2e Kans Just What is It Irene Veenhuis

Just what is it… Irene Veenhuis -‐ s1018155 sept 2010 -‐ Versie 2

1

Casestudy

1

1 Sackville High School. PopArt and related

2

Just what is it that makes today’s homes so different, so appealing?

Inleiding

Ik heb gekozen voor het affiche van Richard Hamilton ‘Just what is it that makes

todays homes so different, so appealing’ gemaakt in 1956. Hamilton behoorde tot de

Britse Pop-‐Art kunstenaars en was lid van de Independent Group. Het dagelijks leven

met zijn populaire clichés is een bron voor de beeldtaal die zij hanteren. Het affiche is

ontworpen voor een tentoonstelling van deze groep die de naam ‘This is tomorrow’

draagt. De tentoonstelling gaf een maatschappijkritische kijk op de naoorlogse

massacultuur dat door de knipoog naar het consumentisme en door het citeren van een

vergrote strippagina geldt als de basis van de pop-‐art. Het affiche verwijst naar

multimediale kunst, communicatie, huishoudelijke realiteit, vormgeving en technologie

en wordt als het icoon van de Pop-‐Art gezien.

Analyse

Op het affiche poseren een ontzettend gespierde man en een naakte vrouw te

midden van een woonkamer vol eigentijdse consumptieartikelen.

Ze zijn zodanig geplaatst dat het een ironische aanblik geeft; een onechte samenstelling

van de werkelijkheid.

De tekst op het affiche op de achtergrond luidt ‘Young Romance’ en wordt gebruikt om

het geluk van het materieel welvarende echtpaar te benadrukken.

Zo zien we bijvoorbeeld de nieuwste stofzuiger die het leven nog aangenamer lijkt te

maken en draagt de lampenkap het merk ‘Ford’, een populair automerk destijds. Het is

vreemd dat de lampenkap zelfs een merk heeft-‐ je kunt je afvragen waarom zelfs een

lampenkap een merk draagt, en ook nog eens een automerk! Misschien wil de

kunstenaar het absurde van de opkomende merkenwereld blootleggen waar menigeen

zich destijds mee identificeerde. Op dit affiche wordt het karakter van de


3

consumptiemaatschappij getoond op een reclameachtige wijze, doordat alles zorgvuldig

gerangschikt is. Een overdreven geïdealiseerde manier van leven wordt hier geëtaleerd,

als nieuwe religie waarbij de materie hoogtij viert.

Interpretatie

Tegenwoordig weten mensen van gekte niet meer waar ze het moeten zoeken om

te voldoen aan een de stereotype beelden uit de media waarmee zij zich identificeren.

Krantenkoppen schreeuwen; ‘injectables: dit zijn de nieuwe ‘filler’ trends’ en doen alsof

het de normaalste zaak van de wereld is om je spieren te verdoven tegen

rimpelvorming. In Korea zelfs, is het zover dat 62 procent van de vrouwen onder de 30

ooit een cosmetische ingreep hebben ondergaan en 77 procent dit overweegt. 2 Richard

Hamilton laat ons deze ‘American Dream’ zien, die verder gaat dan puur uiterlijk. De

hele omgeving is erdoor gevormd.

Mitchell

Dankzij de digitale media kan er onbeperkt gekloond en wereldwijd verspreid

worden. Een soort giftigheid in het zenuwstelsel van de wereld. Je zou kunnen spreken

van een onzichtbare oorlogsvoering m.b.v. beelden. Net als een kloon die niet ter

herkennen is als zodanig weet je niet meer wat nog werkelijkheid is3.

Hamilton lijkt ons te willen voorschotelen van hoe absurd het is hoe wij leven. Hoe de

reclame ons leven beïnvloedt en wij dit klakkeloos overnemen als levende marionetten.

Het affiche zit propvol elementen die voor ons allemaal bekend en gewoon zijn, maar die

nog niet eerder zo bij elkaar gecomponeerd zijn in een beeld. Hierdoor krijgt de collage

een ongemakkelijke vreemde spanning. Bijna een soort nachtmerriegevoel, juist omdat

2 www.kliniekoverzicht.nl 3 Mitchell. Kloonterreur.

4

het grenst aan de realiteit maar het het net niet is. Wie nadenkt bedenkt dat onze

huishoudens toch wel degelijk vol zitten met de elementen die Hamilton ons laat zien.

De vraag ‘wat is echt’ rijst dan. En dat is nog maar moeilijk te bepalen.

Baudrillard

Baudrillard heeft het over het ‘simulacrum’, als kopie van een nagebootste

werkelijkheid.4Het onderscheid tussen werkelijkheid en nabootsing is niet meer te zien.

Een hyperrealiteit is voor de werkelijkheid in de plaats gekomen. De media schotelt ons

een beeld voor van een door hen beïnvloedde wereld die nagenoeg gelijk lijkt te zijn aan

de onze maar het echter niet is. Aan deze realiteit refereren wij onze werkelijkheid. Op

den duur veranderd onze werkelijkheid (en veranderen wij) steeds meer in de

verdraaide nabootsing ervan tot het een op zichzelf staande wereld wordt; de

zogenaamde ‘hyperrealiteit’. 5

Over 100 jaar wordt er misschien wel weer een soortgelijk werk gemaakt als Hamiltons

affiche, maar dan zien we mensen met obesitas als gevolg van de ‘desert of the real’/ het

steeds verder verwijderd raken van onszelf wat tot innerlijke onvrede leidt.. Waar we

uitkomen is natuurlijk zeer de vraag.

Hamilton laat ons het beeld hiervan zien, zonder er verder enig commentaar bij te

leveren. Gevaar is om terecht te komen in the ‘desert of the real’, -‐een grote leegte

waarin we ver verwijderd zijn van de werkelijke waarde van het leven

Mc. Luhan

Volgens Mc. Luhan telt de manier waarop een boodschap wordt verteld boven de

inhoud. Vooral ook omdat het ervaren als een op zichzelf staand medium een sterke

uitwerking heeft op het te bereiken publiek.

Affiches hebben altijd een duidelijke plaats in het straatbeeld.

4 Baudrillard, J. Simulacra. Simulacra and simulation 5 Baudrillard, J. Simulacra. Simulacra and simulation


5

‘The medium is the massage’6-‐ Hoe vaak je iets tegenkomt, hoe meer het beeld op je

netvlies gebrand en je denker erdoor gestuurd wordt. Door veelvuldige reproductie

wordt er afbreuk gedaan aan het ‘wow’-‐gevoel, wat voor mij inherent is aan het feit dat

je voor het daadwerkelijke enige echte kunstwerk staat. Het aura van het kunstwerk7

zou hierdoor minder sterk kunnen worden, maar de verspreiding van het beeld over een

heel gebied vormt een netwerk waarvan de informatie als een onzichtbare kloon

binnendruppelt in het bewustzijn ervan.

We worden overspoeld door beelden in ons dagelijks leven. En elk beeld heeft invloed

op ons denken. Of we willen of niet. Doordat het beeld van Hamilton ons een

geïdealiseerde dagelijkse werkelijkheid laat zien kan het effect twee kanten op; het valt

ons niet eens op, omdat het niet direct enorm anders is dan ons referentiekader. Of het

valt op doordat de dagelijkse werkelijkheid duidelijk gemanipuleerd is. Wanneer het

niet opvalt, zou je kunnen zeggen dat de kloon van de werkelijkheid geterroriseerd is en

de achterliggende boodschap zich verspreidt onder de forenzen en hiermee over de

wereld.

Volgens Mc. Luhan ‘leven’ we in een boodschap; we maken onbewust deel uit van een

televisiewerkelijkheid in plaats van er tegenover te staan (zie de parallel met de zgn.;

‘hyperrealiteit’, bij Baudrillard8).

Zo ook een affiche. Ik denk dat het geldt voor alles wat beelden oplevert. A.h.w. ben je als

mens en maatschappij een spons die opzuigt wat zijn omgeving te bieden heeft. Of je nu

wel of niet wilt.

Hoe vaker we worden geconfronteerd met het affiche hoe meer we gaan geloven in het

beeld als zijnde een ‘norm’.

Boris Groys

Groys heeft het over de herhaling van de uiterlijke vorm van de boodschap9 in

een proces van geloof die centraal staat in het religieuze geheel10. De herhaling van de

6 Mc. Luhan. The medium is the message. 7 Walter Benjamin. Kunst in het tijdperk van zijn technische reproduceerbaarheid. 8 Baudrillard, J. Simulacra. Simulacra and simulation 9 Huub Mous. Radicale islam is ultramodern.

6

buitenkant leidt tot sterker geloof. (Mitchel hangt dit idee ook aan doordat we veelvuldig

getoonde ‘biobeelden’11 gaan zien als levensvormen en dus als waarheid). Vaak word

hier gretig gebruik van gemaakt door fundamentalisten. Ze zetten bekende beelden in

die diep insnijden in het openliggende zenuwstelsel van het internet12, de media. Waar

wij ook deel van uitmaken. Hierdoor kan men beelden inzetten om ons denken een

bepaalde richting op sturen. Ik denk dat Hamilton dit in een minder sterke mate ook

gewild heeft. Zo anoniem als internet is, zo anoniem is ook het affiche. Er is tenslotte

geen tekst te vinden, enkel de titel; ‘this is tomorrow’, waar een zekere dreigende

waarschuwing vanuit gaat.

Het medium bepaald een nieuw soort werkelijkheid, in dit geval niet door internet of

een computerbeeld maar een beeld op straat die dient als een venster naar een

gelijksoortige maar nieuwe werkelijkheid. Die van de dag van morgen.

Evaluatie

Hamiltons vragende titel ‘Just what is it that makes today’s homes so different, so

appealing’ stelt onze manier van leven aan de kaak en laat ons enkel nadenken over een

toekomstscenario waarin we volledig beïnvloedt zijn door de materie. Je zou dit kunnen

vertalen naar Groys’ idee over het sterken van geloof; door beelden veelvuldig te

bekijken ga je erin geloven.13 En wanneer je gelooft dat de toekomst er zo uit gaat zien

als Hamilton ons toont, dan wordt je bewust van je huidige positie waarin je als een

spons opzuigt wat je omgeving aan beelden biedt. Ik denk dat dit een weg is naar

autonoom denken; een eigenschap die de maatschappij nodig heeft om kritisch te

blijven, om, geheel in de sfeer van het hedendaagse kapitalisme, een economie levend te

houden (die immers altijd in beweging is en zodoende ook meebeweging en kritische

reflectie vraagt). Ik noem maar een voorbeeld. Autonome denkers zijn de pioniers van

de vooruitgang. En dat is hoe kunstenaars iets kunnen toevoegen aan de wereld. Dat is

een manier waarop we terrorisme misschien in de toekomst kunnen tegengaan. Niet

door een gewenste tegenreactie die ervoor zorgt dat terrorisme alleen maar meer macht 10 Groys, B. Herhaling versus vooruitgang. 11 Mitchell. Kloonterreur. 12 Huub Mous. Radicale islam is ultramodern. 13 Groys, B. Herhaling versus vooruitgang.


7

krijgt en zich kloont14, maar door onderhuids een zekere mentaliteit te bewerkstelligen

op een subtieler niveau. Dat is waarom kunst voor mij belangrijk is.

Ook Adorno wijst op het gevaar dat op de loer ligt. We worden massaal geleefd door de

machthebbers van de massa-‐industrie. Zelfs onze behoeften worden door hun

gecreëerd. Zodoende worden we allemaal voorzien in dezelfde behoeften met dezelfde

goederen. De hedendaagse cultuur is een eenheidsworst geworden. Adorno stelt dat het

de taak is van de kunst de negatieve gevolgen te laten zien van datgene waartegen het

zich afzet in de maatschappij.15 Het behouden van de kritische functie. Daarmee heeft dit

affiche zijn status als ‘hoge kunst’ verworven. •

Stelling

Kunstenaars moeten forse kritiek leveren door shockerende beelden in te zetten om een

bewustzijnsverandering te helpen bewerkstelligen die ons terugvoert naar de bron van

onszelf.

Bronnen

• Adorno, Theodor W. en Max Horkheimer, Dialectic of Enlightenment

[CULTUURINDUSTRIE Verlichting als massabedrog], Londen: Verso, 1997: p. 135-‐

146

• Baudrillard, J. Simulacra.Simulacra and simulation.(S.F. Glaser, vert). University

of Michigan Press.1995: p. 1-‐25

• Benjamin, Walter. Het kunstwerk in het tijdperk van zijn technische reproduceerbaarheid. 2e

druk. Nijmegen, Amsterdam. Sun.1996 : p. 10-‐45

14 Mitchell. Kloonterreur. 15 Adorno, Theodor W. en Horkheimer, Verlichting als massabedrog

8

• Bouwhuis, Jelle, e.a. ‘Groys, B. Herhaling versus vooruitgang.’ In: Now is the time ,

NAi Uitgeverij: Rotterdam, 2009: p. 20-‐29.

• Bouwhuis, Jelle, e.a. ‘Mitchell, W.J.C. Kloonterreur. De Beeldenoorlog 2001-‐

2004.’In: Now is the time , NAi Uitgeverij: Rotterdam, 2009: p. 37-‐50

• McLuhan, M. Understanding Media. London: Routledge, 1964.

Internetbronnen

• Mous, H. ‘Radicale Islam is ultramodern’. Categorien. Kunst. 19-‐09-‐2010

<http://www.huubmous.nl/2010/03/14/radicale-‐islam-‐is-‐ultramodern/>

• Veerman, M. ‘Jonge meiden ondergaan steeds vaker cosmetische chirurgie’. Actueel

Nieuws Plastische, Cosmetische en Esthetische Chirurgie. Kliniekoverzicht.nl.

Metronieuws.nl 23-‐05-‐2007. Consumentengids Plastische en Cosmetische

chirurgie. 18-‐09-‐2010

<http://www.kliniekoverzicht.nl/news/80/Jonge_meiden_ondergaan_steeds_vak

er_cosmetische_chirurgie.html>

Afbeeldingsbron

• Sackville HighSchool. Exibit. PopArtand related. Online posting.16-‐06-‐2010

<kingfishers.ednet.ns.ca>

2e Kans Just What is It Irene Veenhuis

Documents

Transcript of 2e Kans Just What is It Irene Veenhuis