ARS GRAMMAT~CA quae est

Liber de lingua Latina ALEXIO ALBANO

compositus

Editio altera suppleta emendata

Grammaticae initia elementis surgunt, ele-menta figurantur in litteras, litterae in syllabas coguntur, syllabis comprehenditur dictio, di-ctiones coguntur in partes orationis, partibus orationis consummatur oratio, oratione uirtus omatur, uirtus ad euitanda uitia exercetur.

Diomedes

,

ARS GRAMMATICA .

ll . .

, n n.

-ll . . ll

2007

811.124'36(075.8) 81.-923

43

. zo - . (.)

. .

ISBN 978-5-87245-129-7

- . . , 2007

. . , 2007

MAGISTRIS DOCISSIMIS DONO SACRO

.ll ( 1- 2- ) 13

. 23

1. 35 . U. .

ll: 1.1.,.,! 1 . . , 1.2. -1)/' . 1.3. .

11. llll cr llI

: R et clarI Rni ltti Hadriam Augusfi et ictfi Pbllosopbl (1).

f1laBa IV. 1l ll 73 . ll -. llro . 1l0 ll

. -. 1lll - 1l0 1-2 .

ll: 4.1. . 4.2. genitfuus plUriilis. 4.3. . . . : . ll (D . nat. 1, 1-9). 1l (Georg. 2,490-494). ltti Hadriam Augusfi et ictfi Pbllosopbl (11). - ( N, 47).

f1laBa V. Or1l0ll, ll ll . - ll, ll -ll 8 ili'de1l . ll . 3ll . 1l0 ll. 1l0 -. - 1lll.

ll: 5.1. .. 5.2. . . 5.3. 1-0 .. 5.4. 2-0 .. 5.5.

. -zo .. 5.6. 4-0 .. 5.7. 5-ZO .

. 5.8. . . . 5.9. . . : ( 1, 301). ll (. G. 1, 1). Altti HadriamAugusfi et ictfi Pbllosopbl (). Ka'l}'1l1l (64, 31-49).

f1laBa VI. . -

1l0 97 . llll esse . - accUsafiuus duplex. accUsafiuus Infinu.

nminfiuus cum InfiriIfiu. ll ablafiuus utis.

ll: 6.1. . 6.2. . 6.. . esse . : Ka'l}'1l1l (3). (Mett. 1, 89-112). ll (. G. 6, 27). ll .

1l . llll -. - 109 ll 11ll. 11ll 3- 110 . 110 llll , ~>. -

11ll. 11 . -. Ablafiuus mtinis. Ablafiuus mnsU. Genifiuus partifiuus.

ll: 7.1. ,?, . nu.a.. /.2. 'nu.ame. - . 7.3. nn. . ' , : 1111 (27, 49)' ll (. G., 6, 26-28).

1l VIH. . - - 119 ll . Participium perfecfi passluI. Par-ticipium futrI acfiuI. Participium praesentis acfiuI. AbIafiuus absolutus. - . . - Ablatiuus temporis.

ll: 8.1. n . 8.2. . 8..

n . 8+ . : Be~la Rmanrum. ll (. G. 2, 20). (3, 22; 3, 21). llll (64, 52-75)

1l IX. llll. - llll 137 llll . - 11. . ll 11.

ll: 9.1. . . 9.2. . perfectum indiciifiuf iicfiuf. 9.3. n..n. 9.4. n..n

z.az. sum, Juf, -, esse. 9.5. . 9.6. u.

n n..n. 9.7. . .

: ll (Lat. ist., t, 1, 1). 1111 (Coni. Cat. 18). (2, 7).

1l . e1I. ll. -, ,

1l 11 ll . 11 . 110 110.';;

153

.i1: 10.1. lC.O . 10.2. 1 H~Koopx uH. : (1, 21; 2, 19).' ,

1l XI. : 167 ' . .i1ss'" . ' : . -.

iJ: 11.1. n z'. 11.2. zo in. l~.. zz1l esse yin. 11.4.

zz '. 11.5. . 11.6. Z1lZ01l esse. 11.7. '' unepao'cex . ' : (, 23; 3, 30). (Mett., 15, 871-879). .i1 (Aen., 1, 254-296).'

1l . ~ C.i1 . COC.i1arae.i1bHOe ll. .

esse. .i1 {1 . YC.i10Bble ;. .i1 .i1.i1fr possum.

.i1:' 12.1. z. esse ' . 12.2. u Z1lZ0. . 12.3. .

: (46; 5). (1, 11). YC.i10BHble .

1l XHI. ; ~,ll~~ llro . :- i:6 )9 . - -

179

C1l0. - 195 (1 . - ro. .i1.i1 ,n tl. . ut (n) - . .i1 ut finiile. .i1-.i1 ut tl . ~ C.i1 ut

nstl. e.i1 ut tl. - C.i1 . [

] . . .i1: 13.1. Z1l . 13 .2.

1lzo .'13.. . 13.4. (quum). 13.5. Z1l

n..

: 11 1111 (1, 23). (Ad fam. 14,7; D . 275-278; D off., 1, 11).

XIV. 217 . ' 11. ,.

crpacra . . re. : rA (., 4, 2}8-278), (In Catilinam 1, 2).

~. 1l . - HeKOTOp~ q: 1l ro-. -;- ,1l 233

, . -, . 11- r11aro11bl. ' 11ro11. - , ' . 1111 fer~ edo. 1111 , queo nequeo. 1111 l0,

nl0 l0. 11. 11 esse -.

11: 15.1. .lJ!X z.a.' 15.2. n-, u zaz fero, tull, liitum, ferre. 15.3. nu az edo, iblf, sm, edere .. I5.4. nu

zaz , if (itum), fre. 15.5. nu l, nl, l. 15.6.

ll XVIII. ll . - ll . - ll 281 . . ll . 11 ll . - l1 . ll . . ll. alI1J.. 1 .

110 . 110 . 110 . 11 .

. . . - . . 11 ,110. (11) . (ll) . 11 . . 11 . 11 . 11 . 11 . 11 . . -.

~ll: 18.1. ,'.

ll XIX. ll 110 313 . 110 . llro 110. . 110

110.

ll . N6sce t ipsum 327 ll . . Llufi . V. . (XL, 29.). Q. Horafi carmina 1, 9 et 11, 20.

ll ll. ? 343 rllaBaM I-XVI. 11 ll

llro 11. :11. ll: 20.1. . ,. 20.2. .

-ll ll0 393 ll- ll0 434

1. -.. u

Omne t1it piinctum, quI miscuit iitile dulci

Hor1i.tius, . 3, 343

1l : -,

, 1l ,

; -, ( -, )

- 1l , . lJ. ,

, , : -

. 1l ~

( ), , 1l0 , , . , , 1l . A1llleHoM, . . . ;

,

; 1l0 ( ) 1l : );

, , . ~ . . ; C1l. . . . .1

, C1I. : - , , , , - .

, , ' , , , ,' ,

. ' .

, ll. ' '

KOl:t;a 1 . . . [] [w], [i] [, , Oxfotd Latin Dictionary. , lJ.

' , C1I., C1I. " lJ. . ( )

:i: ( ' - v) i. ' , 1903 . ' 2 i . .

' , , -

1, 11 : lln W. S. cent and Rhythm. Cambridge, 1973. . . ll

. ., 1980 (. .). . . or ll ll . ., 1997. . .

llro ,. ., 1960. 1l yr . ll r, ll -

I ' I ' . 2 . . . . . 11. . ., 1911.

,

, , , ,

,' , , ',. fl.laBHO . ' ,. , ( ~ ,

,. -, l -, ~ , n.,' 83L

. , , ," , ' ilI - , , ,

: - bl ( '1I: .m), ,

, , - . ,, -, ,

, 'll , - - , ,

, : -

.. CiJ. , }1cr ( . . ) .

~I

- . , , ,

. : - , , ; - , -

, . , ,

, : , , , , . .

. , , ,

-

,

, - . , ;

, , , , .

3 1998-2000 . ; ,

,

(. . 80 , ). ,

. :

, , ( - ).

(-8 ), , , , .

, , .

; ,

, - , , - , , ' .

~ , - . , ( ) , .

. , - ; .

. , , ; ,

, , -: . ,

: -

. : , , . ,

, :~ ,

, , - . lI. .

ClJ. : ClJ. , lI. ,

. : ,

.

ClJ., lJ. 1J.m ,.

; lJ.

, A1l , A1l ;

ClJ. ;

ll. ;

. . . . . , lJ.

lJ. lI. . - . . , . . , . . , . . , . .

, . . . . , , alJ.

alJ. . , ,

lJ.lJ. 1l0 , , lJ. lJ.

lJ., .

, 2-.

. . 14 2000 .

Artis graaticae, lJ., lJ.. Or l lJ., - . ,

lJ., lJ. ro , ' lJ.lJ. lJ.lJ. a~e ; , ,

lJ. , ClJ. . lJ. 1la

. lJ. , -1J.0, lJ. lJ. , lJ. , lJ. lJ.

, : lJ. , , , - lJ.. .,' lJ. , lJ.: lJ. ,

lJ. . ,'-, lJ. ClJ. , . lJ. lJ. lJ. ClI., 3000 ClI.. , , , . , ,. ' " -, lJ. lJ., lJ. ~. 1la

20

, , ClJ. lJ. .

-, lJ. PYCCKO-lJ. ClJ.. lJ.lJ. lJ.

lJ. lJ. ClJ. ( 1000), lJ.

lJ. , ClJ. . , , ClJ. , lJ. lJ. PYCCK~O lJ. lJ. .

, lJ. lJ. lJ. , lJ.. lJ.

lJ. , lJ. lJ..

, lJ. , lJ. lJ. , lJ.

. lJ. lJ. lJ. , ClJ. lJ. , , . - lJ. (

) lJ. lJ. lJ.. lJ. , lJ. .

lJ. lJ. , lJ.

, - . . lJ. . . 3lJ., , lJ. lJ..

21

11 1111 . . -, Cll11 11

JJ. 11- ( 11- ) 11

ll3 11 BH~MaTe11Hoe , 'BlloB11ex .

11 11

. - 11. (), 11.

... 14 2006

nmo. . V . . . ,,

, 1l, , , ro-, ,

: 1l, !

'll , C1l . . ll,

: ll - H~ ll ll ll , 1 ll , , , , - ll,

' , . , 1l. ll, ll , ll ll? ll 1l, 1l ) ll - . C1l ~ ll ll ;

ll - ll, - , ll

ll , ll ll . ,1l0, ,

, ll ll ll -, ll .

ll , 1lo ,

- ' , ero 1l. , ,

1l.o , , 1l , ll ll 1lo ll C1l -

, HOBoro , , aJ'i}'i ,

ll, 1l0 -ll; KorAa, ll , , ll, 1l0 - ll 1l ll. 1l ll ll HOBOro , , MHOro 1l C1l; C1l

, ll ll , , , - ro 1l1l -ll, ll , 1l0 1825 r. ll ll

BeHrepcKoro ll. TorAa 1l ,

llro ll , KorAa II . . . ll , ll

OJ:ll l 1l0 HoraM ll ll .

. .. , , , . ll . ll,

, , , , , ro1l, , MHOro ll . , 1l orpOMeH - C1l. ( l10 , , ll : , , l1 .) ll

ll ll CBoero , Mor 1l: ll TaKoro ll ll , ll ll ll

ro - . 1l ; ll , ,

- (). ,

25

, 1 , 1l mother, Mutter, 1l miiter

- . 0 ll 1l () - : *miitr. , . , ,

. 1l , - 1l , - '. , , 1l0 1l, , , C1l; C1l , 1l . 1l . C1l , ~, 1l0,

\ ;

1l. , -

(. . ), C1l - . , 1l

- . C1l lla .

C1l . lJ. , , ,

, C1l ,

, - . 1l ,

... (Romanl) C1l , , corAacHo ; 21 1l 753 r. . . , 1l

, . ( , IX . . . 1l0 , .)

. - ( C1l )

- ., 1. ( VI . . . . 600 r.)

1. ll ( 240 r. . .); 2. 11 (240 - 106 rr); 3. 11 (106 r. . . - 18 . .); 4. 11 ( 18 r. - .); 5. ll ( III . . 600 r.); . (. 600 - 2000 ... rr.)

1.

ll -1l , . -

27

,91l

, 1l0 ll 1l ll. ll .

ll ll 106 . . . 18 . . . : /1/106 . ll 1l1l ( 43 .), 18 . . (. 20/I/43 . . . .). ,

1lro 1l 1l0 , , ,

1l ll C1l0. I

29

, . ll ll ,

: 1l , ll ( ll ) ,

ll C1l0fOB . ll ( , ), , 1l . ll I;-'' , ll y~

- ~, lIaBA~ ; 'll ,

llll, ; KOM~aTOp - , , , / , , .

11. il , ,, , ll , :.. ll .f . 1~0 ll0 ll : 476 . 9, 1228 ll, . C1l :

~ - 1l ll 11 11. ll ll: ll, ,

ll ll , ll , ll ll0 , 1l . ll0 ll VI - VIII . ( ' ),

1I 1l . ll 1la - , ll . ' , ll ll

30

,, Jl Me1leHee: VI - VII ., 1l, 1lac

, . ,

IV . , ; 1l:

. 1l , , , , . : , 1l

1l . ,

~. , 1l ; 1la -' .

(768-814). , , , : , , . 1l

, 1l A1l. , 1l : " , , . ~

. . .

, ( .).

1l0. 1l , , A1l , . -I . ,

31

Cll , ll ll ll . ll ll : ,

, Mb~i . ll-?, '~ ll : ~ Cll,

( - 1l0) rk , -

! ll. .Q1l ry. ll;

, , ' jI' : Cll1l , ll

- ! ; ll , ~ - ll, X1l (

Capnio) - , - . ;, XVI . \- ll// ll a1l , (1540 .), 9 , 1l0'~~ ll~g

. ll "q 1l ..()1l, - 1 ll l.ar1L-,~e ll.

, ll 1l - , 1l , . ll1l .

', ll 1l0 : '-ll 1l0 ll ,

. - , -- . ll 1l -ll; ll , ' -1l0 , ll.

; 1l0 ll , ll .

, XV - XVI . ll ll ll . 1l0 , Cll - (1755-1768), ll ll.

ll . , . , . , . , . 11

. ll . (, :, ll

32

, -ll.) ll ll ll ll, 1l0, , . ll ll. ll XVIII . -ll ll

ll, ll C1l. : ll .

XIX ll 1l , . ll

, 1l0. ll ll ;

ll ll C1l, C1l 1l -ll. ll : 1961-1965 . C1l ll ll ll~ ; ll

, ...

ll 1l ll . , ,

1l , ll (ll ), - .

-, ll 1l , , , , ll . ll , ll ll, ,

1l, ll , 1l 1l C1l

, 1l0 1l0 ll 1l0.

ll ll , - , ll , , ll 1l0, ll.

-, ll ll ll , C1l ll' .

33

C1J. , .

Domus Aurea: u.nepamopao.aHa .m.l 6. . .

1

t1t '/ 6t ( - )

. 1.1, , , , , g - ,

, .; , , , , - , , . .lI. ~ , , .

, , , ~.

, , , ~, /~ , ~pa ; :r;s: ! ~ Te~ , o (W ).

, , , , - . ~ :

ce~epHOO - , , , }~, , . , () ; , i: (

1

.) . , . (, , , 1), , , - (, ),

. - .

, - ll a1l:

ii [] Nn n [n], [1)] [] 00 [] ,

[k] [] Dd d [d] Qq ku + =[k"']

[] Rr r [r] Ff ! [f] Ss s [s] Gg ~ [g], [1)] Tt t [t] hii [h] Vu (wau) [w], [u] Iil i [i] ix [k]+[s] Kk ka [k] hy (jj psilon) [ LI l [1], [1] Zz zt [z]

[]

1.1. 1 . . . . ll ll 11 ll , . bl11 ,: ABCDEFGHIKLMNO PQRSVX. ll , 1l ll; 11 ll

. ll ll ' ( = 10), , , . V, , [w], ll []; 11ll ll ll XVI . ( );

: ll , 11 - . 1111 [i] (i 110ro); . Z 11 ll0 1 . . . ll (. ~).

, , cr ( m.), ,

; , , -

37

, - . .

ro -, '', - ''. CPOOY~, 'roAoc'. -

roAoca, , -:- >~; -~~ .:.- . ,

~TOT . Of' ~ , , ,

, . ~~.iJ.

iixy, q . CfI , ro , .,.

' 3 . , I

(s): [], [], [i], [], [] O~~()M . HeTpy~o ,

?~~ . ci V - !I: (ulna [ulna] - ). ~~fI - [4], . ~?,~ kuhl

. - n.. -

( ), , , - . ,

[i] ( ~) , []; ro . .i;

1

, :

, i u

1.2.

, paliitum; , l. , -. : .

, ; , ().

o : , ls '', populus - ''. IJil ,

. [6], - [] .

. ,

, , . :

1. audi> + = audi6): Vocalis ante rn corripitur.

2. doce> + nt = docent) ( Cllorax . );

3. lOlO , , [51 ( + t = docet; + 5 = doces.

39

110 11, - 11 . 1l 11 .

ll ll: ll 'll , ll

. , Cll ll R, ' , ll, , - -

, 1l0, Cll , , - . 11 11 11 11 11a.ll - : 11 11 11

, [], blll ; [] - ; , 11 11 11 ( []) 11 blll 11 , 11 . /

blll C1l031l11 (11 11 C1l0, ; 11 - 11), 11 a.ll 11 11. -

, ,11 11 [/] 31l a.ll, 11 C1l0 blll , , C1l0 ., , 11

1

: [], [], [], [], ei [l], ui []1. , , .

- i. [] [] [ [oi]. C1l0 i C1l [el] []. (, , : 0 deinde, huic, 0

.) [] [] , .

C1l, : ,

; C1l - ,

: t t (). .

, ll C1l0 flower ['flaua], ll 1l0.

r 3 (nsnnts) , , 1l2 . ; .

, , -

. : , [] . , - , - . . 1.3

, - .

1 C1l C1l ll, . 1l0, , ll 1lac ll ll ; ll1l ( mzo.).

2 ll1l ll (mutae) - [g], [k], [d], [t], [], [] llll (smils) [f], [1],

[], [n], [r], [8]. C1l , [f] [8], ll (liquidae).

: : aJ

: aJ :1:

., ,Q Q) :

Q) : Q) :: Q)'-'" :1: : :

1

1l m 1l

- . [w] ( VB ) - , , W (wall). : uld [wld] - ; ur [w] - .

[f] ( F) - , fast 1l fest: faci6 [faki6] - .;fs [f6ku8] - .

[8] ( S) - , , sick: Sl [8i] - ; miser [mi8er] - .

. [z] ( Z S ) - , . []: Smyrna [zmyma] - ( ); baptiz6 [baptiz6] - .

( 1 ) - i yes: maior [m~ior] - ; iace6 [iake6] - .

, 1 C1l0Bax [i]: iambus [iambus] -.

[h] ( ) 1l, horse: h6ra [h6ra] - ; hrn [har~na] - .

o : [kW ] [gw].

QV, - GV , ngu [IJgW] (lingua - ). ,

: quis [kW i8] - . (

43

t G : pater [pater] - ; i [bib6] - n;.-!is [t~lis] - ; domus [d6mus] - ; Caesar [kaesar] - ; ger6

. [ger6] - . . , , Aeroro h- ( , pot).

ph, th ch. , ' . : sphaera [sphaera] - , th [t1'ema] - ; pulcher [pulkher] - ( ). '

': [m] ( ) - [m]:

miiter [m~ter] - . , : ll

[] --.: . , '[n] ( N) - ' [n]: nix [niks] - .

, [1)] ( N ) - , ' , sing: ancora [

44 1

, - (lit. te.ra).

(. . ) .

, . - , . , a.mi.cus () , - . ,

.

llro C1lora, ll ero ro 11 ll ll ro 11

ro, ll ero . ll C1lor a1l ll

, ll - , ; ij.ll C1lor, ll llroMY C1l0ry. C1l0 . ,

ll C1lor (), ll (), - .. ll C1lor ll1l ll ll (ll, 1l), ll.

, 11 ll, .

: (muta liquida: [g], [k], [d], [t], [], [] + [r], [1]) : te.ne.brae (n); a.rii.trum ().

-n- -rii- liquida - , : - , - . ' ( . ).

C1l0 ll ll . C1l0 ll : ll C1lorax . C1l, C1l0 QUfntus, Miircus, stll, punctum, ll.

z + nf!ns 11or, [n] ll, llro rllacoMY 1l

45

: Infectus [i"{ektus] - , nfici [k"fiki] -.

, , () , , , CAOIY, :' ( liquida'- ): .. rgnu (apc~o) r.gnu,

"'rg.nu. - , .

(Accentus)

:Ie , 1l0 ll 1l .

- . . 1l. , ll ,co~peMeHHX , ~IO 1l0

.:.uu. (. . 1l0), ll ll ~, ll ll, 1l0 1l. , ,~eCOMHeHHO, ll1l0 -I;IM C1l0,

:ll a1l ,

1

2) (addtc, additc - , ) - ;

3) ro po~a . . . . -iitis (Maeceniis, iitis - );

4) : audtt (= audtuit - ); 5) (,

, ) -n (.), - (), - () .: - : - Of : puella - puellaque,

-n , (uidisne, jacisue); -. , :

. .

i. ., zcnbt.

Marcus, Tullius, Cicer6, Caesar, mius, Crassus, Augus-tus, Tiberius, Caligu1a, Ner6, ifus, HadrHinus, Ant6ninus Pius, Marcus urlius, Surus, Zephyrus, Graecia, Hispania, lupus, agnus, ancora, uirg6, uuls, , quantuluscum-que, c6nsanguineus, dudUlcsimus, tmittmini, Vlusnus, doctrina, uhts, Carthag6 (Karthag6), Calen-dae (Kalendae), Caes6 (Kaes6), Xenoph6n, mus, Alcaeus, Sapph6, Stsichrus, pater ns, dmi, Marcus Teren-tius Varr6, Marcus Vitruuius 611i6, Titus Liuius, Aulus Gelli-us, mlius Tacitus, Gaius Sut6nius Tranqui11us, Scrit6s

istoriae Augustae, Gaius Valerius Catullus, mlius Gallus, AIbius Tibullus, Sextus Propertius, Publius Vergilius Mar6, Quintus Horatius Flaccus, Publius Ouidius Nas6, Marcus Va-lerius Martialis, Alexander Supp6pulinus, Ihnns Secun-dus, Alexius Laudanius, conturbabantur C6nstantinopolitani 11 innumerabilibus sollicitUdinibus4

4 , ( '11') . ,

. , .i1 , .i1.

47

2. , . u, 1Jcm ... ,: , 'professor, studens, magister, Roma, Romanus, ItaHa, Sicilia,

Caesar, Athenae, Romulus, lingua Latina. 3. . .: 1) CAore ; 2) ; , 3) fO; '4) fO; 5.) []; '6) 7) or (2-3 ). '4. u. .. ? , .? ? , 5. u .. n(,Ju ux/ ?

' , ? ./ ( !)?

6. , .. u.. mlU ( !).

? , '7. ?

P!iMa

u3 . , 1 . . .

II

(Verbum Latfnum)

Sapere ud. oriiti u S, . 1, 2, 40

ll ll, rllaroll ~ , ll . , rllaroll ll : Cll ll , ero - ll ll , rllaroll ll - ero , (),

ll () . . , rllaroll ll ; rllarolla ll ll . - . ll ll ll

rllaroll ll ; ll ll rllarolla.

ll rllarolla ll rpaMMa- :

1. ll (modus): -indicatiuus (, ); - coniunctiuus (, ); - imperatiuus (, ).

II

2. (tempus): - sns (, ); - imperfectum (, ); - perfectum (, ); - plsquamperfectum (, -

n.); - futiirum 1 (mm, simplex) - ; - futiirum 2 (secundum, exactum) -

( futurum 1). . , - , . .

IImperfectum I I Futarum exiictum I V I Uf

2.1. z zz

3. (genus): - actiuum (, ); - passluum (, ).

4. (numerus): - singularis (); - pluraIis (.). 5. (persona): - prIma (); -:- secunda (); - tertia ().

, .

, , -, , -,

, . ,

, ClI.eyeT , , ~ , PYCC~OM . I

. ClI.:

, . : facit ( ) - rsns indicafiuI acfiuI,

pers6na tertia, singularis; : - praes. ind. act. sng.

, , ry (. . ), - . (uerbum jinltum), - . (uerbum znfinltum).

( - ~(JPM):

InfinIfiuus - (6); participium - n (3); gerundIuum - (1);

, gerundium - (1); supmum - n (2). MOry , ,

: , (, , ), MOry () . . . ,

, .

, , , . t1: .

52 II

facio, fci, factum, facere -

. praes. ind. act. 1. sng. 111., . . .

perf. ind. act. 1. sng. 111., . .

supinum 1 cynl

infinitiuus praesentis . .

2.2. zo z

, 2.2 , : ) , 1-

. . , ; ) 4 3 (

); ) , -

.

C1J. 1, 2 3 ( --6, - -1, - -) ,

, : - (

53

, , . 6 ,

t ( -) - . -l': , , , 3-

0 .

:,

(1) , l, amatum, amare - ; , l, omatum, - ; laboro, laboraul, laboratum, are - ; () habeo, habul, habitum, ere - ;

doceo, docul, doctum, ere - ; (I) tego, texl, tectum, tegere - n;

sumo, sumpsl, sumptum, ere - ; facio, fecl, factum, ere - ;

i, l, captum, ere - ; 'statuo, statul, stattum, ere - ;

'(IV) audio, audlul, audltum,lre - ; dormi6, dormlul, dormltum,lre - .

, -6 . , l- .. 30

: -6 * *rn6 ' -6, (

). , - - .

3 , - I . 3 , . , , : ,

- , . ,;:

54 Il

- . .

3 Acfiuum Passiuum Ci10 Sng. Plr. Sng. Plr.

1 -/- -mus -(o)r -mur 2 -s -tis -ris -re -mini 3 -t -nt -tur -ntur

2.3. .z

u.. 1 11., . . -6/-or 11 , -m/-r - ll , 11 11 .

ll 11: -- / - // -- / --,

zz

, ,

(. . ), . : - r (teg-e-ris); - nt (tg--nt), i - (teg-r-t). - :

, .

, 1) IV -nt 2) I-

.

praesens indiciitiui iictiui et passiui

, , .

55

I

Il

Audio, audiui, auditum, ire - . IV -1.

3 Actiuum Passluum 110 Snj?;. Plr. Snj?;. Plr.

1 audi-o audl-mus audi-or audl-mur 2 audl-s audHis audl-ris audl-minl 3 audi-t audi-u-nt audl-tur audi-u-ntur

2.6. za 'w n~ Tego, ti, ttum, ere - n. III -g.

3 110

1 2 3

Actiuum Passluum Sng. Plr. Sng. Plr.

tej?;-o te~-i-mus tej?;-or te~-i-mur teg-i-s teg-i-tis teg-e-ris te~-i-mini teg-i-t teg-u-nt teg-i-tur teg-u-ntur 2.7. za III z

Capio, i, captum, capere - . III -1 ( r ).

3 Actiuum Passluum 110 Sng. Plr. Sng. Plr.

1 capi-o capi-mus capi-or capi-mur 2 capi-s capi-tis cape-ris capi-mini: 3 capi-t capi-u-nt capi-tur capi-u-ntur 2.8. z III -1

(infinftiuus praesentis passiui) . -rl, ( III -1) - -1:

(.) ~ amiiri ( .); tegere (n) ~ tegi ( n) () ~ ! ( ).

(u deponentia)

57

1l , ;

( ). K~K ' aKT~BHe , ,

, . .. n . , , , -

- , . ., . , ~ 0 - , . , , -, - -

. ' ( . . ,J

a1J.). : .

'hortor, hortatus SUffi, hortari - (1 ); uereor, ueritus SUffi, urri - (11);

. profidscor, profectus SUffi, proficisci - (111); orior, ortus SUffi, oriri - (IV). 111 -1 :

'itior, passus sum, (), gradior, gressus sum, gradf (), morior, 'mortuus sum, morf () . -

:Je ro ro: I

. Passiuum () Sn~. Plr. Sn~. Plr . . 1

- - profidsc-or n profidsc-i-mur ""'2 ,.

- - profidsc-e-ris prifidsc-i-miI 3

- - profidsc-i-tur . . profidsc-u-ntur 2.9. u ..z z.azo.

_. ro ( semide-ponentia): , - . . , - . :

gaudeo, gauIsus sum, gudr - (11 ); soleo, solitus sum, slr - (11); " reuertor, reuerfi, reuerfi - (III). '1

II .

(imperatiuus praesentis) - - -

, - (modus iris). C1l. .

C1l ( ),

III -. llll0 I ll - ll , llll0 -1 11 ll .

NB: llll0 daco (), dfco (zo), facio (), fero () duc, dic, fac, fer . , ,

ll n, z: addu: ().

(' C1l - -te.

. 1 11 IV III 2Sng. m () doce () audl () teg-e

(), ()

2Plr. ama-te (- doce-te (- audl-te teg-i-te ) ) (-) (n),

capi-te () 2.10. , iris praesentis

(l1 ll0 llll0) - -re -mini l1 11

(proJicfsc--r - n., proJicfsc-i-minf - n.). ~(ngIs) 1l -. n610: - + inf, - n + inf

amiire - ! n audire - ! n + imperiit.: n credite - ,

59

, . VI, petJb

-; ; , , - .

1.. , , , . . , 1. Lafine lego. 2. Lafine saepe legimus et scnDirnus. 3. Lafine

legere et scribere solernus. 4. Marcus tarnen scnDit et legit~ 5. ,- Cur scribis? Cur quoque nihillegis? 5. - NOlo

o~o legere et scnDere. 6. NOlo etiarn labor~re! 7~ Cur rnale laboras? 8. Male laborare - rnale uluere. 9. 51 nihil agis, nihil legis et studes, nihil sCls! 10. Quis rnale discit, rnale docet. 11. Cur rnale discis? 11. Discitisne bene? 12. Ego bene Lafine disco et rnale laborare studeo.

13. - Audl! Audlte! . Bene sernper labora! Bene laborate. 15. Vbi Quintus habitat? 16. Dlc, quaeso, ? 17. - NesciO. Cur autern interrogas? 18. - Inuemre iO. 19. Quintus bene interdiii dorrnit, sed noctii rnale discit. 20. - Quo proficlsceris?

2~. - . proficlscor, habito. 22. - Vbi habitas? 23. - Ibi, quo:poficiscor. 24. - Bene proficiscere! 25. Quid uererninl? 26~':..... Male uluere uerernur. 27. - Nihil uererninl. Nihil 1,ler~x:e. 28. Fac, quod dlco. 29. Vluite et gaudete. 30. Vluirnus

~'.gaudernus. ~." ,. ~, (, z .n): ';: facro, facere, facirnus, facis. - Dorrniunt, dorrnl,

dorrnIre. - Verere. Gaude. Proficlscere. Hortarnur. ;, 3~ ' . 1. . 2. ciYmaee. 3. ? 4. , ! 5. ~':. 6. ? 7. ? 8. ! , ? 9.

? 10. ? 11. ll-

60 II

? 1.2. , , ! . (nos) , (uos) - . 14. -. 1.5. (scio) -,

. 4. nz z ( ) .

5. : , - ?

6. : , . 2.1?

7. , m. n., :. ?

8. :. ? ?

'n. 80 z. . .

III

u..

. (Substantfua in nominiitfUD et genetfUD)

Facili5 d5nSU5 urn!. Ver gi li 5, ., VI, 126

P.i:l , :

1. (numerus): ~ singuIaris (); :..:.. pluraIis (.). 2 .. (ciisus):

Nominatiuus (.); Vocatiuus ();

- Genitiuus (); Datiuus (); AccUsatiuus (); Ablatiuus (., ). (genus):

masculinum (., ); fmininum (, ; neutrum (, n).

~. 3 n. . . - ,

- .

III

1l , C1l 1l0 0. - , 0 (. . 1l ). ll ll, C1l ll

. 1l , ll , ll1l0 ll

; - , 1l.

, , 0 ll ll 1l0. - , - , - ll ll 1, - , - . ll 1l0 , ill

. ., ll 0 1l0 . 0 ll ll ll

, . ll 1l0 ll (. . 3.1). , 1- 5- C1l0- ll , 2- 4-, , - ; 1l0

0 . , 1l C1l 1l. a1J..

1 2 3 4 5

f f. f

n n n

, 3.1. trn 1..

ll 1 2 3 4 5 . z,., i

. sn~. (m/f I n) - -us, - I - -s, -8 -us I - -s gen. sng. - -1 -is -us -!, -l

. /. (/! I n) - -1 I - -s I -, -ia -us I - -s , 3.2. 1.u

bl'

11 11 C1l0B 11 1l0.

; . ' 11 11 C1l0 11 . ,

: 11 110. , ',:i 1l0 , C1l0Ba . 1l0, 11 C1l0, , .

" , 110. 1l01 C1loBa

- (11 11 ). 11 - - 11 . . , 1l0 11 C1loBa , C1l :

aqua, aquae f - ; terra, terrae f - , .. 1l0 ClloBa ( 1l) ro , - nauta, (.); t, (); scria, (). ,

: Miircus g ( - , ); Lucius . Sergius Catilina ( u.).

, 11 . C1l0B 1l0 - -i gen. sng.

. 3.1, C1loBa .):'0 . C1l0B - 11

-us 11 -er, C1l0B - -. , ... C1l0B 1l0 -.

amicus, amici - ; ager, agri - ; puer, - ,; bellum, i n - .

1 . : CllOBO '', (.. Musa . Mouacx), CllOBOM, , - ; 1l0 j3 .

III

, , l1, 110 ager ; puer - . 110, rAe : puer (.), socer (), uesper (), gener (), asper (bl), miser (bl), liber (

bl), tener () + bl 1er -ger (armiger - ); Bcero l12

11 , 2- , : - , rAaBHblM ,

ro : /aurU5, f f - , AegyptU5, f f - . : ufrU5, f n (), /5, f f (). ,

rAaBe . , 11 : 2- 110 uir, f (., .), ,

l1 ( -ir), .

11 . 110 c~o -, gen. sng. -5. ll 0

-5, - -: exercitu5, 5 - , g, 5 n - .

110 ro ( ).

zo -5: domus (.), tribus (), porticus (), Idus (bl - 13/15 .), manus ().

110 domU5 ry ( rAaBe ). Id5 ro 11: AOAroTbl rAacoro .

11 . 1l0 C1l0 0, -. ll : -ei ll

1l . - C1l, ll 1l ll ( a1l 1l V XV.)

2 : 11 110, . ;

, .

[] ; 11 corAacoro [1] - . 110 r5.

: rs, reif - , dis, dii /! - , . dis, i ' ' - , ' ' -ro.

11 .

66 1II

11 1111 ll - 11.

UIOBa rns (), frater (), canis (), pater (), mater (), iuuenis () + senex (), ts () . sitis (), puppis (), turris (), febris (), uis (), securis (), tussis (

), amussis (), restis () lis () - . : .

, 11 11

ll, - nominiifiuus pluriilis.

, - 11 C1l0B .

110 1l, 11 11 ll, , ll , - 11 - :

.iJ cpeiJHezo u.. BceziJa , . -:

. = .; . plr = . plr = -.

, 11 , C1loBa - (. . ). 11:' ' -11 ll, I ' - gelua, I ' - capita, I ' - animiilia.

. , - , -, -t -i. ,

, - 4- . , : '' *ll

ll, . . - , ! , ( ) - , ( ).

., , 11. .:1 : l-, 2- 4- I

68 II1

, . , - . :

bonus, n, n - '(-, -: );

malus, mala, malum - ; pulcher, pulchra, pulchrum - ; tener, tenera, tenerum - . , 1-2 . MOry -us, -er. , , .

Jl , (, malus malus , - ' .'). ,

- , - .

Cll (. . , ro / ro ClloBa) , rAaBe XIX.

( ) MOry - . ., kaKOM- , : . , n, , (= ). -: malus, l - , n, l n - , , orum - .

. . .: mala, orum n - () , ; , orum n - () (); immortiilia, ium n - ().

ESSE ('') praesens indiciitiuf u

', ' sum, fu:;, -, esse. , . - . .

( ):

69

3aAor acfiuum Sng. Plr.

1 sum sumus 2 es estis 3 est sunt

. 3.3. .az. esse rsns indii!

, . , , ero .

NOMINAIVVS DVPLEX

C.ll, J1 r.iiaBbl - C.ll

ninis duplex ( ).

ro : .. ) -. (putiiri);

) -. (niniiri); ) -. (jieri); d) -. (ligt, creari).

1

, C.ll - - , .Il - - .

J1, ( ro )

. C.ll J1. :

ir pater patriae n6minatur. - (= ).

Marcus cliirus putatur. - (= ).

III

Quid est epistola? - Tacitus nuntius. Quid. est pictra? -Vits falsa. Quid est aurum? - Mancipium mortis. Quid est argentum? - Inuidiae locus. Quid est amicitia? - Concordia. Quid est libertas? - Innocentia. Quid est mors? - Perpetua

sCritas. Quid est mors? - Inimica uitae, testamenti gratia, sum lacrimae, obliuio, { rogi, titulus monumenti; mors ... finis est. Quid est homO? - Loci hospes, lgis imago, ca.1amitatis {l, mancipium mortis, uitae mora. Quid est sol? - Splendor orbis. Quid est lna? - Dii adulter, noctis oculus. .. Quid est caelum? - Culmen immnsum. Quid est

l? - . mundi. Quid est terra? - Horreum Cereris. ~idestterra? - Cellarium uitae. - Quidestmare? -Iterin-cer,tum. Quid est nauis? - Domus erratica. Quid est nauis? -Vbilibet hospitium. Quid est nauta? :- Amator pelagi, firmi

qsrt, contemptor uitae mortisque, undae lins. Quid est SOlnnus? - Mortis imago. Quid est Caesar? - Publicae lcis

~~put:, Quid est senatus? - Ornamentum, splendor urbis ... Quid est miles? - Murus imperii, dfns patriae, gloriosa

seruits, potestatis indicium. Quid est Roma? - Fons imperii ... , I)1ater gentium, rei possessor, pacis aetemae consecratio. Quid est uictoria? - lli discordia, pacis amor. Quid est ? -!raJ,1quilla liberaIitas.

(Altercatio Hadriam Augusti et ictti Philosophi, ed. L .. W. Daly, w. Suchier, 1939.)

. ~rrsq = et trrs; . -que'u', n:, -

1i.. , et (domus trrsq: ' + ') .' .

~. - ll 1l ll. 2. r . 3. ll 1l

. 4. ro llll . 5. () , ll

1II

. 6. , , - . 7. . 8. - . 9. . 10. -

.

1.. , .

2. , , ( ):

hmins, terrae (2), pu1chra (3), maris, uerentur, hmus, hmur, habitamus, turris (2), capis, capitis, uerbi.

3. :

, , APyr . 4. nzo .

5. . , - ?

6. , HU u ?

u, ? ?

7. , .

8. ? ?

I

(Ciisus accusiitfuus et genitfuus)

Pro ! lectoris habent sua fata li. re n ti an us u ru s, Litt., 1286

, , , , , MOry, , . , , .Il , . Jl

? , , -

, , - : MOry : KHY:.lJI-. - Q.e-fJ.D!iKQU .. ,

. , - (ciisus dfrti); (

) - ciisus indfrtl. (, ). ,

- , : -

! ...

74 IV

( - ); , ll , .

zo : , , ( - ), , ,

.

.

~ ll oCHqBe - , - ll

[] (-; pe~e ll OI -im); , : 2- ll - : -

; . . ~. rAacH~Ix clloHe l! -5, 3- ll

[]: -s , . : 3- ll ~ : . -is

-s (ns/ns)., , ' . , :

; 1 2 3 4 5 I Sng, - - - (-im - .) - -

I Plr, -iis -os ,-es (-15 - ./.) -us -es 4.1.

75

ocr. . Cil 3, 4, 5" 110 . . . - 1lro 1l0 ( Cil turris, tussis), ', -im, 1l - c1lor -. 2- 1l0 . . -um, - , f 1J. . , . . 1l lli - ( []), . .- ll ( (n;~pe [s]). Cil 1l 1l llro 1lro -

ll 1.

C1l0B (sng./plr.): ferra, ! 'amicus~ , 'ager, agri ptier, 'pueri

, fl6s, fl6ris nus, isf turris, is f

,exercitus, us manus, usf

rs;I,rij dis; i!f

terram/terras; 'amlcuml amicos; agrumlagros; puerumlp'ueros; fl6rm/fl6rs;

nubemlnus nubls; turrim (-m)ltrrs turris; exercituml exercits; manumlmanus;

rmlrs; dimldis.

C1loBa llm, i n caput, capiiis n bellumlbella caputlcapita - :.

, , ~". , 1! 1! i:1!OB, ,ll~. Cil 1l - Cil, -

ll I:? CJ.OBO Cil~., .

~ .cmz

' C1l (genitlUUs singuliiris), : ~

'- C1l0J . genitiuus plura1is, .

, : -m, , 'l, 2. 5jJ: [].

IV

1l , ececreo, -ium; - -ium ( 1l0 , -).

1l0 1 2 3 4 5 -- -- -, -i-um ( .. /) -- n. plr. --

. 4.2. genitfuus pluralis

C1l0B , C1l C1l0B . C1l C1l0B . . C1l : terriirum, amlcorum, agrorum, puerorum, florum, nm, turrium, exercituum, nuum, rerum, dierum, llrum capitum - ( mare, is n - marium).

C1l0BO ufs f (), C1l0 : Hero . Sng.: gen. dat. , . - ui; Plr.: .

. - ufris, gen. - ufriu ( 1l 1! - 1l ). C1l0BO , ero C1l0BOM uir, i (.); , , .

(Pronomina personalia et pronomen reflexfuum)

, , , , . - . C1l ,

. rAaBe C1l.

BcerAa , :

(= sibl) . rAaOAa

( dfnd - , t dfendis -

77

'~ . .). Q - , . Jl : , . ( .

- .)

( Mecr. 3-.) Nom. g tii - ns us

n. ! tui sui nostri/nostrum uestri/uestrum " Dat. mi tibi sibi ns us

. t s ns us . t s ns us

4.3.

, . nostrum uestrum ll30 ll ' / ' ( genitiuus partitiuus - e1l ). eKcre , '. C1l0Bax mihi, tibi, sibf C1l ll ll, : ll ll 1l0 C1loBa ll (~ _ ). C1l C1l0f C1l0Bax, C1l , 1l. 1l breuis breuiiins.

(paticipium perjecti passfut)

or nmu n (participium perfecti passiui), 1-2 :

, orno, orniiUl, rntu, iire - ; 'orniitus, orniita, rntum - (,

). I , .

'Fe , , : 1) ,

IV

cyri; 2) -er . rAaBeVnI.

3- :1-2

3- . , : (sins, ntis - ), -

, ,

, - (breuis, - ), - (, acris, acre - ). gen. sng. (jllx, lcis - ), - .

,;: - , . ( VII), , .

.

1. Homolocum omat, hominem locus (Comic. fr. ., . 12.8).2. Aegyptum NIlus irrigat (Cic; N. . '2, 130). 3. G16ria uirtiitem tamquam umbra sequitur (Cic. Tusc. 1, 109). 4. Terra, quoniam mundI pars est, pars est etiam deI (Cic. N. . 1, 24). 5. Aqui1anoncaptatmuscas (prouerbium, Bind. 213). 6. . Iiilius occupat oppidum et ibi praesidium collocat (Caes. . G. 1, 8). 7. Fts fortiina adiuuat (Cic. Tusc. 2, 4). 8. m ultant stulti , in contraria currunt (Hor. Sat. 1, 2, 24). 9. Aegyptiorum morem quis ignorat (Cic. Tusc. 5, 27)? 10. Nihi1 tam irrIdet Epiciirus, quam praedictionem rum futiirarum (Cic. N. . 2, 162).11. Rrum copia uerborum copiam gignit (Cic. Dt.

79

.3, 12.5)' 12. AmIc6rum sunt mmi omnia (Cic. D off. 1, 51,).13. Nostr6rum hominum ingenia uirtiitsqu sole6 !l''irar'i

(. Tusc. 4, 1). . Hostium nus magnas tmstats Ocean'i magosque impetiis uent6rum sustinr possunt (Caes. . G . .3, 13): 15', At ur6 interitus exercituum, ut rim trium, saepe fuult6rum lds jmperat6rum, ut niiper summ'i et singularis uicl, lnuidiae praeterea multitiidinis atque n merit6rum sa-

~pe! qu'ium ulsi6ns, lmitts, fug~e, riirsusque secun-~,ts; 'hn6rs, imperia, uict6riae, quamquam fortu'ita sunt, 1~en: sine hominum opibus et studiis neutram in partem efficI p-bssunt -(Cic. D off. 2, 20).

ar ll > cr. ro. ,

cr . ' . [-] ( )

Aeneadu genetrlx, hominum druuque ~oluptas, Alma Venus, lI supter labentia signa ,Quae mare nauigerum, quae terras friigifrnts .Concelebras; per t qU6niam genus omn[e] animantum

5 , Concipitur u'isitqu[e] exortum liimina slis; ,. dea, t fugiunt uenfi, t uil caeli

~duentumque tuum, tibi suau'is daedala telliis :~ummittit fl6rs, tibi rident aequora ponfi J>lacatumque nitet diffso luine caelum.

(Lurtius. D rrum natiira, 1, 1-9)

,Flix, qui potuit rrum 6gnsr causas, Atque metiis omnis et inex6rabile fatum

Suiit pedibus strepitumqu[ ] Acherontis auari. Fortiinatus et ill, ds qu'i nouit agresfis, Panaque Siluanumque senem, Nymphasque srrs.

(. Vergilius Mar6. Ge6rgica, 2, 490-4)

80 IV

Quid est ferrurn? - Ornnis artis instrUrnenturn. Quid est gla-dius? - Regirnen castrOrurn. Qui sunt qui sam aegrotant? -Qui negotia Crant. Quid est fortna? - Vt rnatrona nobilis in seruos s irnpingit. Quot sunt autern fortnae? -

rs: un , quae ubilibet s irnpingit; et ins: quae dit, cito aufert; tertia surda, quae rniserorurn rs exaudit. Quid sunt dii? - Ocu16rurn signa, rnentis rnin; si rnetuis, tirnor est; si tins, religio est. Quid est s61? - Splen-dor orbis; qui tollit et ponit diern; per quern scire nobis cursurn horarurn datur. Quid sunt stll? - Fata horninurn. Quid sunt

stll? - Litora gubematorurn. Quid est deus? - Qui ornnia tenet. Quid est rgnurn? - Pars deorurn. Quid est forurn? -Ternplurn libertatis ... (Altercatio ... ed. L. W. Daly, W. Suchier, 1939)

- N-V ., , .ilA ,

.

siue sonus est r ictus, id est percussus, ssilis audi-tu .. , quarndiu resonat. Nunc ornnis siue sonus aut articula-ta est aut confsa. Articulata est, quii hrnins loquntur et litte-ris cornprehendi potest, ut puta, 'scnDe Cicero', 'Vergili lege' et

tr talia. Confsa ur aut anirnaliurn aut inanirnrn est, quae litteris cornprehendi potest. AnirnaIiurn est, ut puta, equorurn hinnitus, rs anrn, rugitus ferarurn, serpenturn sibilus, auiurn cantus et tr talia; inanirnrn autern est, ut puta, cyrnba16rurn tinnitus, flagellorurn strepitus, undarurn pulsus, ruinae casus, fistulae auditus et tr talia. Est et confsa siue sonus horninurn, quae litteris cornprehendi potest, ut puta, oris risus uel sibilatus, pectoris rnugitus et

tr talia. (Probus, Institta artiurn, IY, 47)

81

possunt - ; sine opibus et studi'is -

Aeneadum . = Aeneadarum; diuum . = diuorum; qUi, quae, quod ~ , , ( , .. ); animantum . = animanti-

; diffso lumine - potit - , sit pedibus - ,

nouit - ; - . sng. . quae - . plr. n quf, quae, quod; aufert - praes. ind. act. 3

sng. aufero, abstulf, tu,' auferre . audit - ; qua - ; litteris - ;

potest ...,... : .al pot- sum, fui, -, esse. . XV

, .1.. . 2. . 3. , , . 4.

, ! . 5.

. 6. (sl) , . 7.

. 8. ; . 9. ry [ ] ifugi6 + .):

! 1.0. (inf. + est + gen. '?') .

1.. . .

2. () . . n-

82 IV

zu, .

3. ,,: .

4. : ll, , 1l0, , ~I .

5. Jl3: - ll. , ll : . ll ll (el). ll ll . - ll : (s, ), 6

. ll . - ll. ll ll . .

6. noozomoBbme (, n-). , 7. z ? , ?

8. ? - ?

9. : ' ?

1.0. : , , ? - ?

V

J 3

(Ciisus abliitfuus, datfuus et uociitfuus)

AmiCU5 certu5 r incerta cemitur. n n i 5, Incerta! 351

."j; C1l . - , .

fIl, ;" ,lI, ' 1'

V

mu.:. ll - C1lll, C1l ll ll . or

, ll 1l0 ll (1l XIV).

ll ( 1l 1l0 - llry), 1l0 ll ll -. C1l0

terra, amlco, agro, flore, urbe, marf (ll ), exercitu, r.

1-21l0 -fs, 3-4 1l0-ibus, 5- 1l0 - -us. , ll , terrfs, amlcfs, agrfs, floribus, urbibus, maribus, exercitibus, rus -

C1l0?

1 2 3 4 5 I Sng. - - -, -1 - - I Plr.

-fs -IS -ibus -ibus -bus . 5.1. .

ll ll (ciisus datluus)

( C1l, , ). ll , ll.

ll -1. C1l : l- 1l0 - C1l

-1 , 2- -1 C1l - ll , 4- 1l0 zo -1 .

HuaHe: 5- . a1I (. . ll) 11 - difi, re!.

, 3 85

,: terrae, amico, agro, flri, mari, exercitui, gelu, diii, rei.

. lI 1 2 3 4 5 , ' I Sng. - "ai) - "oi) -! -! (m!j) I - (n) -e~ -!

. 5.2. m . .

. ll .u. , ': terris, amicis, agris, flrius, maribus, exercitibus, gelibus, diibus, rebus.

" 1l 1l ll uis f, lI 1l. CMblC1l , abl. sng. ui,

abl./dat. plr. - uiribus. - . 1l .

.

(Casus us)

ll (ciisus uociitiuus) . ll ~OM; ll ll :

.1) C1l0 2- -us -: Miirce ( !);

2) C1l0 2- -ius -i: ( ..!);

3) ll meus mi - 1l

;

4) C1l , C1l0B deus () populus () a1l: , , a1l0 1l, , a1l uum.u (Quirits), . '

86 V

: ,

- ( ,'l + ~). , ,

- . I "

,110.. : aqua, f (); t, (). ',,'

SinRUlaris , Plrii.lis N. aqua i"I' , pota " ' aquae potae

n. aquae potae 'aquarum potarum Dat. aguae potae aquis tis . aquam pOtam' aquas potas

/. aqua t aquls tis Voc. aqua pota aquae potae

5.3. l-0

11 '. : amlCus, l (); ager, agrl (); bellum, l n ().

" "

Singularis 1V. ., ,amicus ager ' , , bellum

n. aii! ari , Dat. amico agro ll . amicum agrum bellum

/. i agro ll Voc. amice ager bellum ' ' Plrii.lis

N. amici agri bella n. mirum agrorum 'bellorum Dat. r amicis agris bellis . mis agros I ' bella

/. Icis agris bellis Voc. amici agri bella

5.4. 2-0

, 87

, 11 . : flos, floris (, ll ); urbs, ur-bis f (, ); animal, ;s n (, ll ) .

. Singularis No.' flos urbs animal

n. floris urbis animalis Ddt. flori urbi animaIi

, Acc.~' florem urbem animal . flore animiili Voc. flos urbs animal

PliiraIis N. flrs urs animalia

(, n.' florum u animalium ;c:Dat: ' floribus " tl.rbibus animalibus

',,:cfAcc. , ' flrs urbis (-s) animalia ,(:'. ':' floribus urbibus animalibus , ,Voc. ' 'flrs urs animiilia

5.5. -zo

~', 110. : exercitus, us (); cornu, us n ().

, ,,,I;l " , Singularis Pliiralis ,',r,r:J. , exercitus , comii exercitiis rnu

: _.:,n. exercitiis .comiis exercituum comuum ."Dat. , exercitui COll exercitibus comibus

: ;',. exercitum rn exercitiis ' rn :

,',,'. exercitii comii exercitibus comibus VoC. ' exercitus comii exercitiis rn

5.6. !> 4-0

88 V

1l0. :rs, rif(, ); dis, dil /! (/).

Singularis Pliirws N. res dies res dies

n. rei diei rerum dierum Dat. rei diei rebus diebus . rem diem res dies

. re die rebus diebus Voc. res dies res dies

5.7. 5-0

1l0 1J. : MOIYT 1J. 1J. 1l 1J.. 1J. 1l0ro , 1J..

1J. - , . ( ):

i (, abs) de , ram zo-. clam zo-. cumc

() sine tenus ()

r , prae

ll 1l0 in (), sub () super (), 1J.1J. : ?

, ? - 1J. . , 1J. - 1J., 1J. 1l0: causa (-) gratia (.). 1J.1J. - n-, (. . C1J. ro , ). : pecuniae causii - - .

,

(Pronomina interrogiitiua, demostriitiua et reliitiua)

1J. 1l0 1J. 1l0, --

, 3 89

... 1lac: . .. , - : , .

1l0 11 hI ~epeCHO. ,

1-2 1l0, H~e: : -ius gen. sng. -! dat. sng. ( ). ,

-fus [1] -" !.

, ( ). ille, ipse iste - ; is, , id ijei/e.

(, , -i): lle, i, illud - ; 'f.ste, ista, istud - , ;

~ Singularis I f I n N. I I d Gen. is Dat. i

. . I am I d i /. I I Singularis N. is I I id Gen. eius

, Dat. l . I I id

/. I I

ipse, ipsa, ipsum - ; is, , id - , .

PI1iralis f n i ru ii.ru ru

is s s

is PI1iraIis , l ru earum ru

els, iIs,ls eos eii.s

els, iis,ls 5.8.

iste, ipse 1l0 , ille. ~ , iste - istud, ipse -'PSUm. iste I< C.l1, ille - ,

[ V

is - ll .

- : hic, haec, hoc - m, (

1l); quis, quid - ? ? (ll); quf, quae, quod - , , (ll-

ll). . C1l ll , llll -

; , quis , 1l0, C1l.

. ,

cr o cr qis (cuius), , - , . ' cr; , cr

cr gen. sng. qui. cr . .

1l0 C1l0 ll ll , - . . .

~ SinguHiris Pliiralis 1 L I n f n N. I haec I hoc hae haec

n. huius horum harm horum Dat. hUIC bls . hunc I hanc I hoc hs hii.s haec

. hoc I I hoc bls Singularis Pliiralis N. qui I quae I quod qui quae quae

n. cuius qurum quii.rum quorum Dat. cul quibus . quem I quam I quod quos quii.s quae

. quo I quii. I quo quibus . 5.9. . .x . cr, , cr ecr . , , cr qui: qcu :

, 3 91

. q, quibuscum = quibus. ll el10 : , t, s, ns, s. ,

', ll' . O~~ ', ll i.J. ll ' 1-2, -

- ~~ 1l0 (qnts, , - ..; qiilis, - , qis-q, q-q, qd-

4~ ;-:-, ), ll (qt - ).

92 V

ll , C1lOBa alius gen. sng. alterfus ( alter), ali:us.

, : , - , - .

D generibus nominum e1l , . N ., ll. 1l 1l ll , C1l ll

Genera nominum sunt prineipaIia tria: masclinum fmininum neutrum. Masclinum est, ! numero singulari easu nominatiuo pronomen praeponitur 'hie', ut 'hie Cato'. Fmininum est, ! numero singulari easu nominatiuo pronomen praeponitur ', ut IHa'. Neutrum est, cui numero singulari easu nominatiuo pronomen praeponitur ', ut templum'. s quartum genus n nascitur, quod fit duobus modis. Sunt enim eommunia duum generum masclino et fmin1n, ut 'hie et haee homo', et 'hie et haee saeerdos'; item trium generum masclino et

fminin et neutro, ut 'hie et haee et hoe fli'. Est et quintum genus, quod Gr 'epicoenon' dicitur, Latini promiscum uel subeommune uoeant, quod aut sci masclini gener-is dclintur et simul signifieat etiam fmininum genus, ut 'passer', aut dlintur si generis fminini et simul etiam

masclinum genus signifieat, et sie sub un genere utrumque intellegitur, ut 'aquila'.

(Dimds, Ars grammatiea, 1,301)

DGli 1l 11 (58-51 .) ll1l ll ll ll, . 11 1l - , 1l0 . - 11, , , ll

, 93

, . Ga1lia est ornnis diuisa in rts trs, quarum iin incolunt Belgae, li Aquitam, tertiam - qui ipsorum lingua Celtae, nOStra Galli appellantur. i mns lingua, institfis, lgius in-ter s differunt. Gallos Aquitams Garumna fliimen, Belgis Matrona et Squan diuidit. Horum ornnium fortissimi sunt Belgae, propterea quod clt atque hiimamtate prouinciae

10gissim absunt, minimqu ad eos mrtrs saepe meant, atque , quae ad ffinndS nis pertinent, impor-tant; proximique sunt Germams, qui trans Rhum incolunt,

quibuscm continenter 1l gerunt. Qua d causa lutii quoque reliquos Gallos uirtiite rdut, quod fr cofidiams

rs cum Germams contendunt, aut suis finibus eos prohibent, aut ipsi in eorum finibus 1l gerunt. Eorum pars ... initium capit fliimine Rhodano, tintur Garumna fliimine, an, attingit etiam SquarUS et lutiis fliimen

Rhum, uergit ad sttriOs. Belgae trmis Galliae finibus oriuntur, pertinent ad

inferiorem partem fliiminis Rhni, spectant in septentriOnem et orientem sOlem. Aquitania Garumna fliimine ad Pyrs mts et partem Oceani, quae est ad ispamam, perti-net; speetat inter occasum solis et sttriOs.

(. Iiilius Caesar, . G. 1, 1.)

Quid est gladiator? - Sine crimine homicida. Qua r peccant hmins? - Cupiditate. Quid rgi et misero commiine est? -Nasci et mon. Quid est quod placet et displicet? - Vita. Quid est homo pauper? - Vt puteum dsertum mns aspi-ciunt et 10 um relinquunt. Quid est homO? - Balneo si-mi1is: pnma 1l tepidaria iinetaria, infans natus perungitur;

~eCUnda 1l siidatoria pueritia est; tertia 1l assa perferentia luuents; quarta 1l appropiat senects mgidaria, ornnibus aequat sententiam. Quid est homo? - similis:

[] ut in arboribus pendent, sic corpora nostra: aut mr cadunt, aut cit[o] acerba ruunt.

Quid est homO? - Sict lucema in uento posita. Quid est fortUna? - Sine iiidicio, proxima mt, lirum bonorum

94 V

casus; ad quem uenit, splendorem ostendit, quo rdit, mbram facit. Quid est arrlOr? - Otiosi pectoris molestia, in puero pudor, in uirgine rubor, in fmin furor, in iuuene ardor, in sene risus, in drisr dlicfi nquitis est.

(Altercatio ... ed. L .. W. Daly, W. Suchier, 1939.)

ll

KaYlllla, - , -

( ) , ( ). , ro

31 Quae simul optato finitae tempore liis dnr, domum conuent tota frequentat hessali[ ], ltur laetantl rgi coet: dona ferunt prae s, dlrant gaudia uult.

35 dsritur Cieros, linquunt Pthiotica m Crannonisque domos mni Larisaea, Pharsalum coeunt, Pharsalia tct frequentant. riira colit nm, mscunt iuuencis, humilis curuis purgatur uinea rastris,

40 falx attenuat frondator[um] arboris umbram, glm prono conuellit uomere taurus, squalida dsrtis robig[o] ;:nferturaratris. ipslus at sds, quacumqu[e] opulenta recessit

rgi, fulgenti splendent aur[o] atque argento. 45 candet ebur soliis, iint pocula mns,

tota domus gaudet rgli splendida gaza. pulumar ur diuae geniale locatur sdius in mediis, Indo quod dente politum tincta tegit roseo nh purpura fiico.

(tuus, 64, 31-49)

fit - , duobus - . plr. duo, duum - gen. plr.

, 95

ad, effminiind6s anim6s pertinent - ... , ... .

dnr - , ; dom6s - . plr. domus ferunt - praes. ind. iict. 3 plr. fero; n l XV

tnfertur - praes. ind. iict. 3 sng. infero; 'laetantt fulgentt - n '. sng. laetor fulgeo.

recessit - . . ()

.

: yr, CMblC1l - C1l0. XIX 1l

, C1l0B. , ~~ 110, ll

~r . 2. , , J;;iP:YAaxi . 3. !

! 4. 9. . 5. , . 6.

~. , ~'.,7. . - ? 8~ . 9. , , ,

... ~O. , , - .

1.. . .u , ..

2. n. D Galliii (

V

3. .. ( ):

, , , .

4. , :

; ; ; ; ; ; ; ?; ; ? - , ? - ( ,, , );

; ; , , ; , , ;

, . 5. ..

6. ? 7. : , , ? , , ?

8. : , , ? ?

9. : - , ,?

1.0. : n, , n. . 86 ,, causii griitiii - ,?

VI

(Imperfectum indicii.tiui actiui et passiui)

Magna fuit quondam capitis reuerentia cni, inque su rti n1ga senilis erat.

ui d i u s, Fasfi, V, 57-58

, , , ~ ' , o , ' . ,

w.tnm - .. , Kqmopoe ,, . (,-nm, , ' .) , ' , ,

iIlp (. 2.1). ~peMeHeM , : , ,

. . , . ,

, .

.

: -- --. -, , ,

bl . , 1 - 11 , - III - IV.

( ).

VI

-bli- + + ./. .

--. 6.1.

:

Pers. Imperfectum indicafiui acfiui 1 habebam tep;ebam audiebam 2 amabas habb1i.s tgb1i.s audieb1i.s Ji

amabat habebat te~ebat audiebat Coniug. 1 11 III IV

1 amab1i.mus habeb1i.mus tg1i.mus udib1i.mus ~ 2 amab1i.tis habeb1i.tis te~eb1i.tis udib1i.tis

3 amabant habbant t~bant audiebant Pers. Imperfectum indicafiui passiui

1 amabar habebar t~r audiebar 2 amabaris habebaris tegeb1i.ris udiris Ji

amab1i.tur habb1i.tur tgb1i.tur udib1i.tur Coniup;. 1 11 III IV

1 amab1i.mur habeb1i.mur tegeb1i.mur audieb1i.mur ~ 2 amab1i.mini h1i.mini tgb1i.mini udi1i.mini

3 amabantur habebantur t~antur audiebantur 6.2.

ESSE (

99

npeocaBAeHa .

npocmozo niJu

' - ninis duplex ( . III).

: - accusiitluus duplex nominiitlUUs lnfin accusiitluus 'infin. -1'

.

ACCVSAIVVS DVPLEX , ,.

, . :

) -. (putiirf); ) -. (nominiirf);

) -. (fierf); d) zo-. (lig'i, creiirf).

100 VI

ACCVSAIVVS INFINIIVO

'', '' . . ll ,

. : , .

accusiitluus InfinitlU6 -

; : - .

AccUsatiuus Infinitiuo : ) r u t n d i - :

, (t, c6git6); ) uerba dicendi - : ,

(dfc6, loquor, affirm6); ) r s n t i n d i - : ,

, (uide6, audi6, sci6); d) r u 1 u n t t i s - :

, , , , (uol6, iube6, sin6, patior, uet6); ) : c6nstat, n6tum est

() - (. ).

, . , , , .zo - . , :

, 06. : 5ci6simiiis in Brasiliii habitiire (slmia, f - ). , ( slmiae ~ sfmiiis), - (

101

habitant ~ habitiire). - , :

:Cicero rhefor cliirus est. - - TOP.'~ N6tum est Ciceronem rhfrm cliirum esse. -

;, ; - . ll cry ll 1l: Nt est simias in Brasiliii habitare: . . ',

]JJI 1l, '. AccUsatiuus cum infinItiu 1l yr : , accUsatiuus duplex 1l accUsatiuus cum infinItiu ( ,: C1l 1l

): Nt est Romiinos icn ht clarum esse putiire. - , ll , - . ,1l0 1l XIX.

(, : , , ;nblU , , u... . 1l0 , '' . , C1l C1l ,

' 1l0, , C1l : , aqcypAeH. , , ' ll : git irn tn . - ll, ll 1l - 1l ll ll '? 1l0 1l01l0 - 1l

: .)

- (ro ), s: Cicer6 drl, s patriam iitniire. - ro, ; (

?).

NOMINAIVVS INFINIIVO

nominiitluus rnfin6 ; , accUsat1uus infinit1uo , ; , . :

,Caesar bellum Gallls gerere dicitur. - , ; .

102 VI

Cll, Cll ,

. , , . : . .

. 3 sng. dlcitur 3 sng. Caesar. Cll 3 plr.:

Romiini bellum Gallls gerere dicuntur. - , .

, Cll 1- 2- ; Cll . Diceris [tu] discipulus bonus esse. -

, . , n6minii-nuus lnfinjnu6 n6miniinuus duplex, accUsiinuus Intminu6 -

accUsiinuus duplex. Cll, .

ABLAIVVS AVCTORIS

Cll (, ) ,

: is auctoris -

. , , ii

(). , , Cll , , Cll : dlcitur ipso ulO Romiino. . : , . Cll , - (. . , ),

abliitluus lnstrumentiilis (mll factum est; malleus, 1 - .:

. V XIV). -

103

, , - .

, r - . ,

. ( ), f'

, - ynA . -

.

, ll ll , llll 61l roC1l ll . ll ll60 ll, 06-

( ), 1l C1l. ll6

- C1l

Lugt[], Vrs uidinsqu! Et quantum [e]st hominum uenustiorum! Passer mortuus est m ll, Passer d1ici m ll,

5 Quem plus ill[a] oculis suis amabat. Nam mellitus erat, suamque norat Ipsam tam bene, quam ll matrem; Nec ss[] gremi[6] illius mut, Sed ircumsilins mod[o] huc, mod[o]

10 Ad s61am domin[am] usque pipiabat. Qui nunc it per iter tenebricosum

I1l, unde negant redire quemquam. At u6bis male sit, malae tenebrae

104 VI

Orci, qU[ ] omnia 1l durtis. 15 bellum i passer[em] abstulistis.

factum male! miselle passer! Tua nunc operii 1l Flendo turgiduli rubent lli.

(. Valerius Catullus, 3)

aurea aetate .ll, .ll >, .ll . .Il .Il ABryca a.Il

.ll . , .ll

.Il.Il

Aurea prima sata [e]st aetas, quae uindice nullo, 90 sponte sua, sine lg fidem rtumqu lt:

n metusqu[ ] aberant, uerba minantia fixo aere lgantur, supplex turba timt iU.dicis ora sui, sed erant sine uindice tiiti.

97 nondum riits cingant oppida fossae; tuba drcti, aeris m flexi, galeae, nsis erat: sine militis usu

100 m sr rgnt otia gnts. Ipsa quoqu[e] immnis rastroqu[e] intacta ullis saucia uomeribus per s dabat omnia tellus: contentique cibis nullo cogente creatis arbuteos ftiis montanaque fraga lgnt

105 comaqu[e] et in duris haerentia mora rutis et, quae didrnt patula Iouis arbore, glands. Vr erat aetemum, placidique tepentibus aurIs mulcant zephyrI natos sine smin flrs;

etia frgs tellus inarata frt, 110 renouatus ager grauidis ant aristis;

flumina ia lactis, iam flumina nectaris ibant, flauaque d uiridi stillabant 1l.

(. Ouidius Naso, Mett. 1, 89-112)

105

feris, quas Gennania gignit (pars I) 3ll 3 , C1l0 1l1l . ,; 1l e1l 1l,

8)

Sunt [ibi] itern, quae appellantur 1s. Harurn est cnsirni1is capris figra et uarietas urn, sed rnagnitiidine paul

antdunt rnutilaeque sunt cornibus et criira sine ndis articulisque habent. Neque quitis causa prcurnbunt neque, si qu afflictae casu nidrnt, rigr ss aut subleuare pos-s'Unf.' is sunt rrs pr cubi1ibus; ad eas s applicant atque ita paulurn rnodo reclinatae quitrn capiunt ...

(

106 VI

; sit - !; abstulistis - per! ind. iict. 2 plr. aufero - ; flend6 - - ; opera -

; sata est - ' ', ; uin-

dice n6 = sine u1l6 uindice; n6 c6gente - nu; didrnt - .

nidrnt - ; possunt -

1. , . 2. , ,

, . 3. , , - . 4. , . 5. ,

. 6. , , .

1.. u nu.u u . .

2. nu u. u.u 'nuu

uXuux. 3. cnz z eu ( ).

4. u nuu , uuuu .

5. ( nuu, ) u uu nu (-) n.

6. nuu -uuu , n uucu : , ,

-

107

. , - , - . , . , (, )

. , . , , , . , , , , ,

, . 7. :. cuCJ. u.. ? .?

8. n.. z. XIX . n.,

.

z. ,

'. ZO .u. II . . .

VH

. {Griidus mriitinis ditiurum durrumqu) , ,

... uide6 meli6ra prob6que, dtri6r sequor. d apudOuidium, Mett., , 20-21

3 JS:a~, ,

, ~~~',~ , ~~cHO . - , 1 \1 '", '"

f.g~~ , , - -~~~e : , , . '

~~~~ 1-2 , , -' 3- .

",' ?, 2- . ( - -us/-er, n - -), - 1- -. 3- '11~ f},ce ( - . )

,~: : Ii - . '.:

; - , - ; - .

-, , I

110 VH

llll ll :

/~ 11-. CI

111

XIX . a.il : , saliiber, equester, // Celer, paluster, pedester, // terrester, silu-

ester, // Celeber, alacer, // '' uolucer.

sng. ' Nom.

en. Dat. .

. , plr.

, ~NOm. ',n.

Dat. .

_, .

, oiJHOlO

iicer, iicris, iicre breuis, flix, Icis I f I n f I n f I n I iicris I breuis I u fi

iicris breuis flicis u! felid m I um I u flim I flix

acrI u! fliCI f I n f I n f I n s I iicria us I breuia flics I flici

iicrium breuium flicium iicribus breuibus flicius

iicris (-s) I iicria breuis (-s) I breuia fliCIS (-s) I flici iicribus breuibus flicius

.. 7.2. n.zm.x -z

, , : (gra-dus positluus), . . , (gradus

~'qris) n (gradus srlis). ' - - .

MOry ~ : , 1) ( )

2) ' ( ). ~o , .

, .

112 VII

1. 11 ll11 ll -ior-(ll , -ius- (n); 11 -11. , 11

1111 longus, fllx, pulcher longior, jlfcior, pulchrior, - longius, jlfcius, pulchrius . 11 .

. -ior-is: longioris, jlicioris, pulchrioris. ll11 11

- z.". Cll 11 (6riitor, 6ris). .

2. 11 n ll -issim- ( ), ll11

-r - -m- : longissimus, , ; jlfcissimus, , ; pulcherrimus, , ; iicerrimus, , . 1-2 .

. 1lall -ro cl1. (2- .) -Ilis -lim-: facilis (,z), diffici-lis (), similis (), dissimilis (), humilis (UJ) et gracilis () - , facillimus, simillimus. ll

1l 1-2 cl1. ll -dicus, -ficus, -uolus , -ent-: beneuolus ('.m.) ~ beneuol-ent-ior.

ro, ro1l , , . , ll 1l

-ll - . . ': gracilior - 'll ' ' ', uenustior 1l

(1l0>. . (gradus lis) - . . 'll, ': iicerrimus - ' ' ', ' (. . ' '). 0 1lero .

11 . 11 ll 11

~. , id6neus, , -,

11 11 *id6neior 11, , . 11 -11 : ll 11

113

magis ('': magis id6neus, , ), n - i

l1'uld (' , ': i id6neus, , ). ripili'1araTeAbHoe, , .

, , - , , paternus (

), drts (, n), rd .

, BMecro ro -lingua Latina cotidiana.

~~

( slr - ), , , . , ~'.

Gradus positiuus Gradus ris Gradus srlis bonus,a,um meHor, meHus optimus

" malus, , um peior,2eius pessimus 'multi, , pliires, pliira pliiriml : ~aruus, , minor,minus minimus : , magnus, , maior, maius maximus .

. 7.3.

. multus . . . : 'MHOro'. plus (''). magnus : corAacx -gi- ( *g-i-s),

!:I, miiior miiius - .

114 VII

- , , , . ll

. ll llacca: ntiz nz. - ,

a.ll , semper '', saepe '' . . - , ll ll MOry : ll (, multum - ), ll llll. .

l1l1 . 11 llll 1-2 ll ll -, llll -ro clloHe

- -iter ll -er (ll -nt). , llll longus, , ; Jllx, lcis; sins, entis

lng (), Jllciter (), sapienter (). . ll ll . . cpeAHero , llll ll ; ro llllro. Cll - , 11 llll.

ll : lng - longius - longissi-, Jllciter - Jllcius - Jllissi, sapienter - sapientius - sapi-ntissi, saepe - saepius - sissi. a.ll ll ll llll . 7.3: melius ti, is - ssi . . : multum - plurimum.

ll ll

ll: 1ts comparati6nis ( ) ab1(itluus nsur (. Mepz). llll

- genitluus rts ( ).

115

ABLAIVVS COMPARAIONIS

ll. ? / ? 1l. ll. .

: Terra minor est sole (3lI. ). 1l.0-ro ll. , ll. quam: Terra minor est, quam s61 (31I. , ll.). C1I. ll. . uus comparati6nis lI.ll. .

ABLAIVVS MENSVRAE

ll. .? ll. . 50l multo miiior est, quam terra (ll. . ll. 3lI.). ll. C1I. ~: multo (.), paulo (), nihilo (), quo .. : ( ... ), quanto ... tanto ( ... ). a1I. .

GENEIVVS PARIIVVS

'll. (ll.ll.) n ~ : Horum omnium fdrtissimi sunt Belgae (Caes., . G., 1, 1, 2). - [-11] - ll..

~? ll.'~ell.HX: Vnus omnium - .

KaTY1l.1l.a ,ll,a C1l. , , , , C1l . -

C1l0ry. ( - , , .)

116 VII

Minister uetuli puer Falemi inger mi lis amariOres, ut lex Postumiae iubet magistrae,

ris[] acin[o] risiOris. 5 at uos qu libet abite, lymphae,

uini miis et ad surs migri ]: merus est ThnilUS.

Dissertissime Rmuli ntum, quot sunt quotque f, Marce Tulli, quotque post aliis erunt in annis, gratias tibi maximas Catullus

5 agit pessimus omnium t, tanto pessimus omnium t, quanto t[u] optimus omnium trnus.

(Catullus, 27)

(CatullUS,49)

D feris, quas Germania gignit (pars 11) Est [item] bos cerui figra, cius media fronte inter

aures unum exsistit excelsius magisque derectum his, quae nobis nota sunt, comibus; eius summo sicut pal- ramique late diffunduntur. Eadem est feminae maris-que natra, eadem forma magnitdoque um ... Tertium [praeter alcis et boues] est genus eorum, qui uri appellantur. ffi sunt magnitdine paulo infra elephantos, specie et co16re et figra tauri. Magna uis eorum est et magna uelocitas; neque homini neque ferae, quam nsprunt, parcunt. Hos studi6se foueis capt6s interficiunt. se labore durant adulescentes atque hoc genere uenationis exercent, et qui plurimos his

intrjrunt, ... magnam ferunt laudem. Sed adsuescere ad homines et mansuefieri ne paruuli quidem excepti possunt.

Amplitdo et figra et species multum nostrorum comibus differt. studi6se conquisita labris argento circumcldunt atque in amplissimis epulis pro poculis Utuntur.

(Caesar, . G., 6, 26-28)

117

inger - imperat. praes. act. 2 sng. ,, ingero; Postumia ... magistra ,- .. () , ,,, , . rn,u; ablte -

fur. - per! ind. act. 3 plr. , ; erunt - jut. 1 ind. ~at. 3 plr. ,

nsprunt - ; intrjrnt - ;jrnt -' 3 p/r. fero; - gen. plr. 6

1lO (1'hls) 1l, -Q,., (quia) ; - , ; - , , - ; - , ; / - , ; q.> , , ; - .

,1.~ , u . #27

",u. , . ~. u , ~ Hu.aHe nu.. .c'!teneeU .

~; . : , 6UI , .

4~ppy.ae 5 , n.. ..

~. . ' ,/6. : UI , . ,

118 VII

; , 1' , ro , , , , ] . OAoro ro ero: eTH

ero . , roM, . , <

. 7. n- u . u.

8. : ceneHe~ ?

9. ?

1.0. ?

me... 16. . .

VIII

(Participia Latina)

Gutta cauat lapidem bis sed saepe cadendo, sic homo fit sis bis sed saepe legendO.

Iord anus runo, Candel., III, 6-7

, , , , ll infinna (.uz rAaroAa) - u finna (.uz ). : - MOIyr (), - . ' rAaBe ro : ,

, , .

ro, . ero , ' : HeMHoro. - :

ro, ro ro . :

1) participium praesentis iictiui, 2) participium perfecti passiui, 3) participium juturi iictiui.

4) (gerundiuum), .

(participium juturi passiui).

120 VIII

Toro, ,

121

, participium perfecti ' , ,

( , ), - profectus, , '

', qdmfriitus, , - ''. . . , , ~I( , MOry 0~ n (, A~~~~ ' zz K~M-TO - ~

cU8ptZ); .~U , . , ... r~", H~" \ , , . ' \. !,. . , , , -. -

, ", . llroll0 esse 11 - ro (perfectum indiiUI pasSIUi): 'Orniitus, , sum - , profectus est - . . . . arll. 'he book is read, . Das Buch ist gelesen. 11

ll IX.

PARICIPIVM FVTVRI ACIVI

yiyp - ~o 'ji, ,. , - , ( , ,

),. . - . amiiturus, , - , , profecturus, , - rrzn. ,I~, ' -Ur-. (

Cj participium perfecti.)

122 VIII

Facio, fcl, factum, facere - ; fact- + ur + us, , = factrus, factura, factrum

' ' J\ 8.2. bIX n

or esse juturus, , - ..

. , esse; -: amiiturus sum - ., ll lecturae erant - ... . . . m going to do something.

aKHL () nHL (nigti periphrastica siue prima).

, .

PARICIPIVM PRAESENIS ACIVI

, - , - , , 3- . , , , , MOIyr - , .

( ) -ns/-ns. :

( --) I- , - I-IV.

-nt-/-ent- 3- .

, , habeo, tego, i, d, admlror, proficlscor :

amans, amantis - , , , 'habes, habentis - , , ,

tgnS, tegentis - , , , ins, capientis - , , , dinS, audientis - , , , admiriinS, admirantis - ., , ,

proficiscns, proficiscentis - n., ,

123

..

, 1l - . , ( : . . - )

ablatiuus absolutus, . , ',~

110 Sin~laris Pliiralis ,[ I n m,! I n N.V. amans amantes I amantia Gen. amantis amantium Dat: , amanti amantibus . amantem I amans amantis (-es) I amantia . " amanti (-) amantibus

~ 8.. JC. n zo

ABLAIVVS ABSOLVTVS

Or - ,

~~ , 110,

. ~ , , -, cr rp , -, 110, I

124 VIII

-, . . , 11 ,

; 2) 110

, , ; 11 ,

;

3) , 110, - .

: Sole oriente uenimus in scholam. - z (: ... ), . s6l, , 11 oriens, , , . , , uenimus

oriens. , , ,

(

125

. Cll: , , , l1aa~l1HX ins, , (), UlUUS, , () . ablii.t1uus absoliitus : , '. Cicerone c6nsule ... - ,

Caesare duce ... - , 6 ... - . , Fortiinii. inultii ... - .u , Augusto ulu6 ... - . ...

.Ablat1uus absolutus - 'iJ.; -

, .

(Gerundiuum atque gerundium) , ,

. , gerundium, .

: , - ( ') CJ: . ,.~ , , .

(Gerundiuum) r:u - ( , ),

, ~ -nd-/-end- ( ~.,;", I-IV ) "nP. , aa-nd-us, , , Jaci-end-us, ,

. 1-2 . , . , , , ,

. .

126 VI1I

o 1I , , zo ( zo, 11 .-. ). 1I

, moriundus (, ' '), secundus ( sequor: '', ), uoluendus ().

, (

) esse (.. n). , - .

, , ()

n . :

Liber legendus est. - (: ).

ngae discendae erant. - o (: ).

. ( ) : he book is to read, Das Buch ist zu lesen.

, , ( ) - datluus auct6ris:

Liber mihi legendus est. - I ( : ).

, , (coniugiiti6 periphrastica passlua slue se-cunda).

.. , 110 (1I ) , , - .

(n ZO. . , - ; . .) , , ,

. sng. zo : ueniendum est - ; agendum est - .

127

CJ1eyeT , () rAaOAoB (hic discipulus hortandus est - ).

r ,

. , .

~ : Caesar ad nus parandas in Italiam projicIscitur. - q~ nu .

(Brtus) in liberanda est interfectus (Cic. D sen. 74). -~py , .

: , - '; , ' , . : n. ,

(-) , - . .

' , , corAacoBaHHbIM ~o.:. ; . , [ !:]

: [Aenas narrabat] 1) d urbe condita (/ ') 2) d urbe condenda (' zo, n. '). : ,

) , p~T.

( - )

. , .

128 VIII

( Gerundium)

- ll ll . ll

, , rllarolla. , , :

1) C1l; 2) ll 1l0 - ;

3) ll , , ll rllaOlla; , - llll , KocBeHHoro ll ll ll.

, - ll (?) , ( ?) 1l .. , , ll ll KocBeHHoro ll, ll

0. ll ( ) ll . :

~ 1 11 III III (i) IV N. [amare] [hr] [tegere] [capere] [audlre]

n. amandI habendl tej?;endI capiendI audiendI Dat. mand had tgd id udid . ad ad ad ad ad

amandum habendum tej?;endum capiendum audiendum . mand had tgd id udid

8+ .

ll ll. ll ll HeCOrlla-cOBaHHoro ll ll, , ars amandf ( ) 1l modus uiuendf ( ).

129

ad (

, ) - , , -,

~ Aa~)Aa : uincere scfs, Hannibal ( , ).

, . . -

130 VIII

CJ1 Ol 11, ll ' llroll , . .

1), , ~, ll, - -; ,

2) . , llllro -5 -;

3) ro CJ1 ro . , -, -, -m, -, -rum, -rum, -i5, -~, -05; J ,

4) ll ad ~. I , ,

5) ll CJ10BOM ll , - .

ABLAIVVS TEMPORIS

CJ1, ll ll0 11 ro , - m . ll,'11 110 , ICoziJa? ,

. Ablatiuus tmris ll , CJ10Ba, ' ll~ ll, 11 ro in: nocte '', proximii ncte ' '; bell6 Punic6 ' 1 ', in bell6 ' '; prfmii pueritiii ' ', in pueritiii ' '.

Romanorum R6mani s n Tr6ian6 ort6s ad t6tum orbem regen-

dum nat6s esse putabant. Quam rem multa sibi ge-renda esse diant. Prim6tamen populus R6manus erat paucus atque multis aliis gentibus, in quibus hostium, quasi obsessus. igitur t6tius Italiae subiciendae necessaria esse uidantur. Fmitima gns R6manis erant Smnits. i autem putabant R6man6s n6n frts esse squ fillim e6s uictiir6s. Primis bellis ortis uict6ria r ur saepe fuit Samnitum. Sed terti6 6 nouus ll gerendi modus R6manis inuen-tus est: m grnts manipulis, in qu6s e6rum lgi

diuidtur, iitantur. Qu6 mod6 ugnants R6mani saepius

1}1

uictores decedunt, Samnites uincunt potestatemque Italiae -biciendae uincentes accipiunt. " " . ",J~1r in fri Carthago uigebat. Ouitas erat !g~, multam l habebat, plenaque auro, argento, diuitiis, setuis et terris uidebatur. Homines Carthaginem incolentes in :aromant ' domiIi.~s t5ta" ~ Europa futros t5toque terranim orbe regnatros. de Carthaginienses Graecos, finitimum Romarus l, adorti sunt. Carthaginienses putabant Graecos breui tempore uictros; Graeci autem Carthagine adoriente Rm.ns 6 uocabant. Itaque tria bell

132 VIII

Ad Hecaten, puerperarum fautricem ll , lI ll . Q , 1I ll lI , , , 1l . e1l

Montium custs nemorumque, uirgo, quae laborantis utero uis ter uocat[a] audis adimisque leto,

diua triformis,

5 imminens uillae tua pinus esto, quam per exactos ego laetus annos uerris obliquum meditantis ictum

sanguine done. (Q. Horatius Flaccus, 3, 22)

Ad i1hram llll ll , . ll

nata mecum consule Manlio, seu tii querellas siue geris iocos

seu rix[ ] et insanos amores seu facilem, pia testa, somnum,

5 quocumque lectum nomine Massicum seruas, digna bono die ,

dsnd Coruino iubente, promere languidiOra in.

ill, quamquam Socraticis madet 10 sermonibus, t neglegit horridus:

narratur et prisci Catonis saepe mero caluisse uirtiis.

tii l torment[um] ingni[] dmus plerumque du, tii sapientium

15 cras et arcanum is consilium retegis L,

tii spem reducis mentibus anxiis uisqu[ ] et addis cornua pauperi

post t nequ[e] iratos trementi 20 g[ ] ics neque milit[ ] arma.

te Liber et, si laeta aderit, Venus sgnsqu nodum soluere Gratiae

uiuaeque producent lucemae, dum rediens fugat astra Phoebus.

133

(Q. Horatius Flaccus, 3, 21)

llll Kary1l1la , 1l0 . , 1l0 . llll 1l1l

, , .

52 Namque fluentisono stans litore Diae, Ths dtm celeri classe tutu indomitos in corde gs Ariadna furores,

55 necd[um] etiam ss, quae uisit, uisere dit, "utpote fallaci quae tum [] excita smn

dsrt[ ] in sl miseram se cernat h. immemor at iuuenis fugis pellit uada mis, irrita uts linqus promissa procellae.

60 quem procl alga maestis Inois ocellis, saxe[ ] ut ffigis bacchantis, prospicit, hu, prospicit et magnis crarum fluctuat undis, flauo tins subtilem uertice mitram, tt leui uelatum pectus amict,

65 tereti strophio lactentis uincta papillas: omnia quae tt delaps[a] corpore passim ipsius ante ds fluctiis salis 1ldant.

134 VIII

sed neque tum mitrae neque tumfluitantis,amictiis uicem ciirans t6t[6] t pectore, Thsu,

70 tot[6] animo, t6ta dt perdita mente. ah miser[a], assiduis quam liictibus exsterniiuit spin6sas Erycina ss in pect6re ciiras ill[a] tempestate, ferox qu6 tempore Thseus

grssus curuis litoribus Piraei 75 attigit iniusti rgis Gortynia tct.

fuit - per! ind. iict. 3 sng.om esse; 6 7' nJvto; furnt - per! ind. iict. 3 plr. esse

... oportret - ; pr6cesserant - n; ssidi - dat. finiilis, 6 (. ):

; quid fierl rtrt - n,f!:

135

. 5 aJJ. ( ..~- i).

i. , . ,z. ncm z.z, ':"' . , ' otrt (,, ).

,3. epy~ . ,.~"';!,!l , .

4;. -. 1l , "''$1l 1l . ,

~TP1Y . , . . 1l t ' j " .... ~~-{l~ , -_q~I.aJJ., . ,~, ,1l . r:6fQ,.KaK , -

"~' tj~, ~' , ; ~' aJJ. , ~~~: ~ 1l. ~ , 1l lJ,:f, (ut) aJJ.,

(~;'F,) 1l , : . 1l MOry , ~.oCyapCBO . ~ ~ aJJ.! '. 5 .. lJ: ! , n, ? .. 6~:""'tn nz De Roma n .

7 : n. , ?

. 8. : ?

, abliitiuus absolutus?

[(nl . 42 . . ., 283 . ..

IX

(Perfectum et plusquamperjectum indicatiui)

VixI et quem dederat cursum Fortiina rgi Djd apud Vergilium, Aen. Iv, 653

ll -n ll, ' . C1l

. 2.1 ll, ll , - , , , 1l

. , n ' ll im- ll

1l0. C1l0BO perfectum - partici-pium perfecfi passiui llll perfici6 ( ll ), - , ' ':3; - , C1l0BO (tempus) .

, ll

I

, , .

: n...n, ? Plusquamperfectum -

, ! Plus - ; quam - ; n, ' , - . I1A - -.-n.

, , nn, , nu.. - ). . 2.1 ,

, ', . .

.

- . n :

1) r f t u : n (. ) . ,

: , , MOry

.

ll Sng. Plr. 1 -1 -imus 2 -isti -istis 3 -it -runt (-r) . 9.1. m .

139

\ D10,nuff,arnuD1, {, fcI, factuD1, ere .Il Sn~. Plr. Sn~. Plr.

1 aD1au-I arnau-iD1us fec-I f-iD1US 2 aD1au-isfi arnau-istis f-isfi f-istis

..

3 aD1au-it arnau-erunt f-it ,f-runt (arnu-) (f-) 9.2. u. perfectum indiciitiui iictiui

,. ,9.2 , ll, ll ~;rll~ll : , ,, , f,-(1f1f.Q,lI.fi6 , - . ,~ ~jI

140 I

, 11 -- l1 -ui- 5 r ( -'iu'i --, -- ).

2 sng. plr. 3 plr. (amiist'i < amiiuist'i, audistis < aud'iuistis, amiirunt < iiurnt),

(amiisse < amiiuisse), (nr < nurm, nriis, nrt etc.) . , l1, , .

hI ,

. ( - : futiirurn exacturn) . , ;

, (

), .

; , , , , . , - . .,

perfect continious tense: 1 have n studying Latin ... ; - didici

( ).ll , , , .

(participiurn perfern passiui - ) esse: n - rsns, PQP - imperfect-, jutur exiictum - juturum simplex. XI.

r11. esse all. '_ ss perfectum Amatusest ero 11ll ,+ ( etc.) = Jy) imperfectum plusquam- Amatus ero 11ll

(erametc.) Iperfectum erat ( orAa) futiirum simplex futrum Amatuserit ero 11 (ero etc.) tu ( )

" ' 9.5.

, ll llll , ~ . ll0 , t ', ll

, ll ; ~' llll ( , esse ll llll ~ll ll ).

, ll C1l (amiitus est - ll1l, atp.iita est - llll, amiitae sunt - (. .) ll

ll. m..bl n : ortus est 1l0 ? - .

Perfectum indicafiuI ssI

Sng. Plr. 1 amatus, ,, sum amafi, , sumus 2 amatus, , es amafi, , estis 3 amatus, , est amafi, , sunt

PQP indicafiuI passluI 1 amatus, , amafi, , eramus 2 amatus, , eras amafi, , eratis 3 amatus, , erat amafi, , erant

9.6. naCCUBHOZO n n.n

I

: perfectum/praesens, imperfectum/pQp' futrum exiictum/futrum simplex.

u; ll 1l , ' 'l, , , .

~ ' , , 0 1l0: ll ll .

1l , .

Infin'uus perfectl , -isse (amiiuisse/ amiisse), Infinuus perfectl passlul ll

- + esse (amiitus, , esse).

ll, ll 1l0 . 1l , ll , 1l

ll 1l0;' 1l 1l0 ll C1l, C1l , ll

, 1l0 ( , ). , C1l C1l

. Themistocles fecit idem, quod uiginfi annis ante fcerat

Coriolanus (Cic. Lael. de Amicit. 42). - 1la1l , -1l. ll ll

. , , , 1l 1l0.

143

. M0?II ):

, hi temporibus iam Apollo uersus facere dsit (Cic. De diu. 2, 116). -

, 0 (. ; ). , , ,, : Veni, uidi, uici . (Suet. ' 1, 37). - n., , . , .

'1. ry , ; ,

:

annos in scholam ueni. - 10 . Totam noctem dormiui. - . Ego semper u appelliiui hostem. - .

Nunc inter ftrs est ut fuit unquam. - [] , -.

2. , 3 ~PO .

perfectum ss. ~.., n HP ~. - lI:aKp~, MOry ,

(nn - , iam - ), ~~e esse: ,Gallia est omnis diuisa in rts trs ... (Caes. . G. 1, 1) -Cl1lA .

Nunc huius scientiae splendor deZetus est (Cic. Off. 2,5). - . , .

h: scriptum h - [] nn. ('. . ), rt h -

144 I

. . Cll ll 1l0 (. .: suonato, signore? - ?).

: ll. 1 have read the book, . Ich habe das Buch gelesen (' u.. ').

3. 1l , 1l , - ll:

Fuit 61im lepus; ! duae longae aures erant et breuis da. - ll-ll , 1l0 1l

.. ll 1l .

a1l 1l0, ll 1l0ll .

:

(, abs) d, coram cr -.. clam -..

() sine tenus () r , prae

1l0 in (), sub () super (), , ll ll, .

ll 1l0, 1l ll , ll ( ).

1l0 ll 1l 1lll ( 1l );

nt ud, ad , , , , aduersus circum, circa BOKPyr, citra, cis erga ,

contrii intr extrii , infra , intrii

iut cr,

145

penes -, p.0J\e post , praeter , ro pr.opter

r, secundum , suprii , uersus ultra, trans

, , , ' -

,- - , ; dis-/di- - se - , -

it : d-ni - '-', ' . . esse Ie

adsum, adfuf, -, esse '' . . : , ,

- , , (duni, unl, untum, lre - , dunl - ' ').

, P~~HX -

,i - . . cu.u.u:

ad + i ~ ii (); + fi ~ ffti (nnmm).

- i. (, -: - ad si-!hiilem, - ' .)

J3 , , ; - '; [] [1]. :~ec - ? .

~~ ( ) .

: &, L U - , 1 V [], [1] [.

I

ll C1lora ll ll ll , C1l

ll , r 1l . ll ll:

ot ll t t 1) . / []/ [i]/i [/

ll n- r .,

r

*ad1actum ~ *d1i ~ ffii *ob':'capiire ~

affectum "f/umenis ~ occupiire *capiris ~ caperis jluminis . 9.7. . .

[] [] a1l [1] [] : *ad-causiire ~ accusiire (); *ob-cae~o ~, occfdo

(). :r ; ll,' , - ,

1l [] [1] C1lorax: [] ~ [], [1] ~ []. ,

*lupos ~ ls; *lupom ~ lm; *marl ~ mare . . C1l, ll : 1lll 1l, ( ). 1l ll

, , , .(l, , ll ll

. ll 1l ll1l0 ( ), ll 1l ll~, C1l0BO-

: ' , ll , ~ , 1l; . '

._ .'

, Dt

147

:' , ro 1 . . . I;I - OAoro

()1l 11 . . ., ro ~OM

. Cato; ortus miinicipi6 Tusclo" .dlstulus, prius-quarn hOn9ribus operam daret, uersatus est in Sabinis, quod i"i.hJ:djum patre relictum ht. Inde hortat L. ValeriI I."Jacci,. qu in consulat srqu habuit llgam, ut . l?et;penna nsrius narrare solitus est, Romam dmigr:uit

. 'I., foroque esse coepit. stipendium meruit anorum

. ~j::,m, septemque. Q. Fabio . Claudi6 consulibus .tribnus