Jij hebt een studiebeurs,

daarom hebben wij Easy Money.

Je studiebeurs is niet direct een

vetpot. Daarom hebben we bij de Rabo-

bank de Studentenrekening. En die is gratis.

Dus met gratis Europas, dag en nacht gratis

pinnen en direct een rekeningafschrift

zodra je studiebeurs binnen is. En wat dacht

je van rood staan tot maximaal f 2.000,-

(met het nieuwe Studentenkrediet .'_.

zelfs tot maximaal f 12.500,-), tegen

een gunstige rente? Dan krijg je als

rekeninghouder ook nog eens elk jaar de

nieuwe editie van het Easy Money kortings-

boek. En dat betekent tot 50% korting op

CD\ bioscopen, kleding, restaurants, eet-

cafes, reizen en nog veel meer. Wil je

meer uit je beurs halen, dan ga je dus

snel naar de Rabobank bij jou in de

buurt. Rabobank Amsterdam

Voor meer informatie kun je bellen met Tanja Toonstra, telefoonnummer (020) 56904 18.

Inhoud

-Rostra

Je kunt niet om de Sefa heen

Introductie Sefa Pau!Kraan

Scientology. de kunst van geld verdienen

Jessica du Marchie Samaas & Merijn Rengers

Tropisch hardhout in Kameroen

Een econoom op veldwerk in de jungle

Biblinfo

De boekenrubriek van Rostra Economica

Het goede. het ware en het schone

Interview met Arjo KJmaer

Column

Facts & Figures

Herman ten Napel

M. van Dorp

Olav Velthuis

Ib Waterreus

Het multiplier-effect van een slof en een oude voetbalschoen

Pau! Kraan & Car! van Schagen

Advertorial

De Rabobank

Roetersstraat 11

September 1995

Voor velen van jullie zaJ in deze tijd een

nieuwe, volslagen onbekende wereld open­

gaan. Een wereld met nieuwe mensen,

nieuwe vakken, nieuwe kroegen, nieuwe

woonplek, nieuwe mogelijkheden, kortom

de studentenwereld. OK, OK, niet alles is

nieuw, het telefoonnummer van je ouders

verandert vast niet. Maar wel nieuw voor

jullie is dit blad, Rostra Economica, het blad

van de Faculteit der Economische Weten­

schappen en Econometrie (FEE), uitgege­

yen door de Sefa, de Studievereniging van

de FEE. Je hebt de introductie-editie in je

handen, speciaal voor alle eerstejaars stu­

denten aan de FEE gemaakt, met daarin een

selectie van alle artikelen die het afgelopen

jaar verschenen zijn. Deze editie is uitgege­

yen om jullie leesplezier te verschaffen en

om jullie alvast bekend te maken met Ros­

tra Economica. Zolang je aan de FEE stu­

deert krijg je dit blad namelijk gratis en

voor niets op de mat. Elke keer staan er

weer diepgravende artikelen over de econo­

mische wetenschap in, maar ook interes­

sante artikelen over alledaagse onderwer­

pen. Verder staan er altijd de laatste weetjes

van de studievereniging Sefa in. Ook de an­

dere verenigingen aan de FEE komen aan

bod.

Wie een grote Ajax-fan wil worden, mag in

dit nummer het artikel over het nieuwe

Ajax-stadion niet overslaan. Wil je alvast le­

zen over verschillende stromingen binnen

de economie, komt bij het interview met

Arjo Klamer aan zijn trekken en iedereen

die van plan is regelmatig in de Kalverstraat

te gaan winkelen, moet het stuk over de

Scientology Church absoluut lezen. Oat be­

spaart hem of haar een hoop overlast en

heel wat geld-over-de-balk-smijterij. In elke

Rostra worden ook boeken gerencenseerd,

boeken die op welke manier dan ook een

binding hebben met de economie. Viter­

aard wordt in deze speciale editie de Sefa,

de studievereniging van deze faculteit aan

jullie voorgesteld. Tot slot krijgen jullie het

resultaat voorgeschoteld van een kruisver­

hoor waar een van de propaedeuse-docen­

ten door de Rostra-redactie onderworpen

is.

De redactie wenst je veelleesplezier voor dit

nummer en ..... voor alle toekomstige num­

mees die nog bij je op de mat gaan vallen. (R.S.)

3

4

Waarschijnlijk hoor je ook niet voor het eerst van de Sefa, een van die nieuwe dingen waarmee je straks te maken krijgt. Voor wie die naam (nog) niets zegt: de Sefa heet offi­cieel Studievereniging Faculteit der Economische Wetenschappen en Eco­nometrie aan de Universiteit van Am­sterdam. Omdat dit nogal een mond vol is, kun je het beter maar gewoon op Sefa houden, dat doen wij in ieder geval. De Sefa is pas op 1 juli 1995 opge­richt, maar kent een veel langere his­torie. Ze is namelijk ontstaan uit twee andere verenigingen op de fa­culteit, SEF (sinds 1922) en EEFA (1991). Omdat het naar studenten en bedrijven toe heel erg moeilijk viel uit te leggen waarom er maar liefst twee verenigingen op een faculteit waren, is vorig jaar uiteindelijk beslo­ten deze op te heffen en een grote, nieuwe vereniging op te richten. Dat is de Sefa geworden. Zoals gezegd krijg je als student aan de Faculteit der Economische Weten­schappen en Econometrie (FEE) al in je eerste jaar bijna onherroepelijk met de Sefa te maken. Tenzij je na­tuurlijk nog lo weinig economisch onderlegd bent, dat je niet begrijpt dat het veel efficienter is om je geld

Je kunt niet om de Sefa heen ALs AANKOMEND STUDENT ECONOMIE, ECONOMETRIE, AC­

TUARlAAT OF OPERATIONELE RESEARCH EN MANAGEMENT AAN

DE UNlVERSITEIT VAN AMSTERDAM KOMEN ER VEEL NIEUWE

DINGEN or JE AF. W ELLICHT EEN CLICHE, MAAR DAAROM

NlET MINDER WAAR. JE ZAL HET DAN OOK NIET VOOR HET

EERST HOREN.

aan bijvoorbeeld vakantie of uitgaan te besteden dan aan lOiets als studie­boeken. Hoewel je daar niet hele­maal onderuit zult komen, kun je ze in ieder geval aan de Sefa-balie (ka­mer EO.01, maar dat vind je wei) veel goedkoper krijgen dan in de boek­handel. Na een paar boeken heb je je lidmaatschap er al uit, dus dat zou ai­leen al reden moeten zijn om eens aan de balie langs te komen. Daar moet je trouwens voor je syllabi, die door de vakgroepen zelf worden uit­gegeven, sowieso heen. Na een paar maanden komen de meesten er vervolgens achter, dat de Sefa nog wei meer nuttigs kan bete­kenen voor de modale eerstejaars. Tenzij je er zo eentje bent, die al zijn boeken drie keer gelezen heeft voor het tentamen wordt gehouden, zul je als je zit te stressen blij zijn dat je bij de Sefa voor een gering bed rag bundels met uittreksels, collegedicta­ten en oude tentamens kunt be­machtigen. Die dienen uiteraard niet ter vervanging van de voorgeschre­ven stof, maar helpen je veelal wei uit de ergste nood. De meesten van jullie zullen over een paar maanden wei begrijpen wat we hier precies mee bedoelen. Ais je van plan bent om zo snel mo-

gelijk door je studie te racen, zodat je jezelf nog voor de zomer van 1999 doctorandus kunt noemen, dan kun je hier wei ophouden met lezen, want verder kan de Sefa niets voor je doen. Dat zou echter wei doodzonde zijn, want het lOU betekenen dat je tegen die tijd de arbeidsmarkt op­gaat als een sociaal op zijn minst wat merkwaardig wezen. Natuurlijk kun je daar ook buiten de faculteit iets aan doen. Je zou dan wei de gezellige borrel op donder­dagmiddag vanaf vier uur in cafe Krater op de facul te it . Om nog maar niet te spreken van de wilde feesten die elk trimester in een van de toon­aangevende hoofdstedelijke discot­heken worden gegeven. Je zou ook de kans onbenut laten om je spor­tieve krachten met je studiegenoten te meten. Dus nooit tennis, squash, zaalvoetbal of (beach)volleybal heb­ben gespeeld op een Sefa-toernooi. Maar misschien kun je dan evengoed wei gelukkig worden. In ieder geval lOU je gaan solliciteren met louter theoretische kennis in je bagage. Terwijl juist ook bestuurlijke en organisatorische ervaring telt . Die kun je bij de Sefa op allerlei niveaus opdoen . Je kunt het laten bij het or­ganiseren van een excursie of be-

~®~lJ~£ ECONOMICA

drijfsbezoek. Maar misschien vind je het wei een uitdaging om later eens deel uit te maken van zoiets als de or­ganisatie van de Amsterdamse Car­rieredagen, de Amsterdamse Con­gresweek of de jaarlijkse Europese studiereis. Grote projecten van de Sefa, waar je een jaar lang intensief mee bezig bent, maar ontzettend veel van leert. Vanzelfsprekend be­leef je hier een hoop 101 aan. Het zou ook kunnen dat je nog eens in het bestuur van de Sefa of een van haar associaties terecht komt. Asso­ciaties zijn onderverenigingen, die zich op een bepaald afstudeergebied richten, zoals accountancy, actuari­aat of financiering. De Sefa heeft in­middels zes associaties, die aile zes in

principe onafhankelijk, maar binnen het grote geheel van de Sefa opere­ren. Ook voor zo'n bestuur geldt: het is hard werken, maar je krijgt er als het goed is heel wat moois voor te­rug. Ook dit blad Rostra Economica wordt door de Sefa in samenwerking met de faculteit uitgegeven. Je kunt je studie zelfs in Sefa-verband afronden. Jaarlijks wordt er namelijk een grote studiereis naar Zuidoost­Azie georganiseerd, waaraan zo'n 25 studenten dee I kunnen nemen. Deze doen daar contractonderzoek voor bedrijven en overheden, dat tevens als basis dient voor hun afstudeer­scriptie. Vorig jaar ging ADJUST 94 naar Japan, dit jaar ging CHAIN 95 naar China, en komend jaar gaat

SEARCH 96 naar Maleisie en Singa­pore . Wie weet iets voor jou in 20007

Tenslotte nog dit. Zelfs als afgestu­deerde op de FEE kun je lid van de Sefa blijven . De Vereniging van Oud­leden zorgt ervoor dat je elkaar ook na je studie zo nu en dan nog eens kunt zien . Maar waarschijnlijk ben je daar nu nog niet zo mee bezig!

De Sefa wenst je veel succes met je studie, en natuurlijk .... een fantasti­sche studententijd! Vooralsnog zien we jullie natuurlijk op het introduc­tieweekend. Paul Kraan, bestuurslid van de Sefa en oud-re­

dacteur van Rostra Economica .

De Sefa vvil Amsterdams talent! Ook aJs eerstejaars srudene kun je actief worden bij de Sefa, daar heb je echt geen propedeuse voor no­dig. War we wel van je verwachten is enthousiasme, tijd en .... talent. Zodat je iets kunt maken van wat je organiseert, of dat nou een groot of een Idein project is. Er is veel mogelijk, teveel om hier op te noe­men.

Ben je ge"interesseerd, dan kun je langskomen bij de Sefa-kamer (E 0.01); aan de centrale hal van de fa­culteit), vraag dan naar Marieke Bjorn of een van de andere bestuursleden. Je kunt natuurlijk ook een briefje achterlaten. Er wordt dan zo spoedig mogelijk contact mer je opgenomen.

Aarzel niet, wane voor Amsterdams talent is er bij de Sefa altijd plaars!

eerste-jaars

20 september

Aigemene ledenvergadering Sefa; de stukken zijn twee weken van te

voren te krijgen op de Sefa-kamer (E 0.01)

28 september

Chain-congres

September 1995

efa-weekena,voor meer informatie:

kamer E 0.01, telefoon 6279653

herfst 1995

Sefa-openingsfeest, datum en loka­

tie worden nog bekend gemaakt, voor meer informatie: kamer E 0.01, telefoon 6279653

5

Scientolo van het

Jessica du Marchie Sarvaas Merijn Rengers

Wie met zijn ziel onder zijn arm door de

Kalverstraat wandelt, heeft een grote kans te

worden aangeklampt door een schuchtere be­

brilde jongeman, die eel1 gratis persool1lijk­

heidstest aanbiedt. Gratis klinkt aanlokke­lijk voor Nederlanders, maar blijkt het lokaas voor duistere praktij­

ken. Wie toehapt wordt meegenomen naar de

Scientology Church aal1 de Nieuwezijds

Voorburgwal, waar de grootste en rijkste

sekte ter wereld haar Nederlandse

hoofdkantoor heeft.

g e 1 d

In 1950 publiceerde Lafayerre Ron Hubbard,

tot dan toe een nier onverdiensrclijk science­

fictionschrijver, zijn eersrc bock over de men­

selijke psyche: Dianftics, Th~ modern science

of mental health. Hierin beschrijfr hij hoe aile

vormen van menselijk ongeluk en onbehagen

voorrkomen uir zogenaamde engrammen,

onbewuste pijnlijke herinneringen, die zich

vanaf de conceprie hebben opgehoopt in de

ziel. Om ror een hogere sraar van gduk re ko­

men is her nodig je re bevrijden van deze en­

grammen en daardoor clear re worden. Dir

vergr eehrer een lange en kosrbare weg van

cursussen, sessies en rrainingen, kleine srapjes

op de Brug naar de torak vrijheid van de

geesr.

Om doknde zielen op re sporen en bij re

sraan in dir proces heefr de door Hubbard ge­

srichre organisarie Scientology in vele grore

sreden rer wereld dependances geopend.

Daar wordr een orinrerende persoonlijk­

heidsresr afgenomen, de Oxford Capacity

Analysis, die alle sluimerende prob!emen aan

her lichr brengr. De uirkomsr van deze resr,

die de Scienrologisren aan argelozc passanren

opdringen, is meesral negarief. Een grafiek

toonr grote mankemenren aan de persoon­

lijkheid, die alleen kunnen worden verholpen

door een Dianerics-cursus re volgen.

Tijdens dir programma ondergaar de cursisr

een onbepaald aantal consulten, auditing-ses­

sies, om hem of haar te ontdoen van de in­

vloed van de engrammen. Mer behulp van

een leugenderecror, de E-merer, wordr her

verleden van de persoon in bvesrie onrrafeld.

De aspirant-!eden worden hierdoor exrra

kwersbaar en afhankelijk van hun 'auditor'.

Een andere manier van klantenbinding is

mensen rijdens die sessics in een waarschijn­

lijk zeer prerrige rrance te brengen, waar ze

voor blijven rcrugkomen. Als hun inkomen

nicr roereikend is om de uurtarieven van

honderden guldens te beralen worden ze

overgehaald een hypotheek of persoonlijke

lening af te sluiten. Her bereiken van de fel­

begeerde srarus clear vergt al gauw een inves­

rering van enkele ronnen.

Eenmaal clear, de Brug overgcsroken, is er

de kunst verdienen

een nieuwe uitdaging, de StatuS Operating

Thetan (OT). De mens wordt namelijk nier

alleen beheerst door engram men uir her eigen

verleden. Volgens Hubbard bevinden zich in

ons Therans die ook weer een vracht aan en­

grammen met zich meed ragen_ Dir zijn bui­

renaardse wezens mer wel heel traumarische

ervaringen; zij werden 75 miljoen jaar gele­

den door Xemu, de opperheerser van her

hecla!, mer radioacrieve srralen naar de aarde

verbannen. Nu teisreren zij de mensheid met

een scala aan negarieve invloeden, waardoor

het zelfs voor een clear nog nier mogelijk is

zich aan her aardse lijden re onttrekken. Ge-

11Ikkig heefr Hubbard voor deze mensen ook

weer een lange weg uirgedachr van sessies en

cursussen, die leiden tor het hoogsr haalbare,

De status Operating Thetan garandeert 400 jaar leven

OT worden, ner als Hubbard zelf. De Theran

in de mens is dan bevrijd van aile negarieve

ervaringen en !<an geen kwalijke invloed meer

lIiroefenen op de persoon waarin hij nesrclr.

\X!ie dar bereikr heefr ZQU volgens Hubbard

400 jaar leven, een uitspraak die nooir meer

werd gecireerd roen hij zelf in 1986 op 74 p­

rige Iceftijd srierf.

Flexibel Dc dood van de leider hecfr doorgaans een

funesre invloed op de morivarie van de sckre­

!eden. De Scienrology-church roonde echrer

vee! veerkrachr na her srerven van hun Hei­

land en rimmert sinds 1986 srevig aan de

weg. Een verklaring hicrvoor is de organisa­

ricsrrucruur van Scientology, die alrijd zeer

flexibe! is gebleken als daar noodzaak roe was.

Tot begin jaren zevenrig was Scienrology

geen religicuze groepering, maar een filosofi­

sche gerinte wetenschapsschool. Hubbard

werd tussen 1967 en 1971 door de IRS (de

Amerikaanse FIOD) en de rechrerlijke machr

gekapitreld en mochr zijn Dianerics nier lan­

ger een wetcnschap noemen - zo b!eek HlIb-

bards academische rirel bij een posrorderbe­

drijf re zijn gekochr en werd de E-merer onr­

maskerd als een 'absoluur onwetenschappe­

lijk' apparaar. Noodgedwongcn vcranderdc

de organisarie in korte tijd in (en kerkelijke

gemeenschap. Deze stams kende mindcr

scherp omlijnde criteria en had bovendien

flscale voordelen. Scienrology verkeerdc in

grote problemen met de IRS en werd -overi­

gens terecht- verdacht van stelselmarige be­

lastingonrduiking. Het gevecht mer de fisc us

besliste dc kerk pas in 1986 deflnitief in haar

voordccl. In dat jaar werd Scienrology offl­

cieel als een religieuze organisarie erkend,

waardoor de kerk geen belasting hoefde af te

dragen en de (vaak verp lichte) giften aan

Scienrology voorraan aftrekbaar waren. Om

deze srams te bereiken diende Scienrology

wei een opgave re doen van haar inkomsren

en bezittingen. Volgens eigen zeggen had de

organisarie dar jaar aileen al in de VS een ver­

mogen va n 400 miljoen en een jaarinkomen

van 300 miljoen dollar.

Toen Hubbard srierfhad hij al lang niet meer

de feirelijke leiding over de Scienrology­

Church. Wei reisrerde hij ror vlak voor zijn

dood de Scientologisren met plmseJinge en

$Oms schizofrene invallen . Door deze opwel­

lingen zar Hubbard de doelstellingen vao de

door hem zelf io het leven geblazen instelliog

steeds meer in de weg. Zijn dood was in ze­

kerc zin een bevrijding voor de sekte, die

steeds bedrijfsmariger haar religieuze werk

begon uit te oefenen. Deze aanpak ging na­

tuurlijkerwijs hand in hand met een eeuwen­

oud morief: steeds meer winst maken, en

sreeds groeien.

Big Business De huidige voorman van Scienrology in de

VS, David Miscavige, die als tiener al zijo

eerste auditing-sessies onderging, is na Hub­

bards dood begonncn met een grote cam­

pagne om zijn gemeenschap een respecrabel

aanzien te verschaffen. Scientology sponsof(,

samen met gewone bedrijven aJs Sony en

Pepsi grote evenemenren als de Goodwill Ga­

mes en adverreert geregcld op de televisie en

in landdijke weekbladen als N ewsweek en Bu­

siness Weekly. In deze adverrenties wordt

Scientology aangeprezen als een fllosofle en

heilzamc lcvenswijze. In Nederland rrokken

de -later verboden- advertenties van Sciento­

logy ('Vodt 1I zich ook wel eens zomaar niet

in orden op Amsterdamse rrams de aan­

dacht.

Naas t deze imago-campagne, heefr Sciento­

logy zich in de afgelopen jaren in verschil­

lende richtingen ontplooid. Er zijn twee Ont-

September 1995

wikkelingen die in het oog spriogeo : Sciento­

logy's 'zorg' voor de zwakkeren in de maar­

schappij en de zeer modieuze verspreiding

van het Scientology gedachtengoed via orga­

nisatie- en adviesbureaus en de arbeidsbemid­

deling.

Scientology neemt steeds vaker daklozen,

junkies en alcoholisten onder haar hoede, die

door het volgen van intensieve Dianetics-cur­

sussen weer op her rechte spoor terecht moe­

ten komen. De 'dolende' dient wei zijn vo ll e-

'Journalisten en afvalligen worden gem eden als de pest'

Scientology komt naar je toe deze zo-

mer (Ioto: Hans Linge­

man)

dige uirkering naar Scientology over te ma­

ken en kan vervoJgens beginnen met de 'Pu­

riflcarion Rundown', een zuiveringspro­

gramma waarbij door veelvuldig sa unage­

bruik en het slikken van vitam inepreparaten

her lichaam van vervuiling wordr onrdaan.

Later komt de reiniging van de geest aan bod.

Het blijkt dat her voor deze mensen aan de

zelfkanr van de samenleving moeilijk wordt

zich in een later stadium re onnrekken aan de

kerk. Zij bouwen tijdens hun cursussen grote

schulden op bij Scienrology. De kerk oefenr

zo grote nnanciele en emotionele druk uit op

potenriele deserteurs.

Op deze manier wcrfr Scientology nieuwe le­

den, maar veel geld is er op de bodem van de

samenleving niet te halen. Dit is een van de

redenen dat Scientology cen aantal manage­

menr en consultancy-bureaus heeh opge'ler.

Deze bureaus hebben ogenschijnlijk niets

met de moederkerk te maken, maar adviseren

bedrijven over sollicitanten en het huidige

personeelsbestand. Silhouet Management

Consultants, een adv iesbureau aan de Stad­

houderskade in Amsterdam biedt, zo blijkr

uir een reclamefolder, werkgevers assistentie

bij solliciraries: 'Wat draagt de persoon, die

rijdens her gesprek zo energiek, zelfverzekerd

en welsprekend overkwam, daadwerkelijk

bij? Zal er werk uit zijn handen komen? En

hoe zit her mer stress en zijn verantwoorde­

lijkheidsgcvoel' De Oxford Capacity Analysis

(OCA) kan u deze informatie verschaffen ' .

De OCA is ook zeer bruikbaar om het vasre

personeel door te lichten. Voor deze analyses

-die idenriek zijn aan de persoonlijkheidsres­

ten die Scientology in de Kalverstraat gratis

aanbiedt- strijkr Silhouet zo'n 800 gulden per

keer op. Vanzelfsprekend verzorgt het bureau

via de Scientology Church ook trainingen en

sessies, die de in de OCA aangetoonde pro­

blemen kunnen oplosscn. Verscheidene be­

drijven hebben van de diensteo van Silhouet,

of andere aan Scientology ge­

lieerde bureaus gebruik gemaakt.

Onlangs kwamen een aantal Ar­

beidsbureaus in opspraak, omdat

de OCA dee! bleek uit te maken

van cen cursus voor werklozen.

De prakrijken van Scientology zijn

moeilijk aan her licht te brengen.

De kerk is naar de buitenwcreld

roe zeer gesloren. Journalisten en

afvalligen worden gemeden als de

pesr en bijna zonder uitzondering

voor het gerecht gedaagd wegens

smaad en laster. Vir voorzorg laat

de kerk Scicnrologisten tijdens

hun 'opleidingen' sreeds verklarin­

gen ondertekencn, waaru ir blijkr

dar zij de cursussen uir vrije wil

volgen. Dit om enorme claims van

uitgetrede leden re kunnen ' onr­

wijken ' . Daarnaast is de boekhou­

ding van de kerk een bijna on­

neembare vesre. Gebruik makend van de

voorrech ren, die religieuze groeperingen

bijna overal rer wereld hebben , is de kerk erin

geslaagd haar flnanciele huishouding aan het

oog van de we re!d re onr rrekken.

Dc Scieotology Church is een seine met toC­

komst. Flexibel in haar orgaoisa ri e, meedo­

gcnloos naar buiren toe en mer een neus voor

geld. De kerk, die het apoca lyprische jaar

2000 moeiteloos lijkt te halen, heeft de dood

van haar leider goed doorstaan en kan zich de

rijk.ste sekte rer wereld noemen. Hubbard

had gelijk roen hij vlak oa de oorlog op een

congres collega-schrijvers voorhield: 'AJs je

echt rijk w il worden moet je geen bocken

schrijven. Dan kun je beter een sekte oprich­

(en',

7

Tropisch hout • In Ka

Mark van Dorp

In de winter van 1994 vertoefde Mark van

Dorp voor zijn studie in het tropische Kame­

roen, een voormalige kolonie, gedeeltelijk van Frankrijk en ge­deeltelijk van Enge­

land. Hij liep daar een stage die als basis

diende voor zijn afstu­deerscriptie 1, die hij in

april 1995 voltooide. Zijn ervaringen in de tropen staan hier be-

schreven.

8

De vluehr van Geneve naar Douala is als ee n

droom. Uren lang trekr een andere planeer

aan mijn nieuwsgierige ogen voorb ij . Midden

in de Sahara-woesri jn zie ik besneeuwde

bergtoppen. D room ik eehr of zijn dir de uir­

werpselen van een kudde kamelen' Zodra wc

veilig gela nd zijn, onrnemen de beslagen

vliegruigraampjes her zichr op her verwaar­

loosde vliegveld. Als een rolgordijn valr de

rropische duisternis in. H er is half zeven ie

soir en her avonruur kan losbarsren . Op dar

momenr heb ik nog geen idee welke onrbe­

ringen en hoogtepunren me als Europeaan te

wachren sraan in dir onbegrijpelijke, maar

vers lavend mooie conr inenr.

Wie is die avonrurier eigenlijk? Een vleren­

rwinrigjarige srudenr eco nomie aan de Uni­

versireir van Amsterdam, die een afsrudeer­

srage zodlt in Afrika en omsrreken, geboeid

door her speeialisarievak onrwikkelingseco­

nomie. Medio winrer 1994 yond ik een sra­

geplaars van vier maanden via de Landbouw

Unive rsirei r Wageningen. D e vakgroep bos­

bouw parricipeerr in een onderzoeksprojecr

in Kribi, een vissersdorp in Zuid-Kameroen

mer kilomererslange, paradijselijke srranden.

Her zogenaamde Tropenbos-Cameroon-Pro­

gramme, gefinaneierd door de Nederlandse

overheid en verscrli ll ende grore donororgani­

saries als de Wereldbank, is cen van de vijf

projeeren in rropische landen van de Srich­

ring T ropenbos. Dir onderLOek naa r duur­

zaa m bosbeheer behelsr vijf vakgebieden, re

weren landgebruik, ecologie, bosbouw, socio­

logie en economie & managemenr. Her veld­

werk, dar door Nederlandse en Kameroense

onderzoekers wordr ve rrichr, vindr plaats in

rwee hourconcess ies (door de overheid toege­

wezen bos rer exp loirarie) van de Nederlandse

firma Wijma en Zonen. Dir bedrijf is een van

de groorsre hourexporteurs van Kameroen en

heefr een moderne zaagi nsra llarie nabij Kribi .

Wijma heefr zieh conrracrueel verplichr om

de onderzoeksresulraren daadwerkelijk roe re

gaan passen in de hou rkapacriv ireiren. Doel

is om economische groei re laren samengaan

mer dULlfzaam heid. Her is ec hrer de vraag of

'A white man in the tropics needs occasionally to see

someone fresh from his tribe to remind him that his colour is

perhaps not as wrong, and patchy as it may seem.'

Chinua Achebe (1987) ,

Anthills of the Savmmah

zo'n rechn ocrarische benadering een rele­

vanre oplossing biedr voor her bedreigdc bos

en haar vele bewoners. Wesrerse op lossingen

zijn meesral ror mislukken gedoemd door de

enorme culrurcle kJoof mer Afrika. Boven­

dien vragen de onderzoekers zieh nauwelijks

af Of homkap een lange rermijnoploss ing is

voor de schirrere nde Kameroense bossen.

Zel f heb ik ee n voorsrudie gedaan voor de

economische pendanr van her Tropenbos-Ca­

meroon-Prograrnme. D e benodigde financien

waren redelijk snel geregeld door bijdragen

van de economische faculreir en rwee parricu­

liere fondsen. Her veldwerk, dar nu als basis

dienr voor mijn afsrudeerscriprie, besrond u it

een econom isch-geografische srudie naar de

bosbouwsector van Kameroen. D aarroe be­

zoehren ik en mijn Kameroense eounrerparr

een groor aanral hourbedrij ven, ministeries

en non-gouvernemenrele o rganisaries om een

genuanceerd roraalbeeld re krijgen. Mijn

counterparr, Carherine, was een derde-j aars

s[udenre bosbouw aan de Univers ireir van

Dschang in Wesr-Kameroen. Hoewe! onze

comm unicarie in her begin problemarisch

was, hebben wc cen gezamenlijk sragerapporr

geschreven voor her onderzoekprogramma.

Grapp ig ge noeg werd dir rapport rweeralig,

mer Carherine's dee! in her Frans en mijn

decl in her Engels. Die laarsre raal is de raal

va n het project en van mijn afsrudeerscriptie.

De meesre inrerviews waren in her Frans. Ka­

mcroen is officieel rweeralig, maa r her is ner

als in Belgie: de meesre 'francophonen' wei­

geren Engels re praren.

Uir her onderzoek blijkr onder meer de do­

minanre posirie van Europese hourbed rijven

ill®~un£ ECONOMICA

in Kamcroen. De zes grootsre 'houtwormen '

van Kameroen zijn stuk voor stuk onderdeel

van inrernarionale concerns, afkomsrig uit

Frankrijk, [ralie en Nederland. Bijna drie­

kwarr van de hourexpon wordt door hen ge­

conrroleerd. D ezelfde zes bedrijven nemen

meer dan 50% van de com merciele hourkap

en van de binnenlandse hourvcf\verking voor

hun rekening. Dir alles is gebaseerd op offi­

ciet e srarisrieken. Illegale houtkap en corrup­

rie zijn aan de orde van de dag, maar helaas

moeilijk te kwanrificeren.

De overheid heefr de buirenlandse valura re

hard nodig om iers aan deze dom inanrie re

kunnen doen. Zo verdwijnen honderddlli­

zenden kubieke merers hour naar her buiren­

land, meesral in onbewerkre vorm . Een klein,

maar groeiend deel wordr lokaa l vef\Verkr,

hergeen ten bescheiden srimulans geefr aa n

de insronende economie. Vanaf 1999 za l al

hcr hour in Kameroen vef\Vcrkr moeren wor­

den, omdar de export van srammen dan ver­

bod en is. D e werkgelegenheid die hiermee

gecreeerd wordr , knmr vaak nier rell goede

aan de lokale bevolking, omdar men perso­

nee! uir heel Kameroen aa nneemr. H er enige

zoerhouderrje voor bewoners van hourcon­

cessies is een feesrmaal mer veel alcohol en ra­

bak . D e 10kaIe bevolking wordr echrer sreeds

mondiger en laar duidelijk blijken dar zij hun

bos nier 1.Omaar laren leegroven. Van buiren­

landse hourkappers wordr sreeds vaker geeisr

dar ze her algemeen belang dienen , bijvoor­

beel d door de aanleg van wegen, scholen en

ziekenhuizen.

De onrbossingsproblema riek is een gecompli­

ceerd probleem , waa r vde acroren bij berrok­

ken zijn. Iedereen wil zijn of haar deel van de

koek, waardoor er slechrs kruimels zullen

overblij ven voor roekomsrige generaries. Een

mogdijke oplossing is de commerciele ex­

ploiraric van ni er-hourprodukrcn, 1.Oals ro­

ran, planraardigc olie en medicinale pl anten.

Dir meer duurLame alternariefkrijgr nog veel

re weinig aandachr in de werenschap. De

kenn is va n de oorspronkelij ke bewoners van

September 1995

Drie Baka-pygmeekinde­ren poseren vol waardig­heid va or een traditionele hut in 005t­Kameroen.

her Cenrraal-Afrikaanse

regenwoud, ook wei

pygmeeen genoemd, is

hi erbij van eno rm be­

lang. Zij hebben maar af

re wachren of er voor

hen een leefbare omge­

vi ng overblijfr. Nier

voor niers hebben zij de

god Jengi in geen rijden

meer gezien in her oos-

ren van Kameroen. Als geesr van her woud is de

Jengi essenrieel voor de inwijding van jon­

gens in de mannelijkheid. De Bantoes, die

ook al eeuwen in her bos wo nen, leven in een

soon haar-liefde ve rhouding mer de pyg­

meeen. Zij 1.Orgen voor een groor dee! van de

onrbossing door her plarbranden va n srukjes

bos voor voedselgewassen. [n hun visie is het

bos oneindig groor en kan de slash and burn­

rechniek dus eeuwig srand houden.

Her srudenrenleven in Kameroen is o n verge­

lijkbaar andel'S dan hier. Srudenren krijgen

geen beurs, laar sraan een OV-kaan of een

milieumok. Ze moeren wei collegegeld op­

hocs ren en zelfs een contracr rekenen om de

eersre ri en jaar verplichr als ambrcnaar re wer­

ken. Als o nderdeel van her SAP (S rrucrureei

Aanpassings Progra mma) van her IMF en de

Wereldbank, wordr her ambrenarenappa raar

momenreel Aink ingekro mpen. Nog ingrij­

pender waren de absurde sa lar iskoningen van

Feiten over

Kameroen Officiile naam: Republique du Camerounl Republic of

Cameroon

Geografische ligging: Centraal-Afrika, ten oosten

van Nigeria

Hoofdstad: Yaounde

Economisch centrum: DoualaOppervlakte: 475.000

km 2 (II, 4x Nederland)

Bevolking: 11,9 miljoen (schatting 1990)

BNP per capita: US$ 820 (in 1992)

Talen: Frans (60%), Engels (20%) & ca . 160 Afrikaanse

dialecten

Koloniale historie: 1884-1916: Duits protectoraat;

1916-1960/1961: Frans/Engelse bezetting; 1960/1961:

Onafhankelijkheid Franse/Engelse zone

50 ror 80 procent in 1993. De bevolking va n

her ooir welvarende Kameroen werd begi n

1994 ook nog eens gerroffen door de deval u­

arie van de Afrikaanse frank . De resulrerende

koopkrachrvermindering maakte de crisis

compleeL

Op de fururisrische srudenrencampus in

Dschang is her leven ook geen prerje. O oi r

was er srromend warer, maa r nu is er slechrs

een uur warertoevoer per dag door een rech­

nisch mankeme nr. Ooir was er ee n busdiensr

van de srad naar de campus, nu loopr ieder­

een de berg op. Ooir waren er een mensa en

een bar, nu kookr iedereen zel f op zijn of haar

kamertje van twee bij drie merer. Aan ge­

meenschappel ijke keukens is nooir gedachr

rijdens de bouw. Gelukkig is er Madame

Jacky, die in een homen keel' heerlijke wilde

beesren en verse vis bereidr voor een sruden­

renprijs.

Ondanks de economische m isere wordr er

veel meer gelachen en veeJ inrenser geleefd

dan in Nederland . Zang, dans en muziek vor­

men her belangrijksrc vrije rijdverdrijf, naas r

voerbal uireraard. In her land van voerbalro­

venaar Roger Milia kent iedereen de srerren

va n Oranje, van Bergkamp rO( Rijkaard (lees

'Riesjkaar'). D e gasrvrijheid en aandachr die

de meesre mensen ronen, zijn echr ongeloof­

lijk. Iemand die ail een ergens aa nkomr,

wordr alrijd opgevangen en uirgenodigd voor

her eren. Toch is her erg vermoeiend om als

blanke in de urban jungles rond re lopen. Je

wordr gezien als een wandelende geldbuidel

die vasr wei war kan missen. Men beschouwr

dir als een soon afbe raling voor de eeuwen­

lange Europese uirblliring van Afrika. Ook

polirie en leger kunnen erg vervelend zijn rij­

dens de dagelijkse rourineconrroles van iden­

rireirskaanen. Men ve1'7inr van alles om je

geld af re rroggelen. Zo zar ik een keer [Wee

uur vasr omdat ik een sruwdam had geforo­

grafeerd , hetgeen officieel ve rboden is als

straregisch objecr.

Om de chaos van Kameroen even te onr­

vluchren, maakre ik de laa[$[e week een kone

vakantietrip door Gabon. Dir rijke Afri­

kaanse land besraar grorendeels uir bossen,

waa rdoor ik me helemaal in een Suske &

Wiske-avonruur waande. Her was een mooie

afsluiring voor een lee1'7ame cijd in Cenrraal­

Afrika. 'C'est Ie paradis pour un economiste,

mais c 'est i'enftr (= de hell pour Les camerou­

nais', zei ik aJrijd maar. En 1.0 zal her nog wel

even blijven.

1) M. va n Dorp, Shaking the tree - 1111 reanornie geographi­

cal (walys;j of the fon,jgll impact on forestry in Cameroun ,

FEE, maart \995.

Mark van D orp is docfOrandus in de econom ic.

9

Geld speelt geen rol ...

Keynes zou trots zijn geweest op Olie B. Bom­

mel met z'n hang naar vrijheid en z'n noncha­

lante houdig ten opzichte van de rol van geld.

Toonder lege in de drie biografieen, die in de

bundel Geld spedt geen. 1"01 zijn samengevoegd,

over het leven van heer Bommel echrer nier zo­

zeer de nadruk op het -ongerwijfeld- grore rheo­

retische oeuvre dar hij (Born mel) heefr nagda­

ren op het gebied van de economie (jammer, nu

kunnen wij, als lezers, slechts gissen naar her

diepere gedachtengoed dat achrer her handelen

van de prijzenswaardige heer zat, zeer jammer).

Maar T oonder voert ons mee naar de dagelijkse

beslommeringen van een heer en doer dat op

een zo geraffineerde wijze dar zelfs een niet-eco­

noom mer enige training de verhaaltrent kan

volgen. Neem nu het prachcige relaas over de

willdhandel waar Bommel laat zien dat zdfs

lucht re verkopen valt als er maar een srerke

markering achrer zie. De luchr van marketeer

Bommel srijgt in waarde en geefr onderneming

Bommel zoved markrkrachr dar een imperium

opgebouwd rondom oliemagnaar Poene Beurs­

kraker wordr overklasr. De handel in luchr be­

reikr een oververhir plafond en omdar het goed

een emorionde waarde heefr die grorer is dan de

fysieke waarde stort de prijs van lucht in. Als

econoom zie je onmiddellijk de boodschap die

Bommel aan de burgers wilde overbrengen: als

de prijs van een goed boven de fysieke waarde

uitstijgr dan wordr lucht (lees: illusie, emmio-

nele waarde) verkoch r! Later is op basis van

Bommels windhandel de laddering rechniek

(Voor de marketeers onder ons: waarde-conse­

quentie-attribuut) onrwikkeld en is het over­

duidelijk dat Keynes zich bij de torstandbren­

ging van z'n General Theory heeft laren be"in­

vloeden door de grote B6mmel.

Dat Toonder ook De SloveI/ in de bundel heefr

opgenomen, lijkt op een poging van de schrijver

om Bommel in een kwaad daglicht re stellen.

De superioriteir van Bommels handelen srraalr

echrer van her papier af. Om dit toe re lichren.

10

zal ik het verhaal in het kort verrellen. Sloven

zijn wezentjes die ogenschijnlijk nutteloze ar­

beid verrichten. Daarbij schijnen ze nier al re

vee! plezier in hun bezigheden te hebben. Bom­

mel onrdekr dar de sloven hun zelfbeschik­

kingsvermogen (Toonder, de simpele ziel,

noemt her hun 'hachjes') hebben afgestaan aan

een groot bedrijf. Aan her hoofd van deze on­

derneming staar heer Vlijmen Fileer. Bommel,

een grom voorvechter van deugde!ijke 'arbeids­

voorwaarden en die dingen ', prorcsreen bij de

leiding over de siruarie waarin de sloven verke­

ren. De sloof}<::s werken zich immers in het stof

voor nier meer dan een karig loon. De ondernc­

ming is echrer de enige werkgever (aha, een mo­

nopolie! zie je als lezer heer Bommel denken) en

heefr de markr van arbeidskrachten naar zich

toegerrokken. Bommel srelt voor de zaak re be­

studeren en offert zich op als inreri m-manager

(deze funcrie is dus ook door Dr Bommel in her

leven geroepen) . Hij voen vee! praktijkonder­

zoek uir op her gebied van de straregische orga­

nisatie van de onderneming. Toonder legr de

nadruk daarna voornamelijk op het mislukken

van Bomme!s intenties en wekr daarmee de in­

druk dat Bommel niet wist war hij deed. Inder­

daad gaat her werk pla[ en weren de sloven nier

meer wat ze moeren doen met hun vrije rijd en

loopr de hele zaak in her honderd . Maar Bom­

mel was mer een prakrijkonder.wek bezig! Im­

mers, hij weer de zaak uireindelijk weer winst­

gcvend te maken. Hij heeft voor de sloven een

soon zelfbesruur gecreeerd en hiermee de legale

basis gelegd voor war wij vandaag kennen als de

ondernemingsraad.

Dat er ook een heuse micro-econoom en stra-

Q Q o o o ®

Deze keer geen recensies. van dikke pillen over mo­netaire modellen of marketing-magie, maar een

bespreking van twee romans waarin de eco­nomie op meer literaire wijze aanbod

komt: de bundel G,eld speelt geen rol van Marten Toonder en Mystiek

Lichaam van Frans Kellendonk

reeg schuilr in Bomme! blijkt uir De BOlienbazen waarin hij een kartelachrig afspraak russen ne­

gen conglomeraren weer re ontmaskeren. Ne­

gen bovenbazen regeerden over de wereld door

in onderling overleg aile werk naar zich roe re

trekken. Door een puike manipularie op de ka­

pitaalmarkr bereikr heer Bommel een zo groor

vermogen dar de bovenbazen nier meer om hem

heen kunnen . Dan begint Bommel zijn ragfijne

spel om de keten van onderlinge karrelafspraak­

jes russen de bovenbazen rc onrkluwcn. Nie­

mand van hen heefr dar ~n de garen en aanvan-

lli®~l1lli£ ECONOMICA

kelijk geven ze hem aile verrrouwCll. De kwa­

lijke praktijken van de conglomeraren worden

sreeds duidelijker voor OBB en hij bereidr een

machrsovername voor om de zaakjes rc saneren.

Zoals Nahum Grind (NG) verwoordde in cen

gesprekje mer Amos W. Steinhacker (A WS) -

beiden zijn bovenbaas - : "'Er drcigr cen krach,

( ... J zie je nu wel? Her mcesrerbrein van OBB

heeft iers uirgedacht! Een geniaie rm.nipula[ie,

AWS! Wat is hij aan her doen' '' ' H er lukt OBB

om z' n plan door rc zenen waarmee hij Srcin­

hacker overblufr: ''' De krach! ' lispelde de heer

Sreinhacker vanui[ de rokende resren van zijn

instrument. Her Generale Energie Syndicaar is

gespieren".

Eigenlijk zou iederc econoom bekend moeren

zijn met het gedachrengoed van heer Bommel,

die nooit erkcnd is voor z'n baanbrekend werk

ren behoeve van de economische wcrenschap.

Hans Lingeman

Toondcr, M., Geld speelt geen rol , 1990, Bezigc Ilij. ISIlN:

90 234 0277 4 cip

Een economie van het leven.

' Ik heb een vader gehad die mijn hemd onder

mijn gar uir verkocht. Ik haanc zijn eeuwige ge­

sap pel. Dezelfde haat voel ik nu voor de gladja­

nussen die overal woorden voor hebben. Ik heb

als jongen gesmachr naar dingen die zich nier

laten omrekenen of omklersen tor wat je maar

wilr. die zich niet larcn vergassen tor geld of

raal, dingen die onaanrastbaa.r, onoplosbaar

zijn, niets anders dan zichzelf, en nu heb ik ze

gevonden, in de wereld van de kunsr. "Mooi'· is

voor mij synoniem met "echt". En als ik nu iers

regenkom dar niets andcrs is dan zichzclf. dar

werkelijk is, dan eer ik her door "onbeschrijfe­

lijk" of "onbetaalbaar" te zeggen en aid LIS bij

wijzc van sprcken mijn mond re houdcn.' Dir

zijn de woorden van Leenderr, de hoofdpersoon

uit NJ}Jtiek Lichaam van Frans Kellendonk.

Mysriek lichaam gaar over allcrlei dingen, maar

een van de beIangrijksre rhe ma' 5 is de proble­

marische verhouding tllssen kunst en geld. De

vader van Leenderr, A.W. Gijselharr. is een

vrck; eentje die zijn geld liever beheert dan dat

hij ervan genier. Geld is zijn liefde, geld is zijn

religie, en geld 'verleenr de vrek de ecuwige

jeugd die de dichrer onrleent aan zijn woorden.'

De beide kinderen van A.W. Gijselbart zijn

nie[snlltten. Magda is cen ongelukkig meisje

dar zwelgr in haar eigen nngeluk, en als cen fa­

raal zwart gar mannen naar zich roezuigt. Deze

keer is cen jood het slachtoffer, die luisrcrr naar

de ie[\var cynische naa m Pechman.

Sicchrs ten keer heefr Leenden een gocd ge­

sprek gchad mer zijn vader. 'Jongen, 7.Org er­

voor dar je nooir zo wordr als je vader.' zei deze.

Leendert hedi: de wijzc raad rcr harte genomen:

hij vertrekr naar New York, raakr in de werdd

van de kunst verleild, en word[ de promotor

van cen nieuwe 'groep wilde kunstenaars. Maar,

ellendc, ellende, Leenderr krijgr een vriendje, en

dar vriendje krijgr een nare ziekte. Het wordt

nergcns met name genoemd, maar de jongen

heefr AIDS en is nier verlekerd. Lecndert werpt

zich op om de onbe[aalbare ziekrc van zijn

vricndje te financieren; hij srorr zich daartoe in

een windhandel in beeldende kunsr. Aan kun­

srenaar die zichzelf vergifrigen mer coca"ine ver­

srrekr hij leningen in ruil voor opties op hun

schilderijen. Deze opries, bijvoorbeeld op

'1.50x2m. olieverf op doek door Lafayette

Louisiana', verkoopr hij vervolgens aan galerie­

houders, zichzelf verplichtend het dock re leve­

ren tegen de waarde die her op de dag van be­

lofte heeft. Steeg de waarde, dan zou hij zclf her

verschil moeten bijleggen; daalde de waarde

daarentegen, dan kon hij het verschil in zijn ei­

gen zak sreken, en daar rekende hij op. Lccndert

vindt zo een volwaardige effectenhandel in no­

minale sch ilderijen uit, en treedt zelf als enige

speculanr a la baisse op.

Het mag niet baten want de jongen overlijdr.

Leenden keen rcrug naar zijn ouderlijk huis,

'De doornenhof, maar nier voordat hij gedron­

ken heeft van de roze champagne die vloeir uir

de wonden van de jongen.

Meer nog dan een boek over de economie van

her geld, is Mystiek lichaam een boek over de

economie van her leven en de dood. Als Lecn­

den rhuiskomt, trefr hij zijn zusrer Magda

zwanger aan. Uir ulrieme afgunsr op de vrouw,

op haar alleenrechr leven VOOrt te brengen,

neemr Leendert een duivels bcsluir. De dynasric

van her leven, die Magda spoedig zal vesrigen

door het baren va.n cen kind, beantwoordt

Leenderr mer een dynasric van de vergankelijk­

heid: hij bezwangcrr cen jongen uir her dorp

mer zijn verraderlijke virus. Magda boodschap­

per van de her leven. baar braer boodschapper

van de dood.

Hier bereikr My,-tiek Lichaam zijn hoogrepunr.

De zware rhemariek wordt gecompenseerd door

onconventioneel taalgebruik en uirersr cynische

humor: als Leenderrs vader in de omgeving van

zijn zoon verteerd wordt door de dood. als on­

zichrbare wezcntjes mer myriaden knabbelrand­

jes in zijn lichaam aan her kluiven zijn, kriskras

een gangenstelsel gravend doar her geschiede­

nisloze vices, denkr Leendert: 'Tijd voor cen

liedje. Een hoogliedje op de dood. ( .. . ) De

dood, daar kon jc sraar op maken, die zou nooi[

verstek laren gaan. Zekerheid die alles onzeke r

maakr, neuriede hij. rrouwe allemansvricnd,

nier-zijn dar, meer dan ook, is, aan jou ben ik ,11 in de mocdcrschoor uirgchuwelijkt.'

Olav Velthuis

KoIlcndonk, F. , My-stick Licho'l11. 1986, MeulenhofT Am­

sterdam, lSBN: 90290 19700

11

Het goede, het wa e en het sc 0 e

Olav Velthuis

Onlangs hield Arjo Kla­mer zijn oratie voor de leerstoel Economie van de Kunst aan de facul­teit Kunst en Cultuur­

wetenschappen van de Erasmus Universiteit.

Reden genoeg voor een interview met deze

man, die in de economi­sche wetenschap niet aileen door zijn leer­

stoel een buitenbeentje is. ControversiEHe me­

ningen over de toe­komst van de economi­

sche wetenschap, de waarde van cultuur, en de gespannen verhou­

ding tussen kunst en geld.

12

1977 verh'ok u naar de Verenigde Staten,

schree! daar uw proefschrift, 'Conversa­

tions with Economists', en was in Was­

hington DC verbonden als Associate Pro­

fessor aan de George Washington Univer­

sity. Wat heeft 11 uiteindelijk bewogen om

terug te keren naar Nederland?

'AJs je in Amerika eenmaal in de dynamiek

van her systeem opgenomen bent, dan is het

enorm verleidelijk d aa r re blijven; prikkels

om terug te kercn naar N ederland ontbraken

volled ig. Daarnaasr zag ik op tegen her bu­

reaucratische systeem van Nederland, zoals ik

me dat herinnerde. In Amerika kon ik mij

rustig wijden aa n mijn wetenschappel ijke

werk, zonder las rig gevallen te worden door

bes ru urliJke raken . Maar lIiteindelijk verraadr

je afkomsr je: in de Verenigde Staten hoor ik

niet rhuis. Ik kon me daar nier druk maken

over war er om me heen gebeurde, terwijl ik

me hier over allerlei dingen opwind. E n dan

zijn er natuurlijk persoonlijke omstandighe­

den. Je trouwr nicr zomaJr mer een vrouw die

helemaal aan Nederl and verknocht is; zij

heeft mij onder behoorlijk zware druk gezet.

'Maar roen bleek, verrassing, dat her helemaal

nier zo gemakkelijk is om naar N ederland te­

rug te keren. Ik merkte dat ik in de weten­

schappelijke wereld niet overal even goed lag.

Ik heb bijvoorbeeld geso lliciteerd voor de

leersroel Geschiedenis van het economisch

den ken aan de Universiteit van Amsterdam,

maar de commissie yond het niet ee ns nodig

om met mij te praten (Mary Morgan heeft

deze leersroel uiteindelijk bezer, OV); op dat

moment vond ik dat nogal schokkend . H er

argument geven zij nier direct, maar je hebt

natuurlij k je kanalen waar je je informatie

van krijgr, en tOt mijn verbazing was een pro­

bleem onder andere dat ik niet econoom ge­

noeg IOU zijn. Ik had dergelijke disciplinaire

argu menten in Nederland nier verwachr: ik

dachr dat Nederland vrijzinniger IOU zijn, en

haar economen tolera nrcr. M et name de reto­

rische benadering waarvoor ik mij sterk heb

gemaakr, ligt niet goed. De reden waarom is

niet altijd even duidelijk, maar met deze be­

nade ring stuit ik herhaa ldelijk op verzer en

ergernis .

'Grappig genoeg is

dit ook een van de

uitkomsren van mijn

onderlOek: de we­

renschap werkt in

kliekj es ; om zich

srerk te maken tegen de buitenwachr is her

zelfs nodig zich te groeperen. Op persoonlijk

vlak is dar pijnIijk om re ervaren, maar op

versta ndelijk vlak valt her goed te begrijpen.

'EI'vaal't u het dan niet als een stapje te­

rug om uiteindelijk aan een alfa-faculteit

aangesteld Ie zijn?

'Nee, ik vind dat jllist wei aanrrekkelijk. Eco­

nomische facultciren zijn zich op her ogcn­

blik aan het rerugrrckken, aan her specialise-

AIle pilaren waarop het neoklassieke bouwwerk rust,

worden op het ogenblik onderuit gehaald.

ren op een srrikr economische benadering.

De economische wetenschap wordt steeds

minder veelzijdig. Alles wat anders is word t

afgesneden, als was het overtollig ver. Z elf

vind ik een multi-d isciplinaire benadering

veel span nender en vruchtbaarder; waar de

wetenschap zich op her ogenblik naa r toe be­

weegr is een benadering die de disciplines

overstijgr. Daar gebeurt het op her ogenblik.

Ik ben dan ook bang dar de Nederlandse eco­

nomische faculreiten de boot gaan missen.

' Maar ook in Nederland is de omslag onver­

mijdelijk: er gaat onherroepelijk icts gebeu­

ren. Dar de economcn zich rerugtrekken op

her rerrein dat ze kcnnen is een teken van

zwakre, en duidr regelijkertijd op een bedrei­

ging. Die bedreiging ko mt uit allerlei hoe·

ken: aan de ene kanr gaan politick en be­

drijfsleven zich aFvragen wat dc relevantie is

van deze wetenschap. Aan de andere kanr

komr binnen de economie lanw.-aam een pro­

ces van deconstructie op gang: aile pilaren

waarop het neoklassieke bouwwerk rust, wor-

lli®~l1lli£ ECONOMICA

den onderuit gehaald. In Amerika zij n de

voorhoedegevechten op her ogenblik al aa n

de gang. De opkomst va n de speltheor ie bij­

voorbeeld, is een deconst ruceief moment,

waarbij de neoklass ieke evenwichtsgedachte

losgela ten wordt. Ook worde hee belang van

praren , van regels en instituties sreeds meer

onderstreepr. Tor nu toe werd die belang Ont­

kend.

'Verder lijkr de econometric door de op­

komsr van computerrechnieken langzaam

overbodig te worden, en komen haar stat ist i­

sche grondslagen steeds meer ter d iscussie re

staa n. Aans luiting tussen theorie en prakrijk

blijkr vaa k onmogelijk: theo rerische model­

len laren zich nauwelijks e mpirisch toersen .

'Tenslorre wordr binnen de werenschap de

economie een buitenbeentje. Buiten de eco­

nomic is iedereen afgestapt van de rarionali­

reitsgedachre. Her is eigenlijk wei grappig dar

economen met die oogkleppen op kunnen

blijven lopen, en zich niets aanrrekken van

aile kri tiek die op dit uitgangspunt word e ge­

leverd. Overigens vind ik deze oogkleppen

ook wei begr ijpelijk, want als je de rario nali­

reitsgedachre loslaa t, dan is her ner alsof je

weer bij af moer beginne n; dan wordr lOved

van war er de afgelopen honderd jaar aa n o n­

der'lOek gedaa n is oninreressant. Mijn inze t is

echter dar wij daarmee een berer en rijker in­

zicht in de werkelijkheid mislopen. In feire

kan op her ogenblik geen enkele menselijke

handeling verklaard worden. Een mensel ij ke

handeling is aileen mogelijk wann eer er ome­

kerheid is. Overigens is dar geen o rigineel

idee van mijzelf. Sociologen en antropologen,

maar ook Keynes onderkenden dir. Er is dar

fantasri sche ciraar uit de G eneral Theory,

"Enterpri se will fade if ir's all m arhematical

expecrarions". Dar inzichr is rer zijde gelegd ,

maar her is wei de boodschap van Keynes; de

-

September 1995

(Foto: Jeroen Thijs)

economle gaar over een wereld

waarin onzekerheid her beslis­

sende kenmerk is.

Kan ik uit deze onvermin­

derde interesse in ontwikkelin­

gen birmen de economische

wetenschap de conclusie trek­

ken dat binnen uw leerstoel

'Economie van de kunst' de

economie de nadruk zal kr'ij­

gen, of vindt u de kunstkant

van de leerstoel belangrijker?

'Z oals ik in mijn orarie heb pro­

beren duidelijk re rna ken is de

kunsrwereld inrrigerend, omdae

hij voor een econoom zo o ndui­

srerend is. Maar door de poging

de wereld va n de kunsr re begriJ­

pen, heb ik zel f andere inzichren in de econo­

mie gekregen, en ben ik ook mer andere ogen

naa r ma rkmansac ri es gaan kijken. Het be­

langr ijkste inzichr is dar economen een hele

enge inrerprerari e hebben van dargene war er

in markren gaande is, dar wij niet beseffen

hoe complex markren zijn, en hoeveel er ge­

praar wordr binnen markren. Met name in de

kunsrwereld wo rden direcre commerciele

transacties o p all erl ei manieren vermeden;

maar ook binnen markren zijn relaties vaak

gebaseerd o p her principe van reciprocireir. Je

rekenr nier direct af voor een rransactie, maa r

stelr her uir, als in cen vriendschap. Ik doe

Ik wil geen democratie van de kunstmarkt, waarop

iedereen met zijn gulden kan stemmen.

war voor jou, in de ver.'Jachring dar jij op een

gelegen mo menr in de roekoms t iers voor mij

rerugdoet.

'Opeens vie! her mij op dar we in de econo­

mie geen enkele rheorie hebben over relaries,

waarom mensen ze aa ngaa n, en war voor In­

vloed ze hebben. Oat is heel merkwaardig,

want de econom ie besraar bij de grarie va n re­

laries. Zaken rel aries en nerwerken bijvoor­

beeld, of info rmele conracten . Her gaar hier

om sociale relari es, waarbinnen vee! wordr

gepraar over voerbal, vrouwen en andere din­

gen die niets mer de eigenlijke commercile

rransacrie re maken hebben. Economen heb­

ben de groome moeire mer dergelijke proces­

sen, en durven ze geen plaa ts re geven binnen

de analyse. Her maakr inzichren volgens hen

te subjectief. '

We zijn opnieuw afgedwaald naar de eco­

nomie. Een niettwe poging om te praten

over kunst. Uw stelling luidt, dat kunst

'waardeloos' wordt zodra je haar in geld

probeert uit te drukken. Wat beMelt u

daar precies mee?

'M ijn inzer is dar geld en kunsr op gespannen

voer mer elkaar sraan. Bij de es therische erva­

ring heb je her over een waarde die niet re

meren is, analoog aan die va n een religieuze

ervaring of een werenschappelijke rheorie:

het goede, her ware en her schone. Deze ge­

dachrc zie je in de hedendaagse beeldende

kunst terug in kunsractiv ireiren die zich ve r­

zerten regen de idee va n her produceren van

een kunstprodukr: body art, perfo rma nces en

land art bijvoo rbeeld. Maar neem nou ie­

mand als Servaas, die haringen verkoopt, en

o mdat hij her kunst noemr er een lager brw­

rarief voor hoeft te beralen, of Jeff Koons die

zijn kitsch voor bakken geld verkoopt. O f

zo' n kunsrenaar, ik ben zijn naam kwijr, die

geld namaakt, waarbij de serie rransacties die

hij ermee uirvoert her kunsrwerk vormen. Hij

is daarvoor herhaaldel ijk opgepakt. De-I.e

kunsrcnaars vinden ook binnen de com mer­

cide wereld ruimte voor expressie. Maar ik

zou nier zo ve r willen gaan re zeggen da r zij

herzelfde doen als her verkopen va n Omo.

Kunsr vraagt altijd om een spanning, een am­

bigulteit.

"AJ les van waarde is weerloos," heefr Lucebert

rerecht opgemerkt, juisr omdar her hier gaar

om ee n waa rde die nier meerbaar is, die gede­

va lueerd dreigt re worden in een commercide

rransactie. Ik geloof genoeg in arisrocrarie­

sche waa rde n als kwalireir en onderscheiding

om deze waa rdevolle acrivireiren re bescher­

men . Mense n die berer zijn op her gebied van

werenschap of schoon heid , mogen van mij

best privileges hebben of vrijgesteld worden

van andere verplichringen. Ik wil dus geen

democratie van de madu, waarop iedereen

met zijn guld en kan sremmen; dar lOU de

waarde van kunsr aantas ten . Juisr vanwege

haar weer loosheid maak ik me graag srerk

voo r kunsr, werenschap, en ook voor religie.'

Met deze houding 1'0ept It de herinnerillg

op aan Keynes, die als lid van de Blooms­

bury-groep aetief deelnam aan het Lon­

dense culturele !even in de jaren '10 en

'20.

' Ik vind dar inderdaad fantastisch, maar he­

laas heb ik zijn power niet. Zoals die man

zich heefr kunnen verweren, en onderrussen

roch zijn werenschappelijke imegrireit heeh

kunnen bewaren, dar is onrzerrend moeilijk.

De problemen zien we bij mensen als Rick

van der Ploeg; de publieke rol van de intellec­

rueel is in 20verre problema tisch, dar her las­

rig is je poliriek srerk re maken lOnder je we-

13

renschappelijke inregrireir re veriiezen. De in­

rel-Iecrueel heefr de ra a.k zich in her publieke

debar re mengen, maar ik merk zelf al hoe

moeilijk dar is: heel concrecr omdar de rijd

die je daaraan besrecdr rcn kosre gaar van je

werenschappelijke weric Bovendien moer je

een enorme verraa lslag maken van her weten­

schappelijke werk naar de reroriek die men­

sen willen horen. lemand als Keynes was daar

erg goed in .

' H er publiek hceft ee n behoefre die ik niet

waardeerr, en voorschrijfr welke kunst gesub­

sidieerd wordt en welke nier. De aanwe'lig­

heid van deze kliek sluit de betrok.kenheid

van de mensen uir. Dc overheid mag in ons

land dan wel relatief veel geld uirgeven aan

cultuur, de waardering van culruur ligr in ons

land, vergeleken mer een land als Italie, vrij

laag. Dat kan iers re maken hebben met her

feit dar de secror zo afgeschermd wordt, dat

er nooit een beroep op jou en mij gedaan

wordr om er iets voor over re hebben.'

Laten wij ons realiseren dat wij bezig zijn met een morele wetenschap.

kan, en nier wil bevredigen. Met name van de

econoom wil her publiek oplossingen horen,

hoc de roekomsr eruir gaa t zien, en als je eer­

lijk bem moer je roegeven dar je dar niet kan.

Her is eerder de ro l van de therapeut die je

kan spelen. In Nederland bes raar daarbij een

enorme ach terdoch r ten aanzien van de imel­

lecrueel, veel sterker dan dat in Amerika het

geval is. Hier zit het human capiral model

erin gebrand, men denkt in termen van rates

of return. Je ziet dat in het onderwijs, het feit

dat studenten voondurend willen weren war

lesp rogrammas voor de banenmarkr opleve­

reno Oat is een vernietigende vraag, en stu­

dem en die haar srellen hebben nier begrepen

waar het om gaat. Wetenschap draait jllist

om krirische distanrie. Dezelfde argwaan te­

genover her academische merk ik in de jour­

nalistick: de ideologic van datgene wat je zegr

moet direcr relevant zijn, bij voorkeur voor

het overheidsbeleid. Uit mijn oratie werden

in de media uitsluitend die delen opgeno­

men, die berrek.king hadden op overheids­

subsidies. Alsof de overheid her cnige is in her

leven.

' In Nederland lijkt dat in de wereld van de

kllnst inderdaad het geval te zijn. Ik zou cen

dergelijke situatic niet willen verdcdigen; de

gevaren van commercialisering van de kunsr

die daarnet aan bod kwamen, besraan ook bij

bureaucratisering. Prikkels verdwijnen daar­

door , en maken plaats voor rent-seeking, dat

w il 'leggen dar menscn hun aandeel in een

budget koste war het kost verdedigen. Verder

ontstaat het principle-agent probleem. Dir

probleem komt erop nee r dar her voor de

subsidieverlener, de overhcid dus, moeilijk in

te scharten is of een subsidie-aanvraag ge­

rechtvaardigd is, of dar meer geld aa nge­

vraagd wordt dan in feite nodig is. Iedereen

speeh spelletjes, maar niemand weer waar de

grenzen liggen.

' Bovendien vergroor bureaucrarisering de af­

stand tussen de gebruikers va n kunsr, en de­

genen die ervoor beca len. Er bestaar in Ne­

derland een kliek va n berrok.kenen die kunst

14

lWet het beToep op het individu in de sa­

menleving komen we aan bij een ander

thema dat in ltW wetenschappelijke WITk Te­

gelmatig terugkeert: het belang van normen

en waaTden. Is ltW appet gericht aan de sa­

menleving, of aan de econoom?

' Het is een misvarting dar er in onze samen le­

ving geen normen en waarden meet z ijn . Na­

ruurlijk, ze veranderen, en her is niet alrijd dui­

delijk wel ke ervoor in de plaats komen. Dan

ontstaat er verwarring, en sommige mensen ra­

ken in paniek. Maar mensen kunnnen nier

zonder waarden, ze spelen onverm ijdelijk een

belangrijke rol in datgene wat we denken en

doen. Mensen zijn normatieve wezens, dat is

de enige manier waarop we mer elkaa r om

kunnen gaan.

'\X/aar ik me voor inzer is een erkenning van de

waardeproblemen die zich voordoen, met

name als je het ideaal van een soc iaa l-democra­

tische samenleving zet regenover de waarden

die in werkelijkheid opereren . Om een conflicr

aan te geve n: we gaan erva n uit dat iedereen

cvenveel waard is , maa r regel ijkertijd discrimi­

neert de goedgeaarde Nederlander bij her le­

ven. H et maakt nogal wat uit of je een Neder­

landers paspoort be'lit of niet. Maar ook dich­

terbij: je eigen vriendenkring en ge'lin gaan je

veel sterker aan het hart dan mensen die verder

van je afstaan. Je kunt dir ook ben bij Adam

Smirh, die in de 'Theory of moral sentiments'

consrareert dar iemand erger van de kaa[t is in­

dien hij zijn eigen pi nk moet missen, dan wa­

neer er aan de andere kant van de aardbol mil­

joenen Chinezen bij een aardbeving omko­

men. We waarderen menscn verschillend. AI­

leen, het wordt tijd dar w ij economen daar

eens aandacht voor hebbcn. En dat is natuur­

lijk de reden waarom ik kanrtekeningen plaars

bij de reduc[io nistische visie die op her ogen­

blik hege monisch is. Laren wij reruggaan naar

ooze worrels, naa r Smirh, John Stuart Mill,

Alfred M arshall en zelfs Keynes, en ons realise­

ren dar wij bezig zijn met een morele weten­

schap. D ar is mijn oproep.'

EHiciinte kunst?

Kunsrsubsidies zijn vaak paarlen voor de zwijnen.

De kunstuitleen in Osdorp (Amsterdam-West) is

daarvan cen goed voorbceld. In het niCllwe stads­

deelkantoor heeft zij cen schirrerende tentoon­

stellingsrllimte gekregen met veel glas zodat er

ook van buiten van te genieten valr. Iedereen die

bij het stadsdeelkantoor moet zijn of er, zoals ik,

op weg naar het winkelcemrum voorbij komt,

wordt gcconfrontecrd mer steeds wisselende beel­

den en schildcrijen. Kunsr moet confronteren en

dat doet de kllnsrllirleen zcker. Een groter con­

trast met de omgeving is dan ook niet mogelijk:

de rode baksteen van her stadsdeelkantoor en de

felle kleuren van het telUoongestdde dissoneren

met de rroosteloze omgeving van grijze flats.

Oat dc kllnstuirleen zelf echter niet erg sllccesvol

is, concllldeer ik uir het feit dat er zelden meer

mensen aanwezig zijn dan het personecl. Harde

onderbollwing van mijn selectieve perceprie komt

van de jaarlijkse financiele injectie van de stads­

deelraad. Die hecht er vol gens mij meer waarde

aan dan haar kiezers.

T e1kens wannccr ik de kllnstllirleen passeer. ver­

baas ik me als econoom over deze oase in een

woestijn van beton. Maar tegelijkcrtijd vind ik

het als kunsrlieAlebber fantastisch dar dir kan.

Her formaar van mijn studentenkamer weer­

houdt me er echrer van om naar binnen te lopen,

en dus beperk ik me tot cen villchtige blik op de

uitgesralde kunstwaar. Ik vraag me, opniellw als

econoom, echter af of mijn genat groat genoeg is

om de bclastingbijdrage van alle Osdorpers die cr

niet naar omkijken te rechtvaardigen.

Zo schipper ik bij veel gesubsidieerde kunstuirin­

gen als cen schizo tussen genot en verbazing. Een

efficient kllnsrbcleid lijkt roch een koud kllnStje:

geef iedereen een 'clIlrcard ' om zelf Ie kunnen

kiczen aan welke kunst belastinggeld moet wor­

den besrced. De econoom in mij staat te jllichen

bij dir idee, maar mijn alter ego denkt dar cen ef­

ficicnte kllnstmarkt niets te bieden heeft.

Cultuurpessimisr als ik ben, denk ik dat de kun­

switieen het dan in Osdorp moet afleggcn regen

House en Strauss in de Meervaart. Simpclweg

omdat veel Osdorpers (ncr als vee! modale Ne­

dcrlanders) geen behoefte hebben aan kunst aan

de muur. Op hun kleurenrelevisie is genoeg rc

zien, en als het ze nicr bevalr zappen ze gewoon

naar een ander net, daar is geen kllnstuitleen voor

nodig.

Kunst wordt bovendicn niet op bestelling ge­

maakt. Kunst groeir tegen de verdrukking in , bij

de graric van de ongelukkige jeugd en de onroc­

reikende uirkering. Efficiente kunsr is geen

kunsI!. (lb Waterreus)

• ®~TI'm£ ECONOMICA

NAAM: HER''vIAN TEN NAPFL

GEBOORTEOATUM / PLAATS: 22 MAAR I 1947, AMSTERDAM.

BURGERLljKE STAAT: ONG EHUWO.

VOOROPLEIDING / VORIGE FUNCTIES: O OCTORi\i\1. \'(115- EN NA­

TUURKUNDE UvA, LERAAR WISKUND)' BERTRAND RUSS Ell.

SCI IOLENGEl\·[EENSCHAP (KROMMENIE).

HUIDIGE FUNCrIE: DOCENT WISKUNDI· EN STAI!\IIEK !\AN DE

F.E.E.

KLEUR OGEN: BLAUW.

LENGTE: 1,78 M.

BORSTOMVANG: \00 CM ± 1 eM.

KLEUR HAAR: BIJNA VERDWENEN.

GEWICHT: 74 KG.

SOIOENMAAT: 41.

BlJNAAM: MAc.

MEEsT GELlEFDE IMAGO: EEN COED[ EN GEDUl.DICE DOCENT.

MUZI10\LE VOORKEUR: 'KIASSIEKE' I'OI'MUZIEK N[[T NA[)RCK

01' ZANG: EAGLE.S, BEATLES, JACKSON BROWNE, ]A:>'[ES TAYLOR

F.Il.

LIEVELlNGSGERECHT: GEWUON HULLANDS.

FAVORlETE BOEK: GETAL EN r-:OSMOS (DR. C.H. VAN O s).

FAVORlETE KUNSTENAAR: P .. \UL MCCARINEY.

FAVORIETE FILM: TIME IS ON OUR SIDE (TIlE ROLLING STO­

NES).

FAVORIETE DRANK: PILS.

FAVORIETE KLEUR: GOUJ1CEEI. MET FEN BEETJE WIT.

FAVORIETE KLEDING: EEN DUN OVERIIEMDJE (Ill) COLLEGES).

FAVORI ETE VERVOERMIDDEL: FI E'IS (I [EEN) EN TAXI (TElZUG).

HOBBIES / TlJDVERDRlJF: MUZIEK (GITAAR EN BASGlTAAR) EN

ZAALHANOBAL (U.S.).

WELKE KRANTEN / TI,IDSCHRIFfEN l.EEST U: HE'!' PAROOL,

THE GUITAR PLAYER MAGAZINE, OOR, HANDIlAI..

HOE BRENGT U UW VAKANTIE DOOR: MET VEEL MENSEN EN

VEEL GEZEI.UGHElD (IN EEN HUISjE IN BELC;IE OF FRANKRIJK).

GROOTSTE ERG ERN IS: HET \'(fISKUNOE A PROGRAMMA VAN

HFT V.W.O.

KAN ME WAKKER MAKEN VOOR: H ET SCHRlj VE\! VAN EEN

GOED E SONG.

MOOISTE AVOND UIT: 21 HBRUARI 1994, LONDl'N, ROYAL

ALBERT HALL: CONCERT ERIC CLAPTON.

SLECHTSTE GEWOONTE: IK HEB T\VEE ACENDA's, VOOR PRIV(,

EN WERK APART, I'N Hr:B ALI'ljll DE VERKFERDF HI) :>'IE.

BESTE EIGENSCHAP: IK Z EG BI/NA NOOIT NEE.

LEUKSTE EIGENAARDIGHEID: OAT MOETEN JULLIE MAAR EEN

ANDER VRAC;EN.

WIE BEWONDERT U HET MEEST AlS MENS: JOE COCKER, EERST

IN DE GOOT EN NU WEER TERue; J\i\N DE TOP.

HOE DENKT U OVER STUDENTEN: EEN VEELKOPI'IC MONSTER:

jE KOMT ZE [N AllY BARS, CAF[o.'S, EN DISCO'S TECFN.

WAT IS lIW MEEST GEBRUIKTE CRAP IN DE COl.l.ECEZAAL: [K

IAL HEl U CHT MAAR FENS AANDOEN, WANT WISKCNDE IS VOOR

DE MFESTEN TOC! [ AI. 7.0 DUSTER.

FAVORIETE ECONOOM: [E[)ERE STUDENT, DIE MET DE I-lUlDIGE

STU[)[EBUJRS Noe; WEEI' ROND TE KOMEN.

WAT IS DE GROOTSTE MISVATTING ONDER ECONOMEN? OAT

ECONOMISCHE BElANCEN I'REVALEREN BOVEN ECOLOGISCHE

HELAN CEN EN HE! MIliEU.

WAT IS DE MEEST GANGBARE MISVATJ'lNG ONDER ECONOMEN?

TIJD IS GELD.

WAT IS UW MEEST GEKOESTERDE OPVA1TING /OVERTUICING?

OAT OOK STUDENTEN MET WEINIG AANI.EC; YOUR WISKUNDE

UITEINDELl)K MET VEEL OEFENEN EN GEDULDlGE UITLEG DIT

VAK VOl..llOEND E KUNNEN 1\I:Hr~ERS EN OM I'l l'. STLI[) [E IN DE

ECUNOMIE MET SLiCCES TE KUNNEN AFRONDEN.

GROOTSTE UITDAGING: HFT LlITI3RENGEN VAN EEN CD MET

rRAr\IF. SONGS.

GROOTSTE ANGST: OAT TIJDENS MIJN COI.I.EGE DE ZML VClI.­

LEDIG LEEGLOOPT.

HOE LANG BlIjFT UHlER? NOG[WINTlG JAAR.

Het multiplier-effect van een slof en een oude voetbalschoen

Paul Kraan en Carl van Schagen

Terwijl in het zuidwes­ten van Amsterdam het

ene monumentale sta­dion weldra door de

slopershamer zal wor­den geveld, verrijst in Amsterdam-Zuidoost

steeds nadrukkelijker hetander~nureeds

monumentale stadion. Want waar het behoud van het Olympisch Sta-

dion economisch niet rendabel genoeg was,

wordt van de totstand­koming van Stadion

Amsterdam een enorme impuls voor de econo­

mie van de stad en haar omgeving verwacht.

16

Op woensdagavond 25 januari jongsdeden

besloot de stadsdeelraad Zuid definirief tor de

sloop over re gaan van her Olympisch Sra­

dion. Drie jaa r gelcden had her sradsdeel al

een dergelijk besluir genomen, maar minisrer

Hedy d 'Ancona va n WVC (toen nog ?Onder

de S van sport) gaf de betonnen kolos va n ar­

chirecr Jan Wils de sratus van Rijksmonu­

mem, om rc voorkomen dar al re li chrvaardig

tor sloop ?OU worden besloren. De deelraad

was daardoor genoodzaakr re proberen een

creatievere besremming voor h er sradion rc

vinden. Echter. noch her pl an voor cen

woonbesremmi ng. noch her plan voor een

evenememenhal an nex megabioscoop annex

winke1centrum bleek profijtel ijk genoeg om

net Olympisch Sradion te kunnen benouden.

Her eers re plan. onrwikkeld door het Bouw­

centrum Rorrerdam, z.ou tor een rekorr van

in toraal zevent ig miljoen leiden en was dus

financieel nier naa lbaar. Her rweede plan, be­

dacht door de NY Olympisch Sradion zelf.

vie! bij?Onder in de smaak bij zowel de lande­

lijke als de gemeentelijke monumentenzorg.

H er gemeentebesruur van Amsterdam had

echrer srevige vraagrekens geplaarsr bij de

economische overlevingskansen van nog cen

evenemen ren hal , n6g een megabioscoop en

nog een winke1cemrum in de zo langz.amer­

hand verzadigd rakende Amsterdamse markr.

Daarom is het doek nu toch wei gevallen

voor de rhuishaven va n de Spelen van 1928.

al moeren e r nog war kleine juridische en be­

sruuriijke hordes genomen worden. H er is

aa ngeras r door betonror en voldoer niet lan­

ger aa n de sreeds srrengere vei ligheidseisen.

Op de Olympische fundamenten komt een

woonwijk re staan. Naar verwachting za l in de [weede helft van 1996 worden begonnen

mer de sloop.

Voetbaltempel N ier geheel toevall ig moer her in Zuidoosr

verrijzende Sradion Amsterdam regen die ri jd

juisr zijn opgeleverd. als alles meezir op 1 au­

guStuS 1996. Hoofdbespeler Ajax moer in her

dan aanvangende seizoen gebruik kunnen

maken van de nieuwe voerbalrempel. Archi-

recr Rob Schuurman heefr er in zijn ontwerp

naar gestreefd de afsrand russen tribunes en

veld zo klein magelijk rc hOllden. zodar ner

zo makkeiijk de associarie mer een rhearer als

mer een rrad irioneei stadion kan worden ge­

legd. Juisr het Olympisch Stadion werd vaak

vergu isd om zijn gebrek aan beslorenheid.

Doordar her veld omri ngd was door een sin­

telbaan en een wielerbaan moesr her srad io n

ui rverkochr zijn om her enigszins gezel lig re

doen ogen. Maar dan nog was op de rweede

ring cen verrekjjker een onmisbaar atrribuur,

wi lde men alrhans iers van her gebcuren o p

her veld meekrijgen. Her nieuwe. overwe­

gend rood-wine sradion wo rdr echter bijzon­

der compacr. voora l omdar de bovenring

(27.000 roeschouwers) over de benedenring

'Het Olympisch Stadion moest uitverkocht zijn om een

beetje gezellig te ogen.'

(23.000 roeschollwers) wordr geschoven.

Her nieuwe sradion zal enige re1ikwien Ulr

sradion De Meer in zich herbergen. want her

wordr voorzien van een heus Ajax-museum .

Schuurman heefr in zijn ontwerp rekening

gehouden mer her spelershome van T ame

Sien. dar enige kilometers verderop gewao n

wordt voorrgezeL De skyboxen van de Mid­

denweg in de Warergraafsmeer, desr ijds de

eersre in Nederland. zullen aan de Straman­

weg in Zuidoosr rerugkeren. Sradion Amste r­

dam za l verder voorzien zijn van een TV-stu­

dio. vergaderza len, resrauranrs en zo ' n vijfrig

careringpunren. Bovendien krijgen ook de

dames farsoenlijke railen en rer beschikking,

een noviteir in de vaderlandse voerballerij .

Maar her sradion, ingeklemd russen spoorlijn

en snelweg richring Urrechr , is meer dan een

nieuw onderkomen voor de voerbalclub Ajax.

Her kan ook gebruikr worden voo r andere

sporrevenemenrcn, concenen. renroonsrei­

lingen, congressen en TV-shows, en is der-

· ®~lJill£ ECONOMICA

halve mulriflincrioneeJ. D e direcrie van Sra­

dion Amsrerdam NV, een vennoorschap

waann naasr parriculiere parrijen de ge­

meente Amsrerdam als grooraandeelhouder

participeert, srreefr naar zo' n zestig evene­

men ten per jaa r. Aj ax hoefr daarvan nog nier

de helft voor haa r rekening re nemen, daar in

de prognoses rekening wordr gehouden mer

ruim derrig concerten, shows en andere vor­

men van vermaak.

Transferium Onder de groene m ar waarop de 'godenzo­

nen' van Ajax srraks hun kunsten zu llen ve r­

tonen , wordr in opdracht va n de Diensr Pa r­

keerbeheer van de gemeenre Amsrerdam ge­

werkr aan de rea lisa rie va n een tramfirillm.

Dit neologisme doer eigenlijk aileen rechr

aan haar doordeweekse funcric, ce n plaars om

automobilisren de ' rra nsfe r' op her ope nbaar

vervoe r tc laten maken. In her weekend is het

gewoon de parkeergarage va n her sradion. In

ieder gcva l past het idee goed in het vervoers­

beleid van dt: gemeenre, d ar gcricht is op het

autolllw maken van de binnensrad . Er 7.ijn in

Amsterdam dan ook meerd ere rransferia ge­

pland.

De bouw van stadio n en rransferium za l

plaarsvinden voor de vasre aanneemsom van

f 224.500.000,- . Inclusief BTW gaar her om

2G5 miljoen gulden, 202 miljoen voo r her

sradion en G3 miljoen voor her rra nsferium.

De consulranrs va n Twijnsrra Gudde zijn

aangesreld als gedelegeerd opdrachrgever,

voornamelijk om ervoor re zorgen dar dir

vaste bed rag nicr aJsnog va ri abel wordt. Fi­

nancide excessen als met de Sropera stelt de

gemeenreraad va n Amsrerdam nicr meer op

prijs, 31 is er voor regenvallers nog wei 15 mil ­

joen begrooc. Op deze manier is her proj ecr

tor nu roe bi n nen de door de polirick vasrg~­

stelde bcgroring gebleven. H er rransfc rium

wordr uireraard voll edig doo r de gemeente

Amscerdam beraald , die ook nag eens GO mil ­

jocn voor her s tadio n fo urn~cn , vijf keer lo­

veel als her RiJk. H oofdgebruikcr Aj ax brcngr

20 miljocn in her laad je. Daarnaasc kent her

stadion 'Founders', die elk vijf milj oe n in ­

brengen en daarvoor speciale faci li rc icen kriJ­

gen, waaronder 20geheren lounges. Verder

zijn aandeelhouders goed voor zo' n 55 mil­

jocn ; daar sraar [ ~gcnove r da r zc rechr hebben

op een gereduceerd pJaarsbewijs en een VlP­

parkeerplaats. Ecnzel fd e bed rag wordt door

een bankensyndicaar onder Jeiding va n ABN

AMRO als vreemd vermogen rer beschikking

gesteld.

September 1995

Renaissance H er is niet verbazingwekkend dar juist de

overheid in zo'n groor gedee lre van de beno­

digde middeJen voorziet. De komsr van Ajax

naar Zuidoost berekenr voor dar sradsdeel

een ware renaissa nce. W aa r cor cnkele jaren

geJeden slechts op meewarige coon over De

Bijlmer werd gesproken, heefr deze enclave

de wind nu flink in de ze ilen . H er aanral aan­

vragen voor her starren van een onderneming

rond her nieuwe sradion bedraagr al meer da n

Het nieuwe honderd en de ambte lijke molens raken do l­

stadion in gedraa id door venoeken om info rmarie over Zuid-Oost in

aanbouw (Foto: Robert

Scheerder

vesrigingsco ndiries. D e uitsrraling van war

momenreel nog ni er veel meer is da n een

bouwpur blijkr groot.

Dus wordr niet aJleen hard gewerkr aa n her

stadion zelr~ maar wordr de comp.iere omge­

ving ervan opnieuw inge richt. Deze wes rzijde

van Zuidoosr, in het ambrclijk verkeer Am­

stel III genaamd, was ooit wiver be rcm d

voor kantoorontwikkeling, ner a ls her gcbied

dat verderop richring AMC ligr. Maar juist

de voorheen slechts in kantoren ge'imeres­

seerde projectontwikkelaars b reken nu een

lans voor een meer pJuriforme inrichring va n

Amsrcl LII. Het scheiden va n wo nen , werken

en recreeren liJkr ziJn langsrc rijd gehad re

hebben. Rond het jaar 2010 moet een com­

plere stadionwijk volrooid zijn , waa r plaa ts is

voor appartemcnren, kanroren , dcrailhandcl

en horcca, maar bovena l voor de popconccrt­

hal van impresariaar Mojo, de geplande m e­

gabioscoop van MGM en natuu rlijk het sta­

dion zelf.

Sleeptouw De stad ionwij k zal een verkeersknooppullt

van belang worden. D e metro naa r her AMC

komr er langs, en vanaf 1996 ook de sneltram

naar Sioterdijk. Ook het eindpunr van de

widrangent, een buslijn van Haarlem via

Schiphol naar Zuidoost, ligr bij her nieuwe

Ajax-basrion. Van her sradion 7<1 1 ee n boule­

vard leiden naar her winkelcentrum D e Am­

sterdamse Poort. Deze promenade voen

langs her NS-srarion BijJmer, dat volgend

jaar in verband mer een spoorverdubbeling

gesloopr en meteen herbouwd za l worden .

Die ve rdubbeJing is nodig voor de construc-

rie van de Urrechtboog, die het zuidelijke

ringspoor om Amsrerdam verbindr met de

lijn naar Utrecht. Gezamenlijk moeten deze

vormen van openbaar vervoer de helft van het

aa[l[a l bezoekers gaan bedienen. Dc andere

helfr kan gebruik maken van de sneiwegen

A2 en A9, waardoor de sradionwijk ook voo r

her autoverkeer uirstekend bereikbaar is.

Zo lijkr Zuidoost enkele jaren na de Bijlmcr­

ramp re begi nnen aan cen periode va n grorc

bloe i. Het ziet er naar uit dar her mllitifunc­

ri onele sradio n het mu\riculrureie stadsdeel in

een beJangrijk economische centrum 1.,11

rransform eren , dar een srevige impliis aa n de

regio n ale economie kan geven. Mochr het

bouwwerk van Rob Schuurman in de roe­

komsr naar iemand vernoemd worden, John

Maynard Keynes Sradion 1.al het wei ni et

gaa n heten. Maar de mulriplier van de (over­

heids)in vesteringen in her nicuwe stadion

mag er wezen. 'Op een slof en een oude voer­

balschoen, wordr Ajax kampioen' , zo bezon­

gen de Amsterdamse supporters vroeger het

gemak waarmee hun club de concurrentie de

Joef afstak. Mer eenzelfde gemak lijkt Ajax nu

door haar komsr naar Zuidoost het stadsdeel

economisch op sleeprouw re nemen.

17

- Advertorial -

RABOBANK INTRODUCEERT NIEUW STUDENTENKREDIET Maximale kredietlimiet f 12.500,-

Dit jaar heeft de Rabobank een nieuwe kredietvorm voor haar studenrenrekeninghouders, het zogenaamde Studen­tenkrediet. Het krediet vervangt het vroegere Educatief Krediet en de Auditorenlening.

Elke MBO/HBO/WO-studenr van 18 jaar en ouder die een studiebeurs onrvangt volgens de Wet Studiefinanciering 18+ (WSF) op een Rabobank Studenrenrekening (of Betaalrekening) komt in aanmerking voor dit krediet. Ook een auditor kan gebruik maken van het Studenrenkrediet, mits hijlzij een bewijs van inschrijving als auditor, verstrekt door de betrokken onderwijsinstelling, kan overleggen.

Voordelen van het Studentenkrediet

Drie grote voordelen van het Studenrenkrediet ten opzichte van het vroegere Educatief Krediet zijn: De flexibiliteit van geld opnemen en storten. Het Studenrenkrediet lijkt op een Doorlopend Krediet. Dit houdt in dat je met de bank een kredietlimiet (het zogenaamde ktedietplafond) afspreekt. De minimum kre­dietlimiet is f 2.000,-; het maximum is f 12.500,-. Tot aan het afgesproken plafondbedrag kun je geld opne­men op elk gewenst momenr. Handig wanneer je tijdelijk even krap zit. Dit in tegenstelling tot het vroegere Educatief Krediet, waarbij eenmalig of een keer per jaar een vast bedrag werd uitgekeerd. Tussenrijds storten kan ook, maar het is ook mogelijk om pas een jaar na beeindiging van je stu die te starten met terugbetaling.

Het te betalen renrebedrag bepaal je zelf. Hoe meer je gebruik maakt van het krediet (qua hoogte en tijds­duur) hoe hoger de te betalen renre. Dus kies je voor een bepaalde kredietlimiet gekoppeld aan je Studenren­rekening, maar sta je nooit rood, dan kost het je ook niets. Heb je op een bepaald moment behoefte aan wat extra bestedingsruimte, dan kun je direct beschikken over het door jou gewenste bedrag.

De maximale hoogte van het Educatief Krediet was afhankelijk van het resterend aanral studiejaren. Bij het Studenrenktediet is deze koppeling vervallen. Zelfs een laatste-jaarsstudent komt in aanmerking voor het maximale ktedietbedrag van f 12.500,-.

Verder is het rentepercenrage van het Rabo Studenrenkrediet voordelig. Ten opzichte van een Doorlopend Krediet is dit percenrage op jaarbasis 0,5% lager. Indien het krediet wordt afgesloten met een medecontractanr (bijvoorbeeld je ouders) is deze korting zelfs 1,5%.

Het Studentenkrediet gekoppeld aan een Rabo Studentenrekening

Tenslotte de combinatie Rabo Studenrenkrediet/Rabo Studentenrekening. Door het krediet te koppelen aan de Stu­denrenrekening van de Rabobank in plaats van aan een gewone Betaalrekening, profiteer je van vele extra's. Denk hierbij aan een creditcard voor maar f 25,- per jaar en het Easy Money kortingsboek met kortingen voor restauranrs, bioscopen e.d.

Meer informatie

Wil je meer informatie over het Studenrenktediet of de Studenrenrekening van de Rabobank, bel dan met de stu­denrencoordinatrice van Rabobank Amsterdam, Tanja Toonstra, telefoonnummer (020) 56904 18, of ga langs bij een van de Rabokanroren. Rabobank

Amsterdam

Op vergeelde foto's uit vroeger tijden po­seert de volledige studentenpopulatie in jacquet. Bij de bezetting van het Maagden­huis in de jaren zestig is daar niets meer van over. Een kleine rondgang op de faculteit leert dat het pak tegenwoordig weer straf­feloos kan worden gedragen. Het lijkt alsof in de Rat-race tussen studen­ten om een mooi (V, veelbelovende net­werken, kortom om een gouden toekomst, alles geoorloofd is. Elke dag wordt het oog wei weer geteisterd door een grijs glim­mend double-breasted pak met ee jolige das in de vorm van een vis. Met hur harde Samsonite ko ertjes botsen ze in je knie­holten en hun 'mannel'jke' geurlijn bezorgt je een appelflauwte Ook de meisjes blijven niet achter en doen hun uiterste be~t om er uit te zien als de maitresse van hun vader. De bij handenarbeid op de middelbare school aangeleerde ori inaliteit heeft bin­nen een jaar het onderspit moeten delven voor een muisgrijs rna telpak met kittig knotje . Het poesie-alb m van vroeger is vervangen door een filofax met extra ruimte voor visitekaartjes die na afloop van elke business-lunch 'discreet' worden ach­tergelaten. Zij gaan het rna ken, deze 'matrozen of in­dustry'. Op deze manier den ken zij in no­time de hogere regionen van de macht te bereiken bij een flitsend multibedrijf. Maar al snel komen de volgende retorische vra-

September ~ 995

gen naar boven borrelen: Moet ik dat ook allemaal doen? Is dit the road to glory? Nee, natuurlijk niet. Aile studenten die ze­nuwachtig worden van de mega-cv's van hun studiegenoten kunnen gerust zijn, dat witte vlak op je eigen curriculum na je eind­examendatum hoeft niet zo nodig te wor­den gevuld met tientallen symposia, be­stuursfuncties en persoonlijkheidstrainin­gen Uezelf presenteren ... kun je leren!!!). Belangrijker is het of een student heeft ge­leefd tijdens zijn studi . Heeft geleerd on­bekommerd plezier te hebben, zonder stress of Unilever al heeft gebeld over de omende Carrieredag. Discussies heeft ge­

voerd over de grote di gen des levens en niet~1I en 01 ontzag de grote namen in Za­kenland te Ilebben gefluisterd. Rustig heeft gebabbeld n de kroeg met een biertje tot aan het och endgloren, n plaats van borrels met gaud ele pretcil"nders te hebben georganise rd in de hal van de faculteit. Het lijkt er op dat ve I studenten bij het verruilen v n rugzakje \loor aktentas tege­lijkertijd hu jeugd inruilen voor een oude sokken-mentaliteit. Het ergste is dat dit af­takelingsproces steeds vroeger intreedt. Terwijl het clearasiltubetje nog prominent op de wasbak ligt heeft de beginnend stu­dent al de mentaliteit van een vijftig-jarige in de mid life-crisis, met bijbehorende poli­tieke en economische borrelpraat en queru­lante neigingen. (MR &JdMS)

Blad .... an de Sefa (S(Ud icv~rcniging Facuircit der

Econo mische Wt:tcnschappcn l on Econometric

a:m de U nivcrsiteir van Amsterdam), mede uit­

gegc\'( n door de: Facultcit def Econo mischc Wc­

tCnsch~lppcn ('n Economerric aan de Univ(;:csirci r

van AmS[crdam

Redact ie/M edewerkers

Robert Scheerder (hoofdredacreurl

Jan Kccs rvfani jn

NttTi;n Rcngers

Jessic;) du M archic: S:uYaas

Rod rigo Altamirano

Carl van Schagcn

Ib \'(!a,crrcus

Ola, Vdthuis

Ilas 5 m i, (opmaak)

Hiddc van Melle (opmaak)

H ans Linge-man (fowgraaf)

Deadl ine

Amlcvc.:rcn arr ikclcn oktobcrnumrn~r v66r 4

scprcmh\:c cn vour d(: agl:l1da: 14 september.

Adrt:swijzigingen

5 , udcll tl..'nadm in isrr.uie.

I3i nnengasthu issrraar 9 10 11 ZA Amstl! rd30l

Voor rcacties, brie-ven en open so1licita ties is de

rcdactic bcrc:ikbaar op:

Roctc'"" tra" , II kamer 0 .05 (E:})

10 I H \V1l Amsterdam

Tel . 020 - 525 4297 Fax, 622.788 2

Ingl..'zond<.'n bricvcn. arrikcl('n en s ru dic~

rapportagt:s ku n llen worden ingckon.

Voo rpagina

Intree '93 (foro: H cnk T homa.,)

Oplage

600

Advcrrcnt ies

Taricvcn op aanvraag verkrijgbaar.

Opc.l rachtt'n s<.: hriftd ijk r. a.v. acquisitcur Seb.

Pe,,", O bdci jn. tei. 5254024.

Advertemies in di l num Olcr van:

AIlN AMRO Ilank

Rabobank

Z(;' t - c:n drllk"'\\'crk

Prj nrvisic BY

Sefa-beSluur

Li.,ene ~';1 n 13rcugc:l (vourliner)

Palll Kra:.l.n (v icc-'1oorzilll.:r)

Wcssl.:.'1 H:IOIxlllil n (sccn.:raris)

FUlls Pomn K'L' ( I c: pclltiingm«:L'Sh: r)

Mi.~ ha Vink (2c penni ngm.:cs{cr)

Pcn.:r Obdeijn (comm. 7.akcn)

M a.rick" Blo m -(i ntcrnL" .,.aken)

19

De bank voor studenten ABN·AMRO De bank