A península ibérica Tema 6 na Idade Media. O reino de Galicia · O reino de Galicia 1. ... 14 Por...

Colu

mna

ta d

o Pa

tio d

os le

óns

da A

lham

bra

de G

rana

da, s

. XIV.

Eixe temporal

711

Inici

o da c

onqu

ista d

e al-A

ndalu

s72

2In

icio d

a Rec

onqu

ista

756

Emira

to in

depe

nden

te de

Córd

oba

813

Desc

obre

n o su

posto

sepu

lcro

do ap

óstolo Sa

ntiago

929

Calif

ato d

e Cór

doba

997

Alman

zor a

taca Sa

ntiago

Con-

QuIs

tA

Rein

os

CRIs

tIAn

osRe

inos

m

usul

mán

s

Cond

ado d

e BA

RCEl

onA

Rein

o de

PA

mPl

onA

Cond

ado d

e AR

Agón Reino de

ARAgónCoroa de ARAgón

unión das Coroas de CAstElA e ARAgón

Reino de CAstElA

Coroa de CAstElA

Reino de PoRtugAl Reis CatólicosCo

ndad

os de

CA

stEl

A e

PoRt

ugAl

Rein

o de

Astu

RIAs

Emirato de CóRDoBA Reinos de tAIfAs Reino nAzARí de gRAnADACalifato deCóRDoBA

700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500

1492

fin de

al-A

ndalu

s

1031

fin do

calif

ato.

Rein

os ta

ifas

1035

Inici

o dos

rein

os de

Caste

la e d

e Aragón

1122

Conc

esió

n do

Ano s

anto

com

poste

lán11

37Co

roa d

e Aragó

n11

43Re

ino d

e Portugal

1230

Coro

a de C

aste

la

1348

Peste

neg

ra

1479

Unión d

as co

roas de

Caste

la e A

ragó

n1467

-69

Gran

guerra irman

diña

83

Tema

6A península ibérica na Idade Media. O reino de Galicia

1. O dominio musulmán2. A expansión cristiá

3. Sociedade e monarquía feudal4. Desenvolvemento rural e

urbano

5. A Galicia medieval* Autoavaliación

84

6Tema

Xeografía e Historia 2.º ESO. Baía Edicións

1 O dominio musulmán

u No ano 711, un exército de musulmáns procedente do nor-te de África iniciou a conquista da península ibérica. Foi un proceso moi rápido, pois durou pouco máis de 10 anos. O territorio conquistado foi coñecido como al-Andalus.

u Ata o ano 1492 os musulmáns dominaron gran parte do te-rritorio da península ibérica. Nese ano foi conquistado polos cristiáns o derradeiro reino musulmán, o de Granada.

u A época de maior esplendor do dominio musulmán foi o sé-culo X, durante o califato de Córdoba. O califa era a máxi-ma autoridade política, militar e relixiosa e Córdoba era a capital. Ningunha cidade europea do momento podía com-pararse co esplendor artístico, científico e comercial de Cór-doba. Entre as obras de arquitectura destacou a mesquita.

u A partir do século XI, o califato desmembrouse en numerosos reinos –reinos de taifas– e o poder musulmán reduciuse. Foi entón cando os cristiáns avanzaron na reconquista do territorio.

u Al-Andalus destacou por ter unha economía urbana baseada nas actividades artesanais e no comercio.

u O reino musulmán de Granada mantívose independente ata que foi conquistado en 1492 polos Reis Católicos. O palacio da Alhambra é unha das obras máis destacadas da arte islámica mundial.

Dominio bizantino

Reino dos visigodos

Batallas significativasX

Tariq. 711-714Musa. 712-714Abd al-Aziz. 713-715

Expedición sobreos francos. 719-722

Tarragona

X 714 Barcelona

AstorgaZaragoza

Toulouse

CALIFATO OMEIA

REINO DOS FRANCOS

VASCÓNS

Sevilla

Lugo CovadongaX 722 X Pamplona

718

X 714

Córdoba X 711

MéridaX 713

ToledoX 711

Guadalete711 X

Málaga

Huelva

Murcia

A invasión musulmá. 711-722

Interior da mesquita de Córdoba.

Interior da Alhambra de Granada.

85

Actividades


1 En que ano entraron os musulmáns na península ibérica e iniciaron a súa conquista?

o 873 o 756 o 711 o 1492

2 Completa as seguintes frases sobre a época do califato de Córdoba:

• Aépocademaioresplendordodominiomusulmánfoioséculo.......................................,duran-

teocalifatode.......................................

• O.......................................eraamáximaautoridadepolítica,militarerelixiosaeCórdobaeraa

.......................................

• Ningunhacidadeeuropeadomomentopodía compararsecoesplendorartístico, científicoe

comercialde........................................Entreasobrasdearquitecturadestacoua.....................

................................

3 Entre que datas dominaron os musulmáns parte da península ibérica?

o 711-1492 o 756-1516 o 711-1498 o 830-1467

4 Quen era, durante o período de máximo esplendor musulmán, o máximo dirixente polí-tico?

oOemir oOxefedaadministración

oOcalifa oOemperador

5 Relaciona as datas cos acontecementos.

1 SéculoX EntradadosmusulmánsnapenínsulaIbérica

2 SéculoXI Findodominiomusulmánpeninsular

3 711 Séculodemaiordominiomusulmán

4 1492 Iniciodosreinosdetaifas

6 Cal era a capital d e al-Andalus no período do califato?

oCórdoba oGranada oToledo oMadrid

7 En que tipo de actividades se baseaba a economía de al-Andalus?

oArtesaníaecomercio oAgriculturaegandería

oMineríaeindustria oMineríaecomercio

8 Que edificio se conserva na capital do califato que hoxe segue a considerarse unha xoia da arquitectura e Patrimonio da Humanidade?

oAAlhambra oAmesquita

oOsbañosárabes oAigrexadaSantaCruz

86

6Tema


2 A expansión cristiá

u Entre os séculos VIII e XV tivo lugar a Reconquista, é dicir, a recuperación, por parte dos cristiáns, dos territorios conquistados polos musulmáns. O pro-ceso comezou nas montañas de Astu-rias e rematou coa conquista do reino de Granada no 1492.

u A medida que os cristiáns ían avanzan-do na reconquista do territorio, foron formándose condados e reinos cris-tiáns. Un destes reinos foi o de Gali-cia, independente durante algúns anos e que logo quedou incluído no reino de Castela.

u No século XIII, na península ibérica diferenciábanse as seguintes unidades políticas: dúas coroas –Castela e Ara-gón– e tres reinos –Portugal, Navarra e o musulmán de Granada.

u Unha vez recuperado o territorio, os cristiáns repoboaban as terras que quedaran moi despoboadas polo aban-dono da poboación, debido á inseguri-dade que provocaban as guerras.

u Para atraer poboación para repoboar, os reis e os señores concedían privilexios ás xentes que fosen a habitar as novas vilas e cidades.

u Aragoneses e cataláns, ademais de ex-pulsar aos musulmáns da zona oriental da península ibérica, realizaron campa-ñas de conquista de territorios a través do mar Mediterráneo entre os séculos XIII e XV: illas Baleares, Sicilia, Sarde-ña, Malta, sur da península italiana e zonas da península grega.

Límite cristiáns-musulmánsAl-Andalus

Territorios cristiáns

Barcelona

PamplonaLeón

ASTURIASREINO DE PAMPLONA

REINO DE

GALICIA

CONDADODE

PORTUGAL

CONDADODE

CASTELA

CONDADOSCATALÁNS

CONDADOSDE

RIBA

GORZ

A

SOBR

ARBE

ARAG

ÓN

REINO DE LEÓN

AL-ANDALUS

A península ibérica a comezos do século X

Reinos de taifas musulmáns

Territorios cristiáns

Barcelona

Tortosa

Lérida

PamplonaJacaBurgosLeón

ASTURIASREINO

DE PAMPLONA

REINO DE

CASTELA

REINO DE

ARAGÓN

REINO DE

GALICIA

CONDADODE

PORTUGAL

BADAXOZ

TOLEDO

SEVILLA

GRANADA

MURCIA

VALENCIA

ZARAGOZA

ALBARRACÍN

DENIA

CONDADOSCATALÁNS

CONDADOSDE

RIBA

GO

RZA

SOBR

ARBE

REINO DE LEÓN

Reinos cristiáns e taifas musulmás a mediados do século XI

Palma(1229)

Barcelona

Zaragoza

Morella

Castellón (1233)Valencia (1238)

Xátiva (1248)

Murcia (1243)Sevilla(1248)

Córdoba (1236) Xaén(1246)

Navas deTolosa (1212)

Alcántara (1214)

Badaxoz (1228)

Niebla(1262)

Serpa(1235)

Évora(1165)Lisboa

Faro

Cádiz(1265)

Alacante

Alcaraz

Toledo

Salamanca Tarragona

PamplonaBurgos

León

ASTURIAS

REINO DE NAVARRA

SEÑORÍOSVASCOS

Biscaia Gui

púsc

oa

Álava

REINO DE ARAGÓN

REINO DE MALLORCA

COROA DE CASTELA

REINO DEGALICIA

REINO DEPORTUGAL

REINO DE LEÓN

REIN

O D

E VA

LENC

IA

REINO DE GRANADA

PRINCIPADODE CATALUÑA

COROA DE ARAGÓN

Dominio cristián peninsular no século XIII

Evolución da reconquista cristiá

87

Actividades


9 Responde se estas afirmacións son verdadeiras –V– ou falsas –F–. Escribe correctamen-te as falsas.

• DenomínaseReconquistaoprocesoderecuperacióndopoderdosmonarcas——

• AReconquistativolugarentreosséculosVIII-XV——

• AReconquistacomezouenenNavarraerematouenGranada——

10 Foi Galicia, durante a Idade Media, reino independente?

o Si,aíndaquedurantepoucosanos

o Si,durantevariosséculos

o Non,nuncafoireinoindependente

o Non,porquesempredependeudeAragón

11 Que reinos e coroas cristiáns había na península ibérica no século XIII?

o Galicia,Navarra,GranadaeacoroadeAragón

o Portugal,Cataluña,AsturiaseacoroadeCastela

o PortugaleNavarraeascoroasdeCastelaeAragón

o Navarra,Castela,AragónePortugal

12 Que fixeron os reis e os señores para atraer poboación ás zonas reconquistadas que es-taban moi despoboadas?

o Concederonprivilexios

o Concederonfeirasemosteiros

o Permitironestablecerescolas

o Facilitaronaconstrucióndeigrexas

o Concederondereitosmilitares

13 Entre os territorios conquistados polos aragoneses e cataláns entre os séculos XIII e XV estaban:

o DucadodeAtenas

o Sicilia

o Roma

o IllasBaleares

o Sardeña

o Creta

88

6Tema


3 Sociedade e monarquía feudal

u A presenza dos musulmáns na península ibérica durante a Idade Media orixinou diferenzas nos reinos cristiáns con respecto ao resto de Europa.

u Os grupos de privilexiados obtiveron grandes beneficios dos reis pola axuda prestada na loita contra os musul-máns: a nobreza polos servizos de armas e o clero polo papel ideolóxico (cristianismo fronte ao islam).

u No grupo dos non privilexiados variaba a condición dos individuos, segundo dependesen dun señor ou directa-mente dos reis; neste caso, gozaban de maiores liberda-des e tiñan menos obrigas que cumprir.

u Os territorios cristiáns da península ibérica estaban go-bernados por monarcas que:

u Exercían todo o poder, pois segundo a teoría da Igrexa, era un poder que lles viña concedido directamente de Deus.

u Consideraban o reino como patrimonio persoal, por iso podían repartilo entre os seus fillos.

u Entregaban parte do reino aos grandes se-ñores como feudos a cambio de vasalaxe (xurarlle fidelidade e prestarlle axuda mi-litar).

u Nos dous grandes reinos cristiáns –Cas-tela e Aragón– existiron Cortes ou asem-bleas formadas por representantes da no-breza, do clero e das cidades. Tiñan como función principal a aprobación de novos impostos, así como asesorar os monarcas en aspectos lexislativos.

Fernando II de Aragón preside as Cortes en Barcelona.

Cabaleiros da Orde de Calatrava.

89

Actividades


14 Por que houbo diferenzas políticas entre os reinos cristiáns da península ibérica e o resto da Europa feudal?

o Porqueapresenzadosnormandosobrigouaformarexércitos

o Porqueosreiscristiánsdedicáronseaexpulsarosxudeus

o Porqueos reinos cristiánstiveronque reconquistaro territoriodominadopolosmusulmáns,situaciónquenontiveronosdemaisreinoseuropeos

o Porqueunicamenteosreinoscristiánsdapenínsulaibéricativeronqueloitarcontraospiratasdomarqueasolabanascostas

15 Por que os grupos privilexiados obtiveron beneficios dos reis cristiáns?

o OsnobrespolaaxudaprestadaaosreisnaReconquista

o Ocleropoladefensadocristianismofronteaoislam

o Ossoldadospolaresistenciaqueofreceron

o Oscampesiñosporqueaxudabancultivando

o Osartesánspolafabricacióndeespadas

o Osmonxesemonxaspolosseusrezos

16 Entre as persoas que pertencían ao grupo dos non privilexiados, quen gozaba de maio-res vantaxes?

o Asquedependíandosseñoresfeudais

o Asquedependíandirectamentedosreis

o Dabaigualporquetodastiñanosmesmosdereitos

o Asquedependíandosmosteiros

17 Completa as seguintes frases:

• Osreisexercíantodoo.......................................,poissegundoateoríadaIgrexa,eraunpoder

quellesviñaconcedidodirectamentede.......................................

• Osreisconsiderabanoreinocomo.......................................persoal,porisopodían...................

....................entreosseusfillos.

• Osreisentregabanpartedoreinoaosgrandesseñorescomo.......................................acambiodeprestarlle______________

• Nosdousgrandesreinoscristiánsdapenínsulaibérica,Castelae.......................................exis-

tiron.......................................ouasembleasquetiñancomofunciónprincipalaaprobaciónde

novos.......................................

90

6Tema


4 Desenvolvemento rural e urbano

u De modo similar ao que sucedeu no resto de Europa, a economía dos reinos cristiáns peninsulares evolucionou:

u Ata o século XI: as actividades económicas dominantes eran as agrarias e os rendementos eran baixos.

u A partir do século XII:

• Melloraron os rendementosagrícolas pola introdución de mellores ferramentas e a es-pecialización de cultivos.

• Houbounfortedesenvolvementodagandería,especialmenteaovina.

• Comezaronadesenvolverseasvilasecidades:

· As xa existentes, revitalizaron a súa actividade.

· Fundáronse moitas novas.

· As cidades eran os centros da actividade artesanal e comercial. Os artesáns estaban agrupados en gremios.

• Ocomerciofíxosemáisintenso,tantoorealizadoacurtacomoodelongadis-tancia. Destacaron as feiras de Burgos.

• Areactivacióndocomercioestivofavorecidapor:

· Maior seguridade nos territorios conquista-dos polos cristiáns aos musulmáns.

· Maior circulación de moedas, que faci-litan os pagos das mercadorías.

· Novas operacións de pago e crédito, como a letra de cambio.

Mercadores vendendo os seus produtos (Miniatura, s. XII).

Labregos arando a terra.

91

Actividades


18 Relaciona aspectos do desenvolvemento económico da Idade Media peninsular.

1 Artesánurbano Aumentodapoboación

2 Feiradestacada Gremio

3 Reactivacióndocomercio Novasformasdepago

4 Novascidades Burgos

19 Que tipo de gandería foi a que máis se desenvolveu nos reinos cristiáns da península ibérica?

oAdogandovacún oAcabalar

oAovina oAporcina

20 Indica se son verdadeiras –V– ou falsas –F– as seguintes afirmacións. Corrixe as fal-sas.

• ApartirdoséculoXcomezaronadesenvolverseasvilasecidadesnosreinoscristiáns——

• Ascidadesmedievaiscristiánseranimportantescentrosdeactividadeagrícola——

• Osartesánsurbanosestabanagrupadosengremios——

• EntreasfeirasmedievaisdestacaronasquesecelebrabanenPalencia——

• Areactivacióndocomercioestivofavorecidapolamaiorcirculacióndemoedasenovasopera-

ciónsdepagoecrédito——


• AtaoséculoXI,nosreinoscristiáns,dominaronasactividades........................................

• ApartirdoséculoXII,nosreinoscristiáns,comezaronadesenvolverseasvilaseas....................

....................

• AagriculturadosreinoscristiánsapartirdoséculoXIImellorougrazasáintroducióndemellores

........................................

• Aganderíaquemáissedesenvolveunosreinoscristiánsdapenínsulaibéricafoia.....................

...................

92

6Tema


5 A Galicia medieval

u En Galicia a presenza musulmá foi escasa, aínda que sufriu algunha expedición de sa-queo e castigo; a máis significativa foi a dirixida polo caudillo musulmán Almanzor no 997 contra Santiago.

u Durante os séculos IX e X, as costas galegas sufriron frecuentes ataques dos normandos ou viquingos.

u O territorio da actual Galicia foi reconquistado polos monarcas do reino de Asturias, de modo que pasou a formar parte deste reino.

u Como consecuencia do concepto que os reis medievais tiñan do seu reino como un pa-trimonio persoal, o territorio de Galicia foi entregado en herdanza a Ordoño, fillo do rei Afonso III de Asturias e León. Así pasou a ser reino independente, aínda que por breves períodos (910-914, 926-929, 1065-1071) e sempre como resultado dos repartimentos hereditarios realizados polos monarcas astur-leoneses.

u No ano 813 descubriuse unha tumba que, segundo a tradición, contiña os restos do apóstolo Santiago. Arredor desta tumba xurdiu a cidade de Santiago de Compostela, que se converteu nun destacado centro de peregrinación.

u No século XII, Diego Xelmírez, bispo de Santiago, engrandeceu a cidade e conseguiu que o Papa concedese á cidade o privilexio do Ano Santo: o perdón dos pecados a quen visite a tumba do apóstolo os anos no que o día da súa festividade, o 25 de xullo, coincida en domingo.

Galicia, reino independente

93

Actividades


22 Cal foi a orixe de que Galicia fose reino independente na Idade Media?

o Porqueosnobresgalegosfixeronunharevoltaedeclaráronseindependentes

o Porqueeseterritoriofoientregadoporunreiaseufillocomoherdanzaconcategoríadereino

o PorqueGaliciativoreispropiosquemantiveronasúaindependenciadurantetodaaIdadeMedia

o PorqueGalicianuncafoiconquistadaporoutrosreis

23 Relaciona aspectos da Idade Media galega.

1 DiegoXelmírez Reinoindependente

2 813 25dexulloendomingo

3 1065-1071 DestacadobispodeSantiago

4 AnoSanto DescobrenasupostatumbadoapóstoloSantiago

24 Indica se é verdadeiro –V– ou falso –F–. Corrixe as falsas.

• GaliciafoireinoindependentedurantebrevesperíodosdosséculosXeXI——

• Osnobresgalegosfixeronunharevoltaedeclaráronseindependentes——

• Eseterritoriofoientregadoporunreiaseufillocomoherdanza——

• GaliciativoreispropiosquemantiveronasúaindependenciadurantetodaaIdadeMedia——


• Noterritoriogalego,apresenzamusulmáfoi..........

..............................

• Noano997SantiagodeCompostelafoiatacadapor

........................................

• As costas galegas foron frecuentemente atacadas,

nosséculosIXeX,pornormandosou.....................

...................

Ordoño II, rei de Galicia (Tombo A da catedral de Santiago, s.XIII).

94

Responde a estas cuestións. Para comprobar a túa aprendizaxe, consulta a información do tema e anota o número de: Acertos Erros

6Tema

AutoavaliaciónA península ibérica na Idade Media. O reino de Galicia


1. Entre que datas dominaron os musulmáns parte da península ibérica?

o 711-1492

o 756-1516

o 711-1498

o 830-1467

2. Que reinos e coroas cristiáns había na península ibérica no século XIII?

o Galicia,Navarra,GranadaeacoroadeAragón

o Portugal,Cataluña,AsturiaseacoroadeCastela

o PortugaleNavarraeascoroasdeCastelaeAragón

o Navarra,Castela,AragónePortugal

3. Completa as seguintes frases:

• Osreisexercían....................................opoder,poissegundoateoríadaIgrexa,eraunpoder

quellesviñaconcedido....................................

• Osreisconsiderabanoreinocomo....................................persoal,porisopodían.......................

.............entreosseusfillos.

• Osreisentregabanpartedoreinoaosgrandesseñorescomo....................................acambiode

....................................

• Nosdousgrandesreinoscristiáns,........................................e........................................,existiron

....................................quetiñancomofunciónprincipalaaprobaciónde...................................

4. Que actividades económicas dominaron nos reinos cristiáns peninsulares ata o século XI?

• .........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

5. Que sucedeu para que a cidade de Santiago de Compostela se convertese nun destacado lugar de peregrinación?

• .........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

95

Responde a estas cuestións. Para comprobar a túa aprendizaxe, consulta a información do tema e anota o número de: Acertos Erros

6Tema

AutoavaliaciónA península ibérica na Idade Media. O reino de Galicia


1. En que ano entraron os musulmáns na península ibérica e iniciaron a súa conquista?

o 873 o 711

o 756 o 1492

2. Responde se estas afirmacións son verdadeiras –V– ou falsas –F–. Escribe correctamente as falsas.

• DenomínaseReconquistaoprocesoderecuperacióndopoderdosmonarcas——

• AReconquistativolugarentreosséculosVIII-XV——

• AReconquistacomezouenenNavarraerematouenGranada——

3. Por que houbo diferenzas políticas entre os reinos cristiáns da península ibérica e o resto da Europa feudal?

o Porqueapresenzadosnormandosobrigouaformarexércitos

o Porqueosreiscristiánsdedicáronseaexpulsaraosxudeus

o Porqueosreinoscristiánstiveronquereconquistaroterritoriodominadopolosmusulmáns,situa-ciónquenontiveronosdemaisreinoseuropeos

o Porqueunicamenteosreinoscristiánsdapenínsulaibéricativeronqueloitarcontraospiratasdomarqueasolabanascostas

4. Que cambios se produciron na agricultura e na gandería dos reinos cris-tiáns a partir do século XII?

• .........................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................

5. Responde ás seguintes cuestións:

• CandosecelebraoAnoSanto?......................................................................................................

.........................................................................................................................................................

• QuebeneficiosalcanzanosperegrinosnoAnoSanto?..................................................................

.........................................................................................................................................................

• QuebispoconseguiueseprivilexioparaSantiago?........................................................................

.........................................................................................................................................................

A península ibérica Tema 6 na Idade Media. O reino de Galicia · O reino de Galicia 1. ... 14 Por...

Documents

Transcript of A península ibérica Tema 6 na Idade Media. O reino de Galicia · O reino de Galicia 1. ... 14 Por...