศยการขดรากถอนโคนอวชชาใหสน หลายคนรสกวาการ

ทจะท�าความหลงหรออวชชาใหหมดไปจากใจ เปนเรองยากมาก

แตทจรงแลวมนมล�าดบขน

ความหลงอกอยางคอ หลงเพราะไมรตวหรอไมรสกตว คอ

ไมมสตสมปชญญะ ถงแมวาการขดรากถอนโคนหรอก�าจดอวชชา

ใหหมดไปอยางสนเชงเปนเรองยาก ตองใชเวลานาน แตมสงหนง

ทเราท�าไดทนทคอ ท�าความหลงเพราะไมรตวใหหมดไป อยางเชน

ตอนนเราก�าลงนงอย ถาหากวาเรามสต ไมปลอยใหใจไหลไป

อดต ลอยไปอนาคต ใจอยกบเนอกบตว ความหลงกหมดไปแลว

ความหลงแบบน เรยกอกอยางหนงวาความลมตว การท�าความรตว

32

อธษฐำน เพอควำมพนทกข

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

ใหเกดขน ไมหลงหรอลมตว เปนการปฏบตทเราท�าไดและเหน

ผลไดทนท เมอใดกตามทใจเราอย กบเนอกบตว ความหลงก

หมดไป พยายามท�าความรตวอยางนใหเกดขนเปนประจ�า บอยๆ

ถๆ สงทจะชวยท�าใหเรามความรตว ถอนจตออกจากความหลง

ในระดบนไดคอ การเจรญสต

ปกตเรามกจะหลงลมอยบอยๆ เชนขณะนเรานงอยตรงน

บอยครงเรากหลงลมวาเราอยตรงน ก�าลงสวดมนตอยกลมตวไป

แลว เพราะใจลอยไปนนไปน อยางนกเรยกวาหลง ไมใชหลง

ในความหมายทวาสวดผดๆ ถกๆ เทานน ถงแมสวดถก แตวา

ใจลอยไปคดถงงานการ คดถงลก คดถงคนรก คดถงพอแม

จนลมไปวาก�าลงสวดมนตอย อยางนกเรยกวาหลง แตวาเรา

สามารถเปลยนหลงใหเปนรได ดวยการมสต เพราะสตท�าใหเรา

ร ทนใจทฟ งซาน เมอมความฟ งซานเกดขน พอมสตป บ มน

หยดเลย จตกลบมาอยกบเนอกบตว ความหลงกหมดไป

เวลามอารมณ เชน ความหงดหงด ความโกรธ ความเศรา

ความรสกผด ความนอยเนอต�าใจ เกดขนเมอใด กหมายถงวา

ตอนนนเราหลงไปแลว เราลมตวแลว เรากจะเปนทกข เพราะ

ปลอยใหอารมณเหลานนเขามาครอบง�าใจ บบคนใจ เผาลนใจ

กรดแทงใจ แตพอเรามสตป บ อารมณเหลานนกจางคลายไป

เพราะสตดงจตออกมาจากหลมอารมณ  ความรสกตวกเกดขน 

ความรตวทวพรอมกตามมา ตรงนนแหละ ทภาวะความหลงมน 

หมดไป

33

พระไพศำล วสำโล

แตวาความหลงดวยอวชชายงมอย ถาเราเจรญสต ท�าให

ความหลงลมหายไป ไมมาครอบง�าใจบอยๆ ท�าความร ตวให

เกดขนสม�าเสมออยางตอเนองเปนลกโซ ถงจดหนงปญญากจะเกด

จนกระทงสามารถดบความหลงคออวชชาใหหมดไปได ปญญา

เหมอนกบแสงสวาง ความหลงเหมอนกบความมด พอแสงสวาง

สาดสอง ความหลงกหมดไป เครองมอทจะท�าใหอวชชา หรอ

ความหลงผด หมดไปจากใจ พระพทธเจาทรงวางแบบแผนเอาไว

แลว เรยกวา สตปฏฐาน ๔ คอการรกาย รเวทนา รจต รธรรม

สตปฏฐานเปนทางลดทางตรงส ความพนทกข สตปฏฐาน คอ

การปฏบตทชวยใหสตตงมนอย ในใจของเรา เปนการปฏบตท

กลมกลนไปกบชวตประจ�าวนของเรา เพอทจะน�าไปสความพนทกข

ไมใชเพอการมความสขความสงบเยนเปนครงคราว

เพราะฉะนน เมอมาวด กขอใหเราคดอยเสมอวา เราจะ

มาปฏบตเพอความพนทกข เราจะมาปฏบตเพอขดเอากเลส

ออกไปจากใจ เพอดบความหลงหรออวชชาใหหมดไปจากใจ

อยามาเพยงเพอท�าบญ สะสมบญ หรอเพอเปนสรมงคลเทานน เรา

ท�าไดมากกวานน และพทธศาสนากสามารถใหเราไดมากกวานน

อยางเทยบไมได กบทเราคาดคดในใจ

รทกขเพออยเหนอทกข

พวกเราทมาทน  รดวาวนนเปนวนส�าคญส�าหรบ

ชาวพทธ วนอาสาฬหบชา เราเรยนมาตงแต

เลก ไดยนไดฟงถงความหมายของวนอาสาฬห-

บชามาโดยตลอด เปนวนทพระพทธเจาทรง

แสดงปฐมเทศนา ท�าใหมพระสงฆเกดขน

เปนครงแรกในโลก ทแรกยงไมเปนสงฆ มแค

ภกษคอ พระโกณฑญญะ ทานไดรธรรมเปน

พระโสดาบน จากนนปญจวคคยอก ๔ ทาน

กบรรลธรรมตามมาเปนล�าดบ ทแรกเปน

พระโสดาบนกอน ภายหลงไดเปนพระอรหนต

หลงจากทไดฟงพระธรรมเทศนา คออนตต-

ลกขณสตร ๕ วนหลงจากไดฟงปฐมเทศนา

34

36

รทกข เพออยเหนอทกข

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

วนอาสาฬหบชา เปนวนส�าคญทมพระรตนตรยครบองค ๓

สวนใหญกรเพยงเทานน และเมอรวาเปนวนส�าคญ ชาวพทธกมา

ใสบาตร ท�าบญ เวยนเทยน ทศรทธามากกมารกษาศลดวย แตร

ความหมายของวนอาสาฬหบชาเพยงเทานยงไมพอ คอ ไมชวยให

พนทกข ไมชวยใหแกปญหาชวตได เพยงแตท�าใหเราเกดศรทธา

ในพระพทธองค และรความเปนมาของพทธศาสนา ซงเปนสง

ทชาวพทธควรจะร

สงทชาวพทธควรรยงกวานนกคอ รวาพระพทธเจาสอนอะไร

ในวนอาสาฬหบชา เพอจะไดพจารณาใครครวญและน�าไปปฏบต

จะเกดสรมงคลกบตวเรา และนบเปนโชคอนประเสรฐทไดเกดเปน

ชาวพทธ ถารแควา วนอาสาฬหบชามความหมายอยางไร กม

ประโยชนแคเอาไปตอบขอสอบในวชาศลธรรม หรอเอาไปอวด

คนอนวาเรามความร หรอไปตอบฝรงไดวาวนนมความส�าคญ

อยางไร ท�าใหเรารสกดขนกบตวเอง วาเปนชาวพทธทร ประวต

ความเปนมา รจกความหมายวนส�าคญของพทธศาสนา แตเปน

ชาวพทธทงทกควรจะรวาพระพทธเจาสอนอะไรดวย โดยเฉพาะท

พระองคไดแสดงปฐมเทศนา อนเปนทมาของวนอาสาฬหบชา

วนนเราไดสาธยายธมมจกกปปวตนสตร ทงภาษาบาลและ

ค�าแปลภาษาไทย พวกเรารแลววาพระองคสอนอะไร พวกเราเคย

สงสยหรอไมวา ท�าไมพระพทธเจาจงทรงเรมตนดวยการตรสถง

ทางสดโตง ๒ ทาง ท�าไมถงพดเรองกามสขลลกานโยค และ

อตตกลมถานโยค เปนเบองตนกอน

37

พระไพศำล วสำโล

ตอนทพระพทธเจาพบปญจวคคยนน ปญจวคคยไมมศรทธา

ในพระพทธเจาแลว เพราะเหนวาพระพทธเจาละทงการทรมานตน

ละทงอตตกลมถานโยค คนในสมยนนเชอวา จะบรรลธรรม หรอ

จะพนจากความทกขได ตองท�าความเพยรขนอกฤษฎ และความเพยร

ขนอกฤษฎในสมยนน โดยเฉพาะในหม โยคหรอนกพรตกคอ

การทรมานตน ซงพระพทธเจาท�าอยางเตมทแลว แตพอพระองค

รวา มนไมใชทางทถกตอง พระองคกละทงหนทางดงกลาว แต

ปญจวคคยเขาใจผด คดวาพระองคคลายความเพยร หรอเลกปฏบต

แลว จงหมดศรทธาในตวพระองค และละทงพระองคไป

ดงนนเมอพระองคตรสร และเดนทางไปพบปญจวคคย

เบองตนพระองคจงอธบายวา การทรมานตนหรออตตกลมถา-

นโยคนนเปนทางสดโตง ไมตางจากกามสขลลกานโยค ทพระองค

ละทงการทรมานตน ไมใชเพราะวาพระองคคลายความเพยร แต

เพราะทรงเหนวา นนไมใชทางพนทกข พระองคยงตรสอกวา

มทางทดกวานน คอทางสายกลาง “มชฌมาปฏปทา” อนเปน

ทางพนทกขอยางแทจรง

นเปนการท�าความเขาใจเบองตนกบปญจวคคยเพอใหรวา

มทางทดกวาการทรมานตน เปนทางทพระองคไดคนพบจาก

การปฏบต ตรงนท�าใหปญจวคคยเรมหนมาสนใจ และเปลยน

ความคดทวาพระพทธเจาคลายความเพยรแลว ทจรงพระองคยงม

ความเพยร แตเปนความเพยรในทางทถกตอง ในทางทประเสรฐ

38

รทกข เพออยเหนอทกข

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

กวา อนนคอเหตผลทวาท�าไมพระพทธเจาจงเรมตนดวยการตรส

ถงทางสายกลาง โดยเปรยบเทยบกบทางสดโตง ๒ ทาง

วาไปแลว ทางสายกลาง เปนทางทคนในสมยพทธกาล

ไมรจก คนทมงหลดพน ลวนเขาหาการทรมานตนทงสน ผคนใน

สมยของพระองค ไมวาจะมความคดทฤษฎแบบใดกตาม จะเปน

ลทธพราหมณ หรอ ลทธเชน สมยนนไมใชมแตพราหมณ มเชน

ดวย ซงมทานมหาวระเปนศาสดา เปนคนรวมสมยกบพระพทธเจา

นกปฏบตไมวาส�านกใดทมงหลดพนลวนใชวธทรมานตน มากบาง

นอยบาง แตกมสวนหนงทมงเสพสขอยางเตมท พวกทใฝในการ

เสพสข ทเรยกวากามสขลลกานโยค มทงนกบวชทต องการ

หลดพนจากทกข และคนทมงความสขอยางโลกๆ เชน พระราชา

เศรษฐ อยางไรกตาม นกบวชสวนใหญใชวธทรมานตน ไมวา

จะเปนพราหมณ หรอเชน ลทธเชนน ใกลเคยงกบพทธศาสนา

หลายอยาง โดยเฉพาะแนวคดเกยวกบอหงสา

ศาสนาพราหมณในเวลานน มการบชายญ ฆาสตวอยาง

จรงจง แตลทธเชนเนนเรองอหงสา ซงใกลเคยงกบพทธศาสนา ไมม

การบชายญ ด�าเนนชวตใหเบยดเบยนสงมชวตนอยทสด ไมวา

จะเปนสตวใหญ หรอสตวเลก นกบวชทนบถอลทธเชนจนทกวนน

เวลาไปไหน เขาจะเดนอยางเดยว ไมใชสตวเปนพาหนะ เวลาเดน

กจะมไมกวาดคอยกวาดทาง เพอวาตวเองจะไดไมเหยยบแมลง

และมผาปดปากไวเพอไมใหหายใจเอาแมลงเขาไป เวลากนอาหาร

39

พระไพศำล วสำโล

จะตองตรวจดอาหาร ตรวจดขาวทกเมลดวามแมลงหรอเปลา

จานขาวหรอขาวทกอบไวในมอ ถาพบวามแมลงแมแตตวเดยว

กจะไมกน จะวางเลย เครงถงขนาดนน และทเครงกวานน คอ

ไมมเครองแตงตวใดๆ ทงสน เปนพวกทฆมพร คอ นงลมหมฟา

เปลอยกาย เปนการแสดงถงความปลอยวางอยางสนเชง ไมมความ

ยดตดอะไรทงสน

ลทธเชน แมจะเนนเรองอหงสา แตวาถงทสดแลวกทรมาน

ตน เขามความเชอวา การปฏบตธรรมขนสงสด เรยกวา สลเลขะ

หมายถงการอดอาหารจนตาย (ซงค�านพทธศาสนาหมายถงเครอง

ขดเกลากเลส) นกบวชทปฏบตขนสง ถงทสดแลวจะอดอาหาร

จนตาย ไมใชแคทรมานตนแบบนอนบนตะป หรอกนอาหารนอยๆ

เทานน

อยางพระเจาจนทรคปต ซงเปนปของพระเจาอโศก เปน

ผกอตงราชวงศเมารยะ พระเจาจนทรคปตท�าศกสงครามมากมาย

จนกระทงสรางอาณาจกร มเมองปตนะ ในรฐพหาร เปนเมองหลวง

ท�าศกสงครามมามากมาย ประสบชยชนะ ปกครองอาณาจกร

ไดพกใหญ ปรากฏวาคราวหนงเกดทพภกขภย ฝนแลง โรคระบาด

ตนเองแมมอ�านาจมาก แตท�าอะไรไมไดเลย มอ�านาจมากเสยเปลา

แตเมอเจอปญหาเหลานไมสามารถชวยเหลอพสกนกรไดเลย

กเกดความสงสยวาเกดอะไรขน เปนเพราะตนเปนตนเหตหรอเปลา

เพราะสมยนนมความเชอวาหากพระราชาไมประพฤตธรรม กจะ

40

รทกข เพออยเหนอทกข

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

เกดอาเพศในบานเมอง

พระเจาจนทรคปตรจกนกพรตเชนทานหนง เมอไดปรกษา

เรองน ทานกแนะน�าใหพระเจาจนทรคปตไถโทษจากบาปกรรมท

ท�าไวในการท�าศกสงคราม ดวยการออกบวช จะชวยเปลยนราย

ใหกลายเปนดได

พระเจาจนทรคปตจงสละราชบลลงกใหลกชาย แลวออกบวช

โดยไมมอะไรตดตว เดนจารกไปอยางนกบวช จากกษตรยท

ยงใหญมาก กลายเปนนกบวช ไมมขาราชบรพารหรอองครกษ

ตดตาม นบวากลาหาญมาก จนสดทายไดบ�าเพญพรตครงส�าคญ

คออดอาหารจนตาย เปนทยกยองมากในหมสาวกลทธเชน วา

พระเจาจนทรคปตเปนผมศรทธาอยางยง หลงจากนนกมนกบวช

เชนอดอาหารจนตายอย เรอยมา จนถงทกวนน เพราะถอวา

เปนหนทางสการบรรลธรรม

ความคดทางสายกลางของพระพทธเจาคอ ไมเอาทกขมาทบถมตน

และไมปฏเสธความสขทชอบธรรม

41

พระไพศำล วสำโล

อนนเปนการทรมานตน ซงเปนความคดทแพรหลายมาก

ในสมยพทธกาล ไมมใครนกถงทางสายกลาง การทพระพทธเจา

พดถงทางสายกลาง จงมความส�าคญมาก ทางสายกลางนนไมม

การทรมานตน รวมถงการไมสรางความล�าบากแกตนเอง มค�าสอน

ของพระพทธเจา ทพดถงทาทตอความสขและความทกขไว คอ

ขอแรก ไมเอาทกขมาทบถมตน อนนเบากวาการทรมานตน

แตกอยในเรองเดยวกน พระพทธเจาไมเหนดวยกบการเอาทกข

มาทบถมตน ขอสอง ไมปฏเสธความสขทชอบธรรม เชน หาเงน

มาไดดวยวธสจรต กควรใชเงนหาความสขใหแกตน รจกเลยงตว

ใหมความสข รวมทงคนในครอบครวและผอนดวย พระพทธเจา

ไมสนบสนนการอยแบบตระหนถเหนยว อดๆ อยากๆ ทงๆ ท

มเงน แตกนขาวปลายหก หรอวาใสเสอผาปปะ

การรจกเลยงตวใหมความสข เลยงครอบครวและผอนให

มความสข เปนสงทพระพทธเจาทรงสนบสนน แตมขอทสาม

ตามมา คอ ตองไมสยบมวเมาในความสขนน คนจ�านวนมาก

เมอมเงนกหาความสขใสตวจนลนเกน มวเมาในความสข มสง

อ�านวยความสะดวก กมวเมากบความสะดวกสบายนน มโทรทศน

กดทงวนทงคน หรอวามเงนกใชในการบนเทงเรงรมย เอาแตกน

ดม เทยว เลน ไมร จกท�าประโยชนใหแกสวนรวม ไมใชสงทม

อยนนใหเกดประโยชนแกผ อน รวมทงไมร จกพฒนาตนเพอให

เกดชวตทดงามยงขน พระพทธเจาไมเหนดวยกบการสยบมวเมา

42

รทกข เพออยเหนอทกข

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

ในความสข เพราะนนคอกามสขลลกานโยคอยางหนงนนเอง

ค�าสอน ๓ ขอ แสดงถงความคดทางสายกลางของพระ-

พทธเจา คอ ไมเอาทกขมาทบถมตน ไมปฏเสธความสขทชอบ

ธรรม อนไดแก ความสขทเกดจากการท�ามาหากนอยางสจรต เปน

สมมาอาชวะ ไมคดโกงใคร ความสขดงกลาวเปนสงทไมควรปฏเสธ

และมองขาม คนทกวนนมความสขอยกบตว แตมกบนวาไมม

ความสข เปนเชนนกนทวทงโลกกวาได ทงทมองใหด ตนเองม

ความสขอยกบตวแลว ไมเจบไมปวย ไมมโรคภยรบกวน กนอม

นอนอน มอาหาร ๓ มอ มพอแม มครอบครว นนแหละคอ

ความสขแลว แตคนจ�านวนไมนอยยงบนวาไมมความสข เพราะ

เหนแตสงทตนเองยงไมม เหนคนอนมรถหรราคาแพง ใชสนคา

แบรนดเนมราคานบแสน แตตวเองยงไมม มองแบบนกทกขแลว

ทงๆ ทหากหนมาดตวเอง กจะพบวาตนมสงอ�านวยความสะดวก

มากมาย แตกลบมองขาม

คนทบนวาเดยวนอยยาก มความทกข ไมมความสข  สวนใหญ 

แลว  เปนผมองขามความสขทตวเองมอย มองเหนแตสงทตวเอง

ไมม สวนสงทตวเองมมากมาย กลบมองไมเหน อยางนกเรยกวา

ปฏเสธความสขทชอบธรรม อาการแบบนเปนกนเยอะ วยร น

หนมสาว เดกๆ กเปน มของเลนมากมาย ทงเครองดนตร เลโก

คอมพวเตอร เครองเลนเกมส มเปนรอยชน แตกยงทกข รองไห

เพราะวายงไมมโทรศพทมอถอ ไมมไอแพด เหนเพอนๆ เขามกน

43

พระไพศำล วสำโล

แตตวเองไมม ทงๆ ทตวเองกมอะไรตออะไรมากมายอยเตมหอง

แลว อยางนเรยกวา มองขามความสขทชอบธรรม

ทางสายกลางทพระพทธเจาทรงสอน สามารถน�ามาใชกบ

ชวตของเราไดจรง ถาเราไมรจกทางสายกลาง ปลอยชวตจตใจ

ไปในทางสดโตง ถงแมวาจะไมถงขนทรมานตน ไมคดจะอดอาหาร

จนตาย ไมคดจะนอนบนตะป หรอวายนขาเดยวอยางลทธเชน

มกษตรยองคหนง ท�าศกสงครามแยงบลลงกเอาชนะพชายได

พอเอาชนะไดกรสกผด รสกเสยใจทไปฆาผคนมากมาย ในทสด

กทงราชบลลงกไปเปนนกพรต บ�าเพญตบะดวยการยนขาเดยว

ในปาตอเนองนานถง ๑ ป จนกระทงตนไมพนขาพนตว ใครเหน

กศรทธานบถอ ลทธเชนยกยองทานมศรทธาวรยะมาก เปน

แบบอยางใหหลายคนน�าไปปฏบต

พวกเราถงแมไมไดท�าอยางนน แตกอาจทรมานตนหรอ

เขาหาทางสดโตงกได คอเวลามความทกข เศราโศกเสยใจ ม

ความโกรธ สวนใหญจะปลอยจตปลอยใจใหจมอยกบความทกข

ความเศรา และความโกรธ เอาแตคดถงเหตการณทท�าใหเราเศรา

นกถงคนทเราโกรธ แทนทจะหาทางออกออกจากความเศราท

บบคนใจ ออกจากความโกรธทเผาลนใจ หรอออกจากความเกลยด

ทกรดแทงใจ กลบจมอยในอารมณเหลานน และพอใจทจะท�า

อยางนนดวย เวลาเศราเราคดถงแตคนทท�าใหเราเศรา คดถง

เหตการณทท�าใหเราเศรา เอาแตฟงเพลงเศรา ใชไหม

44

รทกข เพออยเหนอทกข

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

สงเกตไหมเวลาเศรา เราไมสนใจฟงเพลงสนกสนานรนเรง

สนใจแตฟงเพลงเศรา เอาแตนงเจาจก เพอนชวนไปเทยว กไมไป

ใครชวนไปไหน กปฏเสธ อยากนงเจาจก จะไดจมอยในความเศรา

ไปนานๆ อยางนเรยกวาทรมานตน ซ�าเตมตวเอง เวลาโกรธ ใจ

จะนกถงแตคนทท�าใหตวเองโกรธ ทงทนกไปแลว กท�าใหจตใจ

รมรอน เคยดแคน แตกยงคดถงคนๆ นน คดถงการกระท�าและ

ค�าพดของเขาอยนนเอง อยางนเรยกวา ทรมานตน เอาทกขมา

ทบถมตน ซ�าเตมตนเอง ไมตางจากคนทมใบมดโกน หรอเศษแกว

อย ในมอ ถาวางบนฝามอเฉยๆ กไมเปนไร แตคนสวนใหญ

ไมท�าอยางนน กลบก�าแลวกบบๆ เกดอะไรขนตามมา มอกมแผล

เลอดไหล

สงเกตไหมวาเราท�าเชนนนกบใจของเราอยบอยๆ ค�าพดและ

การกระท�าทบาดแทงจตใจ แทนทเราจะปลอยมนไป กลบครนคด

ถงมน ไมตางจากการก�าและบบใบมดโกน หรอเศษแกว ผลท

ตามมาคอความเจบ ไมใชเจบมอ แตเจบใจ ปวดใจ อยางนคอ

การทรมานตนแบบหนง

พระพทธเจาตรสวา คนพาลปญญาทรามยอมท�ากบตนเอง

เหมอนเปนศตร ประโยคดงกลาวไมไดหมายถงการท�ารายตนเอง

ดวยการเสพสงทเปนโทษตอตนเอง เชน กนเหลา สบบหร เสพยา

ซงเปนการฆาตวเองผอนสงเทานน ไมไดหมายความวาไปท�าชว

ผดศล สรางวบากใหแกตนเอง ท�าใหตวเองเดอดรอนเทานน แม

45

พระไพศำล วสำโล

ไมกนเหลา หางไกลจากยาเสพตด มศล ๕ ครบ กสามารถท�าราย

ตวเองได หรอซ�าเตมตนเองได ดวยการเอาความทกข ความโกรธ

ความเกลยดมาทบถมตน

คนสวนใหญมกจะเอาทกขมาทบถมตน เพยงแตไมรตว พอ

ไมรตวกเลยซ�าเตมตวเองหนกขนๆ เวลาโกรธกไมรตววาโกรธ และ

ทโกรธเพราะเผลอคดในสงทผานไปแลว แทนทจะเอาใจมาอยกบ

ปจจบน หาความสขจากสงทมอยในปจจบน กเอาแตหวนคดถง

เหตการณซงผานไปแลว ทท�าใหเจบปวด คดแลวไมมความสข

แตกยงคดถงมนเพราะไมรตว

พวกเรามาปฏบตธรรม มาเดนจงกรม สรางจงหวะ แต

บอยครงใจกเผลอคดถงเหตการณทท�าใหเศราโศก โกรธแคน อาลย

อาวรณ หรอไมกเผลอคดถงเรองทยงมาไมถง แตนกไปแลวกทกข

กงวล กนไมได นอนไมหลบ เพราะปรงแตงเรองทยงมาไมถง

อยาวาแตเรองใหญโต เชน หนสน หรอความเจบปวย

โดยเฉพาะเวลารอฟงผลการตรวจสขภาพ แมแตเรองเลกนอย

ในชวตประจ�าวน เชน เวลาเดนทาง เจอรถตดกทกขได ทจรง

รถตดไมท�าใหจตตก แตพอเราเผลอคด มโนถงเหตการณขางหนา

วาถารถตดแบบน กจะไปถงทหมายไมทน จะผดนดตกเครองบน

ประชมไมทน สงลกไมทน พอคดแบบนกเครยด หงดหงด

มนยงไมเกดขน แตเครยดไปแลว อยางนกเปนการซ�าเตมตวเอง

อยางหนง ทเรามกจะท�าเปนอาจณ

46

รทกข เพออยเหนอทกข

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

เรองการปฏเสธหรอมองขามความสขทชอบธรรมไดอธบาย

ไปแลว และทเปนหนกกวานนคอ การมวเมาในความสข เมอม

ความสขกยนดกบมน ปลาบปลม หลงตด จนกระทงมวเมา มเงน

แทนทจะเปนนายของเงน กลบปลอยใหเงนเปนนายเรา มความ

สะดวกสบาย แทนทจะเปนนายเหนอมน กลบปลอยใหมนเปน

นายเรา จะไปไหน หากรวาไมสะดวกสบาย กไมอยากไป ถงแมวา

อยากไปท�าบญท�ากศล ไปปฏบตธรรม แตพอรวาวดนไมมไฟฟา

ไมมเตยง ไมมหองน�าในตว กไมไป ทงๆ ทการไปวด ไปปฏบต

ธรรมเปนสงทมประโยชน อยางนเรยกวาเปนทาสของความสะดวก

สบาย คนเดยวนเปนกนเยอะ จะท�าอะไรตองสะดวกสบายไวกอน

ถาไมสะดวกสบาย กเบอนหนาหน ท�าใหขาดโอกาสทจะพฒนาตน

ใหเขาถงความด ยงเดกๆ ยงตดความสบายมาก ดวยเหตนเดก

จงไมอยากออกก�าลงกาย ทงทมนเปนผลดตอสขภาพ เหตผล

กเพราะมนเหนอย การตดสบายท�าใหเกดโรคภยกบรางกายของเรา

และท�าใหเราเปนทกขไดงาย

ในธมมจกกปปวตนสตร นอกจากทางสายกลางแล ว

พระพทธเจายงสอนเรองอรยสจ คอ ความจรงเกยวกบทกข เปน

สงประเสรฐ เมอนกถงสงประเสรฐ เรามกนกถงสงทใหความสข

สงทสบาย หรอดเปนบวก แตทจรง ความทกขกเปนสงทประเสรฐ

เหมอนกนถาเรารจกใชปญญาพจารณา ในพระสตรนพระพทธเจา

ตรสวา “ทกขเปนสงทตองก�าหนดร” ก�าหนดรในทน ทานใชค�าวา

ปรญญา ไมไดแปลวา เพง หรอ จอง แตหมายถงการท�าความ

47

พระไพศำล วสำโล

เขาใจ ไมใชเขาใจเพยงแคทกขไดแกอะไรบาง เชน ไดแกความเกด

ความแก ความเจบ ความตาย ความโศก ความร�าไรร�าพน

ความไมสบายกาย ความไมสบายใจ ความคบแคนใจ แตยง

รวมถงการท�าความเขาใจวาทกขมาจากอะไร

ความทกขม ๒ แบบ อยางแรกคอ ทกขทางกาย หรอทกข

ฝายรปธรรม ไดแก ความแก ความเจบ ความตาย รวมถง

ความพลดพราก สงเหลานไมมใครหนพน พระอรหนต พระพทธ-

เจา กตองพบกบความแก ความเจบ และกอนทจะตาย ตองเจอ

กบความพลดพราก สญเสย แตถาเราเขาใจวาทเปนเชนนน เพราะ

สงทงปวงลวนแตมความพรอง ความไมสมบรณ เตมไปดวย

ความขดแยงภายใน รวมทงถกบบคนอยตลอดเวลา ในรางกายเรา

กมความขดแย งอย ทกระดบ มความเกดดบอย ในร างกาย

ตลอดเวลา ในอวยวะทกสวน มเซลลเกดและตายอยตลอดเวลา

วนหนงมเซลลในรางกายตายราว ๕๐,๐๐๐ ถง ๑๐๐,๐๐๐ ลาน

เซลล แตทเรายงไมตาย เรายงมสขภาพด เพราะมเซลลใหม

เกดขนในจ�านวนทมากพอๆ กบทตาย แตพอแกตวลง เซลลตาย

มากกวาเซลลทเกดใหม และเซลลทเกดใหมกไมสมบรณ มความ

ผดเพยน มยนสทผดปกต มความบกพรองในโครโมโซม เพราะ

ความแก ความชราของมน ตรงนท�าใหเกดความเจบ ความปวย

ขน สดทายกคอความตาย

48

รทกข เพออยเหนอทกข

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

ทกสงทกอยาง ไมใชเฉพาะรางกายเรา ทรพยสน สงของ

ลวนแลวแตพรอง ลวนแตถกบบคนจากปจจยภายในและปจจย

ภายนอก เพราะฉะนน มนจงทนอยในสภาพเดมไมได ตองเสอม

และสลายไปในทสด รางกายของเรา ทรพยสมบตของเรา คนรก

ของเรา ลวนแลวแตตองเสอม ตองสลายไป ความเสอมสลายไปน

เรยกวา ทกขง ทกขในไตรลกษณ ซงประกอบดวย อนจจง

ทกขง อนตตา ขอใหเขาใจวาหมายถง ความไมคงตว ความพรอง

ความไมสมบรณ ทนอยไดยาก เพราะถกบบคนอยตลอดเวลา

จากความเกดและดบของปจจยตางๆ ทงภายนอกและภายใน

ถาเรารหรอเขาใจความจรงของสงทงปวงวามนเปนทกข พดงายๆ

คอ มนพรอง ไมสมบรณ ฉะนน เมอมนเสอมสลายไป หรอ

ไมเปนดงใจ เรากจะไมเสยอกเสยใจ เพราะเรารวามนเปนธรรมดา

เปนเชนนนเอง

พระพทธเจาเหนความจรงวาสงทงปวงเปนทกข เพราะมน

มความพรอง ความไมสมบรณ อย ภายใตความขดแยงบบคน

ซงในทสดกตองเสอมสลายและดบไป เมอพระองคเหนความจรง

เชนน ถงคราวทพระองคแกชรา เจบปวย กปวยแตกาย ใจไมทกข

แตเนองจากคนเราไมเขาใจความจรงอนน เกดความยดตดถอมน

วาเปนตวกของก เชน รางกายนเปนของก บานเปนของก คนรก

ของก เมอมนเสอมสลายไป ไมเปนไปดงใจ กเกดความโศก

49

พระไพศำล วสำโล

ความร�าไรร�าพน ไมสบายใจ ความคบแคนใจขนมา ทงหมดน

เรยกวาความทกขทางใจ ไมใชทกขทจะตองเกดกบทกคน จรงอย

ความแก ความเจบ ความพลดพราก ความตาย ไมมใครหนพน

แตไมไดแปลวาเมอเจอกบมนแลว จะตองโศกเศรา ร�าไรร�าพน

ไมสบายใจ คบแคนใจเสมอไป

ถาเราร ความจรงวาสงทงปวงลวนเปนเชนนนเอง ความ

ยดตดหรอตณหาอปาทาน กจะเบาบางจนหมดไป เมอไมมตณหา

อปาทาน พอมนเสอมสลายดบไป ใจกไมทกข เราไมมทางทจะ

หลกหนสภาวะท เป นความแก ความเจบ ความพลดพราก

ความตายได แตเราสามารถทจะยกจตใหเหนอสงเหลาน จนกระทง

ความโศกเศรา ความร�าไรร�าพน ความไมสบายใจ ความคบแคนใจ

ไมอาจรบกวนจตใจได จะเขาถงภาวะเชนนไดกเพราะการปฏบต

มการฝกกาย วาจา ใจ ซงพระพทธเจาทรงจ�าแนกออกมาเปน

๘ วธ เรยกวา อรยมรรค มองค ๘ นนเอง อาจจะจ�ายาก แต

เมอมปญญาเหนความจรงวาสงทงปวงไมเทยง เปนทกขไมมอะไรทยดตดถอมนได

สงทเราเคยยดเปนตวกของกเปนเรา เปนของเรา

เรากจะคนใหเปนของธรรมชาตไป

50

รทกข เพออยเหนอทกข

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

สามารถจ�าแนกไดเปน ๓ สวน สวนแรกเปนเรองของปญญา คอ

การมสมมาทฏฐ สมมาสงกปปะ สวนทสองเปนเรองศล คอ

สมมาวาจา สมมากมมนตะ สมมาอาชวะ สวนทสามเปนเรอง

ของจตหรอสมาธ คอ สมมาวายามะ สมมาสต และสมมาสมาธ

เหลานเปนการฝกกาย วาจา ใจ ซงท�าใหเกดปญญาในทสด

เมอมปญญาเหนความจรงวา สงทงปวงไมเทยง เปนทกข

ไมมอะไรทยดตดถอมนได สงทเราเคยยดเปนตวกของก เปนเรา

เปนของเรา เรากจะคนใหเปนของธรรมชาตไป เราจะคนรางกาย

นใหเปนของธรรมชาต เราจะคนจตนใหเปนของธรรมชาต เราจะ

คนทรพยสมบต บานเรอนใหเปนของธรรมชาต คนรกกเปนของ

ธรรมชาต ถงเวลาเสอมไปตามธรรมชาต กไมทกขรอน ตรงน

แหละทจะท�าใหเกดความพนทกข ทเรยกวานโรธ คอ การหลดพน

จากความทกข การดบสนซงความทกข มนเปนไปไดกเพราะ

การฝก กาย วาจา ใจ อยางน

เมอเราไดอานไดฟงธมมจกกปปวตนสตร หรอปฐมเทศนา

แลว หากเราพจารณา ใครครวญ และน�ามาปฏบต แมวาจะเปน

เรองยาก แตถาปฏบตตามกจะเกดความเปลยนแปลงในจตใจ

ของเราได ท�าใหหางไกลจากความทกขเปนล�าดบ จนอาจจะ

พนทกขไดเลย

เราทกคนมศกยภาพทจะพนทกขไดอยางทพระพทธเจา

และพระอรหนตไดกระท�ามาแลว พระพทธเจาตรสยนยนหรอใหก�าลงใจแกเราวา“อรยโลกตตรธรรม

เปนทรพยประจ�าตวของทกคน”

เราคงเคยไดยนค�าพดวา มนษยเปนสตวประเสรฐ

ทจรงพดแคนยงไมครบถวน ทถกตองคอ “มนษย 

เปนสตวประเสรฐได  เพราะการฝกฝน” ถาไม

ฝกฝนกเปนสตวประเสรฐไมได เพราะวาอาจจะ

กอความเดอดรอน สรางความฉบหายใหกบผคน

มากมายกได เพราะวามนษยนนมความฉลาด

ถาจตใจของมนษยไมไดมการฝกฝน กอาจใช

ความฉลาดไปในทางเลวราย ภาษาบาลเรยก

ความฉลาดในทางไมด หรอฉลาดแกมโกงวา

เฉโก เพราะฉะนนคนเราจะชอวาเปนสตวประเสรฐ

ได กตองมการฝกกอน ไมใชวาเกดมาแลว จะ

เปนสตวประเสรฐโดยอตโนมต

ใชสมองอยาลมใจ

52

54

ใชสมอง อยำลมใจ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

การฝกทวาน ไมไดหมายความวาตองเขาโรงเรยน เพราะ

วาโรงเรยนเปนของทเพงมมาเมอรอยกวาปกอน เมองไทยรจก

ค�าวาโรงเรยนในสมยรชกาลท ๕ นเอง กอนหนานนเราไมม

โรงเรยน ตอนทแนวคดเรองโรงเรยนมาเมองไทยในสมยรชกาล

ท ๕ กยงหาค�าเรยกไมได จงเรยกวา โรง  School เพราะยง

หาค�าแปลไมได

การฝกฝนไมไดหมายถงการเรยนในหองเรยน แตหมายถง

การฝกฝนขดเกลาใหงอกงาม เรมตนดวยการฝกฝนพฤตกรรม

ไมใหไปเบยดเบยนคนอน พทธศาสนาเรยกวา “ศล”

ศล ๕ มขนเพอควบคมก�ากบพฤตกรรมไมใหเบยดเบยน

ผอน สวนศล ๘ เปนเรองทละเอยดกวา คอฝกใหเรามชวตท

เรยบงาย ไมหลงในวตถหรอความสขแบบหยาบๆ เชน งดการม

เพศสมพนธ งดอาหารในเวลาวกาล ไมประดบประดาดวยเครอง

หอม งดการละเลนหรอความบนเทงเรงรมย ซงหลายคนถอวา

เปนสสนของชวตแตไมมกได ถาไมมกท�าใหชวตเราเรยบงาย

มากขน รวมทงการไมนอนในทนอนอนสงใหญ กลาวอกนยหนง

ศล ๘ เปนการฝกตนไมใหเบยดเบยนตนเอง เพราะถาเราอยแบบ

ไมเรยบงาย ยดตดในวตถ เรากจะกลายเปนทาสของวตถ เปน

ทาสของกาม ซงจะท�าใหชวตรมรอน หาความสขความโปรงเบา

ในจตใจไดยาก แถมชกน�าใหท�าสงทไมถกตอง เบยดเบยนผอน

ดวย

55

พระไพศำล วสำโล

การฝกฝนนนไมไดท�าเฉพาะการขดเกลาพฤตกรรม แตตอง

ฝกฝนลกไปกวานน เพราะพนฐานของพฤตกรรมหรอการกระท�า

ของมนษยคอจตใจ ดงนนจงตองฝกจตใจดวย จตใจของคนเราม

๒ สวน สวนแรกเรยกงายๆ วา สมอง หมายถงความคด การ

ใชเหตผล ความเหน ความเชอ อกสวนเรยกวา หวใจ หมายถง

อารมณ

สมอง กบ หวใจ เปนสงทอยดานใน แตสงผลออกมาเปน

การกระท�า และค�าพด คนทมเหตผล สงทพดออกมา กจะม

เหตผลดวย คนทมหวใจเปยมดวยความเมตตากรณา กจะชอบ

ชวยเหลอผอน สวนคนมกโกรธ กชอบพดรายหรอท�าราย

การฝกฝนขนพนฐานในทางพทธศาสนาแบงเปน ๓ สวน คอ

๑. ฝกพฤตกรรม เรยกวา ศล

๒. ฝกอารมณ เชนใหมความอดทน มเมตตากรณา มสต

เรยกวา สมาธ

๓. ฝกการใชความคด การใชเหตผล รวมถงฝกใหมความร

ความเขาใจทลกซงเกยวกบความจรงของชวต เรยกวา

ปญญา

ศล สมาธ ปญญา จงเปนการฝกทงสมองและหวใจ

“สมอง” เปนเรองของการใชเหตผล การใชความคด เหลาน

เปนสงทตองฝก เราเรยนในโรงเรยนเพอจะไดมความร และม

เหตผล รจกคด รจกไตรตรองดวยเหตผล มวจารณญาณ ซงชวย

56

ใชสมอง อยำลมใจ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

ใหเราไมหลงงมงาย ใครพดอะไรมา กไมเชอทนท พจารณาดวย

เหตผลกอน เหตผลจะชวยใหเราไมงมงาย เดยวนขาวลอมเยอะ

มาก ลอลวงใหเราหลงเชอไดงาย บางทกลอลวงใหเราไปลงทน

แชรลกโซ บอกวาจะมรายไดงาม เรากควรใชเหตผลพจารณา ม

ขอมลประกอบ ถาใชเหตผลกจะไมหลงเชองาย แตบางครงเปน

เพราะความโลภ ความโลภนเปนเรองของอารมณ ซงบดบงสต

ปญญาท�าใหหลงเชอไดงาย ความกลวท�าใหเราหลงงมงาย เชน

กลวเทวดา กลวผสางนางไม แตถาเราใชเหตผลกจะชวยใหไมหลง

คลอยตามอารมณ ซงเปนสวนทเราเรยกวา “หวใจ”

เราตองพฒนาสมองใหมปญญา มเหตผล รจกคด รจก

ไตรตรอง แตวาเทานยงไมพอ เราตองพฒนาอารมณ ใหมใจท

เขมแขง คอมความอดทน แตขณะเดยวกนกมความออนโยน คอม

ความเมตตากรณา รวมทงมสตดวย สตนนถอวาเปนคณสมบต

ฝายอารมณ ชวยก�ากบใจไมใหคดฟงซานหรอเปนทาสของอารมณ

ชวยใหใจไมกระเพอม ถาไมมสต เหตผลทเราใชกจะเปนเหตผล

ทสนองกเลสหรอถกครอบง�าดวยอารมณ คนเราไมใชวาใชเหตผล

แลวจะดเสมอไป บางทกเลสกมเหตผลหลอกลอใหเราหลง

เหมอนกน คนทตดการพนน ตดเหลา เขากมเหตผล คนท

คอรรปชนกมเหตผล แตเปนเหตผลทสนองกเลส เปนเหตผลท

กเลสปรงแตงขนมา

57

พระไพศำล วสำโล

เพราะฉะนน คนเราถงแมจะเปนสตวทมสต ปญญา ม

เหตผล แตกตองระวง อยาไปเชอเหตผลตะพดตะพอ เพราะวา

เหตผลทดกม เหตผลไมดทพาท�าชวกม จะใชเหตผลอยางเดยว

ไมได เพราะเหตผลกมขอจ�ากด แมแตการจะพดคยกบใคร หรอ

จะโนมนาวใจใคร จะใชเหตผลอยางเดยวไมได

มหมอคนหนงเปนจตแพทยเลาวา เจอผปวยรายหนงเปน

ร นพ เปนวศวกร ร จกกนมาตงแตเปนนกศกษามหาวทยาลย

ตอนหลงรนพคนนมอาการทางจต คอเขามความรสกเหมอนมคน

คอยสงคลนรงสมารบกวนความคดของเขา แถมยงอานความคด

ของเขาไดดวย เขาจงกลวจนตองลาออกจากงาน เกบตวทบาน

เปนป หมอวนจฉยวาเขาเปนโรคจตเภท จงใหยาไป สามอาทตย

ตอมาอาการดงกลาวกหายหมด

อยางไรกตามถาจะหายขาด คนไขตองกนยาตอเนอง

๖ เดอนเปนอยางนอย หมอจงพยายามชกจงผปวยใหรวมมอ ดวย

การกนยาครบ ๖ เดอน

หมอโนมนาวเขาดวยการชใหเขาเหนวา หลงจากกนยาแลว

คลนรบกวนกหายไป คนไขยอมรบวาใช หมอจงบอกวา เพราะ

ฉะนน ผมอยากใหพกนยานตอไป แตคนไขปฏเสธ ใหเหตผลวา

คลนหายไปเอง ไมไดเกยวกบยา หมอชแจงอยางไร เอาเหตผลมา

หวานลอม เขากไมเชอ บอกวา คลนหายในชวงเดยวกบทกน เปน

เพราะความบงเอญตางหาก ไมใชเพราะยา

58

ใชสมอง อยำลมใจ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

หมอบอกวา “มนไมบงเอญหรอก พสจนดกได ผมจะลอง

หยดยา ถาคลนรบกวนกลบมา ผมจะใหยาใหม ถาพกนยาแลว

คลนรบกวนมนหายไป กแสดงวายาชวยใหคลนรบกวนหาย ฉะนน

พตองกนยาใหครบ ๖ เดอน”

พดขนาดนคนไขกไมยอม โตหมอวา “คนทสงคลนรบกวน

เขาอานใจผมได เขาอาจจะรวาเราก�าลงทดลองอย เลยแกลงไมสง

คลนรบกวนตอนทผมกนยา”

หมอเจอเหตผลแบบน ไมรจะชกชวนอยางไร หมอบอกวา

ตอนนนเขาไมสามารถแกปญหานไดดวยเหตผล เพราะคนไขโตแยง

ไดหมด หมอจงพดกบคนไขวา “ผมเถยงสพไมไดแลว พบอกมา

ดกวา วาผมจะตองท�ายงไง พจงจะกนยาครบ ๖ เดอน”

ผลสดทายคนไขกเลยบอกวา “ถาหมออยากใหผมกนยา ผม

กจะกน เพราะหมอดแลผมอยางดมาตลอด ผมเชอวาหมอหวงด

ผมไมอยากใหหมอเสยใจ”

ตกลงคนไขยอมกน ไมใชเพราะจ�านนตอเหตผลของหมอ

แตเปนเพราะเหนใจหมอ ประทบใจในความปรารถนาดของหมอ

นเปนตวอยางวา บางทเหตผลกมขอจ�ากด หมอเอาเหตผล

มาพดกบคนไขอยางไรคนไขกไมยอมทาเดยว ทงเถยงทงหกลาง

ดวยเหตผลเหมอนกน แตคนไขยอมกนยา เพราะยอมแพตอความ

ปรารถนาดของหมอ ใจออนเพราะเหนหมอตงใจมาก

59

พระไพศำล วสำโล

เหตการณเชนนเราคงเคยเจอ แบบวาเอาเหตผลมาชแจง

อยางไรอกฝายกไมยอม แตสดทายเขายอมเพราะเหนวาเรา

ปรารถนาดตอเขา คนเราจะใชแตหวอยางเดยวไมพอ ตองใชใจ

ดวย ถาใชแตหว กอาจไปไมรอด โดยเฉพาะเวลาเกดปญหาความ

ขดแยงขนมา

มลนธแหงหนงจดงานปฏบตธรรม มคนมารวมงานหลาย

รอยคน พอเสรจงานกมการประชมสรปงาน ผทมาประชมมทง

กรรมการมลนธ เจาหนาท จตอาสา อาสาสมครผหนงลกขนต�าหน

กรรมการมลนธยดยาว เพราะไมพอใจทไมน�าเอาขอเสนอแนะของ

เขาไปปฏบต ทงๆ ทเขาใชเวลาครนคดกบมนนานมาก

กรรมการมลนธคนหนง ลกขนมาชแจงวา ขอเสนอเหลานน

ท�าไมไดเพราะเหตผลหลายประการ รวมทงบอกเลาขอเทจจรง

หลายอยางทชายผนนเขาใจผด ปรากฏวาค�าชแจงของเธอท�าใหเขา

ขนเคองมากขน จนเขาลกขนมาตอบโตอยางรนแรง

กรรมการมลนธผนลกขนชแจงเปนครงทสอง แตมรนพผหนง

สะกด และลกขนพดแทนวา “ผมขอบคณทคณมความปรารถนาด

ตอมลนธ ขณะเดยวกนกเขาใจความรสกของคณดวย คณรสก

เสยใจทความตงใจดของคณไมถกน�าไปปฏบต แตกอยากใหเขาใจ

วาเรามขอจ�ากด ท�าใหไมสามารถท�าตามขอเสนอของคณได

อนนเปนความผดพลาดของพวกเราเอง ผมตองขออภยกบสงท

เกดขนดวย”

60

ใชสมอง อยำลมใจ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

พดจบ ชายผนนกมอาการสงบลงทนท สงทท�าใหชายผนน

สงบลงไมใชเพราะไดฟงเหตผลทด เหตผลไมไดชวยเทาไร กรรมการ

มลนธพยายามชแจงเหตผล แตไมไดชวยท�าใหชายผนนรสกดขน

แตทเขารสกดขนได กเพราะรบรวามคนทเขาใจความรสกของเขา

เวลามความขดแยงขน เรามกจะใชเหตผลเพอชแจงและ

ยนยนความถกตองของตน ขณะเดยวกนกเพอหกลางเหตผลของ

อกฝาย แตวาสงทเรามกจะมองขามคอการใชความรสก เพอรบร

ความทกขของอกฝาย วาเขามความเสยใจ ขนเคองใจอยางไรบาง

การรบรความรสกของอกฝายเปนเรองส�าคญ จะรแตเพยงวาเขา

คดอะไร พดอะไร มเหตผลอะไรยงไมพอ ตองเขาใจความรสก

ของเขาดวย และการจะเขาใจความรสกของเขาไดนน เราตองใช

หวใจ ใชหวหรอสมองไมได

หวหรอสมองเพยงชวยใหเขาใจความคด เขาใจเหตผลเทานน

แตไมสามารถเขาใจความรสกของอกฝายได เหมอนกบวาเราจะ

รบรภาพกตองใชตา แตถาจะรบรเสยงกตองใชห จะใชตารบรเสยง

ไมได ความรสกกตองอาศยใจ แตคนสมยนใชหวสมองมาก ใช

แตความคด คดอะไรกเปนเหตเปนผล แตกลบลมใชใจรบร

ความรสกของอกฝายหนง ความขดแยงบอยครงลกลามจนกลาย

เปนการทะเลาะววาท เปนเพราะวาตางไมยอม หรอไมพยายาม

เขาใจความรสกของอกฝายหนง พยายามจะใชแตเหตผล

61

พระไพศำล วสำโล

หมอประเสรฐ  ผลตผลการพมพ  เปนจตแพทย พดไวนา

สนใจวา “เวลาสามภรรยาทะเลาะกน อยาใชเหตผลเปนอนขาด

ใหใชอารมณ วางเหตผลลงใหได ปลอยใหอารมณลอยขนมา

อารมณรกทเคยมตอกนในอดตจะเขามาแกปญหาใหเอง”

ทหมอประเสรฐพดอยางนกเพราะเวลาสามภรรยาเวลา

ทะเลาะกน เหตผลทใชมกจะท�าใหความขดแยงลกลามขน จน

กลายเปนการทะเลาะเบาะแวงกน เพราะเหตผลเหลานถกเอามาใช

เพอยนยนความถกตองของตนเอง และกลาวโทษอกฝาย พด

อกอยางคอใชเหตผลเพอชวาฉนถก เธอผด เหตผลแบบนมแต

จะกระทบอตตาอกฝาย ท�าใหขนเคอง แตถาใชอารมณ ซงในทน

หมายถง ความรก ความเหนใจ การทมแทง กระทบกระทงกน

กจะลดนอยลง ความรกจะท�าใหเราเหนใจ รบรความทกขของ

อกฝายหนง ท�าใหจตใจออนโยน

เพราะฉะนน คนเราจะใชแตหวสมองอยางเดยวไมได ตอง

ใชหวใจดวย โดยเฉพาะในเวลาทสมพนธกบผอน เราใชเหตผล

ในการท�าความเขาใจสงตางๆ เราใชเหตผลในการท�าความเขาใจ

วาเขาคดอะไร แตเหตผลหรอหวสมอง ไมสามารถท�าใหเราเขาใจ

ความรสกของเขาได ถาคนเราไมเขาใจความรสกของกนแลว กจะ

ไมรวาค�าพดของเราทมแทงเขามากนอยแคไหน ยงใชเหตผลยง

ทมแทงมากขน

62

ใชสมอง อยำลมใจ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

หลวงพอค�าเขยนพดอยเสมอ เวลามความขดแยงกนเกดขน

ในวด ทานจะเตอนวา “อยาเอาผดเอาถกกน” ใหใชความเหนใจ

กน หรอนกถงความสามคคกน การเอาผดเอาถกคอการใชเหตผล

เพอชวาฉนถก เธอผด เอาเหตผลมาใชในการโจมตอกฝายหนง

แลวยกตวใหสงขน หรอปกปองตวเอง ซงกท�าใหความขดแยง

ลกลามมากขน ความไมพอใจกยงรนแรงมากขน

สมยนเราชอบพดกนวาใหใชเหตผล แตวาบางทเหตผลทเอา

มาพดกนนน กเปนเหตผลของกเลส เปนเหตผลของอตตา และ

บางครงกมขอจ�ากดในการแกปญหา ถาเราใชหวใจบาง ใชอารมณ

บาง แตเปนอารมณฝายกศล เชน ความรก ความเมตตา ความ

เหนใจ กจะชวยแกปญหาได เหมอนอยางจตแพทยทสามารถ

โนมนาวใหคนไขกนยาได ไมใชเพราะใชเหตผล ทจรงเหตผลของ

หมอโนมนาวคนไขไมไดเลย แตวาความเมตตา ความใสใจของ

หมอตางหาก ทท�าใหคนไขยอมกนยาตามความตองการของหมอ

เพราะฉะนน เวลาเราพดถงการฝกตน จะเปนการฝกตวเอง

กด ฝกลกหลานกด กอยาฝกแตหวสมอง ฝกการคด การใชเหตผล

หรอการวเคราะหเทานน ถงแมจะดมประโยชน แตกไมพอ เราตอง

ฝกจต เสรมสรางหวใจหรอพฒนาอารมณดวย

นอกจากมเมตตากรณา มความใสใจแลว กตองไวตอ

ความรสกของคนอนดวย ทจรงธรรมชาตของคนเรามคณสมบต

ดงกลาวอยแลว อยางเชนเวลาเราเหนรปหนาคน ถาเหนหนาหอเหยว

63

พระไพศำล วสำโล

เรากรบรไดวาเขาก�าลงเศรา หรอถาเหนเขายมแยม เรากรวาเขา

ก�าลงมความสข เดกกสามารถรบรอารมณและความรสกของคน

ในรปภาพได แตพอโตขน ยงเรยนสงขน ใชความคด ใชเหตผล

มากขน จะรบรความรสกของคนในภาพไดนอยลง เหนภาพแลว

นกไมออกวาคนในภาพรสกอยางไร เขาก�าลงดใจ หดห หรอก�าลง

กลว วตก ความสามารถในการรบรความรสกของผคนลดนอย

ถอยลง เพราะวาเนนเรยนแตใชความคด ใชเหตผล

แตถาเราไมเอาแตใชเหตผลหรอใชความคดอยางเดยว เรา

ใชใจในการรบรสงตางๆ บาง เรากจะรบรความรสกของคนทอย

ขางหนาเราได วาเขามความรสกอยางไร

แตเดยวนอยาวาแตรบรความรสกของคนอนเลย ความรสก

ของตวเองกไมคอยรกนแลว อาตมาเคยถามหลายคนวา ตอนน

คณรสกอยางไร หลายคนตอบไมได เพอนอาตมาคนหนงเปน

อาจารย กอนเรมชนเรยน กจะใหมการเชกอน คอใหแตละคนบอกวา

ตอนนมความรสกอยางไร ปรากฎวานกศกษาหลายคนตอบไมได

ตอบเปนความคดหมด เชน เชานรถตดมากเหลอเกน เลยมาสาย

ค�าพดดงกลาวไมไดบงบอกความรสก แตเปนการแสดงความคดเหน

หรอบอกเลาขอเทจจรง ทจรงถาเขารจกหรอรบรความรสกของ

ตวเอง กจะบอกไดวาตอนนก�าลงหงดหงด เบอ หรอดใจ โปรง

โลง แตวานกศกษาตอบไมได ตองเชกอนหลายครง นานเปนเดอน

กวาจะบอกความรสกของตวเองได

64

ใชสมอง อยำลมใจ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

การเจรญสต เปนการฝกใหเราใชใจ วางความคดลง แตกอน

เราคดเยอะเหลอเกน หลายคนแมกระทงเวลาเจรญสต กยง

คดไมหยด ไมใชแคคดฟงซานเทานน บางทยงถามตวเองวา นฉน

ก�าลงคดอยหรอเปลา อนนเปนความคดแทๆ เลย เปนความคด

ซอนความคด เวลาครบาอาจารยบอกใหหมนรสกตว หลายคนกลบ

ใชความคด เมอบอกใหผปฏบตท�าความรสกตว เวลามอเคลอนไหว

เวลาเดนจงกรม ใหรสก มนกลายเปนของยากไปแลว เพราะวา

สวนใหญใชความคดกนทงนน พยายามใชความคดเพอจบความ

รสก มนจบไมได ตองใชใจรบร ใจตอนนนตองวางจากความคด

ถงจะรสกตว และรสกวามอก�าลงเคลอนไหว

คนทมาปฏบตใหมๆ หลายคนจะสบสนมากวา “รสกตว”

คออะไร หรอแมแตจะรบรอารมณวา ตอนนอารมณเปนอยางไร

กตอบไมได แตไมเปนไร ใหเราหมนใชความรสก หมนใชใจ โดย

การวางความคดลง แลวมาใชใจรบร สต และความรสกตวจะ

คอยๆ เจรญงอกงามมากขน ซงกจะท�าใหเราไมเพยงรบรความ

รสกของเราไดไว แตยงสามารถรบรความรสกของผอนทอยตอหนา

ไดงายขนดวย

ใหเราหมนใชความรสก หมนใชใจโดยการวางความคดลง

แลวมาใชใจรบร สต และ ความรสกตว

จะคอยๆ เจรญงอกงามมากขนซงกจะท�าใหเราไมเพยงรบรความรสกของเราไดไว

แตยงสามารถรบรความรสกของผอนทอยตอหนาไดงายขนดวย

คนเราเวลามความทกข  กอยากใหความทกข 

หายไป แตขณะทก�าลงก�าจดทกข กอยาลมมา

ดใจของตวเองดวย ไมวาจะทกขกาย หรอทกข

ใจกตาม การกลบมาดใจเปนเรองส�าคญทคน

มกจะมองขาม เวลาทกขกาย ไมวาจะเปนเพราะ

แมลงสตวกดตอย เพราะปวดเมอย หรอเพราะ

เจบปวยดวยโรครายกตาม ลองสงเกตใจของเรา

วาก�าลงซ�าเตมตวเองหรอเปลา ซ�าเตมดวยการบน

โวยวาย ตโพยตพาย ใหลองสงเกตด คนเรา

เวลาปวดกาย สวนใหญไมไดแคปวดกายอยาง

เดยว แตจะมปวดใจซอนมาดวย ถาไมกลบมา

ดใจตวเอง กคดวาปวดกาย เวลาเมอยกคด

แตวาเมอยขา ปวดขา แตไมไดตระหนกวา

มนมความทกขใจซอนทบเขามา คนสวนใหญ

มองไมเหนตรงน

มสตเมอใดใจเหนธรรมะเมอนน

66

68

มสตเมอใด ใจเหนธรรมะเมอนน

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

พอมองไมเหน กเลยปลอยใหใจซ�าเตมกายหนกขน ใจทบน

ใจทโวยวาย ตโพยตพายนแหละ ทซ�าเตมตวเอง บางทความทกข

ใจทซ�าเตมเขามา มนหนกหนากวาความทกขกายดวยซ�า ถาเพยง

แตเราท�าใหใจเลกบน หยดโวยวาย ตโพยตพาย หรอคร�าครวญ

ความทกขกจะลดลง โดยยงไมตองท�าอะไรเลยกบกายเลย

เวลาเรานงนานๆ จะรสกปวดเมอย แตถาเราท�าใจใหเปน

ปกต ความปวดความเมอยกลดลงแลว แมจะยงไมทนลกเลย เวลา

โดนแมลงสตวกดตอย มดกด ยงกด รสกปวดขนมา ใจจะเกดโทสะ

เกดความขนเคอง แลวมนกโวยวายอยขางใน แมยงไมทนปดมด

ไมทนไลยงเลย เพยงแคท�าใจใหปกต ความคน ความปวดกลดลง

ไปไดแลว สวนจะปดมดปดยงหรอไมกอกเรองหนง แตบางทมน

กดไปแลว ถงแมปด มนกยงคน หรอวายงปวดอย แตถาไมดใจ

มนกปวดทงกายปวดทงใจ

โรคภยไขเจบกเหมอนกน ทเราทกขจนกนไมไดนอนไมหลบ

หรอจนกระทงหมดอาลยตายอยากกบชวต ไมใชเพราะความทกข

กาย แตเปนเพราะความทกขใจ เพราะความกลว ความวตกกงวล

สารพด หลายคนจดการกบอารมณเหลานได ดวยการรกษาใจ

ใหปกต โรครายกยงมอย แตยมแยมแจมใสได เหมอนกบวา

ความทกขหลนหายไปหลายสวนเลยทเดยว

นอกจากใจทบน โวยวาย ตโพยตพายแลว ลกลงไปกวานน

ยงมความรสกอกอยาง ไมใชแครสกวากายปวดขาเมอย แตเปน

69

พระไพศำล วสำโล

ความรสกวา ฉนปวด ฉนเมอย ฉนเจบ เพราะมตวนจงท�าใหทกข

กวาเดม สาเหตทผคนพากนบนโวยวาย ตโพยตพาย โอดครวญ

นนกเพราะมตวนเปนรากเหงา แทนทจะเหนความปวดความเมอย

กเขาไปเปนผปวดผเมอย คนสวนใหญแยกไมออกระหวาง  “เหน” 

กบ  “เปน” กเลยเผลอเขาไปเปนอยเรอย

เพราะฉะนน เวลาเราปวดเมอย เวลามแมลงสตวกดตอย

รสกคนขนมา เปนโอกาสดทจะไดมาสงเกตใจของเรา วา เหน หรอ

เขาไปเปน แลว เหนความปวดความเมอย หรอวาเปนผปวดผเมอย

คอถามองไมเหน อยางนอยกใหสงเกตอาการของใจ ทบน โวยวาย

ตโพยตพาย ซงเหนงายกวา ตรงนแหละ ทท�าใหเกดโทสะขนมา

ในใจ เปนการซ�าเตมตวเอง คนเรามกซ�าเตมท�ารายตวเองโดย

ไมรตว ดวยการปลอยใจใหโวยวายอยางนแหละ

สวนความทกขใจกเหมอนกน เวลาทกขใจ คนสวนใหญ

มกจะโทษคนนนคนน โทษดนฟาอากาศ โทษอะไรตอมอะไรมากมาย

แตลมกลบมาดใจตวเอง วามสวน หรอเปนตวการ ท�าใหเกด

ความทกขใจหรอเปลา

มโยมคนหนงมาปรกษาวา ท�าอยางไรจะใหคนใกลชดเลกบน

หยดพดเรองเดมซ�าซาก คนใกลชดไมทราบวาเปนใคร อาจจะเปน

เพอนรวมงานหรอสาม เธอเปนทกขมาก ทคนใกลตวเอาแตพด

ซ�าซาก เรองเดยวพดอยนนแหละ อาตมาจงบอกเธอไปวา สงท

ส�าคญกวากคอ ท�าอยางไรตวเราเองจะไมคดแตเรองใดเรองหนง

70

มสตเมอใด ใจเหนธรรมะเมอนน

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

ซ�าซาก วนไปเวยนมา นส�าคญกวา ผคนมกจะคดวาตนเองทกข

เพราะวาคนใกลตวพดซ�าซากแตเรองเดยว แตททกขใจจรงๆ เปน

เพราะใจของตวเอง เอาแตคดวนไปวนมาวา เขาพดไมดกบเรา

เขาท�าไมดกบเรา คดอยอยางนนแหละจงเปนทกข

คนทพดไมถกใจเรา พดแคไมกวนาท เขาอาจจะลมไปแลว

กได เพราะมนผานไปแลว เปนวน เปนอาทตย แตเราเองตางหาก

ทเอาแตคดถงค�าพด คดถงประโยคนน คดถงค�าค�านนซ�าแลวซ�าอก

เปนสบเปนรอยครง ททกขใจเพราะเหตนตางหาก แตไมร ตว

ไปคดวาทฉนทกขเพราะเขานนแหละ ไมยอมหยดพด พดซ�าแต

เรองเดยวกน ทตวเองคดซ�าซาก กลบไมเคยตระหนก

เธอเองกยอมรบวากอนหนาน กอนทจะมาถามประโยคน

กยอมรบวา ท�าไมใจมนคดแตเรองน ไมยอมปลอยไมยอมวางเสยท

อนนแหละ คอทมาหรอรากเหงาของความทกขใจ มนไมใชเพราะ

คนอน แตเปนเพราะใจเรา เอาแตขนเคองอยกบเรองเดมๆ แค

เรองเดยวกเอามาคดแลวคดอก นอนไมหลบ หรอบางทกกงวลกบ

เรองทยงมาไมถง คดซ�าคดซากอยนน วนเวยนไปมาอยกบเรองเดม

ธรรมชาตของใจเรา ชอบสงจตออกนอกอยแลว พอทกขใจ

กเอาแตโทษคนนนคนน แลวกเรยกรองใหเขาหยดพดเสยท แต

ท�าไมไมเรยกรองตวเองใหหยดคดซ�าซากเสยท คนสวนใหญเปน

อยางน เอาแตเรยกรองคนอน แตลมกลบมาดใจตวเอง

71

พระไพศำล วสำโล

มโยมอกคนหนงมาปรกษาวา กลมใจมากเลย แมไมรจก

ปลอยวาง หวงหลาน หวงลก จะไปไหนกไปไมได เพราะแมคอย

โทรถามตลอด แมหวงลกหวงหลานจนเครยด เขาเปนหวงแม

ไมอยากใหแมทกข พดเทาไร แมกไมยอมปลอยวางเรองลกหลาน

จนตอนนเขานอนไมหลบเลย

อาตมากเลยบอกไปวา “เราเอาแตเรยกรองคาดหวง ใหแม

ปลอยวาง แตท�าไมเราไมปลอยวางบาง” ทพดทบนมาน เพราะ

ตวเองปลอยวางเรองแมไมได อยากใหแมปลอยวางเรองลกหลาน

แตตวเองกลบไมปลอยวางเรองแม เปนอยางนกนเยอะ เรยกรอง

ใหคนอนปลอยวาง แตตวเองกลบยดตดเหนยวแนน นเปนเพราะ

ลมมองตวเอง และคดวาทตวเองทกขเพราะแมไมปลอยวาง ไมใช

หรอก เปนเพราะตวเองไมปลอยวางเรองแมตางหาก

การกลบมาดใจ เปนเรองสาคญถาอยากมความสข อยากไกลจากความทกข

ตองกลบมาดใจของตวเองเพราะถาไมดใจ

ใจกจะเปนตวสรางทกขหรอซาเตมตวเอง

72

มสตเมอใด ใจเหนธรรมะเมอนน

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

พอพดอยางนหลายคนกจะบอกวา แมของฉนกเหมอนกน

เวลาบอกแมใหปลอยวางเรองลกเรองหลาน แมกจะบอกวา จะให

ฉนปลอยวางไดอยางไร ในเมอเปนลกของฉนหลานของฉน มนก

ไมจบเสยท ถาอยากใหแมปลอยวาง ตองเรมตนทเราปลอยวางกอน

อยากจะใหแมปลอยวางเรองเรา เรากตองปลอยวางเรองแมกอน

นเปนเพราะเราไมกลบมาดใจตวเอง แลวกทกข เปนทกขทเกด

จากใจตวเองแทๆ ไมใชคนอน เปนการซ�าเตมตวเอง

ฉะนน การกลบมาดใจเปนเรองส�าคญ ถาอยากมความสข

อยากไกลจากความทกข ตองกลบมาดใจของตวเอง เพราะถา

ไมดใจ ใจกจะเปนตวสรางทกขหรอซ�าเตม ทกขกายอาจจะเกด

เพราะสงอน เกดเพราะแดด ฝน แมลงสตวกดตอย หรออยใน

อรยาบถใดอรยาบถหนงตอเนองนานๆ แตถาเรารกษาใจใหปกต

กลบมาดใจ ใจกจะไมถกโทสะครอบง�า ไมถกความคดและอารมณ

ตางๆ มากลมรมเลนงาน

ขณะทมอารมณใดๆ เกดขนแลวกรทน ถอเปนการอยกบ

ปจจบนอยางหนง พระพทธเจาตรสวา “ผใดเหนธรรมทเกดขน

เฉพาะหนา  ในทนนๆ  อยางแจมแจง  ไมงอนแงนคลอนแคลน

เขาควรพอกพนอาการเชนนนไว” นคอใจความส�าคญในบทสวด

มนต “ภทเทกรตตคาถา” การกลบมาอยกบปจจบน หมายความ

วา นอกจากใจไมคดถงอดต ไมกงวลถงอนาคตแลว ยงรวมถงวา

เมอมอารมณใดๆ เกดขนกร ทน เหนมน เชน มทกขเวทนา

73

พระไพศำล วสำโล

เกดขนกเหนมน เปนการเจรญ “สตปฏฐาน ๔” คอ ร เวทนา

ไมวาเปนสขเวทนา ทกขเวทนา หรออทกขมสขเวทนากตาม

รในทนคอ เหน ไมเขาไปเปน เวลาเจบรวาเจบ สวนใหญจะไมไดร

แคนน แตจะเขาไปเปนมากกวา ตอเมอเหนถงจะร  ถาเขาไปเปน 

มนไมร มนตองเหนกอนถงจะร

การรทนเวทนาเปนเรองส�าคญ เวทนาตอนนคอความปวด

ความเมอย เปนอารมณปจจบน เปนอารมณเฉพาะหนา จตตองไว

ทจะเหนมน “ผใดเหนธรรมทเกดขนเฉพาะหนาในทนนๆ อยาง

แจมแจง ไมงอนแงนคลอนแคลน เขาควรพอกพนอาการเชนนน

ไว” อยางนเรยกวาเปนการอยกบปจจบนเหมอนกน เปนการอย

กบปจจบนอยางละเอยด ไมใชหมายความเพยงแควา ไมปลอยใจ

ใหหมกมนอยกบอดต ไมปลอยใจใหกงวลกบอนาคต อยางท

พระพทธเจาตรสไวตอนตนของบทสวดภทเทกรตตคาถาวา “บคคล

ไมควรตามคดถงสงลวงไปแลวดวยอาลย  และไมพงพะวงถงสงท

ยงไมมาถง” ถาท�าไดกชวยลดความทกขไปไดเยอะแลว และถาท�า

ตอไปคอ เหนธรรมทเกดขนเฉพาะหนาในทนนๆ อยางแจมแจง

ไมงอนแงนคลอนแคลน ยงดเขาไปใหญ “เขาควรพอกพนอาการ

เชนนนไว” คอท�าบอยๆ

ความปวด ความเมอย เปนธรรมทเกดขนเฉพาะหนา รวมถง

อารมณตางๆ ดวย ความโกรธ ความหงดหงด ความเศรา ถามน

เกดขนแลวไมร ทน กจะโดนมนเลนงาน แตถาร ทน กเรยกวา

74

มสตเมอใด ใจเหนธรรมะเมอนน

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

“เหนธรรมทเกดขนเฉพาะหนา” รทน คอ เหนมน เหนความโกรธ

เหนความเศรา แตไมเขาไปเปน

มโยมคนหนงมาเยยม และขอใหแนะน�าธรรมะทจะชวย

ในการด�าเนนชวต อาตมากตอบวา “ใหอยกบปจจบน” เขาท�า

สหนาเหมอนกบวา แคนเองเหรอ อยากไดยนไดฟงมากกวานน ก

เลยบอกตอวา อยาประมาท อยาดแคลนวาการอยกบปจจบนเปน

เรองเลกนอย เปนเรองจบจอย คนมกดแคลนวาการอยกบปจจบน

จะชวยอะไรได ทจรงเพราะไมอยกบปจจบนนนแหละ จงเปนทกข

พอไดยนเชนน เขาจงถามวา “ท�าอยางไร ถงจะหยดฟงซาน

เพราะวามนฟงซานเหลอเกน” อาตมากบอกเขาไปวา “เพราะไมอย

กบปจจบนนะส  จงฟงซาน” ค�าถามทเขาพดมา มนฟองอยในตว

วาเขาไมอยกบปจจบน เพราะถาอยกบปจจบนใจ กไมฟงซานหรอก

สวนใหญทฟงซาน เพราะใจมวไปอยกบเรองในอดตบาง อนาคต

บาง กหวงวาพอพดอยางน เขาจะเขาใจวาการอยกบปจจบนเปน

เรองส�าคญ ปญหาของเขา เปนเพราะเขาไมอยกบปจจบน ถาอย

กบปจจบน ไมเพยงแตชวยปลดเปลองอารมณทมาท�าความทกขใจ

แตยงชวยท�าใหเกดปญญาดวยวา ถาอยกบปจจบน ในความหมาย

ทวา เหนธรรมทเกดขนเฉพาะหนาในทนนๆ อยางแจมแจง กจะ

เหนสจธรรมความจรง

75

พระไพศำล วสำโล

ธรรมทเกดขนเฉพาะหนา หมายถงสงทเกดขนกบเรา ถาเรา

เหนมน มนกจะแสดงธรรมใหเราเหน อนจจง ทกขง อนตตา คอ

ท�าใหเหนความจรงเรองรปนาม หลวงพอชาพดวา “ผใดมสตอย

เสมอ ผนนฟงธรรมะของพระพทธเจาตลอดเวลา” เมอตาเหนรปก

เปนธรรมะ เมอหไดยนเสยงกเปนธรรมะ จมกไดกลนกเปนธรรมะ

ลนไดรบรสกเปนธรรมะ ธรรมะจะปรากฏแกเราตลอดเวลา ถาเรา

ด เราเหน เราไดยน ไดกลนอยางมสต ไมลมตว ทกผสสะจะ

น�าธรรมะมาปรากฏแกจตใจของเรา จะเหนความเกดดบ จะเหน

ความไมเทยงของมน ทมนไมเทยงกเพราะมนเปนทกข ไมคงทน

และทมนเปนทกขกเพราะมนไมใชตวไมใชตน ไมมตวตนของ

มนเอง มนจงพรอง มนจงไมสมบรณ มนจงเสอม มนจงแปรผน

อยตลอดเวลา

การมสตไมเพยงชวยใหเราเหนธรรมะทเกดขนภายในใจ

แตยงชวยท�าใหเราเหนธรรมะทปรากฏกบสายตา หรอปรากฏใน

การรบรของเราดวย เวลาบอกวาอยาสงจตออกนอก ไมไดแปลวา

ไมตองไปรบรเรองภายนอก มนเปนไปไมได คนเราตองรบรสง

ภายนอกอยแลว ไมวาจะเปนรป รส กลน เสยง สมผส แตวา

อยาไปหมกมนจดจองกบมนจนลมตว เชน ไดยนเสยงเพลงก

เคลมคลอยกบเสยงเพลงนน หรอวาเหนรปทนาพอใจกปกตรงอย

กบรปนน ถาใจไปเพงไปจมอยกบรป อยกบเสยง เรยกวา “สงจต 

ออกนอก” หรอปรงแตง เมอไดเหนรป ไดยนเสยง

76

มสตเมอใด ใจเหนธรรมะเมอนน

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

แตถาเรามสต การรบรภายนอกจะมประโยชน มนไมใช

ท�าใหลมตว ถาเรารบรอยางมสต กจะเหนธรรมไดเหมอนกน ไมใช

วาจะตองกลบมามองตน มาดกายดใจถงจะเหนธรรม แมแตสง

ภายนอก เมอตาเหนรป หไดยนเสยง ถามสต กเหนธรรม ถอวา

ไดรบรธรรมะเหมอนกน อยในปาแตผเดยว ไมไดอานพระไตรปฎก

ไมไดฟงเทศน กสามารถเหนธรรมะไดเหมอนกน

สมยทหลวงปมนยงไมดง แตกตตศพทของทานเรมเปนท

ร จกกนในหม ผ ใฝธรรม วาทานเปนพระทใสใจกบการปฏบต

ธรรม มกจะออกธดงค ไมคอยอยประจ�าทไหน คราวหนงทานไป

เชยงใหม เขาใจวาไปงานศพของพระผใหญทานหนง งานนนม

พระราชาคณะชนสมเดจ ซงดแลภาคอสานไปรวมงานดวย พระ

ราชาคณะทานนนกไดยนกตตศพทหลวงปมน วาเปนพระทชอบ

ธดงค ซงทานไมเหนดวย ทานเหนวาพระตองอยประจ�าวด ตอง

ศกษาร�าเรยนพระปรยตธรรม พระราชาคณะทานนสนใจพระปรยต

ธรรมมาก ทานเปนพระสมยใหม เมอเหนหลวงปมนกเลยเรยก

มา ท�านองตอวา “ทานชอบธดงคอยแตในปาอยางน แลวจะไดฟง

ธรรมะจากครบาอาจารย จากเพอนสหธรรมกอยางไร”

หลวงปมนตอบวา “พระเดชพระคณไมตองเปนหวงกงวล

กระผมอยตามปาตามเขานน ไดฟงธรรมจากเพอนสหธรรมกตลอด

เวลา คอมเพอนและฟงธรรมจากธรรมชาต เสยงนกเสยงกา เสยง

จงหรด จกจนเรไร เสยงเสอ เสยงชาง มนเปนธรรมชาตไปหมด”

77

พระไพศำล วสำโล

หลวงปมนบอกวา ทานไมไดหางจากธรรมะเลย ไดฟงธรรมะ

ตลอดเวลา “เวลาใบไมรวงหลนจากขว ทบถมกนไปไมมสนสด

กเปนธรรม บางตนมนกเขยวท�าใหครม บางตนมนกตายซาก

แหงเหยว เหลานนมนเปนธรรม เครองเตอนสตสมปชญญะไปหมด

ฉะนนพระเดชพระคณทาน โปรดวางใจได ไมตองเปนหวงกระผม

เพราะไดฟงธรรมอยตลอดเวลาทงกลางวนกลางคน”

ทานตอบไดนาสนใจมาก เมออยในปา สงทงหลายทเกดขน

ไมวาเหนดวยตา ไดยนดวยห ถาพจารณากเปนธรรมะ สอนให

เหนความจรงเรองเกดดบ สอนใหเหนถงความจรงเรองไตรลกษณ

เวลาอยปา แมอยทามกลางธรรมชาต ไมไดใกลชดครบาอาจารย

ทเปนบคคล กไดฟงธรรมะ หรอรบรธรรมะไดเหมอนกน

เรองนเปนตวอยางหนงทบอกวา แมวาครบาอาจารยจะสอน

ใหดกายดใจ แตในขณะเดยวกน เมอตองรบรสงภายนอกกให

มสตปญญากเกดไดเหมอนกน

ขอเพยงแตมสต  อะไรเกดขนกบกายกร  ท�าอะไรใจกรบร 

เวลาคดนกอะไรใจกรทน  อนนเรยกวารกายเคลอนไหว  รใจคดนก 

เวลาเกดผสสะ ตาเหนรป หไดยนเสยง แลวมสต มความรสกตว

นอกจากจะท�าใหใจไมถล�าเขาไปในอารมณทเปนอกศล จมเขาไป

ในความทกขแลว ยงท�าใหเกดปญญาไดดวย ตองฉลาดมองขางใน

คอ ตามดรกาย ใจ รวมทงเวทนาดวย ขณะเดยวกน กฉลาดใน

การมองขางนอก ใหมสตเปนตวรองรบ ไมเชนนนมนจะเปน

78

มสตเมอใด ใจเหนธรรมะเมอนน

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

การสงจตออกนอก ท�าใหหลงในรป รส กลน เสยง สมผส อยาง

ทเรยกวาเมาแสงสเสยง

เดยวนผคนเมาเพราะเหตนกนมาก แมไมไดกนเหลาสบบหร

ไมไดเสพยา แตกเมาแสงสเสยง ปลอยใจหลงเพลนในรป รส กลน

เสยง สมผส ท�าใหทกขไปกบสงนอกตว เราตองมสตในการรบร

สงเหลานน แตใหมๆ ยงท�าไดยาก ตองเรมตนทการมสต รกาย

เคลอนไหว รใจคดนก เปนการฝกใหจตฉลาดในการรทนอารมณ

สามารถเหนธรรมจากกายและใจได เวลาตาเหนรป หไดยนเสยง

กจะเหนเปนธรรมะได มนเกอกลกน แตวาตองรจกท�าเปนขนตอน

เรมตนทการดกายใหชดเจนกอน

ชดเจนในทน หมายความวาคลองแคลว กายท�าอะไร ใจก

รบร หรอรสก ยกมอกรสก เดนกรสก อาบน�า ถฟนกรตว เรยก

วารกายเคลอนไหว ตอไปสตกจะไว จนเหนใจคดนก จะไปเหนใจ

คดนก โดยทถายงรกายไมไวพอ มนท�าไมได มแตจะโดนความคด

และอารมณเลนงาน แทนทจะเหนมน กลบเขาไปเปนมนเสยแลว

แทนทจะดมน กเขาไปอยกบมนเสยแลว อยางนไมถก ถารกาย

ไดไวและตอเนอง ตอไปกจะรใจคดนกไดรวดเรวเชนกน

การมสต ไมเพยงชวยใหเราเหนธรรมะทเกดขนภายในใจแตยงชวยท�าใหเราเหนธรรมะ

ทปรากฏกบสายตาหรอปรากฏในการรบรของเราดวย

ชวงนทางวดปาสคะโตจดใหมการปฏบตธรรม

อยางเขมขน เปดโอกาสใหผทตองการปฏบต

ตอเนอง ไดปฏบตกนอยางจรงจง มศพทเรยก

ในหมผปฏบตธรรมสายหลวงพอเทยนวา “การ

เกบอารมณ”

เกบใจใหอยกบเนอกบตว

เกบอารมณ คอ เกบใจใหอยกบเนอ

กบตว อารมณทวาน ไมใชอารมณรก อารมณ

เกลยด อารมณโกรธ แตหมายถงใจ เกบใจให

อยกบเนอกบตว เพราะปกตคนเรามกปลอยใจ

ออกเตลดเปดเปง เรยกวา สงจตออกนอก

สงไปแตละครง หรอปลอยไปแตละครง มนก

ไปควาเอาความทกขจากอดตบาง ไปปรงแตง

เรองอนาคต จนเกดความวตกกงวลบาง เอา

80

82

เกบใจใหอยกบเนอกบตว

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

มาเลนงานตวเรา ลองพจารณาดในแตละวน ใจทกระเพอมขน

กระเพอมลง มนเปนเพราะอะไร สวนใหญกเพราะวาปลอยใจไหล

ไปอดตบาง ลอยไปอนาคตบาง หรอไมกสงจตออกไปจดจออยกบ

สงนอกตว ไมวาจะเปนรป รส กลน เสยง สมผส หรอผคนตางๆ

จตไมไดกลบมาอยกบเนอกบตว แตถาจตกลบมาอยกบเนอกบตว

กจะมความรสกตวเกดขน

ความรสกตวเปนสงส�าคญมาก เราควรถนอม รกษา หรอ

เกบเอาไว ดงนน เกบอารมณในความหมายนกคอ เกบความรสกตว

เอาไว เกบใจใหอยกบเนอกบตว ไมปลอยใหมนเพนพาน เมอใจ

อยกบเนอกบตว เกดความรสกตวขนมา จตกจะมความโปรงเบา

เบาเพราะวางอดต วางอนาคต แลวกไมจมอยกบอารมณตางๆ

ในปจจบน

การทใจจะกลบมาอยกบเนอกบตวได หรอการเกบใจให

อยกบเนอกบตว หรอเกบความรสกตวใหตอเนองได ตองอาศยสต

สตจะชวยใหเรารทนเวลาเผลอ เวลาใจลอยไปอดต ไหลไปอนาคต

สตจะชวยดงใจใหกลบมาอยกบเนอกบตว ถาไมมสต มนกคด

เตลดเปดเปงไปเรอย ยงคดกยงท�าใหสตออนแรงลง หรอบางท

เรยกวาสตแตก คนทสตแตก ไมใชวาอยดๆ จะแตก แตเปนเพราะ

วาจตใจหมกมนอยกบเรองทท�าใหโกรธ เกลยด เคองแคน คดวน

ไปเวยนมาจนเกดอาการคลมคลง สตแตก คมอารมณไมอย พดจา

ดาวาออกไป ใชถอยค�ารนแรง หยาบคาย ท�าลายขาวของ ตอยต

83

พระไพศำล วสำโล

ท�ารายผอน อยางนเรยกวาคลมคลง สตแตก เพราะวาใจจมอย

ในอารมณ จมอยในความคด ไมรเนอรตว เรยกวาลมตว

ในแตละวน เราลมอะไรตอมอะไรหลายอยาง ลมขาวของ

ลมกระเปา ลมกญแจ อนนเปนเรองธรรมดา แตทงหมดนไมแย

เทากบลมตว การลมตวคอไมมสตนนแหละ แตถาสตเราไว ใจก

จะไมลอยไปอดต ไมไหลไปอนาคตครงละนานๆ สตจะชวยใหจต

กลบมาอยกบเนอกบตว เกดความรสกตวขนมา

ในการมาปฏบตทน เรามวธการทชวยใหสตเตบโตรวดเรว

คอการใชอรยาบถ ยกมอสรางจงหวะ เดนจงกรม โดยอาศยหลก

สตปฏฐาน ๔

๑. กายานปสสนา คอรกาย

๒. เวทนานปสสนา คอรเวทนา

๓. จตตานปสสนา คอรจต

๔. ธมมานปสสนา คอรธรรม ธรรมในทนไมใชธรรมารมณ

อยางเดยว แตหมายถงองคธรรมตางๆ เชน พจารณาจนเขาใจ

เรองนวรณ ๕ ขนธ ๕ อายตนะ ๑๒ อรยสจ ๔ โพชฌงค ๗

เวลาเหนสงตางๆ เกดขน กสามารถมองออกมาเปนหมวดเปนหม

อยางเขาใจ ธมมานปสสนาเปนเรองทตองอาศยการปฏบตมาก

แตผปฏบตใหม ใหเรมตนทการรกายกบการรจตกอน

84

เกบใจใหอยกบเนอกบตว

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

เรมตนดวยการรกาย คอ รอาการของกาย เมอยน เดน นง

นอน กรวายน เดน นง นอน รวมทงการท�าความรสกตว เวลา

ท�ากจตางๆ เชน เวลากาวเดน เหลยวมอง คเขา เหยยดออก

ไมวาจะเปน แขน ขา เวลาพาดสงฆาฏ ครองจวร สะพายบาตร

ส�าหรบญาตโยม กรกายเวลาสวมเสอกางเกง นงผา ท�าความรสกตว

แมกระทงเวลากน ดม เคยว หรออจจาระ ปสสาวะ ท�าความรสกตว

เวลาเดน ยน นง หลบ ตน พด และนง ถาเรามความรสกตว

กถอวาก�าลงปฏบต ไมใชว าไมพด ปดปากเงยบ ถงจะเปน

การปฏบต ถาเงยบแตวาใจลอย ปลอยใจสะเปะสะปะ กเรยกวา

ไมปฏบต แตแมจะพด ถาพดดวยความรสกตว รวาอะไรควรพด

อะไรไมควรพด ไมไดพดดวยความเมามน อยางทเรยกวาน�าลาย

แตกฟอง กถอวาเปนการปฏบตเชนกน

การปฏบตในรปแบบกอาศยการเดนจงกรม การสรางจงหวะ

เปนวธการหลก เมอยกมอกใหร สกตว รวามอก�าลงเคลอนไหว

แมจะหลบตากรวามอก�าลงเคลอน แตวาการสรางจงหวะ ทานให 

เปดตา  เพอไมใหตดอยกบความสงบ  เพราะวาพอปดตาแลวใจ 

จะสงบไดงาย  เพราะไมรบรอะไร พอจตสงบแลว มกจะไมรสกตว 

เพราะเพลน ดมด�ากบความสงบ อนนกเรยกวาขาดสตไดเหมอนกน

เวลาสงบกร วาสงบ ไมสงบกร วาไมสงบ ไมใชสงบแลวกลมตว

ดมด�าอยกบความสงบ เราเคยไหม เวลาใจสงบ พอมเสยงโทรศพท

ดง มเสยงฟาผา หรอมขาวของตกลงมาจากโตะกสะดงตกใจเลย

อยางนเรยกวาสงบแบบไมรตว สงบแบบไมมสต หรอเรยกอกอยาง

85

พระไพศำล วสำโล

วา มสมาธแตไมมสต เพราะถามสตมนไมตกใจ จะมเสยงโทรศพท

ดง เสยงผคนโหวกเหวกโวยวาย เสยงฟารองฟาผากไมสะดง

เวลายกมอ ใหรวามอก�าลงยก แตไมใชเอาใจไปเพงอยทมอ

ไมใชอยากจะรชดๆ กเลยเอาใจไปเพงทมอ ถาท�าอยางน ความ

ร สกตวทวพรอมกเกดขนไมได เพราะไปจดจออย ทร างกาย

เฉพาะจด พระพทธเจาไมไดบอกใหเพงทสวนใดสวนหนงของ

รางกาย แตใหร ตวทวพรอม คอรทงตว ถงแมจะรสกชดวามอ

ก�าลงเคลอน เทาก�าลงเดน แตถายงมความรบรทงตวอย กเรยกวา

รตวทวพรอม

แตบางคนกลวฟงซาน ไมอยากใหจตฟง กเลยพยายาม

บงคบจต ใหเพงทมอหรอเทา เมอจตถกบงคบใหอยกบท ความ

ฟงซานนอยลงกจรง แตวาคนทท�าอยางน ท�าไปนานๆ จะรสก

เหนอย เพราะวาจตพยายามตอสขดขน เหมอนเราพยายามบงคบ

ใหลงอยนงๆ หรอบงคบใหหมาทก�าลงคะนองอยกบท มนกจะส

ขดขน ท�าใหเราเหนอย คนทพยายามบงคบจตใหอยกบกาย ดวย

การจดจออยกบมอทก�าลงยก หรอเทาทก�าลงเดน ท�าไปนานๆ

กจะเครยด แลวจะมอาการอนๆ ตามมา เชน แนนหนาอก ปวดหว

เพราะวาใจถกบงคบ ถกหามไมใหคด

เวลาเราพยายามหามความคด เรามกจะกลนลมหายใจ

โดยไมรตว สวนใหญไมทนสงเกต ถาท�าบอยๆ ท�าทงวน กจะรสก

หนามด วงเวยน เคยสงเกตไหม เวลาเราสนเขม เราจะกลน

86

เกบใจใหอยกบเนอกบตว

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

ลมหายใจ มนเปนไปโดยอตโนมต เวลาเราพยายามเพงหรอหาม

ความคดกเชนกน พอท�าเชนนน เรากจะกลนลมหายใจทนท

ถากลนบอยๆ หรอกลนทงวน กจะมอาการหนามด วงเวยน ปวดหว

แนนหนาอก ใครทมอาการอยางน ใหร วาท�าผด วางจตวางใจ

ผดแลว

หลวงพอเทยนสอนคนทมาปฏบตใหมๆ วา “ท�าเลนๆ แต 

ท�าจรงๆ” ท�าเลนๆ หมายความวา ท�าดวยความรสกสบาย ผอน

คลาย อยาตงใจมาก อยาพยายามเอาชนะความคดฟงซาน คน

ทมาปฏบตใหม มความตงใจมาก อยากใหจตสงบ แตจตมนก

ชอบฟงตามความเคยชนของมน มนแลนไปโนนไปน หาเรองคด

โดยเฉพาะจตทยงไมไดรบการฝกฝน มนจะหาเรองคดตลอดเวลา

เพราะวาความคดเปนอาหารของมน หรอพดอกอยางหนงคอ

จตมนเสพตดความคด รางกายอาจจะตดบหร ตดเหลา ตดน�าอดลม

ตดผงชรส แตจตคนสวนใหญตดความคด ตองหาเรองคด คน

ทเรมปฏบตใหมๆ พอจตชอบหาเรองคดกไมชอบ ร�าคาญ จง

พยายามบงคบจต หามความคด เพอใหจตสงบ ดงนน ค�าวา

“ท�าเลนๆ” คอถงแมจตจะฟง จะคดไมด คดราย คดชว กชางมน

อยาไปเอาจรงเอาจงกบมน

การปลอยใจลอยคดโนนคดนกไมถก การหามความคด

หรอไปเพงจตเพอใหมนหยดคดกไมใช ทงสองอยางนเปนทาง

สดโตง ๒ ทาง การเจรญสต การสรางความรสกตว  เปนการเรยนร 

87

พระไพศำล วสำโล

ทจะอย บนทางสายกลาง ไมเหวยงไปยงความสดโตง ๒ ทาง

ทางสดโตงนน ไมใชแคกามสขลลกานโยค และ อตตกลมถานโยค

เทานน อนนนมนเปนสดโตงอยางหยาบ สดโตงอยางละเอยดกคอ

การปลอยใจลอย เผลอ หรอไมกเพง พยายามบงคบจต คดจะ

เอาชนะมนใหได หารไมวาความคดทอยากเอาชนะ กคอตวกเลส 

ตวหนง กเลสมนครองจตครองใจ เรายงไมรเลย

ตองรทนจตทคดจะเอา คดจะชนะใหได เพราะวาการเจรญ

สต ถงแมวาเราเรมตนดวยการรกาย แตขนตอมาคอใหรใจ รใจ

คอ ร ทนความคดนก ร ทนอารมณทเกดขน เวลามนคดจะเอา

ความสงบใหได กใหรวา นเปนกเลสอยางหนง มนท�าใหเราเกรง

ท�าใหเราปฏบตอยางหนาด�าคร�าเครยด

การปฏบตตองท�าดวยใจทผอนคลาย คนทเกบอารมณ

ท�าไปๆ สกพก จตจะมความคดทอยากเอาชนะความฟงซานใหได

ดงนนกจะเผลอปฏบตอยางหนาด�าคร�าเครยด ปฏบตเขมขนน

ไมไดแปลวาจะตองท�าอยางเครงเครยด แตตองท�าดวยใจทผอน

คลาย หลายคนตอนทไมปฏบต กปลอยใจลอย ลงโลด นเปน

สดโตงอยางหนง แตพอมาปฏบต กตองระวง วามนจะสดโตงไป

อกทาง คอ ท�าดวยความเครงเครยด อนนนไมใช ตองท�าดวย

ความรสกผอนคลาย

เวลามนเครงเครยด ตองขยนรวา ใจเราก�าลงผดปกตแลว

เวลามนลงโลดดใจกร เวลามนหงดหงด หนาด�าคร�าเครยดกร

88

เกบใจใหอยกบเนอกบตว

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

ไมใชสรางจงหวะทงวน เดนจงกรมทงวน แตวาไมร วาใจก�าลง

เครยด ใจก�าลงหงดหงด อยางนเรยกวาไมไดปฏบต เรยกวา

ยกมอฟรๆ เดนฟรๆ

อยาไปตดทรปแบบ หลายคนปฏบตไปๆ กตดทรปแบบ

ยกมอสรางจงหวะ แตวาไมไดเขาใจจดมงหมายวา การยกมอ

สรางจงหวะ การเดนจงกรม เปนวธการ เปนอบาย ฝกใหเรารทน

รกายเมอเคลอนไหว และรใจเมอคดนก ถงแมไมยกมอสรางจงหวะ

ไมเดนจงกรม แตท�าอะไรกรกาย อยางนกเปนการปฏบต ตนเชา

ขนมา ลางหนา แปรงฟน เกบทนอน กท�าดวยความรตว การปฏบต

มหลกงายๆ วา “ตวอยไหน  ใจอยนน” ตวท�าอะไร ใจกรบร เมอ

กายก�าลงเกบทนอน หรอเอามอลบหนาลางหนา กร เมอน�าสมผส

ใบหนา เกดความรสกเยนสบาย เกดสขเวทนากร รแตไมยด เชน

อาบน�า สดชนกร วาสดชน แตไมไดดมด�ากบความสดชน และ

ไมปลอยใจลอย จนไมไดสมผสถงความสดชนขณะอาบน�า อนนน

กไมใช ท�าอะไรใจกรบร เปนการรเมอกายเคลอนไหว

การทใจจะกลบมาอยกบเนอกบตวไดหรอการเกบใจใหอยกบเนอกบตวหรอเกบความรสกตวใหตอเนองได

ตองอาศยสต

89

พระไพศำล วสำโล

สวนใจเวลาเผลอคดนกไปกร ทน รวมทงร ทนอารมณท

เกดขนจากการคดนกดวย อารมณกบความคด มนสบเนองสมพนธ

กน เชน พอคดถงผหรอสตวรายกเกดความกลว คดถงคนทเรา

ไมชอบกเกดความขนเคอง การคดถงคนทไมชอบเปนเรองความคด

แตพอเกดความขนเคองขนมา นนคออารมณ เมอขนเคองใครกจะ

คดถงคนนนซ�าซาก หรอพอนกถงผแลวกลว กยงคดถงผเขาไปใหญ

แบบนเราตองมสตรทน เพราะถาไมรทน กจะลมตว จตกจะจมอย

ในอารมณ จมอยในปลกแหงความคด คดซ�าซาก แลวเกดอะไรขน

เกดความทกข เปนความทกขทเกดจากการสงจตออกนอก

การสงจตออกนอก  ไมไดหมายความเพยงแควา  ใจเผลอ 

ไปจดจออยกบรป  รส กลน  เสยง  สมผส  แตยงรวมไปถงการท 

จตจมเขาไปในอารมณดวย ถาภาวะอยางนนเกดขน กเรยกวา

หลงเขาไปแลว หลวงพอค�าเขยนย�าวา “ด  อยาเขาไปอย”  “เหน 

อยาเขาไปเปน” เวลาเขาไปในอารมณ มนกจะกลายเปนผโกรธ

บาง ผเกลยดบาง ผเศราบาง อนนเพราะไมเหน อนนเราเขาไป

อยแลว ไมไดเปนผด

การเจรญสตนน รวมไปถงการรทนความคด แลวออกมา

จากความคด รทนอารมณ แลวออกมาจากอารมณ เมอใดทเหน 

สงทถกเหน กเปนธรรมะ ไมวาสงนนจะเปนความคด ความโกรธ

ความเศรา มนกลายเปนธรรมะทนทเมอเราเหนมน เพราะวามน

จะแสดงสจธรรมใหเราเหน แสดงไตรลกษณ คอ อนจจง ทกขง

90

เกบใจใหอยกบเนอกบตว

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

อนตตา หลวงพอชาบอกวา “ผใดมสตอยเสมอ ผนนฟงธรรมะ 

ของพระพทธเจาตลอดเวลา” เพราะวาเมอตาเหนรปกเปนธรรมะ

เมอหไดยนเสยงกเปนธรรมะ จมกไดกลนกเปนธรรมะ ลนไดรบ

รสกเปนธรรมะ กายสมผสกบสงใดกเปนธรรมะ ถามสตกจะเหน

จะไดยน ไดฟงธรรมะอยตลอดเวลา เพราะวาเมอมสต เหนอะไร

สงนนจะกลายเปนธรรมะ ความเกดความดบของมนจะปรากฏแก

จตใจ มสตเหนเมอไร กไมใชแคเหนอารมณนนเทานน แตยงเหน

ความเกดความดบของมนดวย

อนนเปนเรองทนกปฏบตตองเขาใจ ไมอยางนนกจะไปตด

อยทรปแบบ เวลาจะปฏบตธรรมเขมขน กคดแตวาจะยกมอสราง

จงหวะ เดนจงกรมทงวน ซงกดถาท�าได แตพอถงเวลาพก เวลา

ท�ากจอน กอยาคดไปวามนเปนอปสรรคขดขวางการปฏบต เชน

อาจจะตองไปหวน�า หรอวาท�าความสะอาดพน ซกจวร ตอนนน

ไมไดยกมอสรางจงหวะ ไมไดเดนจงกรมแลว แตวาการท�าสง

เหลานนกเปนการปฏบตได

เวลาจวรขาด กวางงานอน หยดเดนจงกรม หยดการสราง

จงหวะ มาเยบจวร กเปนการปฏบต อนนตองเขาใจวาการปฏบต

นนท�าไดทกเวลา ท�าไดกบทกอยาง เมอตาเหนรป หไดยนเสยง

กเปนการปฏบตแลวถามสต “ด ไมเขาไปอย” “เหน ไมเขาไปเปน”

เวลาท�าอะไรกท�าดวยความร สกตว ร ทนความคดและอารมณ

ขณะทท�าสงนน แลวกวางมนได กลบมาอยกบปจจบน อยกบงาน

91

พระไพศำล วสำโล

ทท�า อนนกเปนการปฏบต เปนการท�าความรสกตว

เกบอารมณ กตองมบางชวงทตองท�ากจตางๆ ทไมใชการ

เดนจงกรม การสรางจงหวะ หรอการปฏบตในรปแบบ กอยาไป

คดวามนเปนการขดขวางรบกวนการปฏบต มนเปนการปฏบต

ในตวอยแลว สมยทหลวงพอชายงเปนพระหนม ทานไปอยปฏบต

กบหลวงปกนร ซงเปนลกศษยหลวงปมน ทานท�าความเพยรเตมท

เลย นงท�าสมาธ เดนจงกรม จนทางจงกรมเปนรอง ทานไมหยด

เลย จวรขาดทานยงไมอยากจะซอม เพราะเหนวารบกวนการปฏบต

แตสดทายทานกตองหยดปฏบตเพอมาปะชนจวร ตอนทปะชนจวร

ทานกรบท�า

หลวงปกนรสงเกตเหนกถามวา “ทานชา จะรบรอนไปท�าไม

เลา”

หลวงพอชาตอนนนยงหนมอย ทานบอกวา “ผมอยากให

เสรจไวๆ ครบ”

หลวงปถามวา “เสรจแลวจะไปท�าอะไรละ”

หลวงพอชาตอบวา “จะไปท�าอนนนครบ”

ในใจทานคดจะท�าสงตางๆ ใหเสรจไวๆ จะไดไปภาวนาตอ

หลวงปกนรจงบอกวา “ทานชา ทานรไหม นงเยบผาผนน

กภาวนาได  ทานดจตตวเองสวาเปนอยางไร แลวแกไขมน  ทานจะ

รบรอนไปท�าไมเลา ท�าอยางนเสยหายหมด ความอยากมนเกดขน

ทวมหว ทานยงไมรเรองของตนอกหรอ”

92

เกบใจใหอยกบเนอกบตว

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

ค�าพดของหลวงปกนรเตอนใจนกปฏบตธรรมไดดมาก ท�า

อะไรกเปนการภาวนาได หากดจตดใจของตนระหวางทท�าสงนน

อยาท�าดวยความอยากใหเสรจไวๆ แมตองการเสรจไวๆ เพอไป

ภาวนาตอกตาม ถามความอยากเกดขนกใหรทนมน อยางททาน

บอกหลวงพอชาวา “ความอยากมนเกดขนทวมหวแลว  ทานยง

ไมรเรองของตนอกหรอ”

การเยบจวรหรอการท�ากจอะไรกตามกเปนการภาวนาได

ผทเกบอารมณ ผทปฏบตธรรมเขมขนตองเขาใจอนนดวย จะได

ไมคดวาตองท�าแตภาวนาในรปแบบเทานน แลวกตองรจกท�าจต

ท�าใจใหผอนคลาย เพราะเวลาท�าไปๆ จตมนจะเพงเขาในไปเรอยๆ

ความคดทจะเอาชนะ มนจะสะสมมากขนเรอยๆ มนจะพยายาม

ไมใหจตคดฟงซานเลย คอยจบจองดความคด ความคดมาเมอไร

กจะตะปบ เบรก หรอกระทบมนทนท ถามาถงจดนเมอไรกจะ

ท�าดวยความเครยด หนาด�าคร�าเครยด แลวกจะมอาการปวดหว

แนนหนาอก มอาการแบบนเมอไร ใหรวาเปนเพราะวางใจผด

เมอใจอยกบเนอกบตวเกดความรสกตวขนมาจตกจะมความโปรงเบา

เบาเพราะวางอดต วางอนาคตแลวกไมจมอยกบอารมณตางๆ ในปจจบน

93

พระไพศำล วสำโล

ทหลวงพอเทยนบอกวา “ท�าเลนๆ  แตท�าจรงๆ” ค�าวา

“ท�าจรงๆ” หมายความวาตนตงแตเชา ร สกตวเมอไรกท�าเลย

จนกระทงถงเวลาเขานอน กนอนอยางมสต มความรสกตว ถา

วนไหนจตมนตน นอนไมคอยหลบ ไมหลบกไมหลบ ยงอยากให

มนหลบมนยงไมหลบ จตนยงอยากใหหลบ มนยงไมหลบ ยงอยาก

ใหสงบ มนยงไมสงบ พอลมความอยากหลบ มนกหลบเอง พอลม

ความอยากใหจตสงบ มนกสงบของมนเอง เพราะฉะนน ตอง

รทนใหได

จตนแปลก ยงอยากไดอะไร มนยงไมได อยากไดความสงบ

กยงไมได อยากไดความรสกตวกยงไมได เพราะวาตอนทจตถก

ครอบง�าดวยความอยาก มนไมอยกบปจจบนแลว จตมนจะม

อาการเกรง เพง ไมผอนคลาย อนนเปนสงทนกปฏบตตองหมน

สงเกต ตอไปกจะรจกแกอารมณของตวเองได ไมวาเจออะไรมา

กระทบ กรกษาใจใหเปนปกตได

เมอ  ๓-๔  วนทผานมา  พระทวดบางตา  แมช 

กบฆราวาส หลายคนกไมไดอย ทวด เพราะทง

พระ แมช และโยม ไปรวมงานทกรงเทพฯ ทหอ

จดหมายเหตพทธทาส อนทปญโญ จดงานอาจารย-

บชาแดหลวงพอค�าเขยน ซงจะวาไปไมใชแค

ไปรวมงานอยางเดยว แตไปชวยสอน ชวยชกชวน

ญาตโยมทมาปฏบตในทนน ซงมการปฏบตธรรม

๓ วน สนทนาธรรม ๑ วน ถอเปนงานสวนหนง

ของวด เปนการแสดงอาจารยบชาแดหลวงพอ

ค�าเขยน ซงเปนครบาอาจารยของพวกเรา แมวาทาน

จะมรณภาพแลว แตค�าสอนและคณงามความด

ของทาน ยงด�ารงอยในหวใจของพวกเรา เมอถง

โอกาสส�าคญ ไดแก วนคลายวนเกด วนคลายวน

มรณภาพของทาน เรากไปชวยกนจดงาน นอกจาก

ระลกถงทานแลว ยงใชโอกาสนท�าความเพยร

ปฏบตธรรมรวมกน เหมอนกบททานเคยสอน เคย

ชกชวนใหพวกเราท�า สมยททานยงมชวตอย

ประโยชนทแทจรงของพทธศำสนำ

94

96

ประโยชนทแทจรงของพทธศำสนำ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

พวกเราสวนใหญใชชวตในปา แตเมอมกจ เรากลงไปท�า

กจนน บางทกอยในเมอง บางทกจดในเมองหลวง เรากไปชวยกน

เพอชกชวนใหคนหนมาใสใจกบการท�าความเพยร และชวยชแนะ

เขาดวย เมอเสรจกจ กกลบมาใชชวตอยในปาเหมอนเดม พอมกจ

ถาเปนกจทจะตองเกยวของกบคนในเมอง เรากเดนทางเขาเมองใหม

เสรจกจเรากกลบมาอยปา ใชชวตแบบงายๆ เหมอนกบมสองโลก

โลกหนงเปนโลกทสงบสงด ทเราใชฝกจตเพอประโยชนตน อกโลก

เปนโลกทมความเจรญ แตกวนวาย เรงรบ บางทกชลมน อนนน

เรากไปเกยวของเหมอนกน เพอไปท�ากจ เพอประโยชนของผอน

สมยทหลวงพอค�าเขยนมชวตอย ทานกเดนทางไปๆ มาๆ

ระหวางสองโลกนแหละ คอทวดปาสคะโต ซงทานมาบกเบกสบตอ

จากหลวงพอบญธรรม บางครงทานกอยวดปาสคะโตคนเดยว สมยนน

ยงมสภาพเปนปามากกวาจะเปนวด แตเมอหลวงพอเทยนจดอบรม

ทไหน ซงสวนใหญเปนการจดอบรมในเมอง เชน ขอนแกน กรงเทพฯ

หาดใหญ หลวงพอค�าเขยนกเดนทางไปชวยงานดวย เสรจแลว

กกลบมาอยปา

ตางจากลกศษยสวนใหญของหลวงพอเทยน ซงพกอยใน

วดใกลๆ เมอง เชน วดโมกข วดสนามใน วดปาพทธยาน สวน

ธรรมสากล สมยกอนมทแหลมสงห เมองจนทดวย สวนใหญเปน

วดทอยใกลๆ เมอง หรออยในเมอง หลวงพอเทยนอยากใหพระ

สอนญาตโยมไดสะดวก จงอยากใหไปอยใกลๆ ชาวบาน และท�า

97

พระไพศำล วสำโล

เปนวดแบบงายๆ อยางวดสนามใน สภาพคลายวดปาในเมอง เมอ

อยใกลเมองคนกไปวดไดสะดวก ปฏบตธรรมกไมเสยเวลาเดนทาง

ไมเหมอนวดปาสคะโตอยไกล อยในปา หลวงพอเทยนเคยขอให

หลวงพอค�าเขยนไปอยในเมอง วดโมกขกได วดสนามในกได อยแบบ

ตอเนองเลย แตหลวงพอค�าเขยนเลอกทจะกลบมาอยปาเมอเสรจงาน

การมาอยปา กเพอรกษาปา ท�าใหเปนททสปปายะ เหมาะ

กบการภาวนา ส�าหรบคนเมองทรสกวาวนกบชวตในเมอง เมอได

มาทน พบความสงบสงด กเออใหท�าความเพยรไดงาย อกอยาง

หลวงพอค�าเขยนอยากใหมสถานทส�าหรบชาวบาน ชาวชนบทท

ขาดโอกาส หลวงพอเหนวาคนในเมองโชคด มหลวงพอเทยนและ

ครบาอาจารยมากมายหลายทานอยใกล ทานร สกวาเปนภาพ

นาประทบใจมาก ทคนเมอง คนกรงเทพฯ พากนเขาวด มใชเพอ

ไปท�าบญ ถวายสงฆทาน แตวาไปปฏบตธรรม

ทานอยากเหนภาพแบบนเกดขนในชนบทบาง มชาวบานมา

เขาวดปฏบตธรรม ใชประโยชนจากพทธศาสนาเพอการฝกจตใจ

ไมใชแคมาท�าบญหรออธษฐานขอใหไดนนไดน ซงเปนแคการปลอบ

ประโลมใจ หรอวาสรางความหวง ความทกขจรงๆ อยในจตใจ

แตไมรจกวธแก ไมรจกหาทางออก หลวงพอค�าเขยนกเลยมาอย

ทวดปาสคะโตเปนหลก แตความรบผดชอบในฐานะทเปนลกศษย

หลวงพอเทยนกม หลวงพอเทยนจดงานอบรมทไหน ทานกพรอม

จะไป ไมวาไกลแคไหน เพราะวาหลวงพอค�าเขยนเคารพหลวงพอ

เทยนมาก และทานมความกตญญรคณ

98

ประโยชนทแทจรงของพทธศำสนำ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

พวกเราทนกเหมอนกน เรามาอยปา กชวยรกษาปาดวย แต

งานหลกของเรา คอการฝกจตพฒนาตน อนนเปนการท�าประโยชน

ตน แตวาการท�าประโยชนทาน เปนสงทขาดไมได บางครงเราก

สอนญาตโยมทน บางคราวเรากไปสอนญาตโยมทอน ในเมอง

บางครงไมใชแคเมองไทยอยางเดยว ไปถงตางประเทศ หลวงพอ

กเคยท�ามาแลว แตกไมบอย ทานท�าเปนครงคราว ไปสอนคนไทย

สอนคนตางชาต ทอเมรกา ไตหวน สงคโปร ตอนหลงไปเมองจน

ทวางานหลกกคองานทเมองไทย การสอนญาตโยมเปนหนาท

ส�าคญอยางหนง และเมอไปไหน กใหเปนการสอนจรงๆ การสอน

ใหญาตโยมรจกหนทางแหงการดบทกขในใจ เปนสงทท�าใหพทธ

ศาสนาเปนศาสนาอยางแทจรง

ศาสนา แปลวา ค�าสอน แตส�าหรบคนทวไป ศาสนาใน

ความเขาใจหรอความรสกของเขา คอสงปลอบประโลมใจ เปนสงท

ชวยกลอมใจ เชน เวลามความทกขกมาวด มาถวายสงฆทานแลวก

รสกสบายใจ อาจจะมความทกขเรองครอบครว เรองเจบไขไดปวย

มความกลดกลมเรองการเรยนการสอบ แตพอมาวดกแคมาท�าบญ

บางคนมาสะเดาะเคราะห บางทกขอใหพระรดน�ามนต ผกสาย-

สญจนให กรสกสบายใจ เพราะมความหวงวา ประเดยวความทกข

เหลานนจะผานพนไป ความตดขดกจะหายไป สอบได หายปวย

กจการจะเจรญรงเรอง อนนเปนการปลอบประโลมใจ เปนการให

ความหวง ซงกมประโยชน

99

พระไพศำล วสำโล

ศาสนาแตดงเดมกท�าหนาทเชนน สมยคนยงอยปา อยถ�า

มสงสาราสตวทดราย เชน เสอ ชาง และภยธรรมชาต ไฟปา

น�าทวม เขากไมรวาจะพงพาอะไร สมยนนความรมนอย มแตหอก

ขวาน แมแตธนกยงไมม กส พวกสตวปาไมได ตองหวงพงพา

อ�านาจของสงศกดสทธ จงมการบชา มการบวงสรวง มการสราง

พระเจาหรอเทพเจาขนมา เพอใหเปนความหวงหรอสงปลอบ

ประโลมใจ เพอเปนสงยดเหนยว ท�าใหความกลวนอยลง ม

ความมนใจมากขน

ศาสนาแตกอนสวนใหญเกดขนแบบน เปนเครองปลอบ

ประโลมใจใหความหวง แตวาพทธศาสนาไมใชอยางนน พทธ

ศาสนาเกดมาทหลง และท�าสงทดกวา คอ ชแนะ บอกแนวทางใน

การออกจากทกข ทกขในทนคอทกขใจ ไมวาจะมความเจบปวย

หรอมปญหาอะไรกตาม เชน มปญหาการท�ามาหากน มปญหา

ความสมพนธ สงเหลานไมใชตวการสรางทกขอยางแทจรง ตวการ

ทกอทกขมนอยในใจ มนเปนเพราะความหลง เพราะความยดมน

ถอมน เพราะความไมร

ไมรม ๒ อยาง คอ  ไมรตว กบ  ไมรความจรง ดงนน การ

แกทกขกตองแกทใจ ซงอาจจะเรมตนจากการปฏบตตวใหถกตอง

คอการไมเบยดเบยน ไมกอความเดอดรอนแกผ อน คอ มศล

ศลชวยปองกนทกขไดในระดบหนง แตวาทกขกยงม คนทมศล

พรอม ไมวาศล ๕ หรอศล ๒๒๗ ขอ กยงมความทกข มเหต

100

ประโยชนทแทจรงของพทธศำสนำ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

รายเกดขน เชน ถกตอวาดาทอ สญเสยคนรก งานลมเหลว

พลดพรากจากของรกคนรก ถาวางจตวางใจไมถก กเปนทกข เปน

ทกขทใจ

ดวยเหตน การออกจากทกขจงเปนสงจ�าเปน ไมใชแคหวง

วา ความเจบปวยจะหายไป ไมใชหวงวาธรกจจะเจรญรงเรอง การ

เรยนจะประสบความส�าเรจ จบปรญญาโทปรญญาเอกได เรา

ไมตองรอความหวงแบบนน เราสามารถแกทกขเดยวนไดเลย คอ

แกทกขทใจ ดวยการมสต มความรสกตว มปญญา สตและปญญา

เปนเครองพาออกจากทกขได นแหละคอหนาทของพทธศาสนา

พวกเราควรจะเขาใจพทธศาสนาในแงน และใชประโยชนจาก

พทธศาสนาในการฝกจตฝกใจ รวมทงปรบเปลยนชวตเรา เพอจะ

ไดออกจากทกขอยางแทจรง ดวยการรทกข เขาใจทกข

พระพทธเจาสอนวา ทกขเปนสงทตองก�าหนดร สวนสงท

ตองละ คอเหตแหงทกข เมอเจอทกขแลว เราไมหน เราไมกลว

แตเรารจกพจารณา ใครครวญ จนเหนเหตแหงทกข อนนตอง

ใชปญญา แตสตกส�าคญ เวลามอารมณใดทท�าใหทกขใจ เชน

โกรธ เกลยด เศรา วตกกงวล กใหรทน ใหรวาสงนมนเกดขน

ในใจ หลวงพอค�าเขยนใชค�าวา “เหน” เหนมน อยาเขาไปเปนมน

เพราะไมเหนจงเขาไปเปน แทนทจะมแตความโกรธ กกลายเปน

ผโกรธ แทนทจะมแตความเศรา กกลายเปนผเศรา แทนทจะมแต

ความวตกกงวล กกลายเปนผวตกกงวล อยางนเรยกวาเขาไปเปน

101

พระไพศำล วสำโล

แลว ท�าใหอารมณเหลานครอบง�าจตใจ จนเปนทกข ถงกบกน

ไมได นอนไมหลบ แตพอเหนมนเทานน มนกละลายหายไป

อนนเปนการแกทกขในระดบหนง ทกขจะเขามาบบคน เผาลน

จตใจไมได เพราะเรารทนมน

แตเผลอเมอไรมนกมาอก เพราะวามนยงมตวหลงพนฐาน

อย คอ “อวชชา” ซงท�าใหเกดความยดมนถอมน พอเจออะไรท

ไมเปนไปอยางทยดมนถอมน เรากทกข หรอถงแมวามนเปนไป

อยางทยดมนเอาไว แตวามนไมถงอกถงใจ ไมสมอยาก กทกข

เหมอนกน เชนอยากได และไดมาแลว แตวาไดนอยไปกเปนทกข

อยากรวยแตรวยนอยกวาคนอนกเปนทกข อยากดงอยากมชอเสยง

แตถาดงนอยกวาคนอนกเปนทกข หรอวาปรารถนาสงใดแลวไมได

กเปนทกข ทงๆ ทมอะไรตออะไรมากมายแลวกตาม

อนนแหละคอตวการทท�าใหเกดความทกข เมอทกขแลว

จะไปแกทกขดวยการบนบานศาลกลาว ไปสะเดาะเคราะห มนไมใช

วถทางของพทธศาสนาอยางแทจรง พทธศาสนาสวนหนง มเครอง

ปลอบประโลมใจใหความหวง เชนท�าบญแลว จะม อาย วรรณะ

สขะ พละ แตพทธศาสนายงมอกดานหนงคอชทางออกจากทกข

ไมใชรอหรอหวงวามนจะหายไปในวนหนา แตแกทกขเดยวนเลย

แกทกขทใจ อยางเชน ปวยอย แตใจไมทกข หรอวางานยง

มปญหา แตใจไมทกข ยงมคนตอวาดาทออย แตวาใจเปนปกต

102

ประโยชนทแทจรงของพทธศำสนำ

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

อนนตางหากคอหนาทของศาสนา เปนหนาทของพระ หนาท

ของพระไมใชใหแคความหวง หรอปลอบประโลมใจผคน เหนวา

โยมมความเครยด มความวตกกงวล เดยวหลวงพอจะรดน�ามนตให

ผกขอมอให สะเดาะเคราะหให เพอใหความหวงวา เดยวกจะด

เดยวทกขกจะหายไป ท�าอยางนนกมประโยชนอย แตมนยงไมใช

หนาทของพระอยางแทจรง หนาทของพระ ไมใชใหแคความหวง หรอ

กลอมใจ แตชทางออกจากทกข แคชแนะเทานน สวนคนทจะตอง

ลงมอท�า คอเจาตว ชเทาไร แตถาเขาไมปฏบต มนกไมเกดผล

เคยมคนถามพระพทธเจาวา พระพทธเจาสอนคนมามากมาย

ท�าไมบางคนยงไมหมดทกขเสยท เหมอนจะกลาวโทษวา เปนความ

ผดพลาดของพระพทธเจา ทคนไมพนทกข พระพทธเจาตรสวา

พระองคเปนแคผชทาง ทางเดนสจดหมายนนมอยแลว พระองคก

ชทางใหแลว แตถาคนไมไป หรอไปแลวหลงกลางทาง จะโทษผ

ชทางไมได เพราะพระพทธองคเปนเพยงแคผชทาง พระเรากเชนกน

ท�าไดอยางมากกเปนแคผชทาง แตจะชทางไดกตองเคยผานทาง

มากอน คนกบทางเสนนน หรอถาไปถงจดหมายปลายทางมาแลว

กยงมนใจวาชทางถกแนนอน

คนทเคยมาถงวดปาสคะโต เขาสามารถชทางบอกทางคนอน

ไดถกตอง สามารถบอกไดวา ถงชยภมแลว จะไปยงไงตอ ตรงไหน

เปนทางทหลงงาย ตรงไหนตองเลยวซาย ตรงไหนตองเลยวขวา

ตรงไหนตรงไปกบอกได แตถายงไมเคยถงวดปาสคะโต มาถงแคชยภม

103

พระไพศำล วสำโล

กอาจแนะน�าไดบาง อาจจะบอกไดไมหมด แตกบอกเทาทรกได

หลวงพอค�าเขยนเคยพดวา “พรสอง นองรหนง” พยงไมร

ถงสบหรอก แตถารสอง กสอนนองซงรแคหนงได พวกเรากเหมอน

กน ถงแมวาเรายงไปไมถงจดหมายปลายทาง คอความพนทกข

อยางสนเชง แตในระหวางเสนทาง เรากไดรบประโยชนจากการ

ปฏบต ขณะเดยวกนเราสามารถชแนะแกคนทยงไมเคยปฏบตเลย

ไดดวย อนนดกวาการไปใหความหวงผคน พระหลายรปใหความ

หวงโยมวา เดยวกจะรวย บางทกพดในสงทโยมอยากไดยน รวย

รวย รวย แตไมไดบอกความจรงวา ถงรวยแลว กไมท�าใหหายทกข

รวยแลวกยงทกขอย อกทงความรวยกไมเทยง วนนรวย พรงน

อาจจนกได ตองบอกความจรงแบบนดวย แตโยมไมอยากฟง

กเลยหลงตอไป แตถาบอกความจรงวา รวยกไมเทยง รวยกยง

ไมสามารถออกจากทกขได เรากควรชแนะตอไปวาจะออกจากทกข

ไดอยางไร ตองมาฝกจตใหสวาง ไมใชแคสงบชวครงชวคราว สวาง

เพราะมปญญา และมสตเปนเครองเกอหนน

อนนเปนหนาททแทจรงของพระ และเปนงานส�าคญของพทธ

ศาสนาดวย ซงหลวงพอค�าเขยนไดท�าเปนแบบอยาง วางแนวทาง

เอาไว เรากควรด�าเนนตามทาน พรอมๆ กบการเดนตามรอยของ

พระพทธองค ซงพระพทธองคไดท�าเปนแบบอยางไวอยางด อยาง

ชดเจน อยางประเสรฐทสด

สพพทานง ธมมทานง ชนาต

การใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง

จดพมพโดย

ชมรมกลยาณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชย ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง

จงหวดสมทรปราการ ๑๐๒๗๐ โทรศพท ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔

ภาพประกอบ  โลลทาย ถอดค�าบรรยาย ทมงานชมรมกลยาณธรรม

ออกแบบปก/รปเลม คนขางหลง พสจนอกษร ทมงานกลยาณธรรม

อนเคราะหการพมพเปนธรรมทานโดย

บรษท อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จ�ากด (มหาชน)

๖๕/๑๖ ถนนชยพฤกษ (บรมราชชนน) เขตตลงชน กรงเทพฯ ๑๐๑๗๐

โทร. ๐-๒๔๒๒-๙๐๐๐

www.visalo.orgFacebook : พระไพศาล วสาโลFacebook : Phra Paisal VisaloFacebook :  วดปาสคะโต ธรรมชาต-ทพกใจ

พมพครงท ๑ : กรกฎาคมคม ๒๕๖๑ จ�านวนพมพ ๓,๐๐๐ เลม

ชมรมกลยาณธรรมหนงสอดล�าดบท ๓ ๗ ๖

พระไพศาล วสาโล

แ ค ร ก อ ย เ ป น ส ข

www.kanlayanatam.com kanlayanatam

www.visalo.org

Facebook : พระไพศาล วสาโล

Facebook : Phra Paisal Visalo

Facebook : วดปาสคะโต ธรรมชาต-ทพกใจ

www.kanlayanatam.comFacebook : kanlayanatam

แตละวนๆ อาจหลงมากกวาร

แตความรสกตวทเพมพนขน

ยอมชวยลดความยดตดถอมนในตวตน

ความทกขจงบรรเทาเบาบางตามไปดวย