2008 wlis angariSi

89
garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministro 2008 wlis angariSi

Transcript of 2008 wlis angariSi

Page 1: 2008 wlis angariSi

garemos dacvisa da

bunebrivi resursebis

saministro

2008 wlis angariSi

Page 2: 2008 wlis angariSi

2

saministros misia da strategiuli

mimarTulebebi

saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis

saministros misias mdgradi bunebaTsargeblobis principebis

damkvidrebisa da ganviTarebis xelSewyoba warmoadgens.

saministros mier dasaxuli misiis ganxorcielebis

uzrunvelsayofad gansazRvruli iqna gansaxorcielebel reformaTa

Semdegi ZiriTadi prioritetuli mimarTulebebi:

garemos dacvis sistemis srulyofa

bunebrivi resursebiT sargeblobis sistemis srulyofa

2008 wels ganxorcielebul saqmianobaTa xasiaTisa da kursis

ganmsazRvrelad SeiZleba CaiTvalos garemosdacviTi politikis

gatarebisaTvis xelsayreli pirobebis Seqmna. Sesabamisad,

ganxorcielebuli RonisZiebebi orientirebuli iyo 2008 wlisaTvis

dadgenili prioritetebis ganxorcielebasa da dagegmil reformaTa

praqtikul realizebaze.

garemos dacvisa da bunebrivi resursebis

saministros 2008 wlis biujetis Sesrulebis

mimdinareobis Sesaxeb

garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros 2008 wels

gansaxorcielebeli ZiriTadi prioritetebis sakanonmdeblo bazis

srulyofisa da evrogaerTianebis kanonmdeblobasTan SesabamisobaSi

moyvanis, garemos dacvis saxelmwifo marTvis axali meqanizmebis

Page 3: 2008 wlis angariSi

3

SemuSavebis, garemos monitoringis erTiani sistemis organizebis,

garemos dacvis saxelmwifo kontrolis gaZlierebis, bunebrivi

resursebiT sargeblobis sistemis srulyofis ganxorcielebis

mizniT saqarTvelos kanoniT ,,saqarTvelos 2008 wlis saxelmwifo

biujetis Sesaxeb,” (biujetis organizaciuli kodi 38 00) wliuri

biujeti Tavdapirvelad daumtkicda 38 718,5 aT. lari, aqedan

sabiujeto saxsrebi _30 532.7 aT. lari (m.S. ucxoeTidan miRebuli

dafinansebis wyaroebiT da grantebiT gansaxorcielebeli

sainvesticio proeqtebis da am proeqtebSi Tanamonawileobisa da

Tanadafinansebebis asignebebma Seadgina 1 910.5 aT. lari) grantebi da

kreditebi ganisazRvra _ 8 185.8 aT. lariT. momuSaveTa saerTo

ricxovnoba damtkicda 1463 erTeuli.

damtkicebuli biujetidan saerTo xarjebisaTvis ganisazRvra

31 356,5 aT. lari (m.S. Sromis anazRaurebaze 10 122,9 aT.

lari, saqoneli da momsaxurebaze _ 6 084,0 aT. lari, subsidiebis

muxliT 10 484,7 aT. lari, socialur uzrunvelyofaze 102,5 aT.

lari, sxva xarjebisaTvis 4 562,4 aT. lari), arafinansuri

aqtivebisaTvis ganisazRvra _7 362,0 aT. lari.

saangariSo wlis ganmavlobaSi ganxorcielebuli cvlilebebis

gaTvaliswinebiT 2008 wlis bolo damtkicebulma biujetma Seadgina:

32 296,1 aT. lari, aqedan sabiujeto saxsrebma _29 096.9 aT. lari (m.S.

ucxoeTidan miRebuli dafinansebis wyaroebiT da grantebiT

gansaxorcielebeli sainvesticio proeqtebis da am proeqtebSi

Tanamonawileobisa da Tanadafinansebebis asignebebia _ 614.7 aT.

lari), grantebisa da kreditebis dazustebulma gegmiurma

maCvenebelma 3 199.2 aT. lari Seadgina. aqedan, fuladi grantis saxiT

wlis ganmavlobaSi miRebuli iqna sul 267,2 aT. lari (40,3 aT. lari

garemos dacvis inspeqciis mier, 183,8 aT. lari ssip daculi

teritoriebis saagentos da xolo 43,1 aT. lari ssip garemos

Page 4: 2008 wlis angariSi

4

erovnul saagentos mier). dazustebulma momuSaveTa ricxovnobam 1459

erTeuli Seadgina.

saministros dazustebuli biujeti organizaciul WrilSi Seadgens:

_ garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros

aparatis _ 3 771,3 aT. lars;

_ garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros

teritoriuli organoebis xarjebi _ 658,0 aT. lars;

garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros

saxelmwifo-miznobrivi programebis xarjebi ganisazRvra 3 500,0 aT.

lariT; aqedan:

programa ,,eqspertizis Catarebis uzrunvelyofis

RonisZiebebisaTvis” _100,0 aT. lariT;

programa ,,saqarTvelos da azerbaijanis sazRvris geodeziur

kartografiuli samuSaoebi” 400,0 aT. lariT;

programa ,,mosaxleobis SeSiT uzrunvelyofis RonisZiebebi (m.S.

2007 wlis bolos Sesrulebuli samuSaoebis dafinanseba)”

3 000,0 aT. lariT;

saministros saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebebis, m.S.

_ sagamoZiebo departamentis biujetis gegmiuri moculobam

Seadgina 692,6 aT. lari;

_ satyeo departamentis biujetma _ 6 240,0 aT. lari;

_ garemos dacvis inspeqciis biujetma _ 5 3178 aT. lari;

saministros mier kontrolirebadi sajaro samarTlis

iuridiuli pirebisaTvis subsidiebis saxiT damtkicda:

_ sivrculi informaciis centrisTvis da monitoringisa da

prognozirebis uflebamonacvle - ssip garemos erovnuli

saagentosaTvis _ 4 378.1 aT. lari;

_ ssip satyeo sabazise sanerge meurneobisTvis _ 255,0 aT.

lari;

Page 5: 2008 wlis angariSi

5

_ ssip daculi teritoriebis saagentos subsidia 3 936.6 aT.

lari (aqedan yofili daculi teritoriebis departamentis

xarjebia _87,4 aT. lari).

ucxoeTidan miRebuli dafinansebis wyaroebiTa da grantebiT

gansaxorcielebeli sainvesticio proeqtebis da am proeqtebSi

Tanamonawileobasa da Tanadafinansebaze asignebebi ganisazRvra

3 199,2 aT. laris odenobiT.

2008 wlis biujeti organizaciuli WrilSi

(aT. larebSi)

sul dazustebuli biujeti _32 296.1 aT. lari, (m.S sabiujeto saxsrebi _28 482.2 aT. lari,

grantebi da kreditebi _3199.2 aT. lari, Tanamonawileoba_ 614.7 aT. lari)

ssip-garemos erovnuli

saagento; 4378,1; 14%

saministros programebi;

3500; 11%

teritoriuli organoebi;

658; 2%

saministros aparati;

3771,3; 12%

sainvesticio proeqtebi;

3546,7; 11%ssip-satyeo sabaziso

meurneoba; 255; 1%

sagamoZiebo departamenti;

692,6; 2%

ssip-daculi

teritoriebis saagento;

3936,6; 12%satyeo departamenti;

6240; 19%

garemos dacvis inspeqcia;

5317,8; 16%

saministros aparati

teritoriuli organoebi

saministros programebi

garemos dacvis inspeqcia

satyeo departamenti

ssip-daculi teritoriebis

saagento

ssip-garemos erovnuli

saagento

sagamoZiebo departamenti

ssip-satyeo sabaziso

meurneoba

sainvesticio proeqtebi

Page 6: 2008 wlis angariSi

6

ministri g. xaCiZe

ministris moadgile

g. mamacaSvili

ministris pirveli

moadgile

a. maWavariani

ministris moadgile

v. gegelaSvili

ministris moadgile

d. ioseliani

ministris aparati

administraciuli

departamenti

sagamoZiebo

departamenti

generaluri inspeqcia

sazogadoebasTan

urTierTobis

samsaxuri

garemos integrirebuli

marTvisa da

biomravalferovnebis

departamenti

mdgradi

ganviTarebis

departamenti

ssip_mdgradi

ganviTarebis

proeqtebis

ganmaxorcielebe

li saagento

iuridiuli

departamenti

satyeo departamenti

teritoriuli

organoebi

ssip_satyeo-

sabaziso sanerge

meurneoba

garemos dacvis

inspeqcia

miwis marTvis samsaxuri

licenziebisa da

nebarTvebis

samsaxuri

ssip_garemos

erovnuli

saagento

geologiis samsaxuri

birTvuli da

radiaciuli

usafrTxoebis samsaxuri

geodeziisa da

kartografiis

samsaxuri

ssip_daculi

teritoriebis

saagento

Page 7: 2008 wlis angariSi

7

atmosferuli haeris dacva

atmosferuli haeris dabinZurebis stacionaruli obieqtebis aRricxva da identifikacia

"atmosferuli haeris dacvis Sesaxeb" saqarTvelos kanonis 292-e muxlis moTxovnebidan gamomdinare, saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros teritoriuli organoebi TavianTi kompetenciis farglebSi awarmoeben TavianT regionebSi ganTavsebuli atmosferuli haeris dabinZurebis stacionaruli obieqtebis aRricxvasa da identifikacias dabinZurebis msxvil da saSualo stacionarul obieqtebad. aRricxuli da identificirebuli atmosferuli haeris dabinZurebis stacionaruli obieqtebis CamonaTvali yovelwliurad brZanebiT mtkicdeba saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis ministris mier. teritoriuli organoebidan miRebuli Sesabamisi masalebis Sekrebis da ganxilvis safuZvelze, dadgenil iqna qveynis masStabiT aRricxuli da identificirebuli atmosferuli haeris dabinZurebis stacionaruli obieqtebis CamonaTvali, romelic damtkicebul iqna saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis ministris 2008 wlis 21 Tebervlis #209 brZanebiT.

dabinZurebis stacionaruli obieqtebidan atmosferul haerSi mavne nivTierebaTa gafrqvevebis saxelmwifo aRricxva

saministro yovelwliurad axorcielebs mavne nivTierebaTa gafrqvevebis saxelmwifo aRricxvas atmosferuli haeris dabinZurebis stacionaruli obieqtebidan, romelic warmoadgens saangariSo periodSi dabinZurebis stacionaruli obieqtebis funqcionirebis Sedegad warmoqmnil, gamwmend mowyobilobebSi daWeril da atmosferul haerSi faqtiurad gafrqveul mavne nivTierebaTa raodenobrivi da Tvisobrivi maCveneblebis erTobliobas.

teritoriuli organoebidan miRebuli Sesabamisi masalebis gadamuSavebis, analizisa da ganzogadoebis safuZvelze dadginda qveynis masStabiT atmosferul haerSi mavne nivTierebaTa gafrqvevebis rogorc jamuri monacemebi, aseve cal-calke regionebis, qalaqebis da ZiriTadi msxvili damabinZurebeli obieqtebis mixedviT TiToeuli mavne nivTierebis gaTvaliswinebiT. amasTan erTad, calke krebulad SemuSavda atmosferul haerSi mavne nivTierebaTa gafrqvevebis yovelwliuri angariSi, romelSic garda dabinZurebis stacionaruli wyaroebidan gafrqvevebisa, asaxva hpova avtotransportis funqcionirebis Sedegad warmoebulma gafrqvevebma.

Seiqmna mavne nivTierebaTa gafrqvevebis saxelmwifo aRricxvis Sesaxeb kompiuteruli monacemTa baza.

dabinZurebis stacionaruli obieqtebidan atmosferul haerSi

gafrqveul mavne nivTierebaTa normireba saministros mier ganxiluli da SeTanxmebul iqna 133 sawarmos mier

SemuSavebuli `atmosferuli haeris dabinZurebis wyaroebis da maT mier gafrqveul mavne nivTierebaTa inventarizaciis teqnikuri angariSi” da 28

Page 8: 2008 wlis angariSi

8

sawarmos `atmosferul haerSi mavne nivTierebaTa zRvrulad dasaSvebi an/da droebiT SeTanxmebuli gafrqvevebis normebis proeqti”.

kanonmdebloba SemuSavda da parlamentis mier 2007 wlis 14 dekembers miRebul iqna

saqarTvelos kanoni "atmosferuli haeris dacvis Sesaxeb" saqarTvelos kanonSi cvlilebebisa da damatebebis Setanis Taobaze”, romelic ZalaSi Sevida 2008 wlis 1 ianvridan. am kanonis moTxovnebidan gamomdinare, SemuSavebul iqna 3 kanonqvemdebare normatiuli aqti:

1. saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis ministris 2008 wlis 24 seqtembris brZaneba #667 “dabinZurebis stacionaruli wyaroebidan mavne nivTierebaTa gafrqvevebis TviTmonitoringis da angariSgebis warmoebis wesis Sesaxeb” instruqciis damtkicebis Taobaze;

2. saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis ministris 2008 wlis 20 oqtombris brZaneba #704 “atmosferuli haeris dabinZurebis stacionaruli wyaroebis inventarizaciis wesis Sesaxeb” debulebis damtkicebis Taobaze;

3. saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis ministris 2008 wlis 20 oqtombris brZaneba #705 “atmosferul haerSi mavne nivTierebaTa zRvrulad dasaSvebi an/da droebiT SeTanxmebuli gafrqvevis normebis gaangariSebis meTodis Sesaxeb” debulebis damtkicebis Taobaze.

aseve SemuSavebul iqna “mcire masStabis wyaroebis CamonaTvalisa da maT gamonafrqvevSi (gamonabolqvSi) ZiriTad mavne nivTierebaTa koncentraciis, Semowmebis wesisa da meTodebis damtkicebis Sesaxeb” prezidentis brZanebuleba, romelic gagzavnil iqna dainteresebul uwyebebSi SesaTanxmeblad.

- SemuSavebul iqna debuleba “ozondamSlel nivTierebaTa importis, eqsportis, reeqsportisa da tranzitis Sesaxeb”.

saerTaSoriso saqmianoba

“ozonis Sris dacvis Sesaxeb" 1985 wlis venis konvencias da “ozonis Sris damSleli nivTierebebis Sesaxeb” 1987 wlis monrealis oqmi

Catarda ozondamSleli nivTierebebis (qlorftornaxSirbadebi,

halonebi, qlorftorwyalnaxSirbadebi, meTilbromidi da a.S.) inventarizacia qveynis masStabiT da 2007 wlis moxmarebis monacemebi gagzavnil iqna monrealis oqmis samdivnoSi.

_ saqarTveloSi qlorftornaxSirbadebis (qfn) (ozondamSleli nivTierebebi) sabolood xmarebidan amoRebis gegmis farglebSi, saministrom da samacivro, kriogenuli teqnikis da haeris kondicirebis inJinerTa asociaciam gaeros ganviTarebis programis mxardaWeriT SeimuSava saqarTvelos standarti – `samacivro sistemebis da Tburi tumboebis momsaxurebis usafrTxoebisa da garemos dacvis moTxovnebi~, romelic damtkicebul iqna saqarTvelos standartebis, teqnikuri reglamentis da metrologiis erovnuli saagentos mier 2008 wlis 2 ivliss (registraciis nomeri: 268-1.1-20227)

_ saqarTveloSi qlorftornaxSirbadebis sabolood xmarebidan amoRebis gegmis farglebSi, samacivro, kriogenuli teqnikis da haeris

Page 9: 2008 wlis angariSi

9

kondicirebis inJinerTa asociaciam gaeros ganviTarebis programis mxardaWeriT saqarTvelos sam profesiul ganaTlebis centrSi (Tbilisis profesiuli saswavlebeli ,,speqtri‟‟, quTaisis mravaldargovani profesiuli saswavlebeli, qobuleTis profesiuli liceumi) danerga samacivro da haeris kondicirebis dargis teqnikosTa profesiuli momzadebis programa. aRniSnul centrebs usasyidlod gadaeca Tanamedrove samacivro da haeris kondicirebis dargis momsaxurebis xelsawyo-iaraRebi, kompiuterulma saswavlo programam, specialuri literatura da saswavlo programis proeqti.

_ Tbilissa da baTumSi organizebul iqna mebaJeTa seminarebi, sadac sabaJo uwyebis TanamSromlebma ozonis Sris damSleli nivTierebebis kontrolis Sesaxeb Teoriuli codnis garda monawileoba miiRes am nivTierebebis identifikatoris gamoyenebis praqtikuli gamocdilebac.

_ saqarTveloSi qlorftornaxSirbadebis (qfn) (ozondamSleli nivTierebebi) sabolood xmarebidan amoRebis gegmis farglebSi, gaerTianebuli erebis ganviTarebis programis (UNDP) mxardaWeriT, ozondamSleli macivaragentebis xelaxali gamoyenebis mizniT Seqmnili aRdgena/reciklirebis centrisaTvis SeZenil iqna Tanamedrove xelsawyo iaraRebi, kerZod: macivaragentebis aRsadgeni xelsawyo, gazuri qromotografi, macivaragentebis identifikatori, azotis generatori da macivaragentis tenianobis identifikatori. amave programis farglebSi samacivro seqtoris momsaxurebis yvelaze msxvil da mowinave centrebs usasyidlod gadaecaT Tanamedrove xelsawyo-iaraRebi.

_ momzadda wyalbadqlorftornaxSirbadebis (ozonis Sris damSleli nivTierebebis) xmarebidan amoRebis moqmedebaTa gegmis saproeqto winadadebis saboloo samuSao varianti.

momzadda xelSekrulebis proeqti saministrosa da germaniis saerTaSoriso ganviTarebis organizacias (InWEnt) Soris, romelic iTvaliswinebs samwlian seminarTa cikls saministros TanamSromlebisaTvis. aRniSnul periodSi dagegmilia 11 adgilobrivi da 3 saerTaSoriso seminaris organizeba saministros TanamSromlebisa da specialistebisaTvis (ZiriTadad saSualo rangis da axalgazrda profesionalebisaTvis).

zemoaRniSnuli TanamSromlobis farglebSi 2008 wlis 17-19 noembers saministros TanamSromlebisa da sxva dainteresebul pirTaTvis Catarda pirveli saswavlo seminari Temaze – “garemoze zemoqmedebis Sefasebis meTodologia”.

gaeros evropis ekonomikuri komisiis 1979 wlis “konvencia Sor manZilebze haeris transsasazRvro dabinZurebis Sesaxeb” da misi 8 oqmi. saqarTvelo SeuerTda konvencias 1999 wels, magram ar aris SeerTebuli arcerT oqmTan da Sesabamisad ar gvaqvs aRebuli valdebulebebi konkretuli damabinZureblebis SezRudvaze. saqarTvelo monawileobs konvenciis samuSao jgufebis muSaobaSi da axorcielebs molaparakebebs konvenciis samdivnosTan da mis aRmasrulebel organosTan konvenciis pirvel oqmTan - EMEP (oqmi evropaSi haeris damabinZureblebis Sor manZilze gavrcelebis monitoringisa da Sefasebis erToblivi programis grZelvadiani dafinansebis Sesaxeb) SesaerTeblad.

Page 10: 2008 wlis angariSi

10

wylis resursebis marTva

2008 wels mimdinareobda muSaoba zedapiruli wylis resursebis

marTvis Sesaxeb kanonproeqtis momzadebaze auzuri principebis gamoyenebiT. aRniSnuli dokumenti safuZvlad daedeba wylis Sesaxeb axali kanonproeqtis momzadebas, romliTac gansazRvruli iqneba zedapiruli wylis resursebis marTvis Tanamedrove moTxovnebi evrokavSiris wylis kanonmdeblobasTan harmonizaciis gaTvaliswinebiT.

TACIS-is “Savi zRvis TanamSromlobis saerTaSoriso proeqtTan” erTad mimdinareobs mosamzadebeli samuSAoebi saqarTvelos wylis kanonmdeblobis evrokavSiris kanonmdeblobasTan SedarebiTi analizisa da wylis axali kanonproeqtis mosamzadeblad.

SemuSavda Savi zRvis dacvis konvenciis “xmeleTze ganlagebuli

wyaroebisa da saqmianobebisagan gamowveuli Savi zRvis dabinZurebis” ganaxlebuli oqmis proeqti. Zveli oqmis (romelic miRebuli iqna 1992 wels da romlis mxare aris saqarTvelo) ganaxleba daiwyo 2003 wels Savi zRvis qveynebis iniciativiT. saqarTvelos winadadebebi da SeniSvnebi mTlianad gaTvaliswinebulia oqmis proeqtis saboloo versiaSi. oqmi iTargmna qarTul enaze. momzadda da sagareo saqmeTa saministros gadaegzavna dasabuTeba aRniSnul oqmTan saqarTvelos mierTebis mizanSewoniobis Taobaze.

xelmowera dagegmilia 2009 wlis gazafxulze Savi zRvis qveynebis garemos dacvis ministrebis Sexvedraze.

SemuSavda Semdegi normatiuli aqtebi: 1. garemosdacviTi teqnikuri reglamentebis wylis nawili. kerZod, ”sawarmoo da arasawarmo obieqtebis Camdinare wylebis zedapiruli wylis obieqtebSi CaSvebis pirobebisa da zedapiruli wylis obieqtebidan wylis amoRebis teqnikuri reglamenti” im saqmianobebisTvis, romlebic ar eqvemdebareba ekologiur eqspertizas. dokumenti damtkicebulia saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis ministris 2008 wlis 13 noembris #745 brZanebiT da registrirebulia saqarTvelos iusticiis saministroSi. 2. “wyaldacviTi zolis Sesaxeb” saqarTvelos garemosa da bunebrivi resursebis dacvis ministris 1998 wlis 7 maisis #59 brZanebiT damtkicebul debulebaSi cvlilebebi. dokumenti damtkicebulia saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis 2008 wlis 27 noembris #765 brZanebiT da registrirebulia saqarTvelos iusticiis saministroSi.

qveynis masStabiT 800 wyalmosargeble obieqtidan warmodgenili

statistikuri angariSgebis “wylis gamoyenebis saxelmwifo aRricxvis formebis (#04-1-01)” mixedviT specialuri kompiuteruli programis meSveobiT statistikurad damuSavda da momzadda “saqarTveloSi 2007 wels wyalsargeblobis ZiriTadi maCveneblebis statistikuri krebuli”, romelic waredgina saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministros statistikis saxelmwifo departaments.

Page 11: 2008 wlis angariSi

11

gaeros statistikis ganyofilebisa (COOON) da garemos dacvis programis (UNEP) erToblivi moTxovnis safuZvelze momzadda Sesabamisi statistikuri masalebi saqarTvelos wylis resursebisa da wyalsargeblobis sferoSi, romelSic aisaxa sameurneo dargebis mixedviT aRebuli da gamoyenebuli wylis raodenobaze, Camdinare wylebis CaSvebis, Camdinare wylebis gamwmend nagebobebis Sesaxeb 1990-2007 wlebis monacemebi.

sxvadasxva wyaroebidan miRebuli masalebis safuZvelze mzaddeba

saqarTvelos ZiriTadi mdinareebis hidrologiuri daxasiaTeba. momzadebulia Sesabamisi masala Semdeg mdinareebze: mtkvari, alazani, iori, xrami, focxovi, rioni, faravani, aragvi, didi liaxvi da wyalwiTela.

ganxiluli da momzadebuli iqna daskvnebi garemoze zemoqmedebis Sefasebis 60 proeqtze, maT Soris iseT msxvil sawarmoo obieqtebis proeqtebze, rogoricaa: _ saqarTvelos navTobisa da gazis korporaciis CrdiloeT-samxreT

magistralis gazsadenis reabilitaciis proeqti;

_ rusmetalis enerjiinvestis qimiuri sawarmo “azotis” garemoze zememoqmedebis Sefasebis proeqti; _ q.tyibulis qvanaxSiris gamamdidrebeli sawarmos zememoqmedebis Sefasebis proeqti _ namaxvanhesis teqnikur-ekononmikuri daxasiaTebis proeqti;

_ daba bakurianis wyalmomaragebis proeqti da sxva. ganxilulia da SeTanxmebulia Camdinare wyalTan erTad

damabinZurebel nivTierebaTa zRvrulad dasaSvebi CaSvebis (zdC) normativebis 29 proeqti.

momzadda SeniSvnebi da winadadebebi: ­ „Savi zRvis sanapiro zolis integrirebuli marTvis” kanonproeqtze; ­ ”eleqtroenergetikisa da bunebrivi gazis Sesaxeb” saqarTvelos

kanonSi cvlilebebis Setanis Taobaze”; ­ saqarTvelos „administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsSi”

cvlilebebis Setanis Sesaxeb” kanonproeqtebze; ­ „marabda-axalqalaqis sarkinigzo ubnis reabilitaciis,

rekonstruqciisa da mSeneblobis” muSa proeqtis „garemos dacvis” nawilze.

saministrom aqtiuri monawileoba miiRo amerikis SeerTebuli Statebis

janmrTelobisa da adamianuri resursebis departamentsa da saqarTvelos jandacvis saministros Soris urTierTSeTanxmebis memorandumis proeqtis SemuSavebasa da kavkasiis savele epidemiologiisa da laboratoriuli swavlebis programis dafuZnebasa da mudmivmoqmedi mrCevelTa erovnuli komitetis CamoyalibebaSi.

”wyali da janmrTelobis” 1999 wlis londonis oqmi”-s moTxovnaTa Sesrulebis unificirebuli meTodologiis SemuSaveebis mizniT:

Page 12: 2008 wlis angariSi

12

a) aRmosavleT da samxreT-aRmosavleT evropis, kavkasiisa da Sua aziis qveynebSi wyalTan dakavSirebuli daavadebebis mdgomareobisa da maTi Semcirebis kompleqsuri RonisZiebebis meqanizmebTan dakavSirebuli saerTaSorisoo moxsenebis momzadebis mizniT spercialuri kiTxvaris mixedviT momzadda Sesabamisi masala da gadaegzavna saerTaSoriso eqspertTa jgufis xelmZRvanels italiaSi.

b) ganxilul iqna da ganisazRvra “wyali da janmrTelobis oqmis” moTxovnebis Sesabamisad gansaxorcielebeli saproeqto winadadebebis saerTaSoriso dasafinansebis proeqtebis SerCevis kriteriumebis, anketa-ganacxadis formebisa da proeqtebis realizaciis mizniT saerTaSoriso daxmarebis aRmoCenis Sesabamisi meqanizmebis proeqtebi da sxva, romlebic waredgina oqmis samdivnos.

saministro TanamSromlobs Semdeg saerTaSoriso proeqtebTan:

1. TACIS-is saerTaSoriso proeqti “wylis marTveloba aRmosavleT evropis, kavkasiisa da centraluri aziis qveynebSi (belorusia, moldova, ukraina da kavkasiis qveynebi”.

proeqti dawyebulia 2008 wels da damTavrdeba 2010 wels. proeqtis ganmxorcielebeli – MottMacDonald da Euroconsult Mott MacDonald

Milieu. proeqtis farglebSi:

- gaanalizda saqarTveloSi ZiriTadi zedapiruli wylebis xarisxis saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministroSi da Tbilisis saxelmwifo universitetSi arsebuli 2004-2006 wlebis monacemebi, romlis Sedegebi safuZvlad daedo monacemTa erTiani bazis Seqmnas - SemuSavda wylis xarisxis standartebis dadgenis, zedapiruli wylebis klasifikaciis sistemisa da Camdinare wylebis CaSvebis limitebis SemuSavebis moqmedebaTa erTiani gegma.

2. evrokomisiis saerTaSoriso proeqti “transasazRvro mdinaris – mtkvris – menejmentis meore faza (saqarTvelo, azerbaijani, somxeTi). proeqti dawyebulia 2008 wels da damTavrdeba 2010 wels. proeqtis ganmxorcielebeli – EPTISA Servicios de Ingeneria S.A. (espaneTi) da Gronmij Carl Bro A.S. (dania).

proeqtis farglebSi dawyebulia muSaoba wylis resursebis marTvasTan dakavSirebul monacemTa bazebze; Catarda proeqtis sameTvalyureo komitetis pirveli Sexvedra, sadac gansazRvrulia sapiloto wylis obieqtebi, romlebisTvis SemuSavebuli iqneba “mdinaris auzis marTvis gegma”: md. alazani (saqarTvelo-azerbaijani) da md. aragvis auzi (saqarTvelo) da moxda Semdgomi saqmianobis konkretizacia.

3. TACIS-is saerTaSoriso proeqti ”Savi zRvis TanamSromloba”.

proeqti dawyebulia 2007 wels da damTavrdeba 2009 wels. proeqtis ganmxorcielebeli - Euroconsult Mott MacDonald (The Netherlands), Mott

MacDonald Ltd (UK) da Milieu Ltd. (Belgium).

proeqtis farglebSi: - SemuSavebulia Savi zRvis sanapiro zolis integrirebuli marTvis

strategiis proeqti; - ganxorcielda sanapiro zolis integrirebuli marTvis pilot-

proeqti wyalwmindaSi;

Page 13: 2008 wlis angariSi

13

- mimdinareobs muSaoba saqarTvelos wylis kanonmdeblobis ganaxlebaze. 4. gaeros evropis ekonomikuri komisiis ”samxreT kavkasiis qveynebSi

regionuli TanamSromlobis xelSewyobis proeqti” euTosTan TanamSromlobis gziT garemos dacvisa da usafrTxoebis iniciativis farglebSi

proeqti dawyebulia 2008 wels da damTavrdeba 2009 wels.

aRniSnul proeqtis mizans warmoadgens “transsasazRvro wyalsadinarebisa da saerTaSoriso tbebis dacvisa da gamoyenebis Sesaxeb” gaeros evropis ekonomikuri komisiis konvenciasTan SeerTebis xelSewyoba.

saministros TanamSromlebTan konsultaciebis Sedegad proeqtis

farglebSi SerCeulia saerTaSoriso erovnuli konsultantebi. konsultantebis mier ganxorcieldeba specialuri eqspertuli Sefaseba da misi mizani iqneba saqarTvelosTvis konvenciis valdebulebebis Sesasruleblad aucilebeli RonisZiebebis, maTi ganxorcielebisaTvis saWiro resursebis da vadebis gansazRvra.

narCenebisa da qimiuri nivTierebebis

marTva

momzadda „narCenebis marTvis kanonproeqtis koncefcia”, „narCenebis marTvis kanonproeqti” da “myari sayofacxovrebo narCenebis poligonebis mowyobis teqnikuri reglamentis proeqti”.

_ saangariSo periodSi saministro aqtiurad TanamSromlobda BP-is mier q. rusTavisa da gardabnis raionisaTvis municipaluri narCenebis marTvis mdgomareobis gaumjobesebis da axali nagavsayrelis mSeneblobis dagegmarebis mizniT. saministros warmomadgenlebi uSualod monawileobdnen am sakiTxTan dakavSirebiT yvela donis SexvedrebSi, nagavsayrelisaTvis teritoris SerCevaSi, Semdgom etapze teeritoriis SeswavlaSi. garemoze zemoqmedebis Sefasebis angariSis ganxilvebSi. amJamad BP-is miRebuli aqvs nebarTva da nagavsayrelis mSeneblobis dawyeba dagegmilia 2009 wlidan. gansazRvrulia agreTve rusTavisa da gardabnis raionebisaTvis nagvis konteinerebisa da nagavmzidi manqanebis SeZena, aseve personalis treiningi narCenebis marTvis sakiTxebze.

_ saministro aqtiurad monawileobda iaRlujas sayofacxovrebo nagavsayrelis (nagavsayreli q. Tbilisis dasufTavebis samsaxuris daqvemdebarebaSia) keTilmowyobis RonisZiebebis dagegmvaSi BP-sTan erTad. samuSaoebi Sesruldeba 2009 wels. _ Sefasda gori-skris gadasarbenze nedli navTobiT dabinZurebuli teritoriis ekologiuri mdgomareoba, momzadda rekomendaciebi da gasatarebeli RonisZiebebi.

ganxorcielebuli proeqtebi: _ `vadagasuli da xmarebisaTvis uvargisi pesticidebis Segroveba, SefuTva da droebiT usafrTxo ganTavsebis~

saqarTvloSi arsebuli vadagasuli da xmarebisaTvis uvargisi pesticidebis Segroveba, xelmeored SefuTva da droebiT usafrTxo

Page 14: 2008 wlis angariSi

14

ganTavsebisaTvis biujetSi gaTvaliswinebul iqna 100 000 lari. proeqtis farglebSi gansaxorcielda samuSaoebis winaswari Sefaseba da dagegmva qvemo qarTlis, mcxeTa-mTianeTis, Sida qarTlis da imereTis regionebSi. proeqtis farglebSi ganxorcielda Semdegi samuSaoebi:

1. dasufTavda SxamqimikatebiT dabinZurebuli 12 maRali riskis mqone obieqti

2. vadagasuli da xmarebisaTvis uvargisi pesticidebi (50 t) Segrovda, SeifuTa, gadatanili iqa da ganTavsda sagarejos raionis sof. badiaurSi specialurad am mizniT momzadebul sawyobSi.

3. pesticidebis gatanis Semdeg obieqtebidan gatanili iqna pesticidebiT dabinZurebuli grunti (130 t), romelic ganTavsda iaRlujis Sxamqimikatebis poligonze, garemodacviTi wesebis dacviT.

4. pesticidebis da pesticidebiT dabinZurebuli gruntis gatanis Semdeg obieqteze Catarda sadezaqtivacio samuSaoebi.

_ “vadagasuli pesticidebis risk-faqtorebis Semcireba kaxeTis regionSi”

kaxeTis regionSi ganxorcielebuli vadagasuli pesticidebi-risk faqtorebis Semcirebis proeqti dafinasebul iqna holandiis mTavrobis mier da ganxorcielda holandiuri saerTaSoriso organizaciis “Milieukontakt International-Tan” erTad.

_ proeqtis farglebSi vadagasuli da xmarebisaTvis uvargisi pesticidebis usafrTxo ganTavsebis mizniT moewyo sawyobi sagarejos raionis sofel badiaurSi.

_ kaxeTis regionSi 7 maRali riskis mqone obieqtidan Segrovda, SeifuTa da gadatanil iqna sawyobSi 117 t vadagasuli pesticidi.

_ pesticidebis gatanis Semdeg obieqtebidan gatanili iqna 105 t pesticidebiT dabinZurebuli grunti, romelic ganTavsda iaRlujis Sxamqimikatebis poligonze.

aRniSnul sawyobSi dagegmilia saqarTvelos sxvadasxva regionebSi Segrovebuli pesticidebis usafrTxod ganTavseba.

amave dros mimdinareobs muSaoba centrlur sawyobSi droebiT ganTavsebuli vadagasuli pesticidebis (toqsikuri narCenebis) gauvnebelyofisaTvis usafrTxo teqnologiebis moZiebasTan dakavSirebiT.

vadagasuli pesticidebi SesaZlebelia gatanil iqnes evropis romelime qveyanaSi da misi gauvnebelyofa moxdes maRaltemperaturis RumelebSi. an SeZenil iqnas Tanamedrove teqnologia da gauvnebelyofa moxdes adgilze. 2009 wlisTvis momzadda saproeqto winadadebebi, kerZod: _ “saqarTveloSi arsebuli vadagasuli da xmarebisaTvis uvargisi pesticidebis Segroveba, xelmeored SefuTva da droebiT usafrTxo ganTavsebis Sesaxeb”

proeqtis ganxorcieldebis mizniT momavali wlis biujetSi gaTvaliswinebulia 150 000 lari.

proeqtis mizania darCenili vadagasuli da xmarebisaTvis uvargisi pesticidebis Segroveba, xelmeored SefuTva da saTanado sawyobSi droebiT usafrTxo ganTavsebis samuSaoebis gagrZeleba. gasatarebeli RonisZiebebi:

1. pesticidebis Segroveba, SefuTva, transportireba da ganTavseba; 2. dabinZurebuli gruntis Segroveba, transportireba, ganTavseba;

Page 15: 2008 wlis angariSi

15

3. dabinZurebuli teritoriebis dezaqtivacia. _ “saqarTveloSi dariSxanis samToqimiuri warmoebis narCenebis utilizacia-gauvnebelyofis Sesaxeb”

proeqtis ganxorcieldebis mizniT momavali wlis biujetSi gaTvaliswinebulia 100 000 lari.

proeqtis mizania lentexis da ambrolauris raionebSi arsebuli dariSxanis madnis gadamuSavebiT warmoqmnili narCenebis utilizaciis samuSaoebis dawyeba, risTvisac saWiroa etapobrivad ganxorcieldes arsebuli mdgomareobis ekologiuri Sefaseba, narCenebis gauvnebelyofa-gadamuSavebis meTodis SerCeva, gauvnebelyofis samuSaoebis pilotproeqtis ganxorcieleba, xolo SemdgomSi mTlianad arsebuli narCenebis gadamuSaveba-gauvnebelyofa da dabinZurebuli teritoriebis reabilitacia (programa samuSaoTa moculobidan gamomdinare unda iyos mravalwliani).

I etapis RonisZiebebi (2009-2010):

arsebuli mdgomareobis ekologiuri Sefaseba,

narCenebis gauvnebelyofa-gadamuSavebis meTodis SerCeva,

gauvnebelyofis samuSaoebis pilotproeqtis ganxorcieleba, saerTaSoriso saqmianoba

_ bazelis konvenciisa da roterdamis konvenciis moTxovnebis Sesabamisad mimdinareobs saxiTaTo narCenebis transsasazRvro gadaadgilebasa da roterdamis konvenciis III danarTSi Sesuli qimiuri nivTierebebis eqsport importis Sesaxeb monacemTa wardgena samdivnoSi da winaswari Tanxmobis proceduris Sesabamisad informaciis gacvla.

_ saministrosTan SeTanxmebiT bazelis konvenciis procedurebiT kompania BP-dan germaniasa da niderlandebSi eqsportirebuli iqna sxvadasxva klasis saxifaTo narCenebi. amJamad eqsportirebuli saxifaTo narCenebis raodenoba Seadgens daaxloebiT 700 tonas.

_ stokholmis konvenciis farglebSi saerTaSoriso eqspertebis daxmarebiT momzadda „mdgradi organuli dambinZureblebis (POPs) Sesaxeb erovnuli samoqmedo gegma”.

erovnuli samoqmedo gegma moicavs qveyanaSi mod-ebis Sesaxeb arsebul informacias da 2009–2024 wlebSi Sesabamisad dagegmil da gansaxorcielebel RonisZiebebs. gegmis mizania SeimuSaos da gaaumjobesos mod-ebis marTvis maqsimalurad efeqturi strategia adamianebis janmrTelobisa da garemos dacvis uzrunvelmyofi mdgradi politikis ganxorcielebis meSveobiT.

erovnul samoqmedo gegmis proeqtSi mocemulia ZiriTadi prioritetebi, amocanebi, gansaxorcielebeli RonisZiebebi, maTi ganxorcielebis vadebi, mosalodneli Sedegebi, ganmaxorcielebeli da partniori organizaciebi, aseve dafinansebis savaraudo wyaroebi.

_ momzadda „qimiuri profili” gaerTianebuli erebis organizaciis swavlebisa da mecnierebis institutis mxardaWeriT. mosamzadebeli samuSaoebi Seasrulda TAIEX-is programis farglebSi narCenebis marTvis sakiTxebze saqarTveloSi simpoziumis CatarebasTan dakavSirebiT.

_ saministros warmomadgenelma monawileoba miiRo gaeros garemosdacviTi programis (UNEP) da sursaTisa da soflismeurneobis organizaciis (FAO) egidiT gamarTul roterdamis konvenciis “calkeuli saSiSi qimiuri nivTierebebiTa da pesticidebiT saerTaSoriso vaWrobis

Page 16: 2008 wlis angariSi

16

sferoSi winaswari dasabuTebuli Tanxmobis proceduris Sesaxeb” mxareTa me-4 SexvedraSi, sadac sxvadasxva procedurul sakiTxebs Soris ganxilili iqna sami qimiuri nivTierebis konvenciis danarTSi CarTvis sakiTxi, kerZod: tribuTilkala da misi naerTebi (pesticidi), krizotil azbesti (samrewvelo qimiuri nivTiereba) da endosulfani (pesticidi). mxareTa Sexvedraze ver iqna miRweuli Tanxmoba krizotil azbesti (samrewvelo qimiuri nivTiereba) da endosulfani (pesticidi) konvenciis me-3 danarTSi SetanasTan dakavSirebiT. sakiTxi gadaido momdevno SexvedrisaTvis.

saqarTvelos mxaris pozicia dafiqsirda winaswari piloturi proeqtis ganxorcielebis aucileblobiT, rac xels Seuwyobs konvenciis valdebulebebis srulyofil ganxorcielebas qveyanaSi.

biomravalferovnebis dacva

1. biomravalferovnebis monitoringis erovnuli sistemis Camoyalibeba.

mimdinareobs qmedebebi biomravalferovnebis monitoringis saxelmwifo sistemis CamoyalibebisTvis, romelic dRemde ar arsebobs, miuxedavad imisa, rom biomravalferovnebis monitoringis valdebuleba gansazRvrulia sxvadasxva kanonebiTa da saerTaSoriso konvenciebiT, maT Soris biomravalferovnebis konvenciiT. biomravalferovnebis monitoringis Sedegebze dayrdnobiT SemuSavebul unda iqnes rekomendaciebi biomravalferovnebis dacvis politikuri kursisa da sakanonmdeblo bazis daxvewisaTvis.

SemuSavebulia biomravalferovnebis monitoringis erovnuli sistemis

sqematuri monaxazi, romelic arasamTavrobo organizaciebTan (WWF, IUCN,

NACRES da sxva) erTad iqna ganxiluli. samuSao Sexvedris gadawyvetilebis Sesabamisad momzadda biomravalferovnebis monitoringis indikatorebis sia (romelic moicavs indikatoris dasaxelebas (sul 24 indikatori) da axsna-ganmartebas) da indikatoris aRweris nimuSi. uaxloes periodSi dazustdeba meTologia da Camoyalibdeba biomravalferovnebis monitoringis sqema.

2. cxovelTa samyaros obieqtebis dacvisa da nadirobis regulirebis srulyofa.

`cxovelTa samyaros Sesaxeb~ arsebuli kanoni saWiroebs mniSvnelovan gadamuSavebas `licenziebisa da nebarTvebis Sesaxeb~ kanonTan SesabamisobaSi moyvanis mizniT, agreTve, aucilebelia sxva sakanonmdeblo aqtebSi cvlilebebis Setana da am sferoSi mimdinare procesTan koordinacia. amJamad ukve momzadebulia kanonproeqti “gareul cxovelTa Sesaxeb” da mimdinareobs muSaoba kanonproeqtiT gaTvaliswinebuli kanonqvemdebare aqtebis mosamzadeblad. aRniSnul saqmianobaSi CarTuli iyo daqiravebuli konsultanti iuridiul sakiTxebSi _ GEF/UNDP-is proeqtis `daxmareba biomravalferovnebis mxriv arsebul SesaZleblobaTa gazrdisaTvis, biomravalferovnebis resurs-centris meqanizmSi monawileoba da biomravalferovnebis konvenciis meore da mesame moxsenebis momzadeba” farglebSi.

Page 17: 2008 wlis angariSi

17

konsultantis davaleba moicavda agreTve “saqarTvelos “wiTeli nusxisa” da “wiTeli wignis” Sesaxeb” saqarTvelos kanonis axali versiis SemuSavebisaTvis da sakanonmdeblo paketis momzadebisaTvis _ gareuli cxovelebis dacvis, nadirobisa da TevzWeris regulirebis sferoSi, iuridiul momsaxurebas.

mzaddeba winadadebebi “saqarTvelos “wiTeli nusxisa” da “wiTeli wignis” Sesaxeb” saqarTvelos kanonis axali versiis mosamzadeblad (ukve momzadebulia kanonproeqti), gansakuTrebul SemTxvevebSi saqarTvelos “wiTel nusxaSi” Setanil mcenareTa garemodan amoRebis regulirebis daxvewis, agreTve cxovelTa saxeobebis mopovebis regulirebis meqanizmebis daxvewis mizniT. aRniSnuli cvlilebebis gansaxorcieleblad ministris 2008 wlis 18 ianvris #57 brZanebiT Seiqmna samuSao jgufi. Catarda aRniSnuli samuSao jgufis Sexvedrebi, sadac ganxiluli iqna sakiTxebi, romlebic moicavs Semdeg sferoebs: “saqarTvelos “wiTeli wignisa” da “wiTeli nusxis” Sesaxeb” da “licenziebisa da nebarTvebis Sesaxeb” saqarTvelos kanonebis harmonizeba, saqarTvelos “wiTel nusxaSi” Setanil mcenareTa da cxovelTa saxeobebis arakomerciuli mizniT mopovebis regulireba, garemoze zemoqmedebis Sefasebis procesSi “wiTeli nusxis” saxeobebze da maT habitatebze zemoqmedebis gaTvaliswineba, “wiTeli wignis” gamocema da misi eleqtronuli versiis momzadeba. `wiTel nusxaSi~ Setanil zogierT saxeobaze (jixvi, iremi, daTvi) satrofeo/tradiciuli nadirobis daSvebis SesaZleblobis gansazRvra da Sesabamisi sakanonmdeblo cvlilebebis momzadeba.

mimdinareobs muSaoba “wiTeli wignis” eleqtronuli versiis mosamzadeblad, romelic xelmisawvdomi iqneba internetiT.

nadirobis nebarTvis gauqmebasTan dakavSirebiT, dasaregulirebelia samecniero-kvleviTi mizniT da sanapiro TevzWeris sakiTxebi. aRniSnulTan dakavSirebiT ukve SemuSavebulia “samecniero-kvleviTi mizniT TevzWeris wesis” da “Sav zRvaSi napiridan araumetes samasi metris daSorebiT TevWeris wesis Sesaxeb” debulebis proeqtebi, romelic amJamad gadis saministros struqturebSi SeTanxmebis procedurebs. aRniSnuli debulebebis miRebasTan dakavSirebiT, momzadda dokumentacia cvlilebebis Setanis Sesaxeb ori kanonisaTvis, romlebic amJamad gadagzavnilia Sesabamis saministroebSi SesaTanxmeblad. SemuSavebulia “paliastomis tbaSi TevzWeris wesebis Sesaxeb” debuleba.

gaeros sursaTisa da soflis meurneobis organizaciis (FAO)

teqnikuri daxmarebiT, proeqtis `saqarTveloSi nadirobis seqtorTan dakavSirebiT sabaziso kvleva da reformisaTvis rekomendaciebis SemuSaveba~ (FAO) farglebSi organizebuli iqna FAO_s eqspertebis misiis (18-23 Tebervali) samuSao Sexvedrebi saministros sxvadasxva struqturul erTeulTan, arasamTavrobo da samecniero organizaciebis warmomadgenlebTan, agreTve, samonadireo meurneobebSi. misiis Sedegad momzadda angariSi `saqarTveloSi

Page 18: 2008 wlis angariSi

18

nadirobis seqtoris sabaziso Seswavla da rekomendaciebi momavali teqnikuri TanamSromlobisTvis~ da saproeqto winadadeba, romlis ganxilvis Semdegac momzadda SeniSvnebi. SemdgomSi dagegmilia proeqtis ganxorcieleba nadirobis seqtoris marTvis efeqturobis amaRlebis mizniT.

mimdinareobs muSaoba gareul cxovelTa regulirebasTan dakavSirebiT. momzadda da 2008 wlis martSi damtkicda debuleba `gareul cxovelTa regulirebis wesis Sesaxeb”. aRniSnuli debulebis Sesabamisad dawyebulia qmedebebi gareul cxovelTa regulirebis RonisZiebebis Casatareblad, kerZod: xaragaulis, qobuleTis, wyaltubos, Coxatauris da borjomis raionebis soflebSi mosaxleobaze mglebis Tavdasxmis faqtebTan dakavSirebiT, saministros mier mowveuli eqspertebis daskvnebis safuZvelze, dadgenilia gansaxorcielbeli RonisZiebebi (dadgenilia amosaReb individTa odenobebi, mopovebis adgilebi, xerxebi da sxva rekomendaciebi); Sesabamisi raionebis mmarTvelobis adilobriv organoebSi gagzavnilia werilebi, regulirebis RonisZiebebis ganxorcielebisaTvis xelSekrulebebis gaformebis Taobaze.

samonadireo meurneobebis teritoriebze kanonmdeblobiT gansazRvruli valdebulebis _ cxovelTa samyaros obieqtebis aRwerisa da maT safuZvelze mopovebis kvotebis dadgenis Sesaxeb, ukeT Sesrulebis mizniT, momzadda “cxovelTa samyaros obieqtebis inventarizaciis Catarebisa da maTi mopovebis kvotebis dadgenis wesis Sesaxeb” debulebisa da aqedan gamomdinare, Sesabamis sakanonmdeblo aqtebSi cvlilebebis Setanis proeqtebi. aRniSnuli proeqtebi ganxilul iqna saqarTvelos mTavrobis sxdomaze, Tumca samwuxarod ar iqna mizanSewonili sakanonmdeblo cvlilebebis ganxorcieleba. amJamad mimdinareobs muSaoba aRniSnuli debulebiT gaTvaliswinebuli sakiTxebis sxvagvarad daregulirebis gzebis mosaZieblad.

3. gadaSenebis piras myofi veluri faunisa da floris saxeobebiT saerTaSoriso vaWrobis Sesaxeb konvenciis (CITES) moTxovnaTa Sesrulebis gaumjobeseba.

dafinansebulia proeqti CITES-is moTxovnebis danergvis gaumjobesebisTvis TeTryvavilasa da yoCivardasTan mimarTebaSi. saerTo Rirebulebaa 24 300 aSS dolari. gaformebulia xelSekrulebebi eqspertebTan. proeqti iTvaliswinebs mcenareTa resursis Sefasebas, kvotis dadgenas, monitoringis sistemis Camoyalibebas, xelovnurad moSenebis saxelmZRvanelos SemuSavebas.

momzadebulia kanonproeqti `gadaSenebis piras myofi veluri faunisa da floris saxeobebiT vaWrobis Sesaxeb~. miwodebulia saministros Sesabamisi samsaxurebisTvis SeniSvnebisa da winadadebebisTvis.

Page 19: 2008 wlis angariSi

19

mimdinare wels saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministroSi gaimarTa `gadaSenebis piras myofi veluri faunisa da floris saxeobebiT saerTaSoriso vaWrobis Sesaxeb~ konvenciis (CITES) erovnuli samecniero organos 4 sxdoma, romlebzec ganxiluli iqna Tbilisis zooparkis mier iaguaris da avazas Semoyvanis sakiTxi importis nebarTvis gacemis mizniT, `mwvane alternativis~ winadadeba uTxovris (Taxus baccata) CITES-is III danarTSi Setanis Sesaxeb, TeTryvavilebisa da yoCivardebis 2008 wlis mopovebis kvotis sakiTxTan dakavSirebiT. Galanthus schaoricus da Galanthus kemularie-s saherbariumo nimuSebis did britaneTSi eqsportis sakiTxi. saministros mowveuli eqsperti mivlinebuli iqna konvenciis mcenareTa komitetis me-17 Sexvedraze, sadac konvenciis samdivnosa da eqspertebTan erTad ganixila TeTryvavilisa da yoCivardis resursis Sefasebisa da kvotis dadgenis meTodologia, agreTve, maTi xelovnurad moSenebis kriteriumebi.

ekonomikuri ganviTarebis saministros miewoda samecniero organos daskvna 2008 wlis kvotis Taobaze TeTryvavilisa da yoCivardas bolqvebiT sargeblobisaTvis da rekomendaciebi licenzirebis pirobebis Sesaxeb.

momzadda da CITES-is samdivnos waredgina yovelwliuri erovnuli angariSi gacemuli nebarTvebis Sesaxeb da orwliani (2005-2006) angariSi ganxorcielebuli sakanonmdeblo, administraciuli da regulirebis RonisZiebebis Sesaxeb.

saqarTvelos finansTa saministros saswavlo centris moTxovnis Sesabamisad, momzadda mebaJeTaTvis sawavlo moduli _ 4 saaTiani saleqcio kursi, CITES-is konvenciis moTxovnis danergvis Sesaxeb. aRniSnuli modulis Sesabamisad, Catarebul iqna mebaJeebisaTvis (28 mebaJe) treiningebi.

4. `saerTaSoriso mniSvnelobis Warbteniani, gansakuTrebiT wylis

frinvelTa sabinadrod vargisi teritoriebis Sesaxeb~ konvenciis (ramsaris konvenciis) moTxovnaTa Sesruleba.

gadaudebeli erovnuli interesidan gamomdinare md. xobiswylis SesarTavSi, romelic Sedioda centraluri kolxeTis saerTaSoriso mniSvnelobis Warbtenian teritoriaSi aSenda yulevis navTobisa da navTobproduqtebis sazRvao terminali. ramsaris konvenciis Sesabamisad unda moxdes adeqvaturi kompensireba. saqarTvelos parlamentis dadgenilebis mixedviT centraluri kolxeTis saerTaSoriso mniSvnelobis Warbteniani teritoriis sazRvrebi daemTxva kolxeTis erovnuli parkis sazRvrebs.

amJamad, rogorc sakompensacio RonisZieba, kolxeTis erovnul parkisaTvis mierTebulia nabadas ubnis aRmosavleTiT da samxreTiT mdebare satyeos teritoriebi.

Page 20: 2008 wlis angariSi

20

gaformda xelSekruleba Sps “Savi zRvis terminalTan” sakompensacio RonisZiebebis ganxorcielebis, agreTve yulevis navTobisa da navTobproduqtebis gadasatvirTi terminalis mSenebloba-funqcionirebisaTvis gacemuli garemosdacviTi da garemoze zemoqmedebis nebarTvebis pirobebis Sesrulebis Taobaze. xelSekrulebiT gaTvaliswinebulia terminalis valdebulebebi nebarTvebis pirobebis Sesrulebis, agreTve kompensirebis adeqvaturi RonisZiebebis ganxorcielebis mizniT, maT Soris saministrosa da terminalis mier “kolxeTis daculi teritoriebis ganviTarebis fondis” daarseba. terminalis erT-erTi valdebulebaa aseve aRniSnuli fondisaTvis Svidi milioni evros Caricxva 16 wlis ganmavlobaSi, amave xelSekrulebiT gansazRvruli grafikiT (2008-2024 wlebisaTvis), kolxeTis erovnuli parkis ganviTarebis saWiroebebisaTvis. momzadda da konvenciis samdivnos gadaegzavna Warbteniani teritoriebis Sesaxeb konvenciis erovnuli moxseneba.

5. biomravalferovnebis dacvis erovnuli strategiisa da samoqmedo

gegmis Sesrulebis koordinacia 2005 wlis TebervalSi saqarTvelos mTavrobis mier damtkicebuli iqna `saqarTvelos biomravalferovnebis dacvis strategia da moqmedebaTa gegma~. dokumenti gansazRvravs saqarTvelos biomravalferovnebis dacvis da mdgradi gamoyenebis strategias momavali 10 wlisaTvis da konkretul qmedebebs xuTwliani periodisTvis. igi warmoadgens CarCo dokuments, romlis mixedviTac saqarTveloSi unda warimarTos koordinirebuli saqmianoba biomravalferovnebis konservaciis sferoSi. mimdinareobs muSaoba saqarTvelos biomravalferovnebis dacvis strategiisa da moqmedebaTa gegmis danergvis mdgomareobis SefasebisaTvis, kerZod: ganxorcielda aRniSnuli gegmis CarCoebSi arasamTavrobo seqtorisa da samecniero-kvleviTi institutebis mier ganxorcielebuli proeqtebis inventarizacia. 2010 wels dagegmilia samuSao Sexvedris organizeba gegmis ganxorcielebis Sefasebisa da misi ganaxlebis saWiroebis ganxilvis mizniT.

6. biousafrTxoebis erovnuli sistemis Camoyalibeba dReisaTvis saqarTvelos kanonmdebloba ar aregulirebs genetikurad

modificirebuli organizmebis gamoyenebis, bunebaSi gamoTavisuflebis an bazarze ganTavsebis sakiTxebs. ar xdeba genetikurad modificirebuli organizmebis transsasazRvro gadaadgilebis da misi qveynis SigniT gamoyenebis kontroli.

saqarTvelos parlamentma ukve moaxdina biousafrTxoebis kartaxenas oqmis ratificireba, romlis moTxovnebis SesrulebisaTvis aseve aucilebelia am sferos maregulirebeli erovnuli sakanonmdeblo bazis arseboba.

ganxorcielda qmedebebi saqarTvelo kanonis proeqtis `genetikurad

modificirebuli organizmebis Sesaxeb~, mniSvnelovani gadamuSavebis kuTxiT.

Page 21: 2008 wlis angariSi

21

7. sxva saerTaSoriso SeTanxmebebTan dakavSirebuli saqmianoba

SeTanxmeba Savi zRvis, xmelTaSua zRvis da mimdebare atlantis okeanes teritoriis mcire veSapisebrTa dacvis Sesaxeb (CMS).

momzadda da Sesabamis samdivnos gaegzavna cxovelTa migrirebadi saxeobebis dacvis Sesaxeb konvenciis (bonis konvencia) Sesrulebis erovnuli angariSi mimdinareobs muSoba gasul wels SeTanxmebis mxareTa konferenciaze miRebul rezoluciebze da Sesworebebze. kerZod, mimdinareobs informaciis moZieba, Tu ramdenad axdens anTropogenuri xmauri zegavlenas zRvis ZuZumwovrebze da muSaoba im gzebis da saSualebebis gamosavlenad, romliTac SeiZleba Semcirdes anTropogenuri xmauris zegavlenis Semcireba. garda amisa, erT-erTi rezoluciis Tanaxmad, sasurvelia yovelma mxarem Tavis teritoriul wylebSi aRricxos TanWerilebis raodenoba, risTvisac saWiroa gamoinaxos Sesabamisi gzebi. agreTve mimdinareobs muSaoba da saxsrebis moZieba delfinebis populaciebis srulyofili aRricxisa da monitoringisaTvis, vinaidan 2005 wels Catarebuli SedarebiT gaumjobesebuli Sefasebis Sedegebi am droisaTvis sasurvelia ganaxlebul iqnas. evropis Ramurebis dacvis SeTanxmeba (EUROBATS).

SeTanxmebis rezoluciebis Sesrulebis mizniT mimdinareobs muSaoba Ramurebis populaciebis SeZlebisdagvarad aRricxvisa da monitoringis TvalsazrisiT. saministros aqvs mudmivi kontaqti am sferoSi momuSave arasamaTavrobo organizaciebTan, romlebic gvawvdian saTanado informacis imis Taobaze, Tu ra aris saWiro da ra SeiZleba gakeTdes. fridjof nansen institutis (norvegiis damoukidebeli instituti, romelic muSaobs garemosdacviT sferoSi saerTaSoriso TanamSromlobis sakiTxebze) warmomadgenlebis saqarTveloSi vizitis Semdgom mimdinareobs muSaoba SesaZlo memorandumis SemuSavebaze. instituti gvTavazobs daxmarebas saerTaSorio konvenciebiT aRebuli valdebulebebis Sesrulebis srulyofisaTvis konkretuli qmedebebis SemuSavebaSi. institutma aseTi proeqti warmatebiT ganaxorciela somxeTSi da momavali wlidan aseTive proeqts sTavazobs azerbaijans da saqarTvelos. belgiuri arasamTavrobo organizaciis Sea Alarm-is werilis pasuxad mzaddeba navTobis daRvraze erovnuli sagangebo gegmis da BP-s sagangebo gegmis mixedviT zRvis faunisadmi miyenebul zianze sapasuxo qmedebebis Sesaxeb kiTxvarze gasacemi pasuxebi.

momzadda da Sesabamis samdivnos gaegzavna erovnuli angariSi afrika-evraziis wyalmcuravi gadamfreni migrirebadi frinvelebis Sesaxeb SeTanxmebis (AEWA) Sesrulebis erovnuli angariSi, romelic iqneba warmodgenili aRniSnuli SeTanxmebis mxareTa me-4 Sexvedraze. momzadda da sagareo saqmeTa saministroSi gaigzavna garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros daskvna evropisa da xmelTaSua zRvis

Page 22: 2008 wlis angariSi

22

mcenareTa dacvis organizaciis Seqmnis Sesaxeb konvenciis ratificirebis mizanSewonilobis Taobaze. mimdinareobs muSaoba bonis konvenciis migrirebadi mtacebeli frinvelebis dacvis Sesaxeb memorandumis xelmoweris mizanSewonilobaze. am droisaTvis memorandumi Targmnilia da mimdinareobs misi ganxilva. _ “evropis veluri bunebisa da bunebrivi habitatebis dacvis Sesaxeb” (bernis) konvenciasTan mierTebis mizniT momzadda Sesabamisi masalebi, SeTanxmda Sesabamis saministroebTan da gadaigzavna saqarTvelos parlamentSi gansaxilvelad, ratificirebis mizniT. saangariSo periodSi moxda agreTve konvenciis danarTebSi miTiTebul saxeobebTan mimarTebiT daTqmebis gadamowmeba, Sesabamis erovnul sakanonmdeblo aqtebSi cvlilebebis Setanis saWiroebebidan gamomdinare.

mcenare paulonias (invaziuri saxeoba) saqarTveloSi gaSenebasTan

dakavSirebiT, mewarmeTa dainteresebidan gamomdinare, momzadda informacia aRniSnuli mcenaris saqarTveloSi introducirebis SesaZleblobis Sesaxeb, ssip “Tbilisis botanikuri baRi da botanikis institutisa” da ssip “v. gulisaSvilis satyeo institutis” mosazrebebis gaTvaliswinebiT. Informacia.

ganxorcielda qmedebebi (satyeo departamentis monawileobiT) saqarTvelos “wiTel nusxaSi” Setanili, tyveobaSi myofi mura daTvebis TavSesafaris mowyobisaTvis, romelsac axorcielebs asociacia “ai-bi-ef saqarTvelo”. maTi werilobiTi Txovnis safuZvelze SeirCa teritoria daTvebis TavSesafaris mowyobisa da SemdgomSi ganTavsebis mizniT.

momzadda saministros rekomendaciebi “dalis mTis” wyalsacavSi

Tevzis mopovebis kvotebis dadgenasTan dakavSirebiT da Sesabamisi werili gaegzavna ekonomikuri ganviTarebis saministros.

momzadda saministros rekomendaciebi Sps “ioris Walebis”

samonadireo meurneobisaTvis cxovelTa samyaros obieqtebis mopovebis kvotebis dadgenasTan dakavSirebiT.

momzadda saministros rekomendaciebi Sps “SevardenisaTvis”

Jinvalis wyalsacavSi Tevzis resursis mopovebis kvotebis dadgenasTan dakavSirebiT.

Catarda sajaro ganxilva arasamTavrobo organizacia CENN-is da

ekonomikuri ganviTarebis saministros werilebSi dasmuli sakiTxis Sesaxeb _ Sav zRvaSi TevzWeris grZelvadiani licenziebis mflobelTaTvis resursis mopovebis kvotebis dadgenasTan dakavSirebuli kvlevis Sesaxeb. aRniSnul ganxilvaze gamoTqmuli mosazrebebis gaTvaliswinebiT da sxvadasxva kvlevebSi dafiqsirebul monacemebze dayrdnobiT, momzadda da saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministros gaegzavna Sav zRvaSi araumcires 300 metris daSorebiT 2008-2009 wlebis sezonisaTvis cxovelTa samyaros obieqtebiT (TevziT) sargeblobis kvotebis dadgenis Sesaxeb informacia.

Page 23: 2008 wlis angariSi

23

saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministrosa da mewarmeTa moTxovnis Sesabamisad, Sav zRvaSi molusk rapanis sarewao kvotis gansazRvrasTan dakavSirebiT, mizanSewonilad iqna miCneuli momavali sezonisaTvis samecniero-kvlevebis ganxorcieleba maragis Sefasebis, sarewi raionebisa da iaraRebis dadgenis mizniT.

momzadda da Savi zRvis dabinZurebisagan dacvis (buqarestis) konvenciis Tevzisa da zRvis cocxali resursebis racionaluri gamoyenebis samuSao jgufs gadaegzavna yovelwliuri erovnuli angariSi qveynis meTevzeobis dargSi arsebuli situaciis Sesaxeb.

saministro TanamSromlobs gaeros sursaTisa da soflis meurneobis

organizaciasTan (FAO), Tevzis resursebTan dakavSirebul sakiTxebTan mimarTebiT. am TanamSromlobis farglebSi momzadda da gadagzavnil iqna informaciebi: _ TevzWeris Sesaxeb saqarTveloSi (TevzWeris monacemebi: saqarTveloSi importirebuli da saqarTvelodan eqsportirebuli Tevzis Sesaxeb raodenobriv da RirebulebiT maCveneblebSi, saxeobebis mixedviT, TevzWeraSi monawile gemebis raodenoba, Sida wylebSi TevzWerebze monacemebi, meTevzeobaSi dasaqmebuli fermebis raodenoba da sxva.). _ saqarTveloSi gavrcelebul TevzebTan dakavSirebiT informacia, maTi qarTuli, inglisuri da laTinuri dasaxelebebiT da saerTaSoriso da erovnuli wiTeli nusxis (IUCN)-is kategoriebis miTiTebiT; _ saqarTvelos Sida wylebisa (tbebi, wyalsacavebi, mdinareebi, xelovnuri

arxebi) da Savi zRvis morfologiuri da iqTiologiuri monacemebi. _ saqarTveloSi arsebuli geoTermuli wylebis Sesaxeb, maTi

akvakulturi ganviTarebis miznebiT gamoyenebis SesaZleblobis gansazRvris mizniT. aRniSnulTan dakavSirebiT dagegmilia FAO-s mier kompleqsuri kvlevebis dafinanseba saqarTvelos yvela regionisaTvis; fermerebisaTvis samagido wignis momzadeba Tevzis meurneobis mowyobis xelSewyobis mizniT, agreTve dagegmilia kvlevebi Savi zRvis iqTiologiuri Seswavlis mizniT.

garemosdacviTi politika

momzadda saSualovadiani samoqmedo gegma (MTEF) 2009-2012 wlebisaTvis;

SemuSavda saministros 2009 wlis sabiujeto ganacxadis strategiuli nawili;

momzadda prioritetul sakiTxTa CamonaTvali da wardgenil iqna donori organizaciebisaTvis.

momzadda da finansTa saministros waredgina sabiujeto miznobrivi programebis mimdinareobis Sesaxeb kvartaluri da wliuri angariSebi;

momzadda evropuli samezoblo politikis saqarTvelo-evrokavSiris samoqmedo gegmis ganxorcielebis 2007 wlis angariSi;

momzadda evropuli samezoblo politikis saqarTvelo-evrokavSiris samoqmedo gegmis ganxorcielebis 2008 wlis gegma;

Page 24: 2008 wlis angariSi

24

momzadda evropuli samezoblo politikis saqarTvelo-evrokavSiris samoqmedo gegmis ganxorcielebis 2008 wlis angariSi;

momzadda da premier-ministrs waredgina ”erTiani saqarTvelo siRaribis gareSe” saqarTvelos mTavrobis programis farglebSi saministros mier 2008 wels gaweuli muSaobis angariSi.

saerTaSoriso urTierTobebi

1. momzadda gaeros evropis ekoniomikuri komisiis „samrewvelo

avariebis transsasazRvro zemoqmedebis Sesaxeb“ konvenciaze saqarTvelos mierTebamde gansaxorcielebeli gegma;

2. xeli moewera SeTanxmebas latviis respublikis garemos dacvis saministrosa da saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros Soris garemos dacvis sferoSi TanamSromlobis Sesaxeb.

3. gaformda memorandumi TanamSromlobis Sesaxeb niderlandebis gansaxlebis, sivrculi dagegmvisa da garemos dacvis saministrosTan.

4. momzadda gaeros evropis ekonomikuri komisiis “garemosdacviT sakiTxebTan dakavSirebuli informaciis xelmisawvdomobis, gadawyvetilebis miRebis procesSi sazogadoebis monawileobisa da am sferoSi marTlmsajulebis sakiTxebze xelmisawvdomobis Sesaxeb konvenciis” (orhusis konvencia) ganxorcielebis meore erovnuli angariSi.

5. momzadda garemos dacvis sakiTxebze saqarTvelo-nato-s TanamSromlobis samoqmedo gegma.

6. 2014 wlis soWis olimpiadis obieqtebisa da infrastruqturis mSeneblobisaTvis saqarTveloSi, kerZod afxazeTis teritoriaze arsebuli bunebrivi resursebis gamoyenebis Sesaxeb ganxorcielebuli reagireba:

zemoaRniSnul sakiTxTan dakavSirebiT saerTaSoriso sazogadoebis yuradRebis gamaxvilebis mizniT, saministrom mimarTa gaero-s garemosdacviTi programis direqtors, b-n Stainers. werilSi aRwerilia problema da dasmulia sakiTxi saqarTvelos SesaZlo monawileobis Taobaze gaero-s garemosdacviTi programis mier soWis olimpiadis momzadebis garemosdacviTi aspeqtebis SeswavlaSi.

aRniSnuli werilis asli miewoda euTo-s samdivnos q. venaSi, euTo-s ekonomikuri da garemos dacvis saqmianobis koordinators b-n bernard snoas da Savi zRvis komisiis Tavmjdomares, ukrainis garemos dacvis ministris pirvel moadgiles b-n sviatoslav kurulenkos.

a/w maisSi q. praRaSi gaimarTa euTo-s ekonomikuri da garemos dacvis me-16 forumi, sadac saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministrom sagareo saqmeTa saministrosTan SeTanxmebiT gaavrcela gancxadeba zemoaRniSnul sakiTxTan dakavSirebiT. gancxadeba Sevida forumis oficialur dokumentebSi da ganTavsda forumis vebsaitze.

m/w ivnisSi q. JenevaSi gaimarTa saqarTvelos elCis baton giorgi gorgilaZis Sexvedra gaeros garemosdacviTi programis (UNEP)

Page 25: 2008 wlis angariSi

25

evropis regionuli biuros direqtorTan baton kristof buviesTan 2014 wlis soWis olimpiadis obieqtebisa da infrastruqturis mSeneblobisaTvis saqarTveloSi, kerZod afxazeTis teritoriaze arsebuli bunebrivi resursebis arakanonieri gamoyenebis safrTxis Sesaxeb.

momzadda samecniero daskvna garemosaTvis SesaZlo damangreveli Sedegebis Sesaxeb.

gaigzavna werili ruseTis bunebrivi resursebisa da ekologiis ministris saxelze.

momzadda werili euTo-s ekonomikuri da garemos dacvis saqmianobis koordinators b-n bernard snoas saxelze, romelSic vTxovT gaero/euTo-s iniciativa “garemo da usafrTxoeba” farglebSi SemuSavdes konkretuli saproeqto winadadeba, romlis mizani iqneba afxazeTSi arsebuli mdgomareobis adgilze safuZvliani Seswavla.

7. rusuli agresiis Sedegad garemoze miyenebuli zianis Taobaze saministros mier gavrcelda mimarTva sxvadasxva saerTaSoriso garemosdacviTi organizaciebisadmi, evropis garemos dacvis ministrebisadmi da a.S.

gaegzavna mimarTva Savi zRvis dacvis konvenciis samdivnosa da monawile qveynebs ruseTis konvenciis wevrobidan garicxvis mizniT ministrTa konferenciaze sakiTxis dayenebis Taobaze.

gavrcelda aseve mimarTva garemos zianis SefasebisaTvis damoukidebeli eqspertizis Catarebis Taobaze saqarTveloSi.

klimatis cvlileba

klimatis cvlilebis mimarTulebiT saqmianoba ZiriTadad

aqcentirebuli iyo “kiotos oqmiT” gaTvaliswinebul sufTa ganviTarebis meqanizmze (sgm).

momzadda sainformacio cnobari sufTa ganviTarebis meqanizmis mimdinareoba da perspeqtivebi saqarTveloSi;

ganxiluli da gaanalizebuli iqna klimatis cvlilebis eqspertTa samTavrobaTSoriso eqspertTa jgufis (Intergovernmental Panel on Climate

Change – IPCC) me-4 SefasebiTi angariSi. politikis gamtareblebisaTvis qarTul enaze iTargmna angariSis calkeuli Tavebi;

axali meTodologiuri moTxovnebis Sesabamisad ganaxlda dokumenti, romelic exeba saqarTvelos eleqtrosistemis sabaziso donis emisiis faqtors;

saqarTvelos energetikis saministrosTan TanamSromlobiT momzadda saSualo da mcire hesebis nusxa saTburis gazebis emisiis Semcirebis potencialis miTiTebiT;

Page 26: 2008 wlis angariSi

26

daiwyo TanamSromloba germaniis energetikuli saagentosTan, rac miznad isaxavs germaneli investorebisaTvis sgm saproeqto winadadebebis miwodebas;

Sedga Sexvedra sgm mimdinare da potenciuri proeqtebis mflobelebTan, romelzec ganxiluli iyo arsebuli mdgomareoba, xelSemSleli barierebi da maTi gadalaxvis gzebi, aseve potenciuri sgm proeqtebis gamovlenisa da maTi ganxorcielebisaTvis xelSewyobis SesaZleblobebi;

Catarda “sufTa ganviTarebis meqanizmis” meTodologiebisa da registrirebuli proeqtebis analizi saqarTveloSi analogiuri proeqtebis ganxorcielebis SesaZleblobis dasadgenad;

Catarda klimatis cvlilebis CarCo konvenciisadmi saqarTvelos meore erovnuli Setyobinebis ukve dasrulebuli nawilis kritikuli analizi;

sgm masalebi miewodaT da konsultaciebi gaewiaT sgm proeqtebis mflobelebs (saqarTvelos industriuli jgufi, rusTavis metalurgiuli kombinati, “energokrediti, Sps “jeo enerji servisi” da sxv.);

saministros TanamSromlebma monawileoba miiRes sgm sakoordinacio SexvedraSi, “konvenciis mimarT grZelvadiani erToblivi qmedebis Taobaze specialuri samuSao jgufisa” da “konvenciis danarT I-Si CarTul mxareTa mier kiotos oqmis mimarT Semdgomi valdebulebebis Taobaze specialuri samuSao jgufis” sesiebis muSaobaSi. holandiuri iuridiul-sakonsultacio firmis DeBrau BlackStone warmomadgenlebTan erTad momzadda “kiotos oqmTan” da “sufTa ganviTarebis meqanizmTan” dakavSirebiT saministros TanamSromelTa da sxva dainteresebul pirTa “treiningis” gegma;

saqarTveloSi “kiotos oqmis” ganxorcielebasTan dakavSirebiT informacia miewodaT sxvadasxva organizaciebs (saqarTvelos parlamenti, saqarTveloSi italiisa da poloneTis saelCoebi da sxv.);

Catarda “yirgizeTis garemos dacvis mimoxilvis” kritikuli analizi da eqspertuli Sefaseba “evropisaTvis gaeros ekonomikuri komisiis” (United Nations Economic Commission for Europe – UNECE) dakveTiT.

miwis marTva

miwis miznobrivi daniSnulebis Secvlis Taobaze gamoica

saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis ministris 239 brZaneba, kerZod: kerZo sakuTrebaSi arsebuli miwis nakveTebisTvis 227 brZaneba, saidanac biujetSi gadaxdilma sanacvlo sakompensacio Tanxam Seadgina 3 621 996 lari; saxelmwifo sakuTrebaSi arsebuli miwis nakveTebisTvis 12 brZaneba, saidanac biujetSi gadasaxdelma sanacvlo sakompensacio Tanxam Seadgina 3 075 000 lari;

ganxiluli iqna saqarTvelos sapatriarqosaTvis miCenis wesiT saxelmwifo tyis fondisa da daculi teritoriebis calkeuli farTobebis gadacemis sakiTxi, aqedan 59 sakiTxi momzadda debulebis Sesabamisad da saqarTvelos miwis gamoyenebisa da dacvis saxelmwifo komisiis

Page 27: 2008 wlis angariSi

27

rekomendaciis safuZvelze, saqarTvelos prezidentis brZanebulebis proeqtebi waredgina saqarTvelos mTavrobas, romlebzec gamoica saqarTvelos prezidentis brZanebulebebi da saqarTvelos sapatriarqos gamoeyo miCenili ubnebi, saerTo farTobiT 1616.2 ha.

saqarTvelos sapatriarqos xobis monastrisaTvis gadasacemad saxelmwifo tyis fondidan (sofeli nojixevi) amoiricxa 25,2 heqtari farTobi.

saxelmwifo tyis fondSi arsebuli miwebisaTvis specialuri daniSnulebis miniWebis Taobaze gamoica ministris brZanebebi (31 sakiTxi).

mewarmeobis ganviTarebisa da biznesis xelSewyobis mizniT, ganxorcielda saxelmwifo tyis fondidan miwis farTobebis amoricxvis 19 faqti, misi Semdgomi gankargvisaTvis, razec momzadda saqarTvelos mTavrobis gankargulebebi.

saministros iniciativiT momzadda sakanonmdeblo cvlileba ,,fizikuri da kerZo samarTlis iuridiuli pirebis mflobelobaSi (sargeblobaSi) arsebul miwis nakveTebze sakuTrebis uflebis aRiarebis Sesaxeb” saqarTvelos kanonSi, romlis Sesabamisad im miwis nakveTebze, romelic fizikur da kerZo samarTlis iuridiul pirebs dakavebuli hqondaT sxvadasxva ekonomikuri saqmianobis mizniT, SesaZlebeli gaxda sakuTrebis uflebis aRiareba im SemTxvevaSi, Tu maTi saxelmwifo tyis fondidan amoricxviT xeli ar SeeSleba saxelmwifo tyis fondis dacvisa da funqcionirebis reJimis ganxorcielebas.

saministros mier Seswavlili da momzadebuli iqna wyneTisa da bagebis satyeo ubnebidan fizikuri da kerZo samarTlis iuridiuli pirebis sakuTrebaSi gacemuli miwis nakveTebis kanoniereba da momzadda rekomendacia, romlis Sesabamisad saqarTvelos mTavrobam miiRo gadawyvetileba Tanmimdevrulad ganxorcieldes saxelmwifo tyis fondidan im miwis nakveTebis amoricxva, romelTa identificireba SesaZlebelia realurad arsebul miwis nakveTebTan.

saministrom q. Tbilisis meriasTan, ekonomikuri ganviTarebis saministrosTan da sajaro reestris erovnul saagentosTan erTad imuSava wyneTisa da bagebis zemoTaRniSnul miwis nakveTebTan dakavSirebuli urTierTobebis saboloo mowesrigebisaTvis, amasTan momzadda safuZvlebi saxelmwifo tyis fondis miwebis sajaro reestrSi registraciis dawyebisaTvis.

saministros mier momzadebuli iqna winadadebebi cvlilebebisa da damatebebis Setanis Taobaze Semdeg kanonebSi da kanonqvemdebare normatiul aqtebSi: saqarTvelos kanoni “fizikuri da kerZo samarTlis iuridiuli pirebis mflobelobaSi (sargeblobaSi) arsebuli miwis nakveTebze sakuTrebis uflebis aRiarebis Sesaxeb” (sami cvlileba); debulebaSi “saxelmwifo tyis fondis miwebidan farTobebis amoricxvisa da Caricxvis Sesaxeb”; “saxelmwifo tyis fondis miCenili ubnis gamoyofisa da am ubnis teritoriaze tyiTsargeblobis, misi SezRudvis, SeCerebisa da akrZalvis wesis Sesaxeb debulebis damtkicebis Taobaze”; “tyiT sargeblobis licenziebis gacemis wesisa da pirobebis Sesaxeb debulebis damtkicebis Taobaze”.

saministros organizebiT momzadda da Catarda saqarTvelos miwis gamoyenebisa da dacvis saxelmwifo komisiis 11 sxdoma.

yovelTviurad mzaddeboda statistikuri monacemebi sasoflo-sameurneo daniSnulebis miwis farTobebis miznobrivi daniSnulebis

Page 28: 2008 wlis angariSi

28

Secvlisa da saqarTvelos sapatriarqosaTvis saxelmwifo tyis fondSi miCenili ubnebis gamoyofis Taobaze.

saministro CarTulia fizikuri da kerZo samarTlis iuridiuli pirebis mflobelobaSi (sargeblobaSi) arsebuli miwis nakveTebis maT sakuTrebad aRiarebis procesSi da saministros TanamSromlebi, rogorc komisiis wevrebi monawileoben q. Tbilisis, q. baTumis, xelvaCauris, qobuleTis, qedis, Suaxevis da xulos municipalitetebSi Catarebul komisiis sxdomebSi.

licenziebi da nebarTvebi licenziebisa da nebarTvebis samsaxuris mier 2008 wlis ganmavlobaSi

gaica:

garemoze zemoqmedebis 41 nebarTva, biujetSi Sevida 20500 lari;

“gadaSenebis winaSe myofi veluri florisa da faunis saxeobebiT saerTaSoriso vaWrobis Sesaxeb” konvenciis (CITES) danarTebSi Setanili saxeobebis, maTi nawilebisa da derivatebis eqsportis, importis, reeqsportisa da zRvidan introduqciis 8 nebarTva, biujetSi Sevida 400 lari;

birTvuli da radiaciuli saqmianobis 25 nebarTva, biujetSi Sevida 1000 lari;

birTvuli da radiaciuli saqmianobis 63 licenzia, biujetSi Sevida 12600 lari.

2007 wels sul biujetSi Sevida 34500 lari.

geologia

mimdinareobda muSaoba `wiaRis Sesaxeb‟‟ saqarTvelos kanonis axali

redaqciiT momzadebis mizniT. saministroSi geologiis dargis da sxvadasxva profilis samecniero

dawesebulebebis wamyvani specialistebisgan Seiqmna saredaqcio komisia, romelsac daevala `wiaRis Sesaxeb‟‟ saqarTvelos kanonis proeqtis SemuSaveba. aRniSnuli kanonproeqtis ganxilva dagegmilia 2009 wlis III kvartalSi.

momzadda informaciebi saqarTvelos mineralur_resursuli bazis

Sesaxeb da miwisqveSa wylebis sabadoebis (saprezentaciod winaswari momzadebisaTvis) saeqspluatacio monacemebis Sesaxeb.

momzadebuli iqna daskvnebi, Sps `saqarTvelos sasargeblo

wiaRiseulis ganviTarebis kompaniis (GMDC)_s mier `raWa_svaneTis madniani olqis salicenzio teritoriaze 2007 wels Catarebuli geologiur_saZiebo samuSaoebis Sesaxeb” da ss `madneuli~_s mier 2007 wels Sesrulebuli samuSaoebze Sedgenil sainformacio angariSebze.

Page 29: 2008 wlis angariSi

29

proeqt `Segura consalting LLg”_is xelmZRvanels b-n gilermo iepes waredgina `informacia mtknari miwisqveSa wylebis resursebis Sesaxeb”.

momzadda informacia afxazeTis sanapiros ekologiuri mdgomareobis Sesaxeb.

momzadda daskvna _ `afenis wyaros wyalsaRebis sanitariuli dacvis zonebis proeqtis~ mimarT.

mimdinareobda samuSaoebi prezidentis brZanebulebis proeqtze saministrosTan arsebuli sasargeblo wiaRiseulis maragebis uwyebaTaSoriso komisiis Semadgenlobisa da komisiis debulebaSi Sesatani cvlilebebis Sesaxeb.

monawileoba iqna miRebuli rogorc saministros komisiebisa da

eqspertTa sabWoebis, aseve saerTaSoriso organizaciebis mier Catarebul sxdomebisa da Sexvedrebis muSaobaSi, razedac momzadda Sesabamisi dokumentebi.

saqarTvelos soflis meurneobis saministrosTan arsebuli wylis sasaqonlo produqciis kategoriis miniWebaze sauwyebaTaSoriso komisiaze ganxiluli iqna oTxi sxvadasxva dasaxelebis miwisqveSa wylis obieqtisaTvis kategoriis miniWebis sakiTxi.

saministrosTan arsebuli sasargeblo wiaRiseulis maragebis saxelmwifo sauwyebaTaSoriso komisiaSi ganxiluli iqna erTi aramadneuli wiaRiseulis, erTi naxSirorJanga gazis da oTxi miwisqveSa wylebis saeqspluatacio maragebis gamoTvlis angariSebi da Sedga saTanado oqmebi. sasargeblo wiaRiseulis maragebis saxelmwifo sauwyebaTaSoriso komisia

wlis ganmavlobaSi, saministrosTan arsebuli sasargeblo

wiaRiseulis maragebis saxelmwifo sauwyebaTaSoriso komisiaSi (msk) warmodgenili iyo Semdegi angariSebi:

_ `muSevanis baritis sabados II ubnis narCeni maragebis Seswavlisa da gaTvlis Sesaxeb 2008 wlis 1 ianvris mdgomareobiT‟‟.

damkveTi _ ss `borjomminwylebi~ _ `gurjaanis raionis axtalis mtknari wylis sabados (gaurjis

ubani) reJimis Seswavlis Sesaxeb misi saeqspluatacio maragebis daTvliT 2008 wlis 1 ianvris mdgomareobiT‟‟.

damkveTi _ Sps `saqkurminwylebi‟‟ _ `axalcixis sabados mineraluri wylisa da Tanmxlebi naxSirmJava

gazis saeqspluatacio maragebis gadafasebis Sesaxeb #146 WaburRilis mixedviT 2008 wlis 01 aprilis mdgomareobiT~.

damkveTi _ Sps `airi~ _ ` sortuanis mineraluri wylisa da Tanmxlebi naxSirmJava gazis

sabados (onis r-ni) Seswavlaze da misi saeqspluatacio maragebis Sefasebaze 2008 wlis 01 aprilis mdgomareobiT~.

damkveTi _ Sps `sortuani~ _ `dabis miwisqveSa mtknari wylis sabados (borjomis r-ni) Seswav-

lasa da misi saeqspluatacio maragebis gadaTvlaze (2008 wlis 01 oqtombris mdgomareobiT)~.

damkveTi _ ss `borjomminwylebi~ _ `ss `lomisis~ ludsaxarS `nataxtaris~ wyalsaRebis miwisqveSa

wneviani wylebis sabados detaluri daZiebisa da saeqspluatacio maragebis gamoTvlis Sesaxeb (2008 wlis 01 oqtombris mdgomareobiT)~.

Page 30: 2008 wlis angariSi

30

damkveTi _ ss `lomisi~

aRniSnulma angariSebma, msk_s instruqciebis Sesabamisad, gaiares Semowmeba da winaswari aprobacia, xolo komisiis mier mowveulma saxelmwifo eqspertebma warmodgenil masalebs Cautares eqspertiza.

komisiis plenaruli sxdomaze, maragebis gaTvlis masalebs mieca dadebiTi Sefaseba, damtkicda saeqspluatacio maragebi. Sedgenili oqmebi gadaecaT damkveT organizaciebsa da saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministros ssip `garemos erovnuli saagentos~ geologiuri informaciis da aRricxvis sammarTvelos, sasargeblo wiaRiseulis damtkicebuli maragebis saxelmwifo balansze ayvanis mizniT.

prezidentis 2006 wlis 19 ivnisis #359 brZanebulebiT damtkicebuli maragebis komisiis Semadgenlobis cvlilebebTan dakavSirebiT, mimdinareobda muSaoba brZanebulebis proeqtis mosamzadeblad.

geodezia da kartografia

2008 wlis miznobrivi programis “saqarTvelo-azerbaijanis

saxelmwifo sazRvris mimdebare teritoriaze 1:10 000 masStabis qarTulenovani cifruli topografiuli rukebis Seqmna” farglebSi ganxorcielda Semdegi saxis topografiul-geodeziuri samuSaoebi:

_ ganxorcielda “saqarTvelo-azerbaijanis saxelmwifo sazRvris mimdebare teritoriaze 1:10 000 masStabis qarTulenovani cifruli topografiuli rukebis Seqmna” 1388 kv.km. farTobze, samuSoebi ganaxorciela tenderSi gamarjvebulma kerZo kompania _ Sps “lkn”. 2008 wlis 12 dekembers dasrulda xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli samuSaoebi. Sedga miReba_Cabarebis aqti. mopovebuli da gadaangariSebuli iqna 1963 wlis sakoordinato sistemis rukebi 1942 wlis sakoordinato sistemaSi. es programa da formula ar arsebobs saqarTveloSi sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg.

miznobrivi programiT gaTvaliswinebuli samuSaoebis Sesasruleblad: a) Catarda 1997 wlis 1:20 000 masStabis aerogadaRebis firebis 554

kadris da 1951 wlis 1:18 000 masStabis mikrofirebis 49 kadris skanireba. b) SeZenili iqna saqarTvelo-azebaijanis saxelmwifo sazRvris

mimdebare teritoriis “IKONOS” (1 metriani rezoluciiT) cifruli kosmosuri suraTebi Turquli kompania “INTA SPACE TURKEY INC”-sagan 1630 kv.km farTobze.

g) miznobrivi programis farglebSi Seiqmna saqarTvelos teritoriis 1:500 000 masStabis cifruli ganaxlebuli zogadgeografiuli ruka qarTul da inglisur enebze.

d) ganxorcielda 2009 wels gansaxorcielebeli “saqarTvelo-azerbaijanis saxelmwifo sazRvris mimdebare teritoriaze 1:10 000 masStabis qarTulenovani cifruli topografiuli rukebis Seqmna” darCenili teritoriebis aerofirebis skanireba 304 kadri.

2008 wlis maisSi dasrulda “saqarTvelo-somxeTis saxelmwifo

sazRvris mimdebare teritoriaze 1:10 000 masStabis qarTulenovani cifruli topografiuli rukebis Seqmna” miznobrivi programiT

Page 31: 2008 wlis angariSi

31

gaTvaliswinebuli samuSaoebi 729 kv.km farTobze. topografiuli rukebi gadaeca saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros sazRvris dacvis policias da saqarTvelos saxelmwifo sazRvris demilitaciisa da demarkaciis saxelmwifo komisias.

qarTul-iaponuri erToblivi proeqti “saqarTveloSi cifruli

1:50 000 masStabis topografiuli rukebis Seqmna”. 2008 wlis TebervalSi dasrulda saqarTvelos garemos dacvisa da

bunebrivi resursebis saministros saxelmwifo saqveuwyebo dawesebuleba _ geodeziisa da kartografiis departamentsa da iaponiis saerTaSoriso TanamSromlobis saagentos JICA-s Soris 2004 wlis 21 dekembers xelmowerili SeTanxmebiT gaTvaliswinebuli samuSaoebi.

proeqtis farglebSi pirvelad Seiqmna 1:50 000 masStabis qarTulenovani cifruli topografiuli rukebi saerTaSoriso sakoordinato WGS-84/UTM sistemaSi, romelic moicavs saqarTvelos teritoriis aqtiurad dasaxlebul 24 kv.km-s.

aseve am proeqtis farglebSi Seiqmna dargobrivi gis modelebi 6 sferoSi.

1. satyeo departamenti _ modelis Tema “tyis marTva, dacva da ganaSenianeba”.

2. daculi teritoriebis departamenti _ modelis Tema “adamianis Carevisagan dacva”.

3. miwis resursebis marTvis samsaxuri _ modelis Tema “miwis privatizaciis Semdeg miwis gamoyenebis Sesabamisi alokacia”.

4. urbanizaciisa da mSeneblobis departamenti _ modelis Tema “fundamenturi informacia urbanul dagegmarebaSi gamosayeneblad”.

5. turizmisa da kurortebis departamenti _ modelis Tema “turizmis popularizaciisaTvis kulturuli resursebis ganviTareba”.

6. ganaTlebisa da mecnierebis saministro _ modelis Tema “adamianuri resursebis CaTvliT saganmanaTlebo dawesebulebebisaTvis sasargeblo informaciis SeTavazeba”.

saxelmwifo geodeziur-kartografiul fondSi dasrulda fondis

masalebis, monacemebis da dokumentebis xelaxali inventarizacia, sistematizacia, analizi da maTi specialur Taroebze ganTavseba. maRalkvalificiuri mowveuli eqspertebis mier Sesrulda Semdegi samuSaoebi:

1. aerogadaRebis masalebis (firebis) aRwera _ 832 erTeuli, 210999 kadri.

2. aerogadaRebis specialuri xelsawyoebis monacemebis aRwera _ 3370 obieqtze.

3. topografiuli rukebis formularebis aRwera _ 485 formulari. 4. savele topografiul-geodeziuri masalebis aRwera (Camosawerad

momzadda) _ 40 saqme 5. savele topografiuli gegmur-simaRluri masalebis aRwera _ 7906

furceli. 6. sabiblioTeko fondSi sacnobaro dokumentebis, atlasebis da

instruqciebis aRwera _ 343 wigni.

Page 32: 2008 wlis angariSi

32

7. sarealizacio fondSi 1:2000 _ 1:1000000 masStabis topografiuli rukebis aRwera, 72464 furceli.

8. kartografiuli originalebis sistematizacia _ 2250 originali. aRniSnul masalebze Sedgenilia saaRricxvo dokumentacia.

saxelmwifo sazRvris demilitaciisa da demarkaciis samTavrobo komisiis muSaobaSi aqtiurad monawileobdnen saministros warmomadgenlebi, romlebic ramodenimejer imyofebodnen azerbaijanis saxelmwifo sazRvris SeuTanxmebel monakveTebze, sadelimitacio sakiTxebis mosagvareblad da uSualod adgilze agegmvebis Casatareblad.

saministros geodeziisa da kartografiis samsaxurma monawileoba miiRo “borjom-xaragaulis erovnuli parkis sazRvris koreqtirebis Semswavleli komisiis” muSaobaSi, romelsac evaleboda borjomis municipalitetis sivrciTi mowyobis gegmisa da miwaTsargeblobis gegmis adgilze Seswavla da borjom-xaragaulis erovnuli parkis sazRvrebis masTan SesabamisobaSi moyvana. mimdinareobda yoveldRiuri muSaoba saxelmwifo geodeziur-kartografiuli fondSi daculi, qaRaldze arsebuli Zveli topografiuli rukebis cifrul formatSi gadayvanaze (skanirebaze); saministro, Tavdacvis saministros samxedro topografiul sammarTvelos, periodul daxmarebas uwevda 1942 wlis sakoordinato sistemidan WGS-84 sakoordinacio sistemaSi wertilebis koordinatebis gadasaangariSeblad. saministroSi mimdinareobda 1982-84 wlebSi gamocemuli saxelmwifo geodeziuri punqtebis katalogebis cifrul formatSi gadayvana Sesabamisi gaangariSebebiT. momzadebulia WGS-84 wlis elifsoidis fundamentaluri mudmivebi.

saministro uzrunvelyofda saxelmwifo struqturebs topografiuli rukebiT maTi werilobiTi Txovnis Sesabamisad.

mimdinareobada cifruli informaciis (topografiuli rukebi, Tematuri rukebi, topografiuli gegmebis, aerogadaRebis masalebis, kosmosuri suraTebis, koordinatTa katalogebis da sxva geografiuli informaciis sistemebis) mogroveba, Seyvana da dalageba specialurad SenaxvisaTvis gankuTvnil kompiuterSi anu iqmneba dargis geomonacemTa baza.

saministroSi Seiqmna topografiuli pirobiTi niSnebis qarTulenovani cifruli standartebi da simboloebi cifrulad 1:50 000 da 1:10 000 masStabSi.

ganxorcielda miznobrivi programiT gaTvaliswinebuli samuSaoebis miReba, Semowmeba, monitoringi, rogorc savele pirobebSi, aseve kameralurad da gaformda miReba-Cabarebis aqtebi.

dasrulda muSaoba pirvel rusul-qarTul geodeziur da kartografiul terminologiur leqsikonze. SeTanxmda enaTmecnierebis institutis samecniero sabWosTan da mzadaa gamosacemad.

kanonSemoqmedebiTi saqmianoba

1. SemuSavda “geodeziuri da kartografiuli saqmianobis Sesaxeb

saqarTvelos kanonSi cvlilebebisa da damatebebis Setanis Sesaxeb” kanonproeqti, romelic miRebul iqna saqarTvelos parlamentis mier 2008 wlis 15 ivliss.

Page 33: 2008 wlis angariSi

33

2. saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis ministris 2008 wlis 07 ivlisis #521 brZanebiT damtkicdda geodeziisa da kartografiis samsaxuris debuleba.

3. saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis ministris da saqarTvelos Tavdacvis ministris 2008 wlis 27 ivnisis #500 da #360 erToblivi brZanebiT damtkicda debuleba “saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministrosa da saqarTvelos Tavdacvis saministros Soris geodeziisa da kartografiis sferoSi urTierTmoqmedebis Sesaxeb”

4. SemuSavda saqarTvelos prezidentis brZanebulebis proeqti “geografiuli obieqtebis saxelwodebaTa dadgenis, normalizebis, gamoyenebis, aRricxvisa da dacvis samTavrobo komisiis Seqmnis Sesaxeb” saqarTvelos prezidentis 2001 wlis 28 aprilis #160 brZanebulebaSi cvlilebebis Setanis Taobaze. SeTanxmda yvela dainteresebul uwyebebTan da gadaegzavna prezidentis administracias SesaTanxmeblad.

5. “geodeziuri da kartografiuli saqmianobis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis 21-e muxlis pirveli punqtis “b” qvepunqtis moTxovnaTa Sesabamisad momzadda saqarTvelos mTavrobis dadgenilebis proeqti “saqarTvelos saxelmwifo geodeziur-kartografiuli fondis debulebis damtkicebis Sesaxeb” da gadaegzavna iusticiis saministros ganmeorebiT SesaTanxmeblad.

6. momzadda saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis ministris brZanebis proeqti “saxelmwifo topografiuli rukebis (gegmebis) furclebad dayofisa da maTi aRniSvnebis wesis damtkicebis Taobaze”, gadaegzavna iusticiis saministros SesaTanxmeblad.

7. SemuSavda kanonproeqti “saxelmwifo saidumloebis Sesaxeb” saqarTvelos kanonSi cvlilebebis Setanis Taobaze. gadaegzavna saministros iuridiul departaments.

8. SemuSavda prezidentis brZanebulebis proeqti “saxelmwifo saidumloebas mikuTvnebuli cnobaTa nusxis” damtkicebis Sesaxeb, saqarTvelos prezidentis 1957 wlis 21 ianvris #42 brZanebulebaSi cvlilebebis Setanis Taobaze. gadaegzavna saministros iuridiul departaments.

birTvuli da radiaciuli

usafrTxoeba

birTvuli da radiaciuli samsaxuris kompetenciaSia saqarTvelos

valdebulebebis Sesrulebis Sesaxeb angariSgeba birTvuli iaraRis gauvrceleblobasTan dakavSirebuli saerTaSoriso xelSekrulebis da damatebiTi oqmis moTxovnebis sapasuxod. es praqtikulad yoveldRiuri samuSaoa, romelsac atomuri energiis saerTaSoriso saagento (aess) adevnebs Tvalyurs.

SeTanxmebiT gaTvaliswinebuli garantiebis ganxorcielebisadmi

xelSewyobis mizniT, atomuri energiis saerTaSoriso saagentom (aess) wlis ganmavlobaSi gamoagzavna inspeqtirebis oTxi misia. maT mier Seswavlil iqna birTvuli masalebis aRricxvis da kontrolis sainformacio sistema, kanonebi da normatiuli aqtebi, damatebiTi oqmis ganxorcieleba,

Page 34: 2008 wlis angariSi

34

eqsport/importis kontroli, usafrTxoeba, Sesabamisobis uzrunvelyofa, teqnikuri daxmareba da wvrTna.

atomuri energiis saerTaSoriso saagentoSi gasagzavnad momzadda

erovnuli proeqtebi 2009-2011 wlebisaTvis: - GEO2007001 radiaciuli da birTvuli samedicino teqnologiebis

gamoyeneba onkologiur daavadebaTa mkurnalobaSi - GEO2007006 radiaciuli eqspertizis laboratoriis ganviTareba - GEO2007010 atomuri energiis ganviTarebisaTvis erovnuli

infrastruqturis ganviTareba - GEO2007011 radiaciuli monitoringis sadgurebis aRWurva - GEO2007014 fizikis institutis sakvlevi reaqtoris IRT-M

dekomisireba. es proeqtebi damtkicebul iqna aess mier da 2009-2011 wlebSi maTi

dafinansebis saerTo moculobaa 1 milion 600 aTas aSS dolaramde. 2008 wels aSS birTvuli maregulirebeli komisiis daxmarebiT daiwyo

saqarTveloSi napovni da gamoyenebaSi gamousadegari wyaroebis gadatana radioaqtiuri narCenebis centralur sacavSi. saerTo jamSi saqarTvelos birTvuli da radiaciuli samsaxuris mier saqarTvelos sxvadasxva kuTxidan gadatanili iyo 294 konteineri, romlebSic inaxeba 500-ze meti radioaqtiuri wyaro. moxda maTi registracia da identifikacia.

2009 wlis ganmavlobaSi yvela aRricxuli gamouyenebeli wyaro

gadatanili iqneba radioaqtiuri narCenebis centralur sacavSi. 2008 wels aseve aSS birTvuli maregulirebeli komisiis daxmarebiT

saqarTvelos mTel teritoriaze Catarda birTvul da radioaqtiur saqmianobaSi Cabmuli organizaciebisaTvis gankuTvnili seminarebi, romlebis mizani iyo gaumartos da gaacnos organizaciebs licenziis aRebis sakanonmdeblo baza da procedurebi. seminarebis yvela monawiles gadaeca winaswar samsaxuris mier Sedgenili damxmare saxelmZRvenelo, romelSic magaliTebis saxiT ganmartebulia licenziis asaRebad saWiro dokumentebi. sul Catarda 70 seminari qalaqebsa da raionul centrebSi (TbilisSi, rusTavSi, baTumSi, zugdidSi, quTaisSi, ozurgeTSi, zestafonSi, saCxereSi, WiaTuraSi, vanSi, baRdaTSi, gorSi, senakSi, abaSaSi, CoxataurSi, a.S.), romelzec daeswro 300-mde msmeneli - ZiriTadad samedicino dawesebulebebidan. Sedegi – 2008 wlis ganmavlobaSi birTvul da radioaqtiur saqmianobaSi gacemuli iqna 60-mde licenzia. 2008 wlamde gacemuli licenziebis raodenoba Seadgenda 44.

licenzirebuli organizaciebis raodenobis zrdasTan erTad saWiro

gaxda am organizaciebis reestris Seqmna. amasTan dakavSirebiT moxda aSS birTvuli maregulirebeli komisiisa da somxeTis birTvuli da radiaciuli maregulirebeli organos mier SemuSavebuli RIS sainformacio bazis danergva.

regularulad xdeboda organizaciebidan da mosaxleobidan Semosul

Txovnebze da signalebze reagireba. saangariSo wlis ganmavlobaSi

Page 35: 2008 wlis angariSi

35

signalebi Semovida samecniero-kvleviTi institutebidan, samedicino daniSnulebis dawesebulebebidan, samTavrobo uwyebebidan, sazRvargareTis warmomadgenlobebidan, Tbilisisa da regionebis mosaxleobidan.

samsaxuris mier da samsaxuris monawileobiT SemuSavda sami kanonis

proeqti, romelTa wardgena saqarTvelos mTavrobisa da parlamentisaTvis dagegmilia 2009 wlis ganmavlobaSi. aseve SemuSavebulia am kanonTa qvemdebare normatiuli aqtebis nawilis proeqtebi.

saerTaSoriso urTierTobaTa gafarToebis Sedegad samsaxuri amJamad

mudmiv kontaqtSia ara marto aess, aramed evrogaerTianebis, aSS, didi britaneTis, germaniis, SvedeTis da sxva mxareebis warmomadgenel partniorebTan. samsaxuris TanamSromlebi regularulad monawileoben partniorebTan erTad dagegmil wvrTnebsa da seminarebSi. samsaxuri aseve koordinirebas uwevs saqarTvelos sxva uwyebebis monawileobas amgvar RonisZiebebSi profilis mixedviT; samsaxuris personali Tavadac utarebs Sesabamis treningebs sxva uwyebaTa personals konkretuli aparaturis da aRWurvilobis aTvisebisa da gamoyenebisaTvis.

sakanonmdeblo saqmianoba

2008 wlis ganmavlobaSi SemuSavebulia da saqarTvelos

kanonmdeblobiT dadgenili wesiT damtkicebulia Semdegi normatiuli aqtebi:

saqarTvelos prezidentis 27 brZanebuleba;

saqarTvelos mTavrobis 17 dadgenileba;

saqarTvelos mTavrobis 16 gankarguleba;

saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis ministris 56 brZaneba;

10 sakanonmdeblo aqti SemuSavebulia da saqarTveloSi moqmedi kanonmdeblobis Sesabamisad wardgenilia saqarTvelos parlamentSi

saministros mier 2008 wlis ganmavlobaSi monawileoba miRebulia

saqalaqo sasamarTloebSi, saapelacio da uzenaes sasamarTloSi sasamarTlo davebis ganxilvaSi.

garemos dacvis inspeqcia

Page 36: 2008 wlis angariSi

36

2008 wels inspeqciis mier gamovlinda garemosdacviTi kanonmdeblobis

darRvevis 2 838 faqti. maT Soris:

administraciuli samarTaldarRvevis – 2 539 faqti;

sisxlis samarTlis niSnebis mqone – 299 faqti, romlebic Semdgomi

reagirebisaTvis gadaegzavna saministros sagamoZiebo departaments.

administraciuli samarTaldarRvevis faqtebis ganxilvis Sedegad

(garemos dacvis inspeqciis mier, administraciul

samarTaldarRvevaTa kodeqsis zogierTi muxlis Sesabamisad -

sasamarTloebis mier) samarTaldamrRvevebze dakisrebulma jarimis

Tanxam Seadgina 1 271 226,0 lari. maTgan, mimdinare monacemebiT,

saxelmwifo biujetSi gadaxdilia 726 296,0 lari.

diagrama 1. gamovlenil samarTaldarRvevaTa dinamika (2006-2008 w.w.)

5523

101 108

194

353

303278

302

438416 424

329360

555

395

619

754

473

527503 498

273

6 1547

89

124

67

514

460

225

389374

323

211

0

200

400

600

800

ianvari

Tebervali

marti

aprili

maisi

ivnisi

ivlisi

agvisto

seqtemberi

oqto

mberi

noemberi

dekemberi

ianvari

Tebervali

marti

aprili

maisi

ivnisi

ivlisi

agvisto

seqtemberi

oqto

mberi

noemberi

dekemberi

ianvari

Tebervali

marti

aprili

maisi

ivnisi

ivlisi

agvisto

seqtemberi

oqto

mberi

noemberi

dekemberi

2006 w.2007 w.

2008 w.

garemosdacviTi kanonmdeblobis darRvevis faqtebis gamovlena

inspeqciis struqturuli erTeulebis (inspeqtirebisa da swrafi reagirebis

samsaxurebis, teritoriuli organoebis – biuroebisa da Savi zRvis dacvis

konvenciuri inspeqciis) mixedviT aseTia:

Page 37: 2008 wlis angariSi

37

diagrama 2. garemosdacviTi kanonmdeblobis darRvevebis gamovlena inspeqciis teritoriuli erTeulebis mixedviT, 2008 w.

samarTaldarRvevaTa struqtura

gamovlenil samarTaldarRvevaTa struqturaSi, iseve rogorc wina

wlebSi, mniSvnelovani adgili ukavia ukanono tyiTsargeblobis da ukanono

xe-tyis pirveladi gadamuSavebis, transportirebisa da realizaciis wesebis

darRvevis faqtebs (samarTaldarRvevaTa 56%; 1588 faqti). garda amisa:

wiaRiT sargeblobis wesebis darRvevas - 15% (426 faqti);

nadirobisa da TevzWeris wesebis, cxovelTa samyaros obieqtebiT

sargeblobis wesebis darRvevas - 14% (404 faqti);

samSeneblo, sayofacxovrebo an sxva narCenebiT garemos dabinZurebis

faqtebs - 7% (200 faqti);

wylis resursebis dacvis kanonmdeblobis darRvevas – 5% (137 faqti);

atmosferuli haeris dacvis kanonmdeblobis darRvevas _ 2% (57

faqti).

diagrama 4. samarTaldarRvevTa struqtura _ 2008 weli

narCenebiT garemos

dabinZureba;

200 faqti; 7%

xe-tye; 1588 faqti;

56%

tyis resursebi;

644 faqti; 23%

xe-tyis transportirebis/

realizaciis pirobebis

darRveva; 944 faqti; 33%

cxovelTa samyaro;

404 faqti; 14%

wylis resursebi;

137 faqti; 5%

atmosf. haeri;

57 faqti; 2%

wiaRiseuli;

426 faqti; 15%

miwis resursebi;

22 faqti; 1%

154

221 216

346

383

431

276

468

44 018324311057

813180

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500faqteb

is r

-ba

administraciuli 154 221 216 346 383 431 276 468 44

sisxlis samarTlis 18 13 8 57 110 43 32 18 0

centraluri

ofisi

aRm.

centraluri

biuro

qvemo

qarTlis

biuro

kaxeTis

biuro

samcxe-

javaxeTis

biuro

das.

centraluri

biuro

samegrelo-

z/svaneTis

biuro

aWaris biurokonvenciuri

inspeqcia

Page 38: 2008 wlis angariSi

38

administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis muxlebis Sesabamisad

gamovlenili administraciuli samarTaldarRvevebis mniSvnelovani

raodenoba 571-e, 573-e, 66-e, 86-e, 1282-e, 146-e muxlebze modis:

ask muxlebi faqtebi ask muxlebi faqtebi

512 10 66 493

52 12 69 2

56 1 77 48

571 130 78 2

573 287 79

1 1

58 13 82 7

582 11 84

1 1

59 26 853 1

60 14 86 401

603 5 128

2 752

611 68 146

1 200

63 1 151 52

64 1

aseve mniSvnelovania ask 582-e muxlis Sesabamisad gamovlenili

samarTaldarRvevis 11 faqti zRvis wylis dabinZurebis gamo, romlis

Sesabamisad samarTaldamrRvevebs 715 000 lari jarima daekisraT

(TiToeuls 65 000 laris odenobiT).

garemoze miyenebuli ziani

garemosdacviTi kanonmdeblobis darRvevis Sedegad garemoze

miyenebuli zianis Tanxam Seadgina 4 621 614 lari, maT Soris:

Page 39: 2008 wlis angariSi

39

sisxlis samarTlis niSnebis mqone faqtebze _ 4 034 686,9 lari;

administraciuli samarTaldarRvevis faqtebze _ 586 927,5 lari,

maTgan anazRaurebulia 117 379,4 lari.

ukanonod mopovebuli bunebrivi resursi

2008 wels dafiqsirda ukanonod mopovebuli bunebrivi resursi

Semdegi odenobiT:

xe-tye _ 8 256,1 m3, maT Soris, 4 868,1 m3 _ samasale merqani;

sxvadasxva saxeobis Tevzi – 7 489,9 kg (maT Soris, 7 080,0 Savi

zRvis Tevzis saxeobebi);

inertuli masala – 145 508,3 m3;

sagaje nedleuli – 3 349 t;

bazaltis qva – 17 m3;

teSeniti – 640 m3;

kvarc-qviSa _ 1 535 m3;

silikomanganumis wida – 93 894 kg

vulkanuri wida _ 10 m3;

marganecis nedli madani _ 20 t;

miwis nayofieri fena - 450 m3;

34 825

18 940

56 950

33 825

77 799

134 937

37 080

99 370

777 500

99 235

36 781

156 772

155 279

444 322

119 030

233 801

189 584

0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 1 600 000 1 800 000

centraluri ofisi

aRm. centraluri biuro

qvemo qarTlis biuro

kaxeTis biuro

samcxe-javaxeTis biuro

das. centraluri biuro

samegrelo-z/svaneTis biuro

aWaris biuro

konvenciuri inspeqcia

dakisrebulijarima, lari garemoze miyenebuli ziani, lari

3 336 435

Page 40: 2008 wlis angariSi

40

mwyeri – 25 cali;

mura daTvis beli – 1 individi.

ssip _ safinanso saagentos Semdgomi gankargvis mizniT gadaegzavna

administraciul samarTaldamrRvevebisaTvis 2007-2008 wlebSi CamorTmeuli

qoneba (ukanonod mopovebuli bunebrivi resursi, samarTaldarRvevis

iaraRi), maT Soris:

bunebrivi resursi samarTaldarRvevis saSualebebi

samasale merqani saSeSe merqani naxevradsamasale merqani

90,57 m3

475,77 m3

85,54 m3

sxvadasxva tipis bade-iaraRi, maT Soris:

169 erTeuli

daxerxili ficari 1,97m3 15 erTeuli

saxlarTi bade 97 erTeuli

samasale mori 15,76 m3 118 erTeuli

trali 2 erTeuli

samasale Ziri saSeSe Ziri

97 erTeuli 92 erTeuli

`ekrani~ 14 erTeuli

Tevzi, sxvadasxva jiSis 267,7 kg. Coganbade 33 erTeuli

bazaltis qva 45,5 m3 navi 27 erTeuli

silikomanganumis qerquli narCeni

77 538 kg sanadiro Tofi 9 erTeuli

inertuli masala 44,1 m3 eleqtroSokuri aparati 55 erTeuli

kirqva 5m3 akumulatori da sxva eleqtro mowyobiloba

37 erTeuli

saagure Tixa 4m3 navis niCabi 21 erTeuli

proJeqtori, fanari 1-1 erTeuli

bunebrivi resursebiT sargeblobis licenziantebis saqmianobis

Semowmebis Sedegebi

wiaRiT sargeblobis licenziebiT gaTvaliswinebuli pirobebis

Sesrulebis mdgomareobis Semowmeba

2008 wels ganxorcielda wiaRiT sargeblobis licenziiT

gaTvaliswinebuli pirobebis Sesrulebis mdgomareobis Semowmeba 35

wiaRiTmosargeblis mimarT. Semowmebis Sedegebis safuZvelze gamovlenili

darRvevebisaTvis 5 licenziantis Semowmebis masalebi Semdgomi

reagirebisaTvis gadaeca saministros sagamoZiebo departaments (Sps "zemo

imereTi", Sps `GS~, Sps `axali samSeneblo teqnologiebi~, Sps `didostati~,

Sps „‟vaTo‟‟); 17 licenziantis mimarT Sedgenili iqna administraciuli

samarTaldarRvevis oqmebi, romlebic gadaegzavna gansaxilvelad Sesabamis

raionul sasamarTloebs.

Page 41: 2008 wlis angariSi

41

xe-tyis damzadebis specialuri licenziebiT gaTvaliswinebuli

pirobebis Sesrulebis mdgomareobis Semowmeba:

2008 wels ganxorcielda xe-tyis damzadebis specialuri licenziebiT

gaTvaliswinebuli pirobebis Sesrulebis mdgomareobis Semowmeba

tyiTmosargeble licenziantebis - indmewarme `iuri kapanaZes” d Sps

`jorjia vud end industrial develofmentis”, aseve tyiTmosargeble Sps

`de end ve~-s mimarT. Semowmebis Sedegad gamovlenili kanondarRvevebis,

maT Soris, tyekafebze ukanono Wrebis gamovlenis gamo, Semowmebis

masalebi Semdgomi reagirebisaTvis gadaegzavna saministros sagamoZiebo

departaments, xolo tyekafebis gauwmendaobiT garemoze miyenebuli zianis

gamo Sedgenil iqna administraciul samarTaldarRvevaTa oqmebi,

romlebic gansaxilvelad gadaeca Sesabamis raionul sasamarTloebs.

indmewarme `iuri kapanaZeze” gacemuli xe-tyis damzadebis licenziis

pirobebis Semowmebis Sedegad tyekafze gamovlinda unebarTvod moWrili 4

Ziri naZvis da soWis xeebi, saerTo moculobiT 9,40 m3, maT Soris samasale

7,31 m3. ukanono WriTa da tyekafis gauwmendaobiT garemoze miyenebulma

zianis Tanxam Seadgina 1 168,64 lari.

S.p.s. `jorjia vud end industrial develofmentze” grZelvadiani

tyiTsargeblobis mizniT gacemuli xe-tyis damzadebis specialuri

licenziis pirobebebis Sesrulebis mdgomareobis Semowmebis Sedegad

gamovlinda ukanonod moWrili 19 Ziri sxvadasxva jiSis xe, 110,90 m3 saerTo

moculobiT. ukanono WrebiTa da tyekafebis gauwmendaobiT garemoze

miyenebulma zianma Seadgina 51 628,80 lari.

S.p.s. `de end ve~-s Semowmebis Sedegad, romelic xelSekrulebis

safuZvelze axorcielebda sanitarul Wrebs imereTis regionaluri satyeo

sammarTvelos zestafoni-xaragaulis satyeo ubnis me-3 sareinjeros me-17

kvartalSi, gamovlinda ukanono Wrebi (152,91 m3 saerTo moculobiT) da

mozardi-aRmonacenis dazianeba. xe-tyis ukanono WriTa da tyekafis

gauwmendaobiT garemoze miyenebulma zianis Tanxam 88 362,92 lari Seadgina.

licenziantebis angariSgebis Sedegebi

bunebaTmosargeble licenziantebis mier salicenzio pirobebis

Sesrulebis Sesaxeb 2007 wlis angariSebis warmoudgenlobis gamo 250

Page 42: 2008 wlis angariSi

42

bunebaTmosargeble licenziantis mimarT gatarebuli iqna administraciul

samarTaldarRvevis kodeqsiT gaTvaliswinebuli sajarimo zomebi, maT

Soris:

2 xe-tyis damzadebis licenziantis mimarT;

248 wiaRiT mosargeble licenziantis mimarT;

garda amisa, licenziantebis mier wiaRiT sargeblobis licenziis

pirobebis Sesrulebis Sesaxeb 2007 wlis angariSebis ganxilvis Sedegad

gamovlinda salicenzio pirobebis darRvevis faqtebi, kerZod, licenziiT

gaTvaliswinebulze meti raodenobis wiaRiseuli resursis mopovebis gamo

26 licenziantis mimarT Sedgenili iqna administraciuli

samarTaldarRvevis oqmebi da gatarda administraciuli kodeqsiT

gaTvaliswinebuli zomebi.

inspeqtorebis mier ganxorcielebuli sxva Semowmebebi _

organizaciaTa momarTvebis, moqalaqeTa saCivrebisa da gancxadebebis

safuZvelze inspeqciis mier ganxorcielda 92 obieqtis saqmianobis

garemosdacviTi kanonmdeblobasTan Sesabamisobis Semowmeba da maT

safuZvelze gatarda kanoniT gaTvaliswinebuli zomebi.

Savi zRvis dabinZurebisa da TevzWeris kontroli

Savi zRvis dacvis konvenciuri inspeqciis mier narCenebis aRricxvis,

Sefasebis da utilizaciis mizniT Semowmebul iqna baTumisa da foTis

sazRvao navsadgurebSi Semosuli 444 mcuravi saSualeba. maTgan,

saxomaldo dokumentebSi mavne nivTierebebsa da minarevebTan

dakavSirebuli operaciebis registraciis movaleobaTa Seusruleblobi-

saTvis 26 mcuravi saSualebis pasuxismgebel pirTa mimarT gatarebul iqna

administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsiT gaTvaliswinebuli zomebi

(ask 59-e muxlis Sesabamisad).

2008 wlis ganmavlobaSi gamovlenilia gemebidan Savi zRvis

dabinZurebis 13 faqti navsadgurebSi satvirTo operaciebis

ganxorcielebis dros, razedac Savi zRvis dacvis konvenciuri inspeqciisa

da sasazRvro policiis sanapiro dacvis departamentis warmomadgenlebis

mier Sedga Sesabamisi erToblivi oqmebi, gatarda Sesabamisi zomebi.

konvenciuri inspeqciis mier warmoebda kontroli Sav zRvaSi

TevzWeris procesebis mimdinareobaze. Savi zRvis akvatoriaSi

Page 43: 2008 wlis angariSi

43

ganxorcielebuli reidebis Sedegad gamovlenilia ukanono TevzWeris 5

faqti. CamorTmeuli da saxelmwifo sakuTrebaSi miqceuli iqna 7 078,7 kg

sxvadasxva saxeobis Tevzi. CamorTmeuli da saxelmwifo sakuTrebaSi

miqceuli iqna qisa bade, 3 Tevzsarewi trali.

ekologiuri monitoringi

maRali ekologiuri riskis mqone obieqtebis mSeneblobisa da

operirebis procesSi ekologiuri monitoringis ganxorcielebis mizniT

Catarda Semdegi samuSaoebi:

wlis ganmavlobaSi mimdinareobda baqo-Tbilisi-jeihanis da samxreT

kavkasiis milsadenebis gasxvisebis derefnis garemosdacviTi

monitoringi. 2007 wels gamovlenil zogierT problematur

monakveTze, sadac mimdinareobda eroziuli procesebi, mdgomareoba

gamosworebulia, xolo zogierT ubanze aucilebelia damatebiTi

RonsiZiebebis ganxorcieleba.

ganxorcielda baqo-Tbilisi-jeihanis navTobsadenisa da samxreT

kavkasiis gazsdenebis gasxvisebis derefnis niadagis safaris kvleva,

romlis Tanaxmad derefanSi niadagis danakargi saSualod 10-15

santimetrs Seadgens. winaswari SefasebiT, niadagis humusiani fenis

danakargiT gamowveuli garemosadmi miyenebuli zianis sakompensacio

Tanxa daaxloebiT 45 milion lars Seadgens.

saqarTvelos mTavrobasa da ZiriTadi saeqsporto milsadenebis

proeqtis monawileebs Soris 2000 wlis 18 oqtombris

samTavroboTaSoriso xelSekrulebis me-12 muxlis 12.3 punqti

iTvaliswinebs, rom “ZiriTadi saeqsporto milsadenis proeqtis

monawileebi, braleulobisa da mizezobriobis miuxedavad,

valdebulni arian, miiRon yovelgvari zoma zianis gamosasworeblad

da miwis nakveTis da sxva dazianebuli obieqtis (obieqtebis)

SesaZleblobis farglebSi aRsadgenad da maT mosayvanad uwindel,

gamosayeneblad vargis mdgomareobaSi da gaswion yovelgvari

xarjebi, romlebic aucilebelia aseTi zianis aRmosafxvrelad;

garda amisa, mxareebi Tanxmdebian, rom Tu aseTi zianis srulad

aRmofxvra SeuZlebelia, milsadenis proeqtis monawileebi

Page 44: 2008 wlis angariSi

44

valdebulni arian gadaixadon sruli adeqvaturi da samarTliani

kompensacia yoveli aseTi aRmoufxvreli zianisaTvis”.

BTC Co-Tan miRweuli iqna SeTanxmeba iaRlujas nagavsayrelis

keTilmowyobis Taobaze, romlis ganxorcieleba dagegmilia 2009

wlis pirvel naxevarSi.

ekologiuri monitoringis samsaxurisa da mowveuli eqspertebis mier

momzadda angariSi “tyis eko-kompensaciis programis damoukidebeli

eqspertiza saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis

saministrosaTvis” da “tyis TiToeuli ubnisaTvis habitat-heqtrebis

detaluri gaangariSeba “saqtyeproeqtis” mier Catarebuli

inventarizaciis masalebis safuZvelze.

angariSSi mocemulia: a) BTC/SCP milsadenebis mSeneblobis procesSi

tyis ekosistemebisadmi miyenebuli zianis gaangariSeba “wminda

mogebis principisa” da “habitat-heqtaris” midgomebis mixedviT; b)

rekomendaciebi tyis eko-kompensaciis zust proporciul

TanafardobasTan dakavSirebiT, romelic dafuZnebulia Tanamedrove

meTodologiasa da saukeTeso saerTaSoriso praqtikaze. proeqtis

dokumentis sruli paketi waredginaT BTC Co-sa da proeqtis

kreditorebs.

aRniSnuli angariSebi safuZvlad daedeba urTierTgagebis

memorandums BTC Co./SCP Co.-sa da saqarTvelos garemos dacvisa da

bunebrivi resursebis saministros Soris tyis eko-kompensaciis

programis Sesaxeb, romelic 2009 wels gaformdeba. am programis

farglebSi dagegmilia 700-1000 ha tyis gaSeneba.

saerTaSoriso proeqtebi

saerTaSoriso organzaciebis mxardaWeriT inspeciaSi mimdinare

proeqtebia:

1. “saqarTveloSi garemosdacviTi kanonmdeblobis moTxovnaTa Sesrulebis

uzrunvelmyofi sistemis safuZvlebis Seqmnis programa”, romelic

xorcieldeba ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis

(OECD) da norvegiisa da holandiis mTavrobebis mxardaWeriT. proeqtis

farglebSi 2008 wels ganxorcielebul RonisZiebebs Soris aRsaniSnavia:

Page 45: 2008 wlis angariSi

45

2008 wlis seqtember-noemberSi personalis efeqturi SerCevis

uzrunvelyofisa da kadrebis kvalifikaciis amaRlebis sistemis

Seqmnis mizniT ganxorcielda inspeqtorTa kvalifikaciis

amaRlebis saWiroebaTa Sefaseba – arasamTavrobo organizacia

“mwvane alternativas” eqspertis daxmarebiT SemuSavda

TanamSromelTa codnis (kvalifikaciis) donis Sefasebis meTodika.

aseve ganxorcielda TanamSromelTa motivaciisa da saWiro

materialur-teqnikuri resursebis Sefaseba, romlis Sedegebis

analizi xels Seuwyobs inspeqciis saqmianobis ukeT

ganxorcielebas.

dagegmilia aRniSnuli Sefasebis safuZvelze inspeqciis

TanamSromelTa swavlebis 3-wliani kompleqsuri programis SemuSaveba da

ganxorcieleba;

dasrulda inspeqciis Sida-sainformacio marTvis sistemis _

inspeqciis eleqtronuli monacemTa bazis SemuSaveba.

arasamTavrobo organizacia „‟mwvane alternativas‟‟ monawileobiT

momzadda seminarebis programa inspeqciis TanamSromelTaTvis,

romelTa Catareba gaTvaliswinebulia 2009 wlis dasawyisisaTvis:

a) seminari inspeqciis samsaxurebis, ganyofilebis ufrosebisa da

teritoriuli organoebis ufrosebisaTvis Temaze _ garemos

dacvis kanonmdeblobis Sesrulebis uzrunvelyofis (garemos

dacvis saxelmwifo kontrolis) sakiTxebi;

b) treningebi garemos dacvis inspeqciis regionuli biuroebis

inspeqtorebisaTvis Semdeg Temebze: sawarmoebis Semowmeba;

kanonaRsruleba biomravalferovnebis dacvisa da marTvis

sferoSi; estoneTis, rumineTisa da CexeTis garemosdacviTi

inspeqciebis gamocdileba saxelmwifo kontrolis ganxorcielebis

sferoSi.

2. proeqti “teqnikuri daxmarebis Sesaxeb monitoringisa da

kanonaRsrulebis potencialis amaRlebis mizniT”, romelic mimdinareobs

evropis rekonstruqciisa da ganviTarebis bankis (EBRD) mxardaWeriT.

proeqtis farglebSi 2008 wels ganxorcielebul RonisZiebebs Soris

aRsaniSnavia:

SemuSavda da amoqmedda inspeqciis veb-gverdi;

Page 46: 2008 wlis angariSi

46

momzadda inspeqtorTa swavlebis programa, romlis safuZvelzec

dagegmilia inspeqtorebisTvis saswavlo-saCvenebeli Semowmebebis

Catareba 2009 wlis I naxevrSi.

3. niderlandebis gansaxlebis, teritoriuli dagegmarebisa da garemos

dacvis saministros granti inspeqciis teqnikuri potencialis amaRlebis

mizniT (25 000 evro), romlis mixedviT ganxorcielda inspeqciisaTvis

teqnikuri aRWurvilobis Sesyidva.

4. saqarTvelosa da holandiis garemos dacvis saministroebs Soris

gaformebuli memorandumis safuZvelze da holandiis garemos dacvis

inspeqciis mxardaWeriT, momzadda saqarTvelos garemos dacvis inspeqciasa

da holandiis garemos dacvis inspeqciis erToblivi samoqmedo gegmis

proeqti, romlis damtkiceba da ganxorcieleba dagegmilia uaxloes

periodSi.

5. somxeT-saqarTvelos ekonomikuri TanamSromlobis samTavrobaTaSoriso

komisiis yovelwliuri sxdomis saoqmo gadawyvetilebaTa safuZvelze

inspeqciis mier momzadda memorandumis proeqti „‟saqarTvelos garemos

dacvisa da bunebrivi resursebis saministros garemos dacvis inspeqciasa

da somxeTis respublikis bunebis dacvis saministros saxelmwifo

garemosdacviT inspeqcias Soris TanamSromlobis Sesaxeb‟‟. aseve

dagegmilia erTobliv moqmedebaTa gegmis SemuSaveba da ganxorcieleba.

finansuri uzrunvelyofa

garemos dacvis inspeqciis 2008 wlis saxelmwifo biujetiT

gamoyofili asignebebi muxlobriv WrilSi gansazRvreboda Semdegnairad:

Sromis anazRaurebis muxli _ 2 593 200,0 lari;

saqoneli da momsaxurebis muxli _ 1 509 580,0 lari;

socialuri uzrunvelyofis muxli _ 20 958,55 lari;

sxva xarjebis muxli _ 22 400,0 lari;

arafinansuri aqtivebis muxli _ 1 080 000,0 lari.

2008 wlis ganmavlobaSi garemos dacvis inspeqciis mier gaformebuli

iqna 193 xelSekruleba „‟saxelmwifo Sesyidvebis Sesaxeb‟‟ 2 488 593,05 laris

saerTo RirebulebiT. maT Soris, erT pirTan molaparakebis gziT

gaformebuli iqna 175 xelSekruleba 376 389,05 laris saerTo RirebulebiT;

fasTa kotirebis meTodiT _ 8 xelSekruleba 270 238,0 laris saerTo

Page 47: 2008 wlis angariSi

47

RirebulebiT; tenderis saSualebiT _ 10 xelSekruleba 1 841 966,0 laris

saerTo RirebulebiT.

2008 wlis manZilze inspeqciis mier SeZenili iqna: 20 erTeuli

maRali gamavlobis avtomanqana (MITSUBISHI L-200) da 1 erTeuli

swrafmavali katarRa (Falcon 26 Fantino). aseve ganxorcielda inspeqciis

TanamSromelTa saWiroebisaTvis korporaciuli fiWuri kavSirgabmulobis

momsaxurebis, uniformisa da inspeqciis kuTvnili avtomanqanebisaTvis

sawvavis Sesyidva.

2008 wels garemos dacvis inspeqciasa da niderlandebis gansaxlebis,

teritoriuli dagegmarebisa da garemos dacvis saministros Soris

gaformebuli sagranto xelSekrulebis Tanaxmad inspeqciam grantis

mTliani moculobis (25.000 evro) 80%, anu 20.000 evro miiRo. sagranto

xelSekrulebis pirobis Sesabamisad, aRniSnuli Tanxidan SeZenili iqna

spectansacmeli Savi zRvis dacvis konvenciuri inspeqciis saWiroebisaTvis,

kompiuteruli teqnika, GPS-xelsawyoebi da 1 erTeuli motoriani navi.

sagranto xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli darCenili TanxiT (5000 evro),

dagegmilia inspeqciis saWiroebisaTvis kidev 2 erTeuli motoriani navis

Sesyidva.

P

satyeo departamenti

momzadda normatiuli dokumentebi, romelTa safuZvelzec Sevida cvlilebebi: “tyiT sargeblobis licenziebis gacemis wesisa da pirobebis

Page 48: 2008 wlis angariSi

48

Sesaxeb” saqarTvelos mTavrobis 2005 wlis #132 dadgenilebiT damtkicebul debulebaSi, “sasargeblo wiaRiseulis mopovebis licenziis gacemis wesisa da pirobebis Sesaxeb” saqarTvelos mTavrobis 2005 wlis 11 agvistos #136 dadgenilebiT damtkicebul debulebaSi; SemuSavda tyiT sargeblobis licenziiT gansazRvruli farTobis miReba-Cabarebis ganxorcielebis wesi, SemuSavda da saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis ministris 2008 wlis 26 seqtembris #672 brZanebiT damtkicda “tyiT sargeblobis gegmis SemuSavebisa da damtkicebis wesis Sesaxeb debuleba”.

tyiT sargeblobis kuTxiT:

ganxorcielda mosaxleobis, sabiujeto organizaciebisa da sapatriarqos saTbob SeSaze moTxovnilebis dakmayofilebis uzrunvelsayofad tyekafebis gamoyofis monacemebis dazusteba regionebis mixedviT. daigegma 525360 m3 saSeSe merqnis misaRebad specialuri saxis Wris tyekafis gamoyofa.

31 dekembris mdgomareobiT gasacemad gamoyofil iqna 520000 m3 saSeSe merqnis tyekafi.

specialuri Wris tyekafebidan, aRricxuli moTxril-motexili, nayar-narCeni kategoriidan da 2007 wlis auTvisebeli tyekafebidan 31 dekembris mdgomareobiT gacemulia 727770 m3 saSeSe merqani.

mosaxleobis samasale merqanze moTxovnilebis dakmayofilebis mizniT, adgilobriv TviTmmarTveloebis organoebze gadacemulia 954 kbm samasale merqani.

saqarTvelos mTavrobis 2008 wlis 30 ivlisis #165 dadgenilebis safuZvelze gamoyofil iqna tyekafebi 9411 m3 samasale merqnis misaRebad, saidanac aTvisebul iqna 2520 m3 samasale merqani.

saqarTvelos mTavrobis 2008 wlis 1 oqtombris #640 da 16 oqtombris #674 gankargulebebis Sesabamisad, ruseTis mxridan saqarTveloze SeiaraRebuli Tavdasxmis Sedegad dazaralebuli mosaxleobis sacxovrebeli saxlebis SekeTebisa da mSeneblobisTvis gansaxorcielebel gadaudebel RonisZiebebisTvis gamoyofil iqna tyekafebi 38 850 m3 samasale merqanis misaRebad samcxe-javaxeTisa da Sida qarTlis regionaluri satyeo sammarTveloebis marTvas daqvemdebarebul saxelmwifo sameurneo tyis fondSi.

saqarTvelos mTavrobis 2008 wlis 12 noembris #735 gankargulebis Sesabamisad 2008 wlis agvistoSi ruseTis federaciis mxridan samxedro agresiis Sedegad dazaralebuli mosaxleobisaTvis sacxovrebeli saxlebis reabilitaciis samuSaoebis xelSewyobisaTvis, guriis regionaluri satyeo sammarTvelos marTvas daqvemdebarebul saxelmwifo sameurneo tyis fondSi gamoyofil iqna tyekafebi 3 800 m3 samasale merqnis misaRebad.

saqarTvelos mTavrobasa da saqarTvelos samociqulo avtokefalur marTlmadidebul eklesias Soris gaformebuli da moqmedi konstituciuri SeTanxmebisa da saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministrosTan gaformebuli konkordatis Sesabamisad, mimdinareobs satyeo departamentis marTvas daqvemdebarebuli saxelmwifo sameurneo tyis fondidan rigi farTobebis saqarTvelos sapatriarqosTvis miCenis formiT gadacema.

miCenis formiT sapatriarqosTvis satyeo departamentis marTvas daqvemdebarebuli saxelmwifo sameurneo tyis fondidan farTobebis

Page 49: 2008 wlis angariSi

49

gadacemaze gamocemulia saqarTvelos prezidentis 45 brZanebuleba da gaformebulia xelSekrulebebi. gadacemul farTobTa jami Seadgens – 545.25 ha-s. mimdinareobs miReba-Cabarebis aqtebis gaformeba darCenili 757.65 ha-s gadacemis uzrunvelsayofad. amasTan, saxelmwifo sameurneo tyis fondidan amoricxulia 25,2 ha

farTobi sofel nojixevSi, xobis monastrisaTvis.

mimdinareobda saqarTvelos sapatriarqos mier moTxovnili farTobebis dazusteba regionebis mixedviT.

mimdinareobda cvlilebebis momzadeba saqarTvelos tyis kodeqsSi, romlis moqmedebis ZalaSi Sesvlis Semdgom, kanonmdeblobiT gansazRvruli iqneba saxelmwifo sameurneo tyis fondis "saeklesio tyeebi".

ganxorcielda 2006 wels erT wlamde vadiT gacemuli xe-tyis damzadebis licenziis mflobelebisaTvis auTviseblad darCenili resursis raodenobis dadgena, ris safuZvelzec Setanil iqna cvlileba saqarTvelos mTavrobis 2005 wlis 11 agvistos #132 dadgenilebaSi - aTvisebis vadis gagrZelebis Sesaxeb, sadac gaTvaliswinebulia socialurad daucveli adgilobrivi mosaxleobis samasale merqanze moTxovnilebis dakmayofilebis mizniT licenziantebis mier damzadebuli samasale merqnis 15%-is adgilobrivi TviTmmarTvelobis organoebze gadacema.

grZelvadiani tyiTsargeblobis Sesaxeb damuSavda monacemebi da gadaegzavna ekonomikuri ganviTarebis saministros auqcionis Catarebis uzrunvelsayofad.

tyis dacvis kuTxiT:

ganxorcielda gamwvanebis samuSaoebi ramdenime regionSi, kerZod: kaxeTis, mcxeTa-mTianeTis da imereTis regionaluri satyeo sammarTvelos marTvas daqvemdebarebul tyis fondis teritoriaze.

borjomis raionSi xanZriT dazianebuli farTobebis reabilitaciis xelSewyobis mizniT moewyo sanerge saqarTvelos bankis xelSewyobiT.

Segrovda informacia regionebis mixedviT qarsafari zolebis faqtiuri mdgomareobis Sesaxeb, romlis safuZvelzec daigegmeba sareabilitacio RonisZiebebi.

Segrovda informacia regionebis mixedviT erozirebuli, degradirebuli farTobebisa da tyis sanergeebis mosawyobad saorientacio farTobebis Sesaxeb.

ganxorcielda tyis ganaSenianebis RonisZiebebi (farTobebis SerCeva) saxelmwifo tyis fondidan saqarTvelos mTavrobis dadgenilebebis safuZvelze amoricxuli farTobebis sakompensacio farTobebze: 1. S.p.s “bleq si indastri”-s TanamonawileobiT, xobis raionis sofel

yulevTan navTobgadamamuSavebeli kompleqsis mSeneblobisaTvis SerCeul teritoriasTan misasvleli sarkinigzo magistralis gasayvanad – 49,0 ha;

2. S.p.s “bleqsi indastri”-s TanamonawileobiT, xobis raionis sofel yulevTan navTobgadamamuSavebeli kompleqsis mSeneblobisaTvis – 115.0 ha;

3. s.s “madneuli”-s TanamonawileobiT – qvemo qarTlis regionaluri satyeo sammarTvelodan – 11,6 ha;

4. balbiWis sabados farglebSi moqceuli 8,05 ha farTobi;

kompania BP- sTan ekokompensaciis programaSi monawileoba.

Page 50: 2008 wlis angariSi

50

Segrovda informacia 2008 wels saxelmwifo sameurneo tyis fondSi momxdari xanZrebis Sesaxeb.

tyis aRricxvis kuTxiT:

saqarTvelos mTavrobis gankargulebis safuZvelze ganxorcielda v. gulisaSvilis satyeo institutis marTvas daqvemdebarebuli tyis fondidan farTobebis satyeo departamentis marTvas daqvemdebarebul saxelmwifo sameurneo tyis fondSi Caricxva;

damTavrda zemoaRniSnuli farTobebis miReba-Cabarebis procedurebi.

ganxorcielda 2006 wels mcxeTa mTianeTis satyeo sammarTvelos marTvas daqvemdebarebuli saxelmwifo sameurneo tyis fondis inventarizaciis mosamzadebeli samuSaoebi;

mimdinareobda monacemTa bazebis Seqmna arsebuli tyeTmowyobis masalebis da mimdinare kvlevebis safuZvelze.

ganxorcilda "Tbilisis erovnuli parkis Sesaxeb" saqarTvelos kanonis Sesabamisad satyeo departamentis marTvas daqvemdebarebul saxelmwifo sameurneo tyis fondidan daculi teritoriebis saagentosTvis farTobebis gadacemis procedurebi.

monitoringis kuTxiT 2008 wlis ganmavlobaSi satyeo departamentis teritoriuli organoebis mier gamovlenili ukanono Wrebis Sesaxeb informacia

#

teritoriuli xe-tyis moculoba

kbm samarTal-darRveva

zianis odenoba

Seni

Svna

Page 51: 2008 wlis angariSi

51

programa “tyis dacvis RonisZiebebis” kuTxiT satyeo departamentma 2008 wlis 6 ivniss gamoacxada tenderi mosaxleobis saTbobi SeSiT uzrunvelsayofad specialuri Wris tyekafebis gamoyofis momsaxurebis saxelmwifo SesyidvisaTvis, 2008 wlis 13 agvistos tyis kulturebis movlis momsaxurebis saxelmwifo Sesyidvis mizniT dagzavnil iqna dokumentacia fasTa kotirebis proceduraSi monawileobis misaRebad, xolo 2008 wlis 10 seqtembers gamoacxada or etapiani tenderi 2006-2007 wlebSi dawyebuli mcxeTa-mTianeTis regionaluri sammarTvelos mcxeTis satyeo ubnis tyeTmowyobis (tyis inventarizaciis) momsaxurebis saxelmwifo SesyidvisaTvis.

tyis kulturebis movlis RonisZiebebis gansaxorcieleblad, SesyidvaSi monawileobis mizniT departamentma ganacxadi daugzavna 5 pirs, romelTagan arc erTma ar gamoTqva monawileobis survili da Sesabamisad aRniSnuli Sesyidvis procedura dasrulda uaryofiTi SedegiT. 2006-2007 wlebSi dawyebuli mcxeTa-mTianeTis regionaluri sammarTvelos mcxeTis satyeo ubnis tyeTmowyobis (tyis inventarizaciis) momsaxurebis saxelmwifo Sesyidvis tenderSi monawileobis survili ar gamouTqvams arc erT pirs da `saxelmwifo Sesyidvebis ganxorcielebis wesis Sesaxeb~ debulebis 21-e muxlis pirveli punqtis Tanaxmad tenderi CaiTvala arSemdgarad, xolo specialuri Wris tyekafebis gamoyofis momsaxureobis tenderSi warmodgenili satendero winadadebebis safuZvelze xelSekruleba gaformda 9 lotze (mcxeTa-mTianeTis, kaxeTis, qvemo

organo

samas

ale

saS

eSe

sul

Administra-

ciu

li

sis

xlis

samar

Tlis

Administra-

ciu

li

sis

xlis

samar

Tlis

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

2 samcxe-javaxeTi

1923.925 9880.73 11804.655 335 99 19177.21 320373.10

3 Qqvemo qarTli

190.82 407.04 597.86 81 8 2354.2 58878

4 kaxeTi 1858.943 1924.514 3783.457 422 58 27430.538 559976.28

5 mcxeTa 787.02 1917.7 2704.72 197 18 1280.95 244892.76

6 samegrelo-zemo svaneTi

3965.37 3829.379 7794.749 116 20 33570.882 697932.868

7 imereTi 175 1515 1690 140 14 8501 94300

8 guria 254.9 542.4 797.3 41 7 2290 30754.33

9 Sida qarTli 131.71 441.71 573.42 117 2 15721.37 3832.02

10 raWa- leCxumi qv. svaneTi

665.444 1568.487 2233.931 85 89 17183.62 100296.11

Page 52: 2008 wlis angariSi

52

qarTlis, Sida qarTlis, samcxe-javaxeTis, imereTis, raWa-leCxumi-qvemo svaneTis, guriisa da samegrelo-zemo svaneTis regionaluri satyeo sammarTveloebis marTvas daqvemdebarebuli saxelmwifo tyis fondis teritoria).

saqarTvelos mTavrobis 2008 wlis 8 oqtombris #655 gankargulebis "2008-2009 wlis zamTris sezonTan dakavSirebiT saqarTvelos mosaxleobis, maT Soris ruseTis federaciis samxedro agresiis Sedegad dazaralebuli kompaqturad gansaxlebuli mosaxleobis saTbobi SeSiT momaragebis RonisZiebaTa Sesaxeb" safuZvelze satyeo departaments daevala damatebiT 130 000 kbm saSeSe merqnis misaRebad saWiro tyekafis gamoyofa, ris uzrunvelsayofadac "saqarTvelos 2008 wlis saxelmwifo biujetis Sesaxeb" saqarTvelos kanonSi Sevida cvlileba da satyeo departaments daemata 100 000 lari specialuri Wris tyekafebis gamosayofad.

amave gankargulebis safuZvelze satyeo departamentma gansazRvruli momsaxurebis Sesyidva ganaxorciela erT pirTan molaparakebis saSualebiT, gaformda 10 xelSekruleba 130 000 kbm moculobis saSeSe merqnis misaRebad.

2008 wels faqtobrivad gamoyofili aris 520.0 aT. kbm saTbobi SeSa, razedac biujetidan gaxarjulia 566.2 aT. lari.

ssip daculi teritoriebis saagento

Page 53: 2008 wlis angariSi

53

eko-saganmanaTleblo saqmianoba 2008 wels daculi teritoriebis saagentos eko-saganmanaTleblo

saqmianobis ZiriTadi mimarTuleba iyo moswavleebis, pedagogebis, skolebis, universitetebis da sxva saganmanaTleblo dawesebulebebis CarTva garemos dacviT RonisZiebebSi, daculi teritoriebis mimdebared mcxovrebi mosaxleobis garemosdacviTi cnobadobisa da ekologiuri TviTSegnebis donis amaRleba, saqarTvelos daculi teritoriebis popularizacia.

saqarTvelos dacul teritoriebze ekologiur-saganmanaTleblo saqmianobis gaumjobesebisa da misi ukeT warmarTvis mizniT, 2008 wlis Tebervlis TveSi daculi teritoriebis saagentom SeimuSava rekomendaciebi saqarTvelos dacul teritoriebze ekologiur-saganmanaTleblo saqmianobis Sesaxeb, romelic saxelmZRvanelod gadaecaT daculi teritoriebis teritoriul administraciebs;

daculi teritoriebis saagentos administraciis bunebrivi resursebis marTvis specialistebisa da reinjerebis mier ganxorcielda, daculi teritoriebis saagentosa da sociologiuri kvlevebis centris “gorbi”-s mier momzadebuli sazogadoebrivi aRqmisa da socialuri gavlenis monitoringisa da Sefasebis kiTxvaris saSualebiT, daculi teritoriebis mimdebared dasaxlebul punqtebis mosaxleobis gamokiTxva. gamokiTxva Catarda 19 daculi teritoriis administraciis mimdebared mcxovreb mosaxleobaSi, maT Sorisaa: 11 saxelmwifo nakrZali, 8 erovnuli parki, 14 bunebis Zegli, 12 saxelmwifo aRkveTili da 2 daculi landSafti. gamoikiTxa daaxloebiT 1900 adamiani. gamokiTxvis Sedegebi damuSavda daculi teritoriebis saagentoSi.

daculi teritoriebis saagentom, aSS Sinagani departamentis saerTaSoriso teqnikuri daxmarebis programis, erovnuli saswavlo gegmebisa da Sefasebis centris da ganaTlebis saministros, aseve euTos misiis proeqtis ,,orhusis centri saqarTveloSi“ xelSewyobiTa da TanamSromlobiT, 2008 wels saqarTvelos sxvadasxva regionSi Caatara treningebi skolebis biologiisa da geografiis pedagogebisTvis, mosaxleobis garemosdacviTi unar-Cvevebis gamomuSavebisa da saqarTvelos daculi teritoriebis popularizaciis mizniT. saqarTvelos masStabiT, daculi teritoriebis saagentos organizebiT, treningi CautardaT sul 140 skolis 270 pedagogs. esenia: q. Tbilisis 60 skolis - 120 pedagogs, aWaris regionis 40 skolis 71 pedagogs, q. qobuleTis da q. baTumis sajaro skolebSi, q. foTis 15 skolis 35 pedagogs, q. borjomis raionis 25 skolis 35 pedagogs.

moswavle axalgazrdobisaTvis Catarda 31 treningi,

studentebisaTvis 4. saqarTvelos dacul teritoriebze eko-saganmanaTleblo saqmianobis done wina wlebTan SedarebiT 41 %-iT gaizarda.

Catarebuli RonisZiebebi da leqcia/seminarebi

Page 54: 2008 wlis angariSi

54

daculi teritoriebis saagentos warmomadgenlebi aqtiurad TanamSromloben skolis pedagogebTan da moswavleebTan. 2008 saswavlo wlis ganmavlobaSi daculi teritoriebis saagentos eko-ganaTlebis specialistebi atarebdnen leqcia/seminarebs q. Tbilisis sajaro skolis moswavleebisaTvis. seminarebi Catarda q. Tbilisis daaxloebiT 30 skolaSi.

daculi teritoriebis saagentos iniciativiT 2008 wlis ganmavlobaSi moewyo sxvadasxva dRisadmi miZRvnili RonisZieba:

2008 wlis 22 aprils _ dedamiwis dacvis saerTaSoriso dRes, q. TbilisSi, moswavle-axalgazrdobis erovnuli sasaxlis sarkeebian darbazSi daculi teritoriebis saagentom ,,orhusis centri saqarTveloSi” _ mxardaWeriT, q. Tbilisis da saqarTvelos daculi teritoriebis mimdebared arsebuli skolebis moswavleebis monawileobiT, Caatara konferencia Temaze _ ,,SevinarCunoT bunebis biomravalferovneba”.

konferenciaSi monawileoba miiRo 25 skolis 70-ma moswavlem, romlebsac gadaecaT sertifikatebi da samaxsovro prizebi.

2008 wels ramdenjerme Sedga daculi teritoriebis saagentos warmomadgenlebis Sexvedra moswavle-axalgazrdobis erovnuli sasaxlis moswavleebTan da maT pedagogebTan. maT CautardaT seminari daculi teritoriebis mniSvnelobis Sesaxeb;

2008 wlis ganmavlobaSi daculi teritoriebis saagentos warmomadgenlebi memorandumis farglebSi aqtiurad TanamSromloben umaRles saswavleblebTan, profesor-maswavleblebTan da maT studentebTan. maT Sorisaa _ iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti, ssip saqarTvelos saxelmwifo sasoflo-sameurneo universiteti, kavkasiis universiteti; daculi teritoriebis saagentos warmomadgenlebi uzrunvelyofdnen samagistro da sxva samecniero naSromebis mosamzadeblad saWiro masalebis miwodebas.

studentebs CautardaT leqcia/seminarebi daculi teritoriebis mniSvnelobis Sesaxeb;

daculi teritoriebis saagentom monawileoba miiRo, saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministros turizmisa da kurortebis departamentis mier Catarebul msoflio turizmis dRisadmi miZRvnil konferenciaSi _ ,,turizmi da klimatis cvlileba”, sadac gakeTda moxseneba Temaze _ ,,saqarTvelos daculi teritoriebis rekreaciuli potenciali”.

daculi teritoriebis saagentos daxmarebiT 2008 wels kavkasiis universitetis studentebis mier ganxorcielda dasufTaveba/dalagebis, turistuli TavSesafrebisa da eko-saganmanaTleblo bilikebis SekeTebis RonisZiebebi borjom-xaragaulis erovnul parksa da Tbilisis erovnul parkebSi.

2008 wels daculi teritoriebis administraciebis warmomadgenlebis mier damxmare zonis mosaxleobaSi ganxorcielda eko-saganmanaTleblo saqmianoba skolebSi, universitetebSi,

Page 55: 2008 wlis angariSi

55

saganmanaTleblo da garemosdacviT organizaciebSi, adgilobriv da regionalur masmediasTan da adgilobriv mosaxleobasTan. 2008 wels garemos dacvis TematikiT saqarTvelos masStabiT 100-ze met skolaSi Catarda sxvadasxva saxis RonisZieba.

moswavle-axalgazrdobisaTvis moewyo sxvadasxva saxis eko-turi: sacxenosno, salaSqro, frinvelebze dasakvirvebeli, saganmanaTleblo, safexmavlo, samanqano da sxva saxis turebi;

moswavle-axalgazrdobis monawileobiT ramdenjerme moewyo daculi

teritoriebis dalageba/daufTavebis aqcia.

ivnis-ivlisis TveebSi erovnuli parkis teritoriaze moewyo eko-banakebi. moswavleebs banakSi CautardaT eko-saganmanaTleblo leqciebi, savele-praqtikuli mecadineobebi, iswavles dacul teritoriebze qcevis wesebi da a. S.

Catarda samecniero kvlevisa da biomravalferovnebis treningi, sadac ganxiluli iqna ZiriTadi aRricxvis meTodebi, sokoebis sarkvevi da bunebrivi resursebis specialistebs daurigdaT eleqtronuli sarkvevebi;

Catarebulia treningi ekoturizmis sakiTxebTan dakavSirebiT;

Catarda treningi dacul teritoriebze paTologiuri gamokvlevebis warmoebasTan dakavSirebiT.

samecniero kvleva da monitoringi

saqarTvelos dacul teritoriebze samecniero kvlevebi da monitoringi xorcieldeba bunebrivi resursebis specialistebis mier, agreTve saxelmwifo kvleviTi institutebis, arasamTavrobo organizaciebisa da individualuri proeqtebis egidiT.

2008 wlis monacemebiT, kvlevebi Catarebulia ZiriTadad xerxemlianebis zoologiaSi, rac imaze metyvel ebs, rom mkvlevarebis interesi metad mipyrobilia xerxemlian cxovelebisaken: mtaceblebsa da Cliqosnebze, procentulad mosdevs kompleqsuri tipis kvlevebi, da bolos botanikuri da entomologiuri kvlevebi.

samecniero proeqtebis umravlesoba ganxorcielebulia arasamTavrobo organizaciebis (15) mier, Tumca aseve didi wili (6) individualur proeqtebze modis, xolo danarCeni samecniero-kvleviTi institutebis mier iqna ganxorcielebuli.

dacul teritoriebze proeqtebis umravlesoba, romlebic dawyebulia

2006 wlidan, (17) dasrulebulia, xolo 7 grZelvadiania da amJamad ar aris dasrulebuli. aRsaniSnavia, rom samecniero kvlevebis umravlesoba borjom-xaragaulis erovnuli parkis teritoriaze xorcieldeba. Semajamebeli monacemebis safuZvelze aRmoCnda, rom dacul teritoriebs Soris kvlevebisaTvis metad xelsayrelad SerCeulia borjom-xaragaulisa da vaSlovanis erovnuli parkebi.

Page 56: 2008 wlis angariSi

56

bunebrivi resursebis specialistebis mier 2008 wlis ganmavlobaSi ganxorcielebulia Semdegi tipis monitoringis saqmianobebi, samecniero kvlevebi da samecniero publikaciebi (statiebi):

TiToeuli daculi teritoriis bunebrivi resursebis specialistebis mier mTeli wlis ganmavlobaSi Segrovili informaciis (fenologiuri dakvirvebebi, meteorologiur monacemebi, dakvirvebebi; Tovlze cxovelebis kvalis identificireba, migraciis gzebi, arealebi; msxvili cxovelebis aRricxva) safuZvelze Sedgenilia “bunebis matiane”- ebi, romlebic warmodgenilia ssip daculi teritoriebis saagentoSi;

Seqmnilia samecniero-sakonsultacio sabWoebi;

Sevsebulia yovelwliuri statistikuri formebi, romlebic gadaecema statistikis departaments;

SemuSavebulia imeruli muxis aRdgenis programa, Segrovili iyo rkoebi, romlebic dargulia ajameTis aRkveTilis teritoriis mcire farTobze;

Segrovilia srulyofili informacia ZuZumwovrebis da maT Soris sakvanZo saxeobebis, ZiriTad –fonuri saxeobebis habitatebis (irmis, daTvis, mglis, Svelis, focxveris da arCvis) ricxovnobis da arealebis Sesaxeb. SerCeulia aRricxvis meTodebi, dagegmilia RonisZiebebi.

zogierT dacul teritoriaze Seqmnilia monacemTa baza da Sedgenilia Tematuri rukebi;

TiToeul dacul teritoriaze bunebrivi resursebis specialistebis mier Catarebulia fitopaTologiuri gamokvlevebi, Sedegad gamovlenilia mavneblebiT dazianebis kerebi da dadgenilia mavnebeli mwerebis saxeobebi.

TiToeul dacul teritoriaze mimdinareobda saqarTvelos “wiTel nusxaSi” myofi merqniani saxeobebis arealebis dadgena da saWiro informaciis Segroveba.

zogierT dacul teritoriaze mimdinareobda saherbariumo masalebis Segroveba, romelic SemdgomSi eko-saganmanaTleblo mizniT iqneba gamoyenebuli;

monitoringi warmoebda Semdeg obieqtebze: Waobebze, mdinareTa napirebze SemorCenil tyis koromebze, reliqtur saxeobebze, mozamTre da gadamfren frinvelebze, paliastomis tbis hidrobiologiur cvlilebebze, paliastomis tbis TevzWeris dinamikaze, bunebriv movlenebze da sxva.

qobuleTis daculi teritoriebis mimdebare mdeloebze pirvelad msoflioSi germaniis greifsvaldis universitetis doqtorantis matias krebsis mier dawyebulia da mimdinareobs samecniero kvlevebi unikalur xavsebze. Temis saxelwodebaa “sfagnumi_rogorc ganaxlebadi resursi”.

kintriSis daculi teritoriebis bunebrivi resursebis specialistisa da germaniis greifsvaldis universitetis doqtorantis mier kintriSis dacul teritoriebze mTa perangaze aRmoCenili iqna maRali mTis Waobi. zemoaRniSnuli mkvlevarebis TanaavtorobiT gamosulia 3 samecniero statia.

Page 57: 2008 wlis angariSi

57

borjom-xaragaulis erovnuli parkis teritoriaze zoologiuri kvlevebisTvis sakvanZo saxeobebad SerCeuli iqna sami saxeoba: daTvi, iremi da arCvi. ganxorcielda kvlevebi da Segrovilia Sesabamisi informacia: Catarda aRricxvebi, dadgenilia sqesTa Sefardebis koeficienti, Seiqmna monacemTa baza, daigegma Tematuri rukebis Seqmna, moewyo samarileebi.

borjom – xaragaulis erovnuli parkisa da vaSlovanis daculi teritoriebis administraciis mier da arasamTavrobo organizacia NACRES- is daxmarebiT, ganxorcielebulia kvlevebi mura daTvze, dadgenilia misi areali da samigracio gzebi.

mura daTvis konservaciis gaZlierebis Temaze adgilobriv mosaxleobasTan Catarebuli iqna saganmanaTleblo samuSaoebi.

borjom – xaragaulis erovnul parkSi 2008 wels ganxorcielda da 2009 wels gagrZeldeba 5 samecniero kvleva da proeqti, romlebic ganaxorcieles arasamTavrobo organizaciebma: “biosfero, “mermisi”, ,,melnisi”, “saqarTvelos axalgazrda naturalistTa da bunebismetyvelTa sazogadoeba”, zoologiis institutma da sxva. maT Soris aRsaniSnavia proeqti “borjom-xaragaulis erovnul parkSi da neZvis aRkveTilSi niamoris da kavkasiuri salamandras konservaciis xelSewyoba”, aRniSnul proeqts axorcielebs a.o. “saqarTvelos axalgazrda naturalistTa da bunebismetyvelT sazogadoeba”. proeqtis farglebSi moxda niamorebis volierSi infrastruqturis gaumjobeseba. aSenda xelovnuri klde, SeZenil iqna niamorebisaTvis 6 Tvis Tivis maragi da niamorebis momvleli reinjerebisaTvis aRWurviloba.

2008 wels ganxorcielebuli proeqtis ”borjom-xaragaulis erovnul parkSi da neZvis aRkveTilSi niamoris da kavkasiuri salamandras konservaciis xelSewyoba” farglebSi, administraciasTan SeTanxmebiT neZvis aRkveTilSi damontaJda 5 xergili xeobebis SesasvlelebSi, sadac binadrobs kavkasiuri salamandra. “kavkasiuri salamandris konservaciis gegmis“ Tanaxmad gaZlierda am adgilebis dacva da monitoringi: 4 xergili warmatebuli aRmoCnda da aq darRvevebi 90%-iT Semcirda.

kavkasiuri salamandras arealis Seswavla da misi populaciis mdgomareobis Sefaseba ganxorcielda agreTve mtiralas erovnul parkSi. gamovlenilia salamandras habitati, romlic Semoifargleba qobuleTis ubnis #1, 2, 4 samcveloebiT;

algeTis erovnuli parkis, botanikuri baRisa da botanikis institutis TanamSromlebis monawileobiT ivnissa da seqtemberSi Catarda samecniero eqspediciebi.

vaSlovanis, borjom-xaragaulis da Tbilisis erovnuli parkebis teritoriebze algeTis erovnuli parkis TanamSromlis mier ganxorcielda samecniero kvleva. 2008 wels axalgazrda mecnierebisaTvis mopovebuli prezidentis grantis ”saqarTvelos gasteromicetebis mravalferovneba” farglebSi momzadda gasteromicetebis sarkvevis eleqtronuli versia. 2009 wlis samagido kalendari, romelic darigda sxvadasxva organizaciebSi da skolebSi;

Page 58: 2008 wlis angariSi

58

mikromicetebis (sokoebi) rkveva ganxorcielda yazbegisa da algeTis erovnuli parkebis teritoriaze. gamovlenili iqna 2 saqarTvelosaTvis axali saxeoba. aRniSnulTan dakavSirebiT gamoqveynda samecniero statia “agrarul mecnierebaTa problemebi“;

algeTis erovnuli parkis TanamSromelma ssip daculi teritoriebis saagentoSi Catarebul biomravalferovnebis konservaciis treningis dros damswreebs ganumarta eqleqtronuli sarkvevis moxmareba.

gardabnis aRkveTilSi 2008 w. ivlisis TveSi Catarda xelfrTianebisa da nemsiylapiebis saxeobrivi Semadgenlobis, sivrcobrivi ganawilebisa da maTi morfometriis kvlevebi.

mariamjvarisa da yoruRis aRkveTilis TanamSromlis mier Seswavlilia mariamjvarSi gavrcelebuli qarTuli muxis (Quercus

iberica) tyis niadagebi da mkvdari safari.

2008 wels ki reinjerisa da arasamTavrobo organizaciis NACRES- is mier nanaxi iqna jiqi, misTvis damaxasiaTebel sabinadro adgilebSi vaSlovanis dacul teritoriebze;

ganxorcielda kvlevebi: kolxuri xoxobis, (Phazianus colchicus) kakbis (Alectoris chukar), Savi yaryatisa da beqobis arwivis populaciebze.

arasamTavrobo organizacia GCCW-is mier vaSlovanis daculi teritoriis maxloblad da WaWunas aRkveTilis teritoriaze radiolokaciis meTodis saSualebiT Catarda kvleva svavze, romlis saSualebiT dadgenili iqna svavebis migraciis marSrutebis dadgena;

yazbegis erovnul parkSi 2008 wlis fitopaTologiuri kvlevebis angariSebis damuSavebis safuZvelze SemuSavebuli iqna proeqti, romelic gadaeca TurqeTis saerTaSoriso daxmarebis saagentos “TIKA”-s gansaxorcieleblad. Turqi kolegebis mier biologiuri brZolis gansaxorcieleblad gadmocemuli iqna feromonebi. saagentosa da yazbegis erovnuli parkis TanamSromlebis mier 50 calis odenobiT feromoni dakidebuli iqna gergeTis fiWvnarebSi.

yazbegis erovnul parkSi snos xeobaSi gavrcelebuli mavneblis cqvlefia mzomelas winaaRmdeg gamoyenebuli iqna biologiuri brZolis meTodi: Sewamvla ganxorcielda aviaciis gamoyenebiT arynarSi.

sul daculi teritoriebis TanamSromlebis mier gamoica 19 samecniero statia.

eruSeTi-focxovis daculi teritoriis daarsebasTan dakavSirebiT saagentos TanamSromlebis, GCCW–is, WWF-is, axalcixis arasamTavrobo organizacia “orbis” warmomadgenlebsa da Turq kolegebs Soris Sedga muSa Sexvedra, sadac dagegmili iqna daculi teritoriis Sesaqmnelad Semdgomi nabijebis ganxorcieleba. Sexvedra organizebuli iqna GCCW –is mier.

ekoturistuli saqmianoba

daculi teritoriebis saagentom monawileoba miiRo meaTe saiubileo saerTaSoriso gamofenaSi, romelic gaimarTa q. TbilisSi, sagamofeno centr ,,eqspo-jorjia”-Si. gamofenaze warmodgenili iyo lagodexis, vaSlovanis, TuSeTis, kintriSis, qobuleTis daculi teritoriebi, kolxeTis, borjomis, mtiralas erovnuli parkebi. mnaxvelebs

Page 59: 2008 wlis angariSi

59

saSualeba qondaT enaxaT daculi teritoriebis turistuli infrastruqturis, unikaluri bunebis Zeglebis da sxva RirSesaniSnaobebis foto, video da beWdviTi masalebi, turistuli aRWurvulobebi.

turistuli servisebis bazarze arsebuli fasebisa da vizitorebis moTxovna miwodebis analizis safuZvelze SemuSavda dacul teritoriebze turistuli momsaxurebebis safaso strategia;

SemuSavda vizitorTaTvis gankuTvnili kiTxvarebi turistebTan ukukavSiris dasamyareblad da dacul teritoriebze turistuli saqmianobis TviTSefasebisTvis;

aRiricxa zogierTi daculi teritoriis kulturul – istoriuli Zeglebis nusxa;

dekembris TveSi teritoriuli administraciebis vizitorTa momsaxurebis specialistebs CautardaT treningi;

turistuli saqmianoba aqtiurad xorcieldeba saqarTvelos im dacul

teritoriebze, sadac turistuli infrastruqtura da turistuli momsaxurebis servisebia _ lagodexis, vaSlovanis, TuSeTis, kintriSis, qobuleTis daculi teritoriebi, borjom–xaragaulis, kolxeTis, mtiralas erovnuli parkebi. gamonaklisia saTafliis saxelmwifo nakrZalis administracia, Tbilisis da yazbegis erovnuli parkebi, sadac ar aris turistuli infrastruqtura da turistuli momsaxurebebi, Tumca aRniSnul dacul teritoriebze SeiniSneba turistebis didi raodenoba, gansakuTrebiT saTafliis saxelmwifo nakrZalSi (2008 wlis statistikuri monacemebis safuZvelze dacul teritoriebze turistebis yvelaze Warbi raodenoba swored saTafliis saxelmwifo nakrZalSi fiqsirdeba);

458

587

756

1759

1458

2599

4426

3345

38933

954

0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 40000

kintriSi

mtiralas erovnuli parki

qobuleTi

kolxeTis erovnuli parki

vaSlovanis daculi teritoriebi

lagodexi daculi teritoriebi

Tbilisis erovnuli parki

borjomi-xaragauli

imereTi

TuSeTi

vizitorTa statistika daculi teritoriebis mixedviT 29/12/.2008 w

kintriSis dacul teritoriaze sam TveSi aSenda vizitorTa centris

da ekoturituli infrastruqtura, romelic samomavlod xels Seuwyobs vizitorebis mozidvasa da Semosavlebis gazrdas;

Page 60: 2008 wlis angariSi

60

vaSlovanis dacul teritoriebze daculi teritoriebis saagentos iniciativiT gaixsna mniSvnelovani obieqtebi: ganaxlebuli sainformacio centri, mijnisyuris vizitorTa centri.

borjom-xaragaulis erovnuli parkis administraciis warmomadgenlebi _ administraciis direqtori da administraciuli samsaxuris ufrosi imyofebodnen Pan Park-ebis saerTaSoriso konferenciaze, sadac ganxiluli iqna turizmis ganviTarebis samomavlo gegmis SemuSavebis sakiTxebi;

vizitorTa statistika dacul teritoriebze iseve, rogorc gasul wlebSi, informaciis ZiriTad wyarod kvlav

rCeba piradi rekomendacia, Tumca wina wlebTan SedarebiT procentuli maCvenebeli Semcirebulia, sakmaod bevri turisti informacias aseve iRebs internetiT (daculi teritoriebis veb-gverdi: www.dpa.gov.ge) da sxvadasxva gzamkvlevebiT, romelSic ganTavsebulia informacia dacul teritoriebze. aseve mniSvnelovani gavlena moaxdina sainformacio turebis organizebam da reklamam televiziiT. turistebis garkveulma raodenobam parkze informacia swored am gziT miiRo.

23%27%

16%

21%

13%

piradi rekomendaciebi

interneti

tur-operatorebi

masmedia

gzamkvlevebi

2008 wels vizitorTa raodenoba dacul teritoriebze statistikis mixedviT, wina wlebTan SedarebiT daaxloebiT 200%-iT gaizarda;

Page 61: 2008 wlis angariSi

61

5669

9033

24222

55276

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

2005 w 2006 w 2007 w 2008 w.

vizitorTa statistika

dacul teritoriebze wlebis mixedviT (29/12/08w) .

907

908

542

444

258

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000

germania

israeli

amerika

TurqeTi

holandia

ucxoel vizitorTa dinamika dacul teritoriebze 2008 w.

Page 62: 2008 wlis angariSi

62

107

63296743

9405

876

3018

23655

2608

1342

37222814

986

8640

6001090 1558

8795

13096

3256

4392 4835

1520

0

5000

10000

15000

20000

25000

Tebervali

marti

aprili

maisi

ivnisi

ivlisi

agvisto

seqtemberi

oqto

mberi

noemberi

dekemberi

vizitorTa raodenoba

Semosavlebi

vizitorTa da Semosavlebis dinamika dacul teritoriebze Tveebis mixedviT

29/12/08

reinjerTa samsaxuri saqarTvelos dacul teritoriebze 2008 wlis monacemebiT sul

ukanonoT moiWra 1696,67k.b.m. xe-tye. damnaSaveebze gamovlenili da samarTaldamcav organoebze gadacemuli iqna 205 oqmi, ris safuZvelzec dafiqsirda 1091,96 kb.m. anu gamovlinda ukanonod moWrili xe-tyis 65%. 2007 welTan SedarebiT ukanono Wrebis raodenoba dacul teritoriebze 2008 wels gaizarda 506,5 k.b.m.-iT. damnaSaveebze gamouvleneli ukanono Wrebis raodenoba 2008 wels (604,71k.b.m) 2007 welTan SedarebiT gaizarda 319,9kb.m.-iT, xolo damnaSaveebis gamovlineba Semcirda 12%-iT. ukanono Wrebis yvelaze meti raodenoba dafiqsirda borgom-xaragaulis erovnuli parkisa da kolxeTis erovnuli parkis teritoriebze, sadac ukanono Wrebis mniSvnelovani zrda gamowveuli iqna ruseT_saqarTvelos agvistos saomari movlenebis gamo. ruseTis jarebis SenaerTebi uSualod dabanakebulni iyvnen kolxeTis erovnul parkis sazRvao nawilTan arsebul tyeebSi, sadac daculi teritoriis sruli patrulireba SeuZlebeli gaxda, aRniSnulis gamo ki ukanono Wrebma sarZnoblad imata. agvistos movlenebis dros kolxeTis erovnuli parkis xobis ubanSi ruseTis saokupacio jarebis mier moWrili da gatanili iqna 74,84k.b.m.-is 268 Ziri xe_tye.

2007 wlis monacemebTan SedarebiT, ukanono Wrebis raodenoba agreTve gaizarda ajameTis, saTafliis, gardabnisa da lagodexis dacul teritoriebze, maT Soris ajameTisa da gardabnis dacul teritoriebze ukanono Wrebze damnaSaveebis gamovlinebis arcerTi faqti ar dafiqsirebula.

2008 wels saqarTvelos dacul teritoriebze gamovlinda sxva ukanono qmedebebis 107 SemTxveva, maT Soris nadirobis _ 14, TevzWeris _ 22, xolo ukanono Zovebis _ 30 SemTxveva. 2007 wlis monacemebTan SedarebiT sxva DdarRvevebis gamovlineba da sasamarTloze gadacemuli oqmebis raodenoba Semcirda 11 erTeuliT.

Page 63: 2008 wlis angariSi

63

2008 wels borjom_xaragaulis erovnul parkSi dafiqsirda xanZris 4 SemTxveva. algeTis erovnuli parkis sazRvrebTan, romlebic likvidirebuli iqna parkis TanamSromlebis mier dafiqsirda xanZris 12 SemTxveva. Tbilisis erovnuli parkis mosazRvre teritoriaze dafiqsirda xanZris 2 SemTxveva xanZrebis likvidacia ganxorcielda parkis reinjerebis mier.

2008 wels saqarTvelos daculi teritoriebidan adgilobrivi mosaxleobisaTvis gaica 31301 k.b.m. saSeSe xe-tye. maT Soris yvelaze meti gaica Tbilisis erovnuli parkis teritoriidan 8114 k.b.m., borjom-xaragaulis daculi teritoriebidan 8104 k.b.m. xolo ajameTis aRkveTilidan 5810k.b.m. 2008 wels gacemuli saSeSe xe-tyidan saxelmwifo biujetSi Sevida 90421 lari, rac 40889 lariT metia 2007 welTan (49532 lari) SedarebiT.

2007 welTan SedarebiT (16769k.b.m.) daculi teritoriebidan adgilobrivi mosaxleobisaTvis 2008 wels gaica 14532 k.b.m.-iT meti saSeSe xe-tye. SeSis gacemis SesamCnevi zrda gamowveulia Tbilisisa da mtiralas erovnuli parkebis axlad SemoerTebuli teritoriebidan adgilobriv mosaxleobaze 2008 wels gacemuli saSeSe xe-tyis gamo.

garda zemoT aRniSnulisa, wlis ganmavlobaSi daculi teritoriebis saagentos mier ganxorcielda Semdegi samuSaoebi:

kintriSis, algeTis, ajameTis, Tbilisis, imereTis mRvimeTa kompleqsis da gardabnis daculi teritoriebisaTvis SemuSavebulia droebiTi regulirebis wesebi;

lagodexis dacul teritoriebze IUCN-is mier Catarebul treningze momzadebul iqna daculi teritoriebis erTiani strategiuli gegma;

algeTisa da yazbegis erovnuli parkebis gafarToebis mizniT Seqmnili komisia mivlinebuli iqna stefanwmindisa da TeTriwyaros raionebSi _ saproeqto teritoriebis dasaTvaliereblad, Sedegad moZiebulia foto, literaturuli masala, gansazRvrul iqna teritoriebi; Seiqmna sakanonmdeblo baza aRniSnuli daculi teritoriebis gafarTovebasTan dakavSirebiT kanonis momzadebisaTvis;

algeTis erovnuli parkis teritoriaze SeirCa samodelo eko-bilikis marSruti;

momzadda da komisiis wevrebis mier xeli moewera “algeTis erovnuli parkis gafarToebis saxelmZRvanelo dokuments“;

momzadda yazbegis erovnuli parkis gafarToebis saxelmZRvanelo dokumentis proeqti;

mosaxleobis SeSiT uzrunvelyofis mizniT gamoiyo tye-kafebi ajameTis, borjomis, gardabnis, yoruRis aRkveTilis teritoriebze, aseve kolxeTis dacul teritoriebze, mtiralasa da Tbilisis erovnuli parkebis teritoriebze;

warmodgenili iqna 2007 wlis saSemodgomo da 2008 wlis sagazafxulo reviziis masalebi, ris safuZvelzec Catarda maTi SedarebiTi analizi;

momzadda 2006 wlis pirveli eqvsi Tvis ganmavlobaSi ukanono qmedebebis Semajamebeli cxrilebi Sesabamisi darRvevebis mixedviT;

ioris aRkveTilis teritoriidan ioris samonadireo meurneobisaTvis gamoiyo farTobebi; miReba-Cabarebis safuZvelze gadacemul iqna S.p.s. “ioris resursebze”;

Page 64: 2008 wlis angariSi

64

damTavrda Tbilisis erovnuli parkis miReba–Cabarebis procesi, sadac ukve gadabarebuli iqna martyofis, gldanis, galavnis da cxvariWamiis teritoriebi;

momzadda kanonproeqti “centraluri kavkasionis daculi teritoriebis Sesaxeb”;

momzadda saxelmZRvanelo dokumentis proeqti TuSeTis daculi teritoriebis zonirebis kanonTan SesabamisobaSi moyvanasTan dakavSirebiT; daiwyo muSaoba saboloo versiaze.

imereTis mRvimeTa kompleqsis daculi teritoriebisaTvis SerCeuli iqna teritoriebis nawili dasaregistrireblad sajaro reestrSi.

proeqtebi da infrastruqtura dasrulda infrastruqturis mowyoba TuSeTis, lagodexis,

vaSlovanisa da bawara-babaneuris dacul teritoriebze proeqtis _ „daculi teritoriebis Seqmna saqarTveloSi“ farglebSi (msoflio bankisa (WB) da garemos dacvis globaluri fondis (GEF) granti). saagentos koordinaciiT momzadda Sidasaeqspozicio da sainterpretacio masalebi. proeqtis farglebSi momzadda centraluri kavkasionis gegmarebiTi daculi teritoriebis menejmentis gegmebi.

amerikis Sinagani departamentis teqnikuri mxardaWeris programis (USDoI ITAP) farglebSi daiwyo Tbilisis erovnuli parkis infrastruqturis konceptualuri da muSa proeqtebis momzadeba. agvistos omis dros borjom-xaragaulis erovnul parkSi gaCenili xanZris Sedegebis aRmosafxvrelad, amerikis Sinaganma departamentma Seisyida xanZarsawinaaRmdego spec-tansacmeli, romelic mzadaa transportirebisTvis. daigegma 2009 wlis xanZarsawinaaRmdego da GIS treningebi.

germaniisa da saqarTvelos mTavrobebs Soris xeli moewera SeTanxmebas yazbegSi biosferuli rezervatis Seqmnis Sesaxeb; momzadda xelSekruleba winaswari kvlevebis ganxorcielebis dasafinanseblad germaniis rekonstruqciis sakredito bankTan (KFW).

IUCN-is mxardaWeriT momzadda „daculi teritoriebis ganviTarebis strategia da erovnuli samoqmedo gegma“, mzaddeba rekomendaciebi daculi teritoriebis marTvis efeqturobis gazrdis mizniT;

IUCN-is mier momzadda qcia-tabawyuris menejmentis gegmis proeqti; daiwyo muSaoba dokumentis saboloo versiaze;

daiwyo „bunebis dacvis programa, samxreT kavkasia-javaxeTis daculi teritoriebis Seqmna saqarTveloSi“ proeqtis ganxorcieleba. KFW-s gaidlainebiT Catarda tenderi da gamovlinda gamarjvebuli sakonsultacio momsaxurebisaTvis javaxeTis daculi teritoriebis Seqmnis mizniT (WWF Germany /WWF Caucasus Po);

mtiralas erovnuli parkis infrastruqturis mowyobis samuSaoebis koordinacia: sof. CaqvisTavSi daiwyo vizitorTa centris mSenebloba, SeirCa erT-erTi turistuli biliki; momzadda menejmentis gegma; mtiralas erovnuli parkis teritoria daregistrirda sajaro reestrSi, momzadda sademarkacio boZis dizaini; SemuSavda mtiralas erovnuli parkis veb-gverdis dizaini (WWF Norway, WWf Caucasus PO-granti);

Page 65: 2008 wlis angariSi

65

momzadda kavkasiis daculi teritoriebis fondis (CPAF) `CarCo xelSekrulebis~ saboloo versia da xeli moewera 2008 wlis 5 dekembers;

momzadda borjom-xaragaulis erovnuli parkis saswrafo xanZarsawinaaRmdego daxmarebis saproeqto ganacxadi da dasafinanseblad waredgina kavkasiis daculi teritoriebis fonds; ganacxadis safuZvelze fondTan erTad momzadda saWiro xanZarsawinaaRmdego inventaris CamonaTvali da daiwyo muSaoba sagranto xelSekrulebis saboloo versiaze;

daiwyo muSaoba sapiloto sagranto proeqtis mosamzadeblad; momzadda angariSi saagentos finansuri sistemis Sesaxeb transsasazRvro gaerTianebuli samdivnosa (TJS) da kavkasiis daculi teritoriebis fondis (CPAF) saproeqto winadadebis formatisTvis: saagentos wliur, saoperacio, finansuri gegmebisa da menejmentis Sesaxeb;

Sedga Turqi kolegebis viziti vaSlovanis dacul teritoriebze. daiwyo molaparakebebi TurqeTidan vaSlovanis dacul teritoriebze jeirnebis reintroduqciasTan dakavSirebiT. Sedga samuSao Sexvedra da agreTve reintroduqciisaTvis SerCeuli saiti “buRa moedanis” Sefaseba. gadawyvetileba dadebiTia. daiwyo dafinansebis moZieba volieris mSeneblobisTvis. momzadda memorandumis proeqti saqarTvelosa da TurqeTis saministroebs Soris.

TurqeTis saerTaSoriso ganviTarebis saagentosgan (TIKA) moZiebulia dafinanseba borjom-xaragaulis erovnuli parkis sakomunikacio sistemiT aRWurvis mizniT; dazustda teqnikuri detalebi da raodenoba;

momzadda saproeqto ganacxadi da waredgina iaponiis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos (JICA) agvistos movlenebis Sedegad dazaralebuli borjom-xaragaulisa da kolxeTis erovnuli parkebis bunebaze miyenebuli zianis aRmofxvris mizniT sxvadasxva Tematuri rukebis Sesaqmnelad;

momzadda proeqtebi saerTaSoriso donorebisaTvis (niamoris reintroduqciis meore faza, roWo, skolis moswavlebiisaTvis turebis mowyoba dacul teritoriebze da a.S.);

momzadda imereTis mRvimeTa daculi teritoriebis infrastruqturis gaviTarebis saproeqto winadadeba; daigegma bilikebi da momzadda masala sainterpretacio dafebze gansaTavseblad da SemuSavda dafebis dizaini.

kintriSis dacul teritoriaze momzadda masala sainterpretacio dafebze gansaTavseblad da SemuSavda dafebis dizaini.

momzadda centraluri kavkasionis daculi teritoriebis infrastruqturis ganviTarebis proeqti.

Catarda savele samuSaoebi borjom-xaragaulis erovnuli parkis q. borjomis mimdebared arsebuli sazRvris koreqtirebisaTvis da momzadda Sesabamisi daskvna.

fSav-xevsureTSi potenciuri daculi teritoriis Seqmnis sakiTxis Sesaswavlad Seiqmna komisia samTavrobo da arasamTavrobo organizaciebis warmomadgenlebisgan da Sedga sxdoma; daiwyo arsebuli masalebis Segroveba da analizi;

saagentos TanamSromelTa monawileobiT Seiqmna borjom-xaragaulis erovnuli parkis sazRvris koreqtirebis Semswavleli komisia. komisiis muSaoebis Sedegad momzadda Sesabamisi daskvna.

Page 66: 2008 wlis angariSi

66

momzadda saproeqto winadadebebi da prezentaciebi arsebuli da gegmarebiTi daculi teritoriebis infrastruqturebis ganviTarebisaTvis dafinansebis moZiebis mizniT sxvadasxva organizaciebTan warsadgenad. saerTaSoriso urTierTobebi

saagentos koordinaciiT, saagentos partniori da donori organizaciebis mier (IUCN, WB, Nacres, WWF, PanParks, USDoI) momzadda gancxadebebi agvistos omis dros momxdar ekocidze da gaSuqda masmediiT.

momzadda saprezentacio masala euTosa da gaeros erToblivi misiisaTvis saqarTveloSi borjom-xaragaulis, kolxeTisa da liaxvis daculi teritoriebisaTvis miyenebul zianze;

momzadda saprezentacio masala barselonaSi IUCN-is kongresze warsadgenad. Sedga molaparakebebi IUCN-is rezoluciis komitets, ruseTis warmomadgenlebsa da rezoluciis sponsor oragnizaciebTan.; SemuSavda rezolucia, romelmac dagmo 2008 wlis ruseT-saqarTvelos omis Sedegad, borjom-xaragaulis erovnul parkSi gaCenili xanZrebi. momzadda masalebi, ris safuZvelzec saqarTvelo 2008 wels gawevrianda IUCN-Si;

saagentos warmomadgenlebi miwveuli iyvnen italiaSi mRvimeebis infrastruqturis mowyobisa da marTvis sakiTxebis gasacnobad;

Turqi kolegebis mowveviT monawileoba iqna miRebuli UNESCO-s M&B (adamiani da biosferos programa) konferenciaSi q. antaliaSi. momzadda saagentos angariSi biosferuli rezervatebis Sesaxeb saerTaSoriso konferenciaze warsadgenad. 2009 wlis konferencia dagegmilia saqarTveloSi; dawyebulia saorganizacio samuSaoebi;

aRdga kavSirebi aSS-s daZmobilebul parkebTan, samomavlod aqtiuri TanamSomlobis mizniT; momzadda memorandumis teqsti roki maunTinisa (aSS) da TuSeTis dacul teritoriebs Soris da gadaegzavna SesaTanxmeblad amerikis mxares;

mzaddeba masalebi kolxeTis erovnuli parkis Sesaxeb kolxeTis erovnul parkTan daZmobilebuli point reis erovnuli parkis veb-gverdisaTvis. treningebi

saagentos TanamSromlebma TJS-is mxardaWeriT gaiares wvrTnebi menejmentis gegmis momzadebis meTodologiebSi (adapturi menejmenti da TanamonawileobiTi marTva). miRebuli gamocdileba gaziarebuli iqna daculi teritoriebis direqciebTan da adgilobrivi xelisuflebisa da Temebis warmomadgenlebTan.

saagentos TanamSromlebma latviis garemos dacvis proeqtis miwveviT q. rigaSi gaiares wvrTnebi proeqtebis marTvaSi, vidzemes biosferuli rezervatis magaliTze gaecnen marTvis zogad sakiTxebs; monawileoba miiRes latviaSi gamarTul konferenciaSi, romlis mTavar Temas warmoadgenda mdgradi ganviTarebis instrumentebi da biomravalferovnebis konservacia. ganxilvis ZiriTadi sagani iyo biomravalferovnebis konservaciis moTxovnebis integracia dagegmvis dokumentebSi sxvadasxva doneze;

Page 67: 2008 wlis angariSi

67

kartografiuli masalebi

koreqtireba gaukeTda saqarTvelos daculi teritoriebisa da lagodexis daculi teritoriebis qarTul-inglisur rukebs turistuli bukletebisaTvis.

momzadda kolxeTis, TuSeTis, vaSlovanis, mtiralas, borjom-xaragaulis erovnuli parkebis Sida zonirebis rukebi;

momzadda Tbilisis erovnuli parkis kartografiuli masalebi.

momzadda mtiralas erovnuli parkisa da kintriSis daculi teritoriebis turistuli rukebi (qarTul-inglisuri versiebi);

momzadda algeTis erovnuli parkis teritoriis perspeqtiuli gafarToebis rukebi (gegmarebiTi TrialeTis daculi teritoriebi).

momzadda yazbegis erovnuli parkis teritoriis perspeqtiuli gafarTovebis rukebi.

sakanonmdeblo saqmianoba

daculi teritoriebis saagentos mier momzadebuli da miRebuli iqna garemos dacvisa da bunebrivi resursebis ministris brZanebebi da mTavrobis dadgenilebebi:

`bawara-babaneuris daculi teritoriebis menejmentis gegmis damtkicebis Taobaze~;

`daculi teritoriebis saagentos debulebis damtkicebis Sesaxeb~;

`daculi teritoriebis saagentos teritoriuli administraciebis tipiuri debulebis damtkicebis Sesaxeb~;

`zogierTi daculi teritoriis funqcionirebis droebiTi regulirebis wesis damtkicebis Sesaxeb~;

saqarTvelos mTavrobis dadgenileba ~tyiT sargeblobis licenziebis gacemis wesisa da pirobebis Sesaxeb debulebis damtkicebis Taobaze” saqarTvelos mTavrobis 2005 wlis 11 agvistos N132 dadgenilebiT damtkicebul debulebaSi cvlilebisa da damatebis Setanis Sesaxeb~

Setanili iqna cvlilebebi Semdeg kanonebSi:

kolxeTis daculi teritoriebis Seqmnisa da marTvis Sesaxeb;

TuSeTis, bawara-babaneuris, lagodexisa da vaSlovanis daculi teritoriebis Seqmnisa da marTvis Sesaxeb;

fizikuri da kerZo samarTlis iuridiuli pirebis mflobelobaSi (sargeblobaSi) arsebul miwis nakveTebze sakuTrebis uflebis aRiarebis Sesaxeb;

saagentos mier momzadebuli iqna Semdegi kanonproeqtebi:

`centraluri kavkasionis daculi teritoriebis Seqmnisa da marTvis Sesaxeb~;

`imereTis mRvimeebis daculi teritoribis Seqmnisa da marTvis Sesaxeb~;

saagentos mier momzadebuli iqna Sedegi kanonqvemdebare aqtebis proeqtebi

`mtiralas erovnuli parkis menejmentis gegmis damtkicebis Sesaxeb~

`paliastomis tbaze TevzWeris wesis damtkicebis Sesaxeb~

Page 68: 2008 wlis angariSi

68

`saSeSe merqnis kanonierebis damadasturebeli dokumentis formisa da gacemis wesis Sesaxeb~ saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resurebis ministris 2005 wlis 20 dekemberis #566 brZanebaSi cvlilebis Setanis Taobaze~

`saqarTvelos tyis fondis aRricxvis wesis damtkicebis Sesaxeb~ saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis ministris 2007 wlis 2 oqtombris #1440 brZanebaSi cvlilebebis Setanis Taobaze;

`daculi teritoriebis samecniero-sakonsultacio sabWoebis Semadgenlobebis damtkicebis Sesaxeb~;

saagentos Tavmjdomaris mier miRebuli iqna brZanebebi:

dacul teritoriebze turistuli momsaxurebis tarifebis damtkicebis Sesaxeb;

daculi teritoriebis saagentos simbolikis (logos), specialuri formis (uniformis) da atributikis damtkicebis Sesaxeb;

sasamarTlo procesebi: 1. lagodexis raionul sasamarTloSi; 2. Tbilisis saapelacio sasamarTloSi.

ekonomikuri saqmianoba

2008 wlis ivlisis TveSi mowesrigda daculi teritoriebis administraciebis TanamSromelTa Tanamdebobrivi sargoebi, romelic gaizarda 70_100%-iT;

momzadda daculi teritoriebis administraciebis Senobebisa da teritoriebis pasportizacia, SemdgomSi maTi registraciis mizniT;

programa ,,daculi teritoriebis xanZarsawinaaRmdego da mavneblebisagan dacvis RonisZiebebi”-s farglebSi SeZenilia mexanZreebis spec. uniformebi, aRniSnuli programis farglebSi aseve SeZenil iqneba mexanZreebis inventari da biopreparatebi, mavneblebis winaaRmdeg sabrZolvelad;

lagodexis dacul teritoriaze dasrulda administraciuli da vizitorTa centris gazificireba;

marketingis da sazogadoebasTan urTierTobis saqmianoba

martis TveSi daculi teritoriebis saagentos iniciativiT gaimarTa daculi teritoriebis dokumenturi filmis prezentacia garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministroSi. paralelurad moewyo daculi teritoriebis foto-gamofena;

2008 wels kinoTeatr ,,amiran”-Si moewyo TuSeTis da lagodexis daculi teritoriebis foto-gamofenebi, romelic gagrZelda 3 kviris ganmavlobaSi;

gamofenas daeswrnen mSobelTa mzrunvelobamoklebuli bavSvTa saaRmzrdelo dawesebuleba ,,momavlis saxli“-is aRsazrdelebi. maTTvis moewyo dokumenturi filmis Cveneba daculi teritoriebis Sesaxeb.

Page 69: 2008 wlis angariSi

69

18 marts borjom-xaragaulis erovnuli parkis administraciaSi moewyo Pan Park-ebis mier serTifikatebis gadacemis oficialuri ceremoniali, romelsac daswro Pan Park-ebis aRmasrulebeli direqtori – zoltan kuni da sxva mowveuli stumrebi samTavrobo seqtorebidan, arasamTavrobo organizaciebidan, biznes seqtoridan da a. S.

3 aprils q. baTumSi, daculi teritoriebis saagentom monawileoba miiRo saerTaSoriso turizmisa da kurortebis saerTaSoriso gamofenaSi – ,,EXPO BATUMI 2008”. gamofenaze warmodgenili iyo lagodexis, vaSlovanis, TuSeTis, kintriSis, qobuleTis daculi teritoriebi, kolxeTis, borjom-xaragaulis, mtiralas erovnuli parkebi. mnaxvelebs saSualeba hqondaT daeTvalierebinaT saqarTvelos dacul teritoriebze arsebuli turistuli infrastruqturis, bunebrivi landSaftebis, unikaluri bunebis Zeglebisa da sxva RirSesaniSnaobebis foto, video da beWdviTi masalebi, turistuli aRWurvilobebi. aRniSnul RonisZiebas eswrebodnen aWaris avtonomiuri respublikis mTavrobis warmomadgenloba, diplomatiuri korpusi, masmediisa da saerTaSoriso organizaciebis warmomadgenlebi;

2008 wels daculi teritoriebis saagentosa da saswavlo dawesebulebebs Soris gaformda urTierTanamSromlobis memorandumebi _ ilia WavWavaZis sax. universitetTan, saqarTvelos universitTan, Telavis i. gogebaSvilis sax. saxelmwifo universitetTan, iv. javaxiSvilis sax. saxelmwifo universitetTan;

turistuli sezonis dadgomasTan dakavSirebiT moewyo prezentaciebi da oficialurad gaixsna lagodexis daculi teritoriebis, vaSlovanis daculi teritoriebis administraciuli Senoba da vizitorTa centri;

31 maiss daculi teritoriebis saagentos organizebiT, alvanis velze gaixsna TuSeTis tradiciuli dResaswauli ,,zezvaoba“ da ,,fardagebis festivali“. RonisZiebis mizani iyo TuSuri tradiciebis SenarCuneba, adgilobrivi mosaxlebis keTildReobis gaumjobeseba; aRniSnul RonisZiebaze xelnakeTobebis gayidvis Sedegad miRebulma Semosavalma Seadgina daaxloebiT 5000 lari, xolo kvebis produqtebidan _ 300 lari;

10 ivniss mtiralas erovnuli parkis teritoriaze moewyo mtiralas erovnuli aprkis infrastruqturis eskizis proeqtis prezentacia. prezentacias daeswrnen bunebis dacvis msoflio fondis WWF kavkasiis warmomadgenlobis direqtori da sxva stumrebi;

20 ivniss lagodexis dacul teritoriaze moewyo ,,saTavgadasavlo turi“, romelSic monawileoba miiRes safrangeTis, latviis, israelis saxelmwifoebis sruluflebianma elCebma da diplomatiuri korpusis sxva wamomadgenlebma, saerTaSoriso organizaciebma, turoperatorebma da masmediis warmomadgenlebma.

21 ivniss vaSlovanis dacul teritoriebze oficialurad gaixsna vizitorTa bungaloebi da gare turistuli infrastruqtura.

29 ivniss daculi teritoriebis sagentom obol da mSobelTa mzrunvelobas moklebul bavSvTa saaRmzrdelo dawesebuleba ,,momavlis saxli”-is aRsazrdelebisTvis (30 bavSvi) moawyo erTdRiani saganmanaTleblo turi lagodexis dacul teritoriebze;

19 ivliss borjom-xaragaulis erovnuli parkis adminitraciaSi gaixsna foto gamofena-konkursi “erTi dRe borjom-xaragaulis erovnul

Page 70: 2008 wlis angariSi

70

parkSi”. gamofenaze SeirCa saukeTeso fotosuraTi, romlis avtori _ fotografi giorgi niniZe dajildovda simboluri saCuqriT. gamofenaze mowveulni iyvnen bavSvebi konfliqtis regionidan, romlebsac gadacaT simboluri saCuqrebi;

daculi teritorebis saagentom, federacia _ Save The Children-is mxardaWeriT, 2008 wlis 4-5-11 oqtombers organizeba gaukeTa erTdRian turs lagodexis dacul teritoriebze. Sida qarTlis konfliqtis zonidan iZulebiT gadaadgilebul 150 bavSvs (asaki 6-15 weli) saSualeba mieca moenaxulebina lagodexis daculi teritoriebi. proeqti ganxorcielda 3 etapad (50 bavSvi TiTo etapze). bavSvebma daaTvalieres da Seiswavles iq arsebul biomravalferovneba, monawileoba miiRes sxvadasxva aqtivobaSi;

daculi teritorebis saagentom, saqarTvelos bankis _ „konfliqtis Sedegad dazaralebulTa daxmarebis fondi“-isa da ganaTlebis saministros mxardaWeriT, 2008 wlis 9, 15 da 16 noembers organizeba gaukeTa erTdRian turs vaSlovanis dacul teritoriebze. proeqti ganxorcielda 3 etapad (50 bavSvi TiTo etapze). Sida qarTlis konfliqtis zonidan iZulebiT gadaadgilebul 150 bavSvs (asaki 12-15 weli) saSualeba mieca moenaxulebina vaSlovanis daculi teritoriebi, ,,arwivis xeoba”, ,,xornabuji”;

26 oqtombers vaSlovanis dacul teritoriebze gaixsna vizitorTa bungaloebis meore sofeli, romelic mimdinareobda daculi teritoriebis ganviTarebis proeqtis farglebSi, msoflio bankis (WB) da garemosdacviTi globaluri fondis (GEF) dafinansebiT.

10-13 noembers daculi teritoriebis saagentos Tavmjdomare giorgi SonvaZe daeswro londonSi gamarTul World Travel Market-is maStabur ivenTs, romelSic monawileoba miiRo 200 qveynis 5500-ma warmomadgenelma turizmis sferodan. programis farglebSi moewyo konferencia-seminari mdgradi turizmis ganviTarebis Temaze;

15-20 dekembers italiaSi, q. jengaSi, oficialuri vizitis farglebSi saerTasoriso mRvimeebis asociaciis warmomadgenlebTan gaimarTa Sexvedra informaciis gacvlisa da saerTaSoriso qselSi imereTis mRvimeTa daculi teritoriebis gawevrianebis xelSewyobis mizniT;

zafxulSi, 3 Tvis ganmavlobaSi, Tbilisis saeTaSoriso aeroportSi ganTavsebuli iyo daculi teritoriebis saagentos sareklamo modulaiTi; daculi teritoriebis saagentos sareklamo banerebi ganTavsebulia agreTve kaxeTis regionSi, sagarejos raionSi;

damzadda Tbilisis erovnuli parkis, kintriSi, vaSlovanis, lagodexis, TuSeTis daculi teritoriebis da imereTis mRvimeTa daculi teritoriebis logoebi;

Seiqmna da ganaxlebis procesSia daculi teritoriebis saagentos veb-gverdi;

mTeli wlis ganmavlobaSi daculi teritoriebis saagentos mier gamocemulia beWdviTi-sainformacio da sareklamo masalebi;

daibeWda vaSlovanis, lagodexis, TuSeTis, qobuleTis daculi teritoriebis, mtiralas, borjom-xaragaulis, kolxeTis erovnuli parkebis turistuli rukebi;

2008 wlis ganmavlobaSi daculi teritoriebis saagentos saqmianobis Sesaxeb informacia Suqdeboda saqarTvelos yvela centraluri

Page 71: 2008 wlis angariSi

71

televiziis eTerSi _ ,,rusTavi 2”, ,,mze”, ,,sazogadoebrivi mauwyebeli”, ,,imedi”, ,,alania”;

2008 wlis ganmavlobaSi yvela daculi teritoriisa da daculi teritoriebis saagentos saqminaobis Sesaxeb sagazeTo siuJetebs akeTebdnen inglisurenovani gazeTebi _ ,,Georgia Today“ (sul 16 statia), ,,Welcome to Georgia”, agreTve, statiebi daibeWda gazeTebSi _ ,,rezonansi”, ,,24 saaTi”, ,,kviris palitra”, ,,axali Taoba”, ,,The Georgian Times”, National

business”, ,,asaval-dasavali”. Jurnalebi _ ,,mSvenieri saqarTvelo”, turizmi da dasveneba”, ,,reitingi” da a. S.

saerTaSoriso Jurnal “World Heritage”-Si gamoqveynda sareklamo da sainformacio statia erovnuli parkis Sesaxeb;

vaSlovanis dacul teritoriaze momzadda specialuri gadacema ,,Calage Cemodani” da gavida sazogadoebrivi mauwyeblis pirvel arxze;

Page 72: 2008 wlis angariSi

72

garemos erovnuli saagento

hidrometeorologia

garemos erovnuli saagentos hidrometeorologiis departamenti muSaobas warmarTavda Semdegi mimarTulebiT:

dakvirvebebi warmoebda 13 meteorologiur sadgurze meteorologiur parametrebze (haeris temperatura: maqsimaluri, minimaluri da dakvirvebis vadebze, atmosferuli wneva, qaris siCqare da mimarTuleba, naleqebis raodenoba, Rrublebis tipi da raodenoba, horizontaluri xilvadoba regularuli (dRe-Ramur reJimSi, yovel 3 saaTSi erTxel), amindis movlenebze (nisli, Weqa-quxili, qarbuqi, setyva, Semoyinuloba).

agvistoSi qveyanaSi arsebuli saomari moqmedebebis periodSi, meteorologiuri dakvirvebis qseli, saqarTvelos samxedro sahaero Zalebis TxovniT, gadayvanili iqna gaxSirebul, yovelsaaTobriv dakvirvebebis reJimSi.

meteorologiur parametrebze (haeris maqsimaluri da minimaluri temperatura, naleqebis raodenoba) regularuli (dRe-RameSi 2-jer) dakvirvebebis warmoeba 22 meteorologiur da hidrometeorologiur saguSagoze.

hidrologiur parametrebze (wylis done, wylis temperatura, naleqebis raodenoba) regularuli (dReSi 2-jer) dakvirvebebis warmoeba 21 hidrologiur saguSagoze.

meteorologiuri da hidrologiuri sadgurebis da saguSagoebis dakvirvebis monacemebis regularuli (dRe-Ramur reJimSi) Sekreba da erovnul doneze gavrceleba.

meteorologiur monacemTa msoflio centrebidan sinoptiuri da aerologiuri informaciuli produqciis regularulad miReba.

Tbilisis aviometeorologiuri centridan gegmiuri meteoradiolokaciuri informaciis regularulad miReba.

amindis mkveTri gauaresebis Sesaxeb Stormuli 631 depeSis miReba da gavrceleba.

amindis maRali garCevadobis ricxviTi modelebis (germanuli) Tvlis procesis uzrunvelyofa, operatiul reJimSi gaSveba.

sinoptikuri produqciis vizualizaciis programuli saSualebebis (GIS meteo) sruli instalacia, Tanamgzavruli suraTebis vizualizaciis CaTvliT.

msoflio meteorologiuri organizaciis eqspertebTan erTad satelekomunikacio sistemis modernizaciis mizniT rekomendaciebis SemuSaveba da aRniSnuli sistemis SesaZenad satendero ganacxadis momzadeba.

agvistoSi qveyanaSi arsebuli saomari moqmedebebis periodSi, ruseTidan (moskovi), rogorc meteorologiuri informaciis gacvlis erT-erTi msoflio centridan sinoptikuri produqciis miRebis garTulebis gamo, cifruli informaciisa da rgoluri ruqebis RETIM2000-is meSveobiT ganxorcieleba. calkeuli saxeobis sinoptikuri produqciis azerbaijanis hidrometeorologiuri samsaxuridan faqsiT an el.fostiT miReba.

Page 73: 2008 wlis angariSi

73

fineTidan mowveul eqspertTan erTad amindis prognozis gamarTlebadobis dadgenis mizniT statistikuri analizis meTodebis danergvis samuSaoebis warmoeba.

saqarTvelos fizikur-geografiuli regionebis da msxvili qalaqebis amindis mokle (12, 24, 36 saaTiani) da saSualo (48, 60, 72, 84 saaTiani) specializirebuli daniSnulebis prognozebis Sedgena da damkveTisTvis (radio, televizia) miwodeba.

saqarTvelos fizikur-geografiuli regionebis amindis grZelvadiani (1 Tvis) saerTo daniSnulebis prognozis momzadeba da gamocema.

saqarTvelos ZiriTad mdinareebze wylis donis moklevadiani (24, 48, 72 saaTiani) saerTo daniSnulebis prognozebis momzadeba da gavrceleba.

saqarTvelos mdinareebze (enguri, mtkvari, aragvi) wylis donis da xarjis moklevadiani (24, 48, 72 saaTiani) specializirebuli daniSnulebis prognozebis momzadeba da damkveTisTvis (hidroeleqtrosadgurebi) miwodeba.

saqarTvelos mdinareebze (enguri, mtkvari, aragvi) wylis xarjis specializirebuli dekaduri prognozis momzadeba da damkveTisTvis miwodeba.

saqarTvelos mdinareebze (enguri, mtkvari, aragvi) wylis xarjis specializirebuli Tvis prognozis momzadeba da damkveTisTvis miwodeba.

saqarTvelos mdinareebze gazafxulis wyaldidobis prognozis momzadeba da gavrceleba.

saqarTvelos ZiriTadi mdinareebisaTvis doneebsa da xarjebs Soris damokidebulebis samuSao mrudebis dazusteba.

saqarTvelos mdinareebze mosalodneli wyaldidoba-wyalmovardnebis Sesaxeb specialuri gafrTxilebebis gacema.

saqarTvelos teritoriaze 2006-2007 wlebSi ganviTarebuli stiqiuri hidrometeorologiuri movlenebis gamomwvevi mizezebis analizis dasruleba.

saqarTvelos samxedro da xaiSi-Wuberi-sakenis gzebze 2007 wlis ivnisi - 2008 wlis maisis periodSi ganviTarebuli stiqiuri hidrometeorologiuri movlenebis operatiuli momsaxureobis angariSis momzadeba.

GIS programaSi xaiSi-Wuberi-sakenis saavtomobilo gzis mimdebare teritoriis 1:50000 masStabSi acifvra.

40 zvavsaSiSi kerisaTvis individualuri pasportis momzadeba maTi fizikuri da dinamikuri maxasiaTeblebis CvenebiT.

saqarTvelos samxedro da xaiSi-Wuberi-sakenis gzebisTvis 200 specprognozis gacema am gzebze, an mis calkeul ubnebze mosalodneli amindis Sesaxeb.

saqarTvelos samxedro da xaiSi-Wuberi-sakenis gzebisTvis 50 specgafrTxilebis gacema mosalodneli zvavsaSiSroebis, maTi mTliani an nawilobriv moxsnis, agreTve avtotransportis moZraobis reJimis dawesebis Taobaze.

mcxeTa-mTianeTis regionis 1:50000 masStabis rukis acifvra GIS programaSi am regionSi ganviTarebuli stiqiuri

Page 74: 2008 wlis angariSi

74

hidrometeorologiuri movlenebis sixSirisa da intensivobis mixedviT ganawilebis rukis Seqmnis mizniT.

10 zvavsaSiSi kerisaTvis individualuri pasportis momzadeba.

agrometeorologiuri dakvirvebebis warmoebis sferoSi goris, Tbilisis, axalcixis, Telavis da bolnisis meteorologiuri sadgurebis da xaSuris, walkis, TianeTis, dedofliswyaros, marneulis meteorologiuri saguSagos TanamSromlebisTvis meToduri konsultaciebis Catareba.

agrometeorologiuri biuletenebis momzadeba da gamoSveba.

fenologiuri prognozebis da gafrTxilebebis Sedgena da gavrceleba.

meteorologiuri sadgurebisa da saguSagoebis agrometeorologiuri dakvirvebis monacemebis kritikulad Semowmeba da fenologiur JurnalSi Setana.

13 meteorologiuri sadguris da 7 meteorologiuri saguSagos damkvirveblebisTvis meToduri konsultaciebis Catareba. baxmaros, qobuleTis, foTis, zugdidis, quTaisis meteorologiur sadgurebze meToduri inspeqciebis Catareba.

2008 wlis 143 Tve- sadguris da 204 Tve- saguSagos dakvirvebis monacemebis damuSaveba (monacemebs Cautarda I da II donis semantikuri da statistikuri analizi da koreqtireba) da monacemTa bazebisTvis gadacema.

meteorologiuri dakvirvebebis istoriuli monacemebis (16 Tve-sadguri da 120 Tve- saguSago) eleqtronul formatSi gadayvana.

saqarTvelos wylis resursebis sainformacio sistemis Seqmnis samuSaoebis warmoeba geosainformacio sistemis programul produqt Arc GIS - is saSualebiT.

hidrologiuri monacemebis damuSavebis, analizisa da modelirebisaTvis Tanamedrove programebis (Mathcad, Maple, MIKE BASI da sxv.) aTviseba da danergva.

hidrologiuri Seswavlilobis katalogis Sevseba samdinaro saguSagoebis monacemebiT.

hidrologiur dakvirvebaTa punqtebis (158 samdinaro da 14 sawyalsatevi) aRwerilobis Sedgena.

wylis kadastris xmeleTis zedapiruli wylebis 2006-2007 wlebis yovelwliuri reJimuli monacemebis Sedgena, Semowmeba, damuSaveba da eleqtronuli versiis Seqmna.

wylis zedapiridan aorTqlebis 1999-2007 wlebis 17 sadguris masalebis Semowmeba.

hidrologiuri dakvirvebebis sferoSi hidrometeorologiuri observatoriebis specialistebisaTvis meToduri konsultaciebis Catareba.

1977-83 wlebis periodisTvis 11 meteorologiuri sadguris dakvirvebis monacemebis (niadagis saSualo, maqsimaluri, minimaluri temperatura, qaris maqsimaluri siCqare, Tovlis safari da atmosferuli movlenebi) eleqtronul formatSi gadayvana.

19 meteorologiuri sadguris haeris temperaturisa da naleqebis yoveldRiuri eleqtruli arqivis Sevseba-Semowmeba.

Page 75: 2008 wlis angariSi

75

19 meteorologiuri sadgurisaTvis haeris yoveldRiuri eqstremaluri temperaturisa da naleqebis cvlilebisa da cvalebadobis Sefaseba Sesabamisi statistikuri meTodebiT.

1961-1990 wlebis periodisTvis 32 meteorologiuri sadguris klimaturi kadastris sxvadasxva cxrilebis Sedgena.

GIS teqnologiebis gamoyenebiT, kompleqsuri klimaturi maxasiaTeblebis mixedviT saqarTvelos daraionebis rukebis momzadeba.

dekaduri da Tviuri operatiuli klimaturi depeSebis momzadeba da msoflio meteorologiuri organizaciis Sesabamis centrebSi gadacema.

globaluri grZelvadiani klimaturi prognozebis safuZvelze saqarTvelos teritoriisTvis, sxvadasxva SesaZlo scenarebis mixedviT (2020-20100w.w.) grZelvadiani klimaturi prognozebis Sedgena.

sezonuri klimaturi prognozis Sesadgeni programuli uzrunvelyofisa (CPT) da masSi Semsvleli parametrebis momzadeba.

turistul-rekreaciuli klimaturi indeqsis gaangariSeba 17 meteorologiuri sadguris mravalwliuri monacemebis safuZvelze da misi Tveebis mixedviT ganawilebis dadgena.

60 meteosadguris istoriuli masalebis analizis safuZvelze saqarTveloSi gvalvebis 100 wliani kadastris da Sesabamisi fonuri ganawilebis rukebis momzadeba.

setyvianobisa da stiqiuri wyaldidoba-wyalmovardnebis 50 da 100 wliani katalogebis Seqmnis samuSaoebis warmoeba 50 meteosadgurisa da 80 hidrologiuri saguSagos istoriuli masalebis analizis safuZvelze.

gazafxulis wyaldidobis prognozis Sedgenis mizniT saqarTvelos 8 mdinaris auzSi Tovlis marSrutuli agegmvis eqspediciuri samuSaoebis Catareba (13 marSutze saerTo sigrZiT 353km.).

hidrometriuli samuSaoebis Catareba 4 hidroeleqtrosadguris dakveTis Sesabamisad.

md.Woroxis auzTan dakavSirebiT mimdinare proeqtis "mdinarisa da sanapiro dacvis kvleva" farglebSi gaTvaliswinebuli samuSaoebis Sesrulebis mizniT mdinaris auzSi eqspediciuri samuSaoebis warmoeba; teqnikuri angariSis momzadeba.

cxeniswylis auzSi mdinare leqsuraze topografiuli samuSaoebis Catareba napirsamagri samuSaoebis proeqtis momzadebis mizniT.

22 hidrologiuri saguSagos nivelireba, profilis gadaReba, wylis maqsimaluri donisa da xarjis gansazRvra wyaldidobis dawyebis win da wyaldidobis damTavrebis Semdeg.

22 hidrologiuri saguSagodan wylis sinjebis aReba qimiuri analizisaTvis.

Tbilisis meteosadgurze msoflio meteorologiuri organizaciis grantiT miRebuli Tanamedrove meteorologiuri gamzomi saSualebebis damontaJeba.

msoflio meteorologiuri organizaciis saerTaSoriso saswavlo centrebSi (safrangeTi, CineTi, rumineTi, TurqeTi) hidrometeorologiis departamentis 4 specialistis mivlineba.

Page 76: 2008 wlis angariSi

76

geologiuri saSiSroebisa da geologiuri garemos marTva

momzadda informaciuli biuleteni: saqarTveloSi 2007 wlis geologiuri stiqiis Sedegebi da maTi ganviTarebis prognozi 2008 wlisaTvis. masalebi gadaegzavna Sss sagangebo situaciebis departaments da regionebis xelmZRvanelebs;

saqarTvelos sxvadasxva raionebis xelmZRvanelobis Txovnis safuZvelze Sefasda (adgilze rekomendaciebis gaweviT da saTanado daskvnis momzadebiT) geologiuri stiqiiT dazianebuli 105 dasaxlebuli punqti da 687 sacxovrebeli saxli;

momzadda 570-mde vizualuri sainJinro-geologiuri daskna salicenziod SerCeul obieqtebze sasargeblo wiaRiseuliT sargeblobis mizanSewonilobis Sesaxeb;

fasiani momsaxureobis farglebSi momzadda sainJinro-geologiuri daskvnebi 18 obieqtze;

daskanirebuli da referensirebulia 315 sabados 3150 ruka;

damuSavda sasargeblo wiaRiseulis saxelmwifo I da II rigis wliuri balansi: sul 561 sabado; 435 gamovlineba da 96 wylis sabado;

saavtomobilo gzebis departamentis xelmZRvanelobis TxovniT geologebma monawiloba miiRes geologiuri stiqiiT dazianebuli saavtomobilo gzebis situaciis SefasebaSi da sareabilitacio RonisZiebebis SemuSavebaSi lentexis, onis, ambrolauris raionebSi;

wlis ganmavlobaSi momzadda sxvadasxva saxis informaciebi, maT Soris: _ saqarTvelosa da azerbaijanis garemos dacvis saministroebs

Soris urTierTTanamSromlobis Sesaxeb garemos dacvis sakiTxebSi;

_ saqarTvelos mTavrobasa da TurqeTis respublikis mTavrobas Soris garemos dacvis sferoSi TanamSromlobis Sesaxeb;

_ bunebis stiqiuri procesebis marTvis samoqmedo programa (saqarTvelos mTavrobis mier dasaxuli qveynis ganviTarebis 50 Tviani programis farglebSi);

_ bunebrivi stiqiuri movlenebis zaralis meTodologiis damuSaveba; _ saqarTvelos parlamentis garemos dacvis komitetis moTxovnis

safuZvelze damuSavebulia saqarTveloSi bunebrivi katastrofebis tendenciebisa da marTvis sakiTxebi;

_ saqarTvelo-ukrainis ekonomikuri TanamSromlobis Sesaxeb garemos dacviT sakiTxebSi;

_ md. Woroxze hidroteqnikuri kaSxlebis mSeneblobasTan dakavSirebiT (TurqeTi) aWaris zRvispireTis ekologiuri garTulebebis sakiTxze;

momzadda saerTaSoriso monografiuli narkvevi “Антропогенная

трансформация природной среды Южного Кавказа, Тбилиси, Баку, Эреван” 2008; стр

459ж

momzadebul iqna 10-ze meti samecniero statia, romlebic gamocemul iqna rogorc qveynis, aseve saerTaSoriso gamocemebSi.

Page 77: 2008 wlis angariSi

77

sivrculi informacia

1. sasargeblo wiaRiseuliT sargeblobisaTvis moTxovnil

teritoriebze momzadda 546 sruli da mcire geosainformacio paketi;

2. damkveTis mier miTiTebul 83 obieqtze, saagentos warmomadgenlis mier aRebuli koordinatebis mixedviT, momzadda 1: 25 000 masStabis, A4 formatis, feradi topografiuli rukebi;

3. sasargeblo wiaRiseuliT sargeblobisaTvis moTxovnil teritoriebze, kerZod 318 obieqtze, warmodgenili koordinatebis mixedviT, momzadda 1: 25 000 masStabis, A4 formatis, feradi topografiuli rukebi;

4. s/s ,,saqarTvelos geologiisa da samTo saqmis erovnul kompaniasTan” dadebuli xelSekrulebis Sesabamisad, 58 obieqtze momzadebul iqna saxelmwifo balansze ricxuli sasargeblo wiaRiseuli sabados arseboba-ararsebobis Sesaxeb informacia;

5. Sps ,,mobitelTan” dadebuli xelSekrulebis Sesabamisad, 4 obieqtze momzadebul iqna saxelmwifo balansze ricxuli, sasargeblo wiaRiseuli sabados arseboba-ararsebobis Sesaxeb informacia;

6. Sps ,,navTobisa da gazis korporaciasTan” dadebuli xelSekrulebis Sesabamisad, 18 obieqtze momzadebul iqna saxelmwifo balansze ricxuli, sasargeblo wiaRiseuli sabados arseboba-ararsebobis Sesaxeb informacia;

7. adgilobrivi TviTmmarTveli erTeulebis mier SerCeul miwis nakveTebze momzadda 370 werili. saxelmwifo balansze ricxuli sasargeblo wiaRiseulis sabados arseboba-ararsebobis-wiaRze damagrebis Sesaxeb;

8. gansazRvruli farTis mqone 106 miwis nakveTze dadginda kategoria, daniSnuleba. (saxnavi, saTibi, saZovari, arasasoflo-sameurneo);

9. mimdinareobda wiaRis Sesaxeb erTian saxelmwifo fondSi dacul angariSebze TandarTuli rukebis skanireba-georeferensireba; DVD diskebze Cawera; georeferensirebis Sedegad sasargeblo wiaRiseulis sabadoebis konturebis acifvra da erTian monacemTa bazaSi dafiqsireba. (sabados saxeli, resursis dasaxeleba, regioni, raioni, maragebis raodenoba, maragebis kategoria, avtori, angariSis nomeri, gamoyenebis sfero) aseve xdeba am informaciis safuZvelze internet- saitis (SIC.GOV.GE) gaaxleba;

10. wiaRis Sesaxeb erTian saxelmwifo fondSi daculi 20 000 angariSis saZiebo katalogebis cifrul formatSi gadayvana, kerZod monacemTa bazaSi dafiqsirebulia 5 000 angariSis nomeri, avtori, resursis dasaxeleba, sabados dasaxeleba, adgil-mdebareoba, maragebis odenoba;

11. yovelkvireulad mimdinareobda saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministros mier sasargeblo wiaRiseuliT sargeblobaze gacemuli licenziebis erTian monacemTa bazaSi dafiqsireba. (licenziis nomeri, mompovebeli, sargeblobis vada, mosapoveveli resursis dasaxeleba da raodenoba, licenzirebuli teritoriis farTobi Sesabamisi koordinatebiT) aseve xdeba am informaciis safuZvelze internet-saitis (SIC.GOV.GE) gaaxleba;

Page 78: 2008 wlis angariSi

78

12. dasrulda saqarTvelos sasargeblo wiaRiseuli sabadoebis saxelmwifo balansis Sedgena, 2007 wlis 1 ianvris mdgomareobiT;

13. dasrulda saqarTvelos teritoriaze arsebuli myari sasargeblo wiaRiseuli sabadoebisa da gamovlinebebis kadastris (3700 informaciis matarebeli wertilovani fena 1980w. mdgomareobiT) rukebis georeferensireba da eleqtronuli versiis monacemTa bazis Seqmna;

14. dasrulda saqarTvelos miwaTmowyobis saxelmwifo saproeqto_ saZiebo da samecniero_kvleviTi institutis ,,saqsaxmiwproeqti” niadaguri kvlevis, teqnikuri da kartografiuli arqividan xaSuris, TeTriwyaros, qarelis, kaspis, garabnis, duSeTis, dmanisis, goris, borjomis, raionebis miwaTasreglobis, 1: 50 000 masStabis gegmebis skanireba-georeferensireba, aseve mcxeTis raionis 1: 50 000 masStabis gegmis georeferensirebis Sedegad miRebul monacemebze dayrdnobiT, miwis kategoriebze monacemTa baza; mimdinareobs raionebis 1: 10 000 masStabis gegmebis skanireba-georeferensireba;

15. dasrulda geologiur-teqnikuri biblioTekis (romelic warmoadgens saqarTvelosa da amierkavkasiis masStabiT geologiis, mineralogiis, hidrologiisa da monaTesave dargebis samecniero-kvleviTi muSaobis bazas) inventarizacia, wignis fondis aRwera_gadafaseba;

16. dasrulda yofili satyeo meurneobebis sqemebis da yofili satyeo ubnebis tyis koromTa gegmebis (romelic Seadgens sameurneo tyis fondis teritoriis nawils da imyofeba satyeo departamentis balansze) georeferensireba, eleqtronul damgrovebelze ganTavseba da sainformacio-sacnobaro monacemTa bazis Seqmna.

meteorologiur monacemTa baza

1. operatiul reJimSi hidrometeorologiuri sadamkvirveblo

qselidan Semosuli yoveldRiuri pirveladi reJimuli monacemebi damuSavda da ganTavsda monacemTa bazebSi.

Seivso da damuSavda istoriuli meteorologiuri monacemTa baza. 2. Seqmnili programebiT gamoiTvala mimdinare Tvis haerisa da

niadagis Tvis saSualo, maqsimaluri da minimaluri temperaturebis, Tvis naleqebis jamis gadaxra mravalwliuri normebisagan calkeuli meteorologiuri sadgurebisaTvis kritikuli kontrolis Casatareblad.

3. monacemTa bazebSi ganTavsebuli monacemebi gamoiyeneba farTo momxmareblis momsaxurebaSi. 2008 wlis ianvridan moTxovnis Sesabamisad momzadda Semdegi masala:

1998-2007 wlebSi yovelTviuri saSualo, maqsimaluri da minimaluri temperatura da yovelTviuri, sezonuri da wliuri naleqebis jami baTumisa da qobuleTis meteosadgurebis monacemebiT;

50 wliani yovelTviuri saSualo temperatura, qaris siCqare, sinotive da yovelTviuri naleqebis jami onis, Sovis, foTis, dedoflis wyaros, lentexis da Tbilisis meteosadgurebis monacemebiT;

30 wliani YyovelTviuri naleqebis jami, qaris saSualo da maqsimaluri siCqare, setyvis intensivoba, Tovlian dReTa ricxvi qobuleTis meteosadguris monacemebiT;

Page 79: 2008 wlis angariSi

79

q. TbilisisaTvis Tvis saSualo, maqsimaluri da minimaluri temperatura, Tvis saSualo fardobiTi tenianoba, qaris saSualo Tviuri siCqare, qarian dReTa ricxvi, naleqebis Tvis jami, naleqebis maqsimaluri dRe-Ramuri raodenoba Tveebis mixedviT; Tvis Weqa-quxilian dReTa saSualo da maqsimaluri raodenoba, Tovlis safaris maqsimaluri simaRle;

2005 da 2006 wlebis baTumisa da qobuleTis monacemebi.

garemos dabinZurebis monitoringis

monacemTa baza

monacemTa bazaSi ganlagda da damuSavda atmosferuli haeris dabinZurebaze dakvirvebis monacemebi 2008 weli (q. Tbilisi _ 1 saguSago, sadac izomeboda 4 ingredienti (mtveri, gogirdis dioqsidi, naxSirJangi da azotis dioqsidi), q. zestafoni _ 1 saguSago, sadac izomeboda 4 ingredienti (mtveri, gogirdis dioqsidi, azotis dioqsidi da manganumis dioqsidi), q. quTaisi _ 1 saguSago, sadac izomeboda 5 ingredienti (mtveri, sulfatebi, naxSirJangi, azotis dioqsidi da azotis oqsidi,) q. rusTavi _ 1 saguSago, sadac izomeboda 3 ingredienti (naxSirJangi, gogirdis dioqsidi da azotis dioqsidi), q. baTumi – 1 saguSago, izomeboda 4 ingrdienti (mtveri, gogirdis dioqsidi, xsnadi sulfatebi da azotis dioqsidi) _ (wlis ganmavlobaSi)

garemos dabinZurebis monitoringis centrTan erTad momzadda yovelTviuri biuletenebi (`mokle mimoxilva saqarTvelos garemos dabinZurebis Sesaxeb);

wlis ganmavlobaSi monacemTa bazaSi ganlagda da damuSavda atmosferuli naleqebis dabinZurebaze dakvirvebis 2008 wlis 11 Tvis monacemebi (samgori, Telavi, xaSuri, borjomi, bakuriani, bolnisi, axalcixe, quTaisi, samtredia, senaki, zestafoni, saqara, foTi, Caqvi, baTumi;

monacemTa bazaSi ganlagda mimdinare monacemebi garemos radiaqtiuli dabinZurebis Sesaxeb (yoveldRiuri informacia Semosuli Semdegi qalaqebidan: foTi, quTaisi, saCxere. zestafoni, fasanauri, qobuleTi, baTumi, axalcixe, gori, walka, Tbilisi, Telavi, lagodexi, axalqalaqi, faravani da dedofliswyaro);

monacemTa bazaSi ganTavsda wylis xarisxze dakvirvebis monacemebi 2008 weli, mimdinare informacia _ Savi zRvis auzi (md. rionis 13 kveTi, aWaris wylebi da paliastomis tba) da kaspiis zRvis auzi (md. mtkvris 13 kveTi, md. alazani, md, duruji, md. kazreTula, da md. maSavera), sadac warmoebda dakvirveba 33 ingredientze,

dasrulda 2004-2005 wlebis zedapiruli wylis xarisxis bazis aRdgena;

Seiqmna 1998 wlis wylis xarisxis monacemTa baza (Savi zRvis auzis mdinareebi)

Page 80: 2008 wlis angariSi

80

hidrometeorologiuri fondi

2008 wlis gazafxulze ganxorcielda fondis da samecniero-teqnikuri biblioTekis aRricxvianoba, sistematizacia, ganTavseba stelaJebze da Senaxva. momsaxureba gaewia 312 momxmarebels, 215-ma momxmarebelma isargebla meteorologiuri da hidrologiuri cxrilebiT, topografiuli rukebiT. 87-ma ki isargebla biblioTekiT. topografiuli rukebi daewyo nomrebis mixedviT or egzemplarad.

hidrologiur monacemTa baza

M muSaoba mimdinareobs hidrologiuri saguSagoebis yoveldRiuri saSualo, maqsimaluri da minimaluri maxasiaTeblebis monacemTa bazaze. hidrologiuri monacemTa programuli baza Seqmnilia samxreT kavkasiis wylis programis (USAID) mier, wylis kadastris erovnuli sainformacio sistemis ganviTarebis mizniT. hidrologiur monacemTa bazaSi formirdeba mdinareebze dakvirvebis monacemebi wylis doneze, wylis xarjze, wylis temperaturaze, naleqebze, simRvriveze. baza saSualebas iZleva yoveldRiuri monacemebidan miviRoT Tviuri, wliuri da mravalwliuri saSualo da eqstremaluri hidrologiuri maxasiaTeblebi da informaciebi samdinaro saguSagoebis sapasporto monacemebis Sesaxeb.

2008 wels momzadebulia 1960-85 wlis yoveldRiuri saSualo, maqs-ri da min-ri xarjebis monacemTa baza Semdeg samdinaro saguSagoebze (Access-

sa da Excel-is formatSi); md. borjomula-bakurianis andeziti, md. borjomula-q.borjomi, md.gujareTiswyali-d.waRveri, md.banisxevi s.rveli, md.aRmosavleTi frone-s.dvani, md.didi liaxvi-s.java, md.didi liaxvi -s.qvemo roka, md.didi liaxvi-s.kexvi, md.didi liaxvi-q.gori, patara liaxvi-s.vanaTi, md.mejuda-q.gori, md.mejuda-q.gromi, md.tana-s.ateni, md.lexura-s.igoeTi, md.qsani-s.korinTa, md.qsani-q.axalgori, md.qsani-s.qsovrisi.

1960-90 wlebis md.algeTis, md.qciasa da md.alaznis auzis mdinareebis saSualo Tviuri, maq-ri da min-ri xarjebis monacemTa baza (21 samdinaro saguSagoze).

Seiqmna wylis donis mravalwliuri saSualo, maqs-ri, min-ri da wliuri ryevadobis maxasiaTeblebis eleqtronuli versia Semdeg samdinaro saguSagoebze: m.borjomula-bakurianis andeziti 1940-80ww; md. borjomula-q.borjomi1932-80ww; md.gujareTiswyali-d.waRveri1946-58,1960-80ww; md.banisxevi s.rveli 1963-80ww; md.didi liaxvi-s.java1956-80ww; md.didi liaxvi-s.kexvi 1942-80ww; patara liaxvi-s.vanaTi 1953-80ww; md.mejuda-q.gori, md.mejuda-q.gromi 1955-80ww; md.tana-s.ateni 1935-39,1941-80 ww; md.TeTri aragvi-s.mleTi 1936-80 ww; ;md.TeTri aragvi-d. fasanauri 1925-36;1938-80 ww; md.xodisxevi-s.wkere 1958-80 ww; md. Savi aragvi-SesarTavTan 1939-80 ww; md.fSavis aragvi-s.maRaroskari 1959-80 ww; md.algeTi-s.farcxisi

Page 81: 2008 wlis angariSi

81

1950-80 ww; md.qcia-s.kuSi 1933,1934,1938-80 ww; md.cia-s.ediqilisa 1947-57,1959-80 ww; md.qcia-s.daReTi 1938-80ww; md.qcia-s.imiri 1914-20,1926-29,1941-80 ww; md.qcia-wiTeli xidi 1927-80 ww; md.maSavera-s.didi dmanisi 1938-80 ww, md.bolnisi-s.samcevrisi 1936-80 ww; md. Suloveri-s.Saumiani 1938-80 ww; md.debeda-s.sadaxlo 1914-17,1919,1926-43,1945-80 ww; md.iori-s.lelovani 1964-80 ww; md.iori-s.orxevi 1947-80 ww; md.alazani-s.birkiani 1953-62;1964-80 ww; md.alazani-s..Wiaura 1915-20,1924-35,1937-80 ww; md.alazani-s.zemo qedi 1958-80 ww; md.didxevi-s.arTana 1946-50,1952-79 ww.

saqarTvelos atlasSi “saqarTvelos karstul-speleologiuri” rukis damzadeba

saqarTvelos hidrografiuli qselis ruka

saqarTvelos hidrologiuri saguSagoebis ruka

saqarTvelos mdinareTa auzebis (190 auzi) ruka

garemos dabinZurebis monitoringi

zedapiruli wylebis dabinZurebis Semowmebis mizniT wlis ganmavlobaSi yovelTviurad xdeboda sinjebis aReba 22 mdinaris sxvadasxva kveTebSi da paliastomis tbaze. maTSi isazRvreboda fizikur-qimiuri maxasiaTeblebi, ZiriTadi ionebi, biogenuri elementebi, mZime liTonebi, zedapirulad aqtiuri sinTeTikuri nivTierebebi. Catarda 17298 analizi.

atmosferuli naleqebis dabinZurebaze dakvirveba warmoebda yovelTviurad saqarTvelos 11 qalaqSi (Tbilisi, foTi, baTumi, quTaisi, zestafoni, axalcixe, bakuriani, borjomi, gori, Telavi, bolnisi). aRebul sinjebSi isazRvreba 11 ingredienti. Catarda 1452 analizi.

periodulad mimdinareobda Savi zRvis wylis sinjebis aReba da analizi;

sezonurad (gazafxulsa da zafxulSi) kontroldeboda Tbilisis zRvis, kus da lisis tbebis wylis xarisxis mdgomareoba.

damkveTebTan gaformebuli xelSekrulebebis safuZvelze Catarda wylis 448 analizi;

fineT-saqarTvelos proeqtis “garemos menejmentis da monitoringis sistemebis ganviTareba saqarTveloSi” farglebSi laboratoriebisaTvis SeZenil iqna xelsawyo-danadgarebi, A klasis qimiuri WurWeli, aseve danergil iqna axali meTodebi, romelTa daxmarebiTac moxda axali ingredientebis gansazRvra, gamocdilebis gaziareba Sida laboratoriul xarisxis kontrolTan dakavSirebT. moxda mikrobiologiuri laboratoris gamarTva da Sesabamisi reaqtivebis SeZena. TanamSromlebma gaiares treningebi;

monawileoba iqna miRebuli evropis laboratoriebTan erTad interkalibrirebis xuT sakontrolo testSi.

Page 82: 2008 wlis angariSi

82

garemos radioaqtiuri dabinZurebis Sesaxeb yoveldRiuri informacia Semodioda 16 sadguridan. xdeboda operatiuli informaciis Sefaseba da gadacema sainformacio biuletenSi gansaTavseblad.

atmosferuli haeris dabinZurebis monitoringi warmoebda Semdeg qalaqebSi: Tbilisi, rusTavi, zestafoni, quTaisi da baTumi. sul aRebuli iqna 8235 sinji rva damabinZurebel ingerdientze. Sesabamisad gakeTda Semdegi anlizebi: atmosferuli haerSi naxSirJangis Semcvelobaze – 1775 analizi; mtvris Semcvelobaze – 1644 analizi; azotis dioqsidis – 1921 analizi; gogirdis dioqsidis – 1712 analizi; tyviis Semcvelobaze – 10 analizi; manganumis dioqsidis - 602 analizi; azotis oqsidis – 209 analizi da xsnadi sulfatebis – 362 analizi

eleqtromagnituri energiis nakadis simkvrive gaizoma sxvadasxva mobiluri kompaniebis (magTi, jeoseli, bilaini) mimReb-gadamcem radiosadgurebze mosaxleobis saCivrebis safuZvelze. kerZod: q. lagodexSi; q. Tbilisi, zemo veZisis dasaxleba q.#63/7 da #69; q. TbilisSi, moskovis gamziris me-4 kvartlis me-3 korpusSi, bina #59; qobuleTis raionis, sof saxalvaSoSi; q. baTumi, Sps “maxinjauris maravalprofiliani poliklinika”; gurjaanis raioni, sof. SaSiani; daba wyneTSi; q.Tbilisi, vaJa-fSavelas gamz. #49, korp.14.

damkveTebTan xelSekrulebis safuZvelze Catarda niadagis analizebi Sps „mamas“ navTobproduqtebis Semcvelobaze; sof. lemSvenieraSi; q. baTumis navsadgomis teritoriidan aRebul 15 sinjSi;

Seswavlili iqna q. quTaisSi, rusTavelis #40-Si mdebare puris sacxobis gamofrqvevis wyaros emisiebi.

q. foTis macxovrebelTa da foTis portis TanamSromelTa koleqtiuri gancxadebis safuZvelze Sesrulda mSrali masalebis gemebSi CatvirTva-gadmotvirTvis dros warmoqmnili emisiebis Seswavla.

Seswavlili iqna d. aRmaSeneblis xeivnis me-15 km maRali Zabvis transformatoris garemoze zemoqmedebis faqtori.

garemos dacvis inspeqciasTan erTad Semowmebuli iqna Sps „sxivi 2000“

da „mireanis“ sawarmoebSi gamonabolqvebis emisisebi; q. zestafonis

feroSenadnobTa sawarmos garemosdacviTi saqmianoba; Sps@gvrita-ago;

q. TbilisSi qinZmarauli q. #17 mdebare qvis saxerxi saamqro.

mosaxleobis saCivris safuZvelze q. Tbilisis bendelianis q. #1

mimdebare teritoriaze ganisazRvra atmosferul haerSi azotis

dioqsidisa da naxSirJangis koncentraciebi. sul 8 analizi.

Sesrulda goris raionis sof. werovanidan, SavSvebidan, berbukidan

da karaleTidan Semosul niadagis 4 sinjSi higroskopulobis da

humusis gansazRvris analizebi; amave soflebSi wylis sinjis qimiuri

analizebi da atmosferul haerSi ganisazRvra Semdegi

ingredientebis, azotis dioqsidis da gogirdis dioqsidis

Semcvelobebi. sul 8 analizi.

xelSekrulebis safuZvelze: q. TbilisSi, sololakSi mSenebare

biznes centris teritoriaze atmosferul haerSi gakeTda analizebi

Page 83: 2008 wlis angariSi

83

Semdegi damabinZurebeli ingredientebis: mtvris, naxSirJangis,

gogirdis dioqsidis, azotis dioqsidis da tyviis koncentraciebis

gansazRvris mizniT. sul 396 analizi; gardabnis municipalitetis

sof. Nagebisa da sof. Tazakentis teritoriaze Catarda atmosferul

haeris analizebi mtvris, gogirdis dioqsidisa da azotis dioqsidis

koncentraciebis gansazRvris mizniT. sul 72 analizi; sadazRvevo

kompania „arqimedes global jorjia“ ofisis teritoriaze aRebul

atmosferuli haeris sinjebSi ganisazRvra Semdegi ingredientebis

koncentracia: azotis dioqsidi, gogirdis dioqsidi da naxSirJangi.

sul 6 analizi; gardabnis raionis sof. gaCianSi Sps „aT-le-kopis“

teritoriaze Catarda atmosferuli haeris analizebi damabinZurebel

ingredientebze. sul 8 analizi; q. marneuli “iaRlujas” samarxis

teritoriis atmosferul haerSi gakeTda analizebi damabinZurebel

ingredientebze. sul 4 analizi.

q. axalcixeSi asfalt-betonis qarxana Sps “mesxeT avtogzis” saqmiani

ezos teritoriaze atmosferul haerSi ganisazRvra sami ingredienti:

mtveri, azotis dioqsidi da gogirdis dioqsidi. sul 6 analizi.

EMEP-is abasTumnis haeris dabinZurebis monitoringis sadgurze

Sesrulda 72 analizi.

saerTaSoriso proeqtebis koordinacia

monitoringisa da prognozirebis centrsa da gaeros garemosdacviTi programis (UNEP) adreuli gafrTxilebis da Sefasebis ganyofilebas (DEWA) Soris dadebuli urTierTSeTanxmebis memorandumis farglebSi 2008 wlis 1-4 aprils Catarda saerTaSoriso seminari “kavkasiis qveynebis garemosdacviTi monacemebis qselis ganviTareba”. saerTaSoriso seminaris gamarTvis xarjebi dafinansda gaeros garemosdacviTi programis mier.

monitoringisa da prognozirebis centrma saministrosTan erTad Caatara erovnuli seminari qveynis masStabiT ‟‟Savi zRvis xmeleTze ganlagebuli damabinZureblebisagan dabinZurebis dacvis~ protokolSi cvlilebebis Setanis sakiTxebSi. erovnuli seminaris Catarebis xarjebi gaiRo gaeros garemosdacviT programam.

dasrulda muSaoba proeqtis “stiqiuri movlenebis Serbilebis RonisZiebebi mosaxleobis usafrTxoebis uzrunvelsayofad” saboloo saxis SemuSavebaze.

SemuSavda proeqti eleqtromagnituri gamosxivebisagan mosaxleobis dacvis Sesaxeb;

SemuSavda proeqti Savi zRvis (foTi, baTumi) sadamkvirveblo qselis aRdgenis Sesaxeb;

SemuSavda qarTul-holandiuri TanamSromlobis proeqti “mdinarisa da sanapiros dacva aWaraSi”; am proeqtis farglebSi mimdinareobs teqnikuri daxmarebis gaweva qarTul-holandiur proeqtze “mdinarisa da sanapiros dacva aWaraSi”;

Page 84: 2008 wlis angariSi

84

damTavrda samuSaoebi evrokavSiris me-6 CarCo programis proeqtis “Savi zRvis regionSi usafrTxo ganviTarebis mxardaWeris programa okeanografiuli samsaxurebis operatiul statusTan mimarTebaSi” ( proeqtis akronimi - ASCABOS). Sedga damamTavrebeli angariSi;

damTavrda samuSaoebi evrokavSiris me-6 CarCo programis proeqtis “samecniero qselebis Seqmna Savi zRvis qveynebisaTvis” ( proeqtis akronimi -

SCENE); Sedga damamTavrebeli angariSi; monawileoba iqna miRebuli evrokavSiris saerTaSoriso konferenciaSi – BS HOT;

qarTul da inglisur enebze Sevsebuli iqna kiTxvari kanadis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos grantis – “evropisa da centraluri aziis klimatis cvlilebis riskis Semamcirebel RonisZiebaTa proeqtis” Sesaxeb;

Sevsebuli iqna kiTxvari fineTis proeqtze “garemos monitoringisa da marTvis sistemebis ganviTareba saqarTveloSi” (proeqtis akronimi -

DEMMS). Monawileoba iqna miRebuli saqarTveloSi Catarebul saerTaSoriso konferenciaSi "klimati, bunebrivi resursebi, stiqiuri katastrofebi samxreT kavkasiaSi" konferenciisaTvis momzadda da gamoqveynda statia "saqarTvelos teritoriaze hidrometeorologiuri katastrofebis adreuli SetyobinebisaTvis Tanamgzavruli informaciis gamoyeneba”

napirdacvis departamenti

2008 wels saagentom mniSvnelovani moculobis samuSaoebi ganaxorciela napirdacvis sferoSi. globaluri daTbobisa da masTan dakavSirebuli riskebis Semcveli hidrometeorologiuri movlenebis gaaqtiurebis fonze, aSkarad SeiniSneba mdinareTa da zRvis napirebis pereformirebis procesi. sanapiroebze mwvave avariuli ubnebis raodenobrivi maCveneblebis maRali maCveneblebi dakavSirebulia agreTve, wina mravalwlian periodSi napirdacviTi saqmianibisaTvis Tanxebis umniSvnelo raodenobiT gamoyofasa da arakoordinirebul xarjvasTan.

socialuri TvalsazrisiT problemis gamwvaveba SeiZleba aixsnas qveynis formaciuli cvlilebebidan gamomdinarec. kerZod, savarguli miwebis kerZo seqtorSi gadasvlam ufro mtkivneuli gaxada savarguli miwebis eroziuli procesebi da maTTan dakavSirebuli sanapiro teritoriebis warecxvebi. xSir SemTxvevaSi samosaxlod da sameurneod gamoyenebulia Walis miwebi _ ZiriTadad erTwliani naTesebisa da xexilis baRebad. warsulSi am kategoriis miwebi saxelmwifo sakuTrebas warmoadgenda da uSualod mosaxleobisaTvis ar warmoadgenda gansakuTrebuli Rirebulebis sagans. zRvis napirebze eroziis ZiriTadi gamomwvevi mizezebia:

bunebrivi faqtorebidan _ didi mdinareebis SesarTavebTan arsebuli wyalqveSa xeobebi (zRviuri kanionebi);

_ zRvis sanapiro xazis konfiguraciebis Secvla droSi, rac dakavSirebulia globaluri hidrometeorologiuri reJimis cvlilebebiT gamowveuli talRuri reJimis cvlilebebTan;

teqnogenur zemoqmedebebTan _ saporto nagebobebis mSenebloba; _ zRvis plaJebis mkvebav mdinareebze kaSxlebis mSenebloba;

Page 85: 2008 wlis angariSi

85

_ mdinareTa kalapotebidan inertuli masalis amoRebis Sesaxeb maregulirebeli normatiuli aqtis ar arseboba;

mdinareTa napirebze eroziis ZiriTadi gamomwvevi mizezebia: _ mdinareTa kalapotebidan inertuli masalis amoRebis Sesaxeb

maregulirebeli normatiuli aqtis ar arseboba; _ mdinareTa sanapiro zonebSi Walebisa da Waliszeda terasebis

sacxovrisebad da sameurneo_samSeneblo mizniT gamoyeneba.

saagentos 2008 wlis 20 dekembrisaTvis mokvleuli aqvs 273 avariuli ubani zRvisa da, ZiriTadad, mdinareTa sanapiroebze; aqedan, uSualod 2008 wels 169 obieqti. avariulobis mixedviT obieqtebi dayofilia I, II da III kategoriebad.

2008 wlis mokvlevis SedegebiT: I _ kategoriis obieqtebad miCneulia 94 obieqti saerTo RirebulebiT

– 24 mln 584 600lari; II da III kategoriis obieqtebad 179 obieqti saerTo RirebulebiT _ 58 mln 688 aTasi lari.

I_li kategoriis obieqtebis nusxaSi ZiriTadad moxvda dasaxlebebis farglebSi arsebuli avariuli napirebi. maT Soris aris iseTi ubnebi, sadac saSiSroeba emuqreba adamianTa sicocxles. sxva umetes SemTxvevebSi zianis safrTxe emuqreba sacxovrebel saxlebs, sakarmidamoebs, gzebsa da sxva komunikaciebis infrastruqturas, sazogadoebrivi gamoyenebisa da TavSeyris adgilebs (mag. stadionebi).

avariul obieqtebze prevenciuli RonisZiebebis ganxorcieleba damokidebulia finansur uzrunvelyofaze. Sesabamisad, sareabilitacio samuSaoebi pirveli kategoriis obieqtebze SesaZlebelia Catardes rigiTobiT _ etapobrivad.

2008 wlisaTvis I-li kategoriis obieqtebidan pirvel etapze gasaxorcielebeli samSeneblo samuSaoTa nusxaSi savaraudod moxvda 23 obieqti.

Page 86: 2008 wlis angariSi

86

mdgradi ganviTarebis proeqtebis

ganmaxorcielebeli saagento

daculi teritoriebis ganviTarebis proeqti

dasrulda vaSlovnis daculi teritoriebis vizitorTa centris (17 bungalo) samSeneblo samuSaoebi.

dasrulda vaSlovnis daculi teritoriebis mcire infrastruqturis (reinjerTa sadgurebisa da bilikebis) samSeneblo samuSaoebi.

dasrulda TuSeTis daculi teritoriebis vizitorTa centrisa da sastumros mSenebloba omalos platoze.

dasrulda TuSeTis daculi teritoriebis mcire infrastruqturis (reinjerTa sadgurebisa da bilikebis) samSeneblo samuSaoebi.

daculi teritoriebis departamentisTvis:

daibeWda 2008 wlis kalendari;

daibeWda savele megzurebi;

Sesyidul iqna eleqtroteqnika;

dabeWdil iqna 2008 wlis momsaxurebisa da tarifebis Jurnali;

Sesyidul iqna optikuri xelsawyoebi. vaSlovnis daculi teritoriebisaTvis: Sesyidul iqna:

eleqtroteqnika;

cxenebi;

saofise aveji. momzadda:

vaSlovnis daculi teritoriebis sainterpretacio eqspoziciisa da saorientacio niSnebis srulfasovani proeqti;

damzadda da damontaJda vaSlovnis daculi teritoriebisaTvis: sainterpretacio, sainformacio, saorientacio da sasazRvre maCveneblebis niSnebi.

TuSeTis daculi teritoriebisaTvis: Sesyidul iqna:

eleqtroteqnika;

cxenebi momzadda:

TuSeTis daculi teritoriebis sainterpretacio eqspoziciisa da saorientacio niSnebis srulfasovani proeqti;

damontaJda sainterpretacio da saorientacio niSnebi. lagodexis daculi teritoriebisaTvis: Sesyidul iqna:

eleqtroteqnika

cxenebi momzadda:

lagodexis daculi teritoriebis sainterpretacio eqspoziciisa da saorientacio niSnebis srulfasovani proeqti;

Page 87: 2008 wlis angariSi

87

damzadda da damontaJda lagodexis daculi teritoriebisaTvis sainterpretacio, sainformacio, saorientacio, sasazRvre maCveneblebis niSnebi.

tyis ganviTarebis proeqti

Catarda xaSuris da axalcixis regionuli satyeo ofisebis saremonto –sareabilitacio samuSaoebi.

Catarda quTaisis, xaragaulis, ozurgeTis da yvarlis satyeo ofisebis saremonto-sareabilitacio samuSaoebi.

SeZenil iqna saofise inventari satyeo departamentisaTvis.

SeZenili iqna kompiuteruli teqnika sivrculi informaciis centrisaTvis.

daculi teritoriebis ganviTarebis proeqtis mcire grantebis programa

programis farglebSi 2008 wlis ganmavlobaSi koordinacia da

zedamxedveloba gaewia dedofliswyaros, axmetisa da lagodexis raionebSi ganxorcielebul qvemoT CamoTvlil mikro-proeqtebs. kerZod:

mimdinareobda mikro-proeqtebis ganxorcielebisa da daxurvis procedurebi

proeqtebis monitoringi gasvliTi vizitebi 2008 wlis ganmavlobaSi mcire grantebis programis farglebSi

dasrulda Semdegi proeqtebi:

“Senaqos eklesiis aRdgena- restavracia” (a-51) proeqtis mizans warmoadgenda TuSeTis dacul teritoriaze, sof. SenaqoSi arsebuli kulturuli memkvidreobis Zeglis aRdgena da mimdebare teritoriis keTilmowyoba.

“TuSeTis sofel omalos sasmeli wyliT momarageba” (a-48) proeqtis mizania TuSeTis sof. omaloSi ekoturizmis ganviTarebisaTvis xelsayreli pirobebis Seqmna, sasmeli wyliT momaragebis sistemis reabilitaciis gziT, rac moicavs: sasmeli wylis sistemis saTave nagebobebis dacva–reabilitacias; wyalgayvanilobis sistemis SekeTebas mTels sigrZeze; samarago rezervuaris aSenebas zemo omaloSi; Sida qselis gafarToebas zemo da qvemo omaloSi; onkanebis damatebasa da mowyobas; sakanalizacio -sawreti ormoebis mowyobas.

“unarCeno warmoeba - ekologiurad sufTa garemosaTvis” (Tb-25-II) proeqtis mizania axmetisa da lagodexis satyeo resursebis mdgradi gamoyenebis modelis-narCenebis utilizaciis saCvenebeli mobiluri sistemis danergva.

“saxide gadasasvlelebi” (a-62-II) proeqtis mizania TuSeTSi turistuli infrastruqturisa da ekoturizmis ganviTarebis, erovnuli parkis teritoriebisaken dacvis muSakebis operatiuli gadaadgilebis

Page 88: 2008 wlis angariSi

88

xelSewyoba erovnuli parkis SesasvlelTan md. ”orwylis xevze” ori sacalfexo xidis, sof. jvarboselTan da sof. verxovanTan ori mdrgadi liTonis konstruqciebiani xidis mowyoba da sof. beRelasTan arsebuli saavtomobilo xidis reabilitaciis gziT.

“wminda elias mTa” (d-18-III) proeqtis mizania q. dedofliswyaroSi, wm. elias mTaze arsebuli kulturuli memkvidreobis uZvelesi Zeglis –dangreuli eklesiis aRdgena da mimdebare teritoriis keTilmowyoba.

“xornabuji” (d-20-III) proeqtis mizania q. dedofliswyaroSi, bunebis Zeglis “arwivis xeoba” teritoriaze uZvelesi kulturuli Zeglis-xornabujis rekreaciuli potencialis gamoyeneba Sesabamisi vizitorTa infrastruqtoris mowyobis gziT; Zeglis popularizacia mis Sesaxeb istoriul-samecniero informaciis Tavmoyra-sistematizaciis gziT; vizitorTaTvis, adgilobrivi mosaxleobisa da saswavlo-dawesebulebebisaTvis Sesabamisi informaciis miwodebis gziT.

verxovanis turistuli centri (a-12) proeqtis mizania TuSeTis sof. verxovanSi ori sacxovrebeli saxlisa da cixe koSkis mowyoba sastumrod.

ojaxuri sastumros Seqmna WeSoSi (a-70-II) proeqtis mizania TuSeTis sof. WeSoSi erTi sacxovrebeli saxlis mowyoba sastumrod.

TuSeTis erovnuli parkis damxmare zonaSi da dacul landfSatSi ojaxuri sastumroebis mowyoba (doWu) (a-67_II) proeqtis mizania TuSeTis sof. doWuSi oTxi sacxovrebeli saxlis mowyoba sastumrod.

ojaxuri sastumro dedofliswyaroSi (d-2-II) proeqtis mizania kaxeTis regionis dedofliswyaros raionSi saojaxo sastumros mowyoba erT sacxovrebel saxlSi.

turizmis ganviTareba darTloSi (a-56-III) proeqtis mizania TuSeTis sof. darTloSi sami saojaxo saxlisa da kanalizaciis sistemis mowyoba

TuSi qalebis tradiciuli xelsaqmis aRorZineba (a-64-II) proeqtis mizania sof. zemo alvanSi sagamofeno darbazis mowyoba tradiciuli xelsaqmis asaRorZineblad.

sanerges mowyoba 1 ha-ze (zemo alvani) (a-67) proeqtiT gaTvaliswinebulia axmetis raionSi, babaneulis nakrZalis mimdebare 1 ha miwis nakveTze wablisa da akaciis sanerges Seqmna.

qarTuli aborigenuli vazis jiSis “qisi” swrafad aRdgena-gavrceleba (Tb-25-III) ganxorcieldeba gadaSenenis piras myofi qarTuli aborigenuli vazis jiSis “qosis” namyeni nergis warmoebis uaxlesi teqnologiebis danergva-gavrceleba kaxeTis raionebSi.

mecxvaris ZaRlis populaciis gavrceleba (a-39-III) proeqtiT xorcieldeba mecxvaris ZaRlis jiSis aRdgenis xelSewyoba, am jiSis ZaRlebiT TuSeTsa da vaSlovanSi mecxoveleobis binebi momaragdeba.

resursdamzogavi samodelo safutkre meurneobis Seqmna (d-31-II) mikro-proeqtis farglebSi mimdinareobs qarTuli mTis ruxi futkris, rogorc biomravalferovnebis erT-erTi Zvirfasi warmomadgenlis SenarCuneba da gamravleba. xorcieldeba ekonomiurad momgebiani, resursdamzogavi, ori mimarTulebis mqone -sajiSe da Taflis damzadebaze orientirebuli samodelo safutkre meurneobis Seqmna.

Savi qliavis aRdgena da gamravleba alaznis velze (d-9-II) mikro-proeqtis farglebSi dedofliswyaros raionis sof. arxiloskalos mimdebare teritoriaze ganxorcielda tradiciuli xexilovani kulturis

Page 89: 2008 wlis angariSi

89

Savi qliavis gadaSenebis piras mdgomi aborigenuli jiSis aRdgena, gamravleba da dacva. moewyo Savi qliavis baRi 8 heqtar miwaze.

“mikroeleqtrohesi kexmori” (a-66-II) mikro-proeqtis farglebSi TuSeTis sof. xisoSi mimdinareobs mcire hidroeleqtrosadguris mSenebloba.

“Senaqohesi” (a-59) mikro-proeqtis farglebSi TuSeTis sof. SenaqoSi mimdinareobs mcire hidroeleqtrosadguris mSenebloba

saojaxo sastumroebis sistemis ganviTareba darTloSi (3) (a-68-II) proeqtis mizania TuSeTSi, sof. darTloSi turizmis ganviTarebisaTvis xelSewyoba, kerZod 3 sacxovrebeli saxlis mowyoba ojaxur sastumroTa kompleqsad - “samcixe”, sadac SenarCunebuli iqneba tradiciuli iersaxe da arqiteqturuli stili, xolo interieri mowyobili iqneba vizitorTa misaRebad.

“ ojaxuri sastumroebis sistema piriqiTSi” (T-2-II) proeqtis farglebSi TuSeTSi, sof. darTloSi moewyo ojaxuri sastumro Zveli TuSuri saxlis kapitaluri restavraciiT, rac turistuli infrastruqturis ganviTarebas emsaxureba.