Η δράση της Θάλασσας

“ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ”

Παρουσίαση

Γιώργος Σεκκές

Καθηγητής ΓεωγραφίαςΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2020

Μεσόγειος Θάλασσα

• Ως Μεσόγειος είναι γνωστή από τα αρχαιότατα χρόνια

µεγάλη κλειστή θάλασσα, που βρίσκεται ανάµεσα σε τρεις

ηπείρους: την Ευρώπη, την Ασία και την Αφρική. Στα δυτικά

συνδέεται µε τον Ατλαντικό Ωκεανό, δια του πορθµού του

Γιβραλτάρ και στα ανατολικά µε την Ερυθρά θάλασσα δια

της διώρυγας του Σουέζ.

• Μεσόγειος χαρακτηρίζεται από υψηλή σεισµικότητα, ενώ σ'

αυτή συναντώνται τα µεγαλύτερα ηφαίστεια της Ευρώπης:

Αίτνα, Στρόµπολι, Βεζούβιος, Σαντορίνη.

Μεσόγειος Θάλασσα

• Eχει έκταση 2.966.000 τ.χλµ. ή περίπου 800.000 τετρ.

µίλια. Το µέγιστο µήκος της, από το Γιβραλτάρ µέχρι τις

ακτές της Συρίας, είναι 2.100 ν. µίλια ή 3.860 km, το

µέγιστο πλάτος 1.800 km, ενώ το µέγιστο βάθος είναι

5.120 µέτρα σε απόσταση 62 µιλίων νοτιοδυτικά από το

ακρωτήριο Ταίναρο. Το µέσο πλάτος είναι 600 km και το

µέσο βάθος 1.500 µέτρα. Γενικά η Μεσόγειος Θάλασσα

είναι η µεγαλύτερη κλειστή θάλασσα της Γης και µοιάζει µε

λίµνη.

• Υπήρξε σηµαντικό εµπορικό και ταξιδιωτικό πέρασµα από

τα αρχαία χρόνια, καθώς στην ευρύτερη περιοχή της

αναπτύχθηκαν πολλοί σηµαντικοί πολιτισµοί.

Γεωγραφική θέση

• Η γεωγραφική θέση της Μεσογείου στον

παγκόσµιο χάρτη της Γης προσδιορίζεται από

τους γεωγραφικούς παραλλήλους και

µεσηµβρινούς που την πλαισιώνουν, δηλαδή

από το γεωγραφικό πλάτος 30° 15’ Β. έως 45°

50’ Β. και από το γεωγραφικό µήκος 05° 21’ ∆.

µέχρι 36° 10’ Α.

• Η Μεσόγειος Θάλασσα βρίσκεται λοιπόν στο

Βόρειο, στο Ανατολικό και στο ∆υτικό

ηµισφαίριο της Γης.

Γεωμορφολογία της

Η Μεσόγειος είναι βαθιά θάλασσα µε πολλά παράλια και

µεγάλα νησιά όπως:

• Κύπρος, Κρήτη, Εύβοια, Λέσβος, Ρόδος, Χίος,

Κεφαλλονιά, Κέρκυρα, Λήµνος, Σάµος, Νάξος, Ζάκυνθος,

Άνδρος, Θάσος, Λευκάδα, Κάρπαθος, Κως, Ίµβρος,

Κύθηρα, Ικαρία και Σκύρος στην ανατολική Μεσόγειο και

Κύπρος στην απώτερη ανατολική Μεσόγειο.

• Σικελία, Σαρδηνία, Κορσική, Τζέρµπα, Κρες, Κρκ, Μπρατς,

Χβαρ, Παγκ, Κόρτσουλα, Μάλτα και Έλβα στη κεντρική

Μεσόγειο.

• Μαγιόρκα, Μινόρκα και Ίµπιζα στη δυτική Μεσόγειο.

Λιμάνια - Ποταμοί - Χερσόνησοι

• Στη Μεσόγειο εκβάλουν ο Νείλος, ο Έβρος, ο ∆ούναβης, ο

Ροδανός, ο Πάδος και άλλοι ποταµοί. Χωρίζεται σε

ανατολική και δυτική λεκάνη, που υποδιαιρούνται πάλι σε

πελάγη, όπως το Αιγαίο, το Ιόνιο, το Κρητικό, το Τυρηνικό.

Με την κλειστή θάλασσα του Εύξεινου συνδέεται µε τον

Ελλήσποντο και το Βόσπορο.

• Οι ακτές της είναι δαντελωτές, µε αναρίθµητους µικρούς

όρµους και κόλπους, που σχηµατίζονται ανάµεσα στα

διάφορα ακρωτήρια. Οι κυριότερες χερσόνησοι της είναι η

Κριµαία στον Εύξεινο Πόντο, η Μικρά Ασία, η Βαλκανική,

η Ιταλική, η Κυρηναϊκή και η χερσόνησος της Τυνησίας.

Κλίμα

• Λόγω της θέσης της και του ότι είναι µία κλειστή θάλασσα

µε µόνο δύο εξόδους στις ακτές της επικρατεί γενικά ήπιο

κλίµα, το οποίο ονοµάζεται µεσογειακό.

• Στην περιοχή της Μεσογείου επικρατεί ιδιαίτερος τύπος

εύκρατου κλίµατος, το µεσογειακό κλίµα, το οποίο

χαρακτηρίζεται από ήπιους χειµώνες και ξηρά, ζεστά

καλοκαίρια. Οι βροχές είναι λιγοστές και πέφτουν κυρίως

το φθινόπωρο και τον χειµώνα. Φυτά όπως η ελιά, το

αµπέλι, το σιτάρι, τα εσπεριδοειδή ευδοκιµούν σ' αυτόν

τον τύπο κλίµατος. Ειδικά η ελιά είναι το πιο

χαρακτηριστικό µεσογειακό φυτό.

Το κλίµα που χαρακτηρίζει τις ακτές της είναι το εύκρατο,

χωρίς µεγάλες θερµικές διακυµάνσεις. Τα πιο τυπικά

φυτά των παραλίων της Μεσογείου θάλασσας είναι η

ελιά, το αµπέλι, η χουρµαδιά, το πεύκο, η βελανιδιά κλπ.

Από τα πολλά λιµάνια που υπάρχουν µπορούν ν'

αναφερθούν τα πιο σηµαντικά που είναι: η Βαρκελώνη, η

Μασσαλία, η Γένουα, η Νεάπολη, η Τεργέστη, το Αλγέρι,

η Αλεξάνδρεια, η Χάιφα, η Βηρυτός, ο Πειραιάς κλπ.

ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ• Η Μεσόγειος βρίσκεται ανάµεσα στους παράλληλους 30˚Β και 40˚Β.

• ∆έχεται τα νερά πολλών ποταµών, ακόµη και του Νείλου, του µεγαλύτερου

σε µήκος ποταµού του κόσµου, όµως η παροχή νερού όλων αυτών των

ποταµών είναι πολύ µικρή. Μικρή είναι επίσης και η παροχή του νερού της

βροχής, αφού οι βροχοπτώσεις στον µεσογειακό χώρο είναι λιγοστές και

ανοµοιόµορφα κατανεµηµένες στη διάρκεια του χρόνου.

• Εξαιτίας όλων των παραπάνω, η εξάτµιση του θαλασσινού νερού στη

Μεσόγειο είναι σηµαντική και εποµένως η αλατότητα της είναι αυξηµένη.

Ευτυχώς, η απώλεια νερού από τη µεσογειακή λεκάνη αναπληρώνεται από

την εισροή θαλασσινού νερού από τον Ατλαντικό Ωκεανό και τη Μαύρη

θάλασσα. Αν δε συνέβαινε αυτή η αναπλήρωση (π.χ. αν η Μεσόγειος ήταν

εντελώς κλειστή θάλασσα), υπολογίζεται ότι σε 1.000 χρόνια από σήµερα

η Μεσόγειος θα είχε ξεραθεί.

Πανίδα

• Η πανίδα της χαρακτηρίζεται από µεγάλη ποικιλία ειδών.

Υπάρχουν καρχαρίες και ενδηµικά στη Σαρδηνία, φώκιες,

δελφίνια, σκουµπριά, ρέγκες, σπάροι, θαλάσσιες χελώνες

κλπ. Ακόµη κοντά στις ακτές και στα µεγάλα βάθη

υπάρχουν πολλά χταπόδια, καλαµάρια, σουπιές, αστακοί,

καβούρια και πολλά άλλα όστρακα. Σε µερικές περιοχές

του Αιγαίου και στα παράλια της Τυνησίας υπάρχουν

σφουγγάρια, ενώ στις ακτές της Ιταλίας, της Αλγερίας και

της Τυνησίας υπάρχουν κόκκινα κοράλλια. Μεγάλη είναι η

ποικιλία από φύκια.

ΕΡΓΑΣΙΕΣ• Συνεργαστείτε µεταξύ σας τα παιδιά κάθε θρανίου και «εξερευνήστε» τη

Μεσόγειο, τη θάλασσα που βρέχει τις ακτές µας. Παρατηρήστε τον χάρτη

της και προσπαθήστε να απαντήσετε στις παρακάτω ερωτήσεις:

• α. Ποια είναι τα σηµεία επικοινωνίας της Μεσογείου µε άλλες θάλασσες;

• β. Ποιες είναι οι χερσόνησοι της Μεσογείου;

• γ. Σε ποια περιοχή της Μεσογείου ο οριζόντιος διαµελισµός είναι πιο

έντονος; Στον µεσογειακό βορρά ή στον µεσογειακό νότο;

• δ. Ποια νησιά βρίσκονται στη Μεσόγειο και ποιο πιστεύετε ότι είναι το

µεγαλύτερο;

• ε. Παρατηρώντας τα βάθη της Μεσογείου, σε ποιες επιµέρους θαλάσσιες

λεκάνες θα τη χωρίζατε;

Τι είναι η ακτή ;

• Οι ακτές είναι σαν µια ζώνη µάχης. Είναι εδώ

που η θάλασσα έρχεται σε άµεση επαφή µε το

έδαφος.

• Πολλές φορές όπως είδαµε στο παρελθόν αλλά

και το παρόν, πάνω σε µια βραχυπρόθεσµη

κλίµακα και σε µακροπρόθεσµη βάση, οι

τεκτονικές δυνάµεις µπορούν κάλλιστα να

διαµορφώσουν παρόχθιες ζώνες ή ακτές.

Παράκτια τοπία διαβρώσεως

Καµάρα

Παραλία

ΚόλποςΛιµνοθάλασσα

Γκρεµός

Στοίβα

Ακρωτήριο

Μεγάλος Βράχος

∆έλτα του Ποταµού

Μαίανδρος

Βράχος

Δράση και η δύναμη της θάλασσας. Εισαγωγή:

• Τα πιο πολλά κύµατα δηµιουργούνται από τους άνεµους

που πνέουν πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας.

• Το µήκος του νερού που φυσάει πάνω ο άνεµος

ονοµάζεται η “απόσταση” “fetch”. Αρά, όσο πιο ισχυρός

είναι ο άνεµος, και όσο περισσότερο διαρκεί αυτός ο

άνεµος πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, και όσο

µεγαλύτερη είναι η απόσταση που έρχεται, τότε τα κύµατα

θα έχουν περισσότερη ενεργεία.

• Θα ήθελα εδώ επίσης να αναφέρω ότι και το βάθος της θάλασσας

παίζει σηµαντικό ρολό στην ενεργεία των κυµάτων. Κύµατα σε

ανοικτό νερό ονοµάζονται ταλαντωµένα κύµατα. Το νερό κινείται

προς τα εµπρός και η αύξηση της ενέργειας ταλαντεύεται σε µια

κυκλική πορεία. Βλέπε ακόλουθη επεξήγηση βάση του σχήµατος:

Τοµή του Κύµατος

Μήκος κύµατος

Ύψος

Κύµατος

Ενέργεια και τροχαία του κύµατος

Εµπρόσθια κίνησης και επαφή θάλασσας µε την ακτή.

Πίσω κίνησης του κύµατος υπό την δύναµη της βαρύτητας.

Ακτή η Παράλια

Θαλάσσιος βυθός.

Ορολογία η Τοµή του Κύµατος

• Α – Μήκος κύματος .

• Β – Ύψος του

κύματος.

• Γ – Δεξιόστροφη

ενεργεία και η τροχιά

του κύματος.

• Δ – Εμπρόσθια

κίνησης και επαφή

θάλασσας με την

ακτή.

• Ε – Πίσω κίνησης του

κύματος υπό την

δύναμη της

βαρύτητας.

• Ζ – Θαλάσσιος

βυθός.

• Η – Ακτή η Παράλια

Θαλάσσια διάβρωση

• Στην δική µας περίπτωση τώρα, η

θαλασσιά διάβρωση είναι ένα

πολύπλοκο σύνολο διαδικασιών που

επιτρέπει στη θάλασσα να παίρνει το

υλικό και να το καταθέτη κάπου

αλλού. Βασικός παράγοντας αυτών

τον διαδικασιών είναι τα κύµατα.

Τρείς Κατηγορίες Κυμάτων

• Εποικοδοµητικά

• Καταστροφικά

• Τσουνάµι

Κατηγορίες των Κυμάτων

Εποικοδοµητικά κύµατα:• αποθετικά κύµατα• µεγάλο µήκος κύµατος• µικρή συχνότητα• ελλειπτική τροχιά• µικρή κλίση

Καταστροφικά κύµατα:•διαβρωτικά κύµατα• σύντοµο µήκος κύµατος • υψηλής συχνότητας • κυκλική τροχιά• απότοµη κλίση

Καταστροφικά:

• διαβρωτικά κύµατα

• σύντοµο µήκος κύµατος

• υψηλής συχνότητας • κυκλική τροχιά

• απότοµη κλίση

Εποικοδοµητικά:

• αποθετικά κύματα

• μεγάλο μήκος κύματος

• χαμηλή συχνότητα

• ελλειπτική τροχιά

• χαμηλή κλίση

Επίδραση της ταχύτητας του ανέμου με την απόσταση του

κύματος καθορίζουν το ύψος του κύματος• Στην προκειμένη

περίπτωση, για την

δημιουργία κύματος με

ύψος 3 μέτρα,

χρειάζεται η απόσταση

(fetch) να είναι

λιγότερο από 50 km και

ταχύτητα του άνεμου

να φτάνει στα 24 m/sec

• Αν η απόσταση (fetch)

αυξηθεί στα 200 km,

για την δημιουργία 3

μέτρα κύμα, η ταχύτητα

αέρα που χρειάζεται

είναι 14 mps.

• Fetch-η απόσταση της

θάλασσας που είχε περάσει

το κύμα.ΑΠΟΣΤΑΣΗ

Τ

Α

Χ

Υ

Τ

Η

Τ

Α

Α

Ε

Ρ

Α

Κινήσεις των Κυµάτων

• Τα κύµατα κινούνται κατά τρόπο που προσεγγίζουν την ακτή µε µια κλήση 45°και ακολούθως µεταφέρονται πίσω σε κάθετη γωνιά παίρνοντας µαζί τους άµµο και αλλά µικρά πετρίδια, που θα τα πάνε να τα τοποθετήσουν κάπου αλλού, έτσι δηµιουργούν µια νέα παραλία.

Κτίσιμο μιας παραλίας

Παράδειγμα

Σχέση μεταξύ της ταχύτητας του αέρα και το

ύψος μιας γυμνής άμμου.

• Στην γραφική παράσταση

βλέπουμε τον διαγώνιο άξονα να

προσδιορίζει την σχέση μεταξύ

της ταχύτητας του αέρα και το

ύψος της άμμου.

• Στην προκειμένη περίπτωση,

όταν η ταχύτητα του ανέμου

είναι στα 6 m/sec ( ; km). Τότε το

ύψος άμμου είναι 1 μέτρο.

• Όταν το ύψος της άμμου είναι 10

cm εκατοστά η ταχύτητα του

αέρα είναι στα 4 m/sec ( km).

• Και στο 1 cm εκατοστό η

ταχύτητα είναι 2 m/sec ( km).

• Άρα, μεγαλύτερη απόθεση

υλικού σε μεγαλύτερη ταχύτητα

του αέρα.

Κατηγορίες θαλάσσιας διάβρωσης

• Η πρώτη μέθοδος είναι η

λεγόμενη “τριβή”

“abrasion”. Είναι βασικά η

μεταφορά και η διάβρωση

που δημιουργείται όταν τα

κύματα κτυπούν στην

ακτογραμμή. Τα κύματα

πραγματικά έχουν την

δύναμη να δημιουργήσουν

απρόσμενες καταστάσεις,

οπού πολλές φόρες τανούν

να θέσουν σε κίνδυνο

κατοικημένες και αγροτικές

περιοχές.

Υδραυλική Πίεση

• Η δεύτερη διαδικασία .Τα

κύματα, παγιδεύουν αέρα

(φωτογραφία Α)στα

σχίσματα και στις σπηλιές

των βράχων οπού ξαφνικά

συμπιέζονται όταν δυνατά

κύματα τα κτυπούν. Έτσι η

πίεση του αέρα που

αποτελείται από μόρια,

αυξάνει την πίεση μέσα στον

βράχο με αποτέλεσμα

μεγάλα κομμάτια πετράς να

σπάσουν από τον βράχο και

να διαλυθούν στην θάλασσα

Φθορά

• Η τρίτη μέθοδος διαβρώσεως

ονομάζετε η “Φθορά” “Attrition”.

Μικρά σωματίδια που μεταφέρονται

από τα κύματα μειώνονται σε

μέγεθος καθώς συγκρούονται με

τους βράχους καθώς επίσης και

αναμεταξύ τους.

Διάβρωση θαλάσσιου Βράχου:

• Όπως βλέπουμε στην

φωτογραφία Β υπάρχει μια

εγκοπή και ένας μεγάλος όγκος

πετράς κρέμεται από πάνω. Με

την συνεχιζόμενη επίθεση των

κυμάτων καθώς επίσης και με

άλλες βιολογικές και χημικές

αποσάθρωσης, η πετρά θα

πέσει αφού πρώτα το βάρος

της θα αυξηθεί. Ένας ακόμα

λόγος όταν βρέξει ο βράχος θα

απορρόφηση νερό, θα αυξηθεί

το βάρος με αποτέλεσμα να

πέσει. Και στην συνεχεία η ίδια

διαδικασία συνεχίζεται.

Παράδειγμα θαλάσσιας διάβρωσης. Scarborough UK 1993. Holbeck hall. The number one resort of the Yorkshire coast

θαλάσσια διάβρωση

θαλάσσια διάβρωση

θαλάσσια διάβρωση

θαλάσσια διάβρωση

ΖΑΚΥΝΘΟΣ

Θαλάσσια Σπηλιά

Θαλάσσια διάβρωση

Αειφορία διαχείριση για επίλυση του

προβλήματος - θαλάσσιας διάβρωσης.

• Κυματοθραύστες.

• Δημιουργία φραγμάτων από μεγάλες πέτρες

Groynes. Πανοπλία από μεγάλες πέτρες.

• Θαλασσιά τοιχώματα από τσιμέντο και

πέτρες.

• Αναπλήρωση των παραλίων.

• Σωλήνες αποστράγγισης σε βραχώδες

γκρεμούς. Όταν ο βράχος απορρόφα την

βροχή, το νερό να βγαίνει προς τα έξω.

The Great Dyke dam at the entrance to the Zuider Zee.

Παράκτια διαχείριση στην Ολλανδία

Προστασία των ακτών μας

Προστατευτικά Μέτρα

Κυματοθραύστες

Πανοπλία από μεγάλες πέτρες

Δημιουργία φράγματος - Groynes

Δημιουργία φραγμάτων από μεγάλες

πέτρες - Groynes

Σωλήνες αποστράγγισης σε βραχώδες γκρεμούς

Θαλασσιά τοιχώματα από τσιμέντο

και πέτρες

Θαλασσιά τοιχώματα -dykes