ШОЬЛ ТАВЫСЫ ХАЛК БИРИКСЕ – ЭЛ ТУЬЗИЛЕР

РЕСПУБЛИКАЛЫК ЯМАГАТ-ПОЛИТИКАЛЫК ГАЗЕТА ГОЛОС СТЕПИ РЕСПУБЛИКАНСКАЯ

ОБЩЕСТВЕННО-ПОЛИТИЧЕСКАЯ ГАЗЕТА№ 47 (8787) 21 нояБРЬ 2019 йыл КИшИ юмА КАРАшА АЙЫ 1931-нши йылдан алып шыгады

Ана тилимиздеги «Шоьл тавысы» республикалык ямагат-политикалык газетасына язы-лынъыз! Язылув почта боьликлеринде бардырылады.

Янъы 2020-ншы йылдынъ язылув баалары: ярым йылга (индекси 51365) – 258 маьнет 06 каьпик, сав йылга (индекси – 63234) – 516 маьнет 18 каьпик, редакциядан келип алаякларга – 150 маьнет.

«Шоьл тавысы» газетасына язылув барады!!!

2019-ншы йылдынъ караша айынынъ 15-18-нши куьнлеринде Туркия элининъ Анталья каласында V Халклар ара Ногай футбол лигасынынъ командалары арасын-да дуныялык чемпионаты уйгынланып оьтти. Кызыклы ярыста Россия, Германия, Румыния, Швеция, Нидерланды, Норвегия, Туркия эллериннен ногайлардан туьзилген командалары спорттынъ футбол кеби бой-ынша дуныя чемпионатында оьз куьшлери мен сынастылар. Ойын барувы бойынша аьр бир команда тийисли оьлшемде аьзир-ленген эдилер. Россия ногайлары атыннан Савлайроссиялык Ногай футбол лигасында чемпион атына тийисли болган Карашай-Шеркеш Республикасынынъ Ногай райо-нындагы Икон-Халк авылыннан «Шаьб-ден» деген командасы катнасты.

Ети эллерден келген ногай командала-ры арасында тиресуьвли эм кызувлы ойы-нынынъ тамамында Россиядан «Шаьб-ден» деген ногай командасы – 1-нши орынга, Румыния командасы – 2-нши орынга, Швеция командасы 3-нши орын-

га тийисли болдылар. Командалардынъ ойыны уьшин яны авырып карамага кел-генлердинъ эм туьрли ердеги ногайла-рын коьрмеге деген мырат пан мынъла-ган шакырым йолды кыскартып барган-лардынъ саны да аз тувыл эди. Тамамын-

да баьри ногайлар да енъдилер, деп айтпа-га болады, неге десе оьткен чемпионаты-нынъ бас мырады туьрли ерлерде яшай-таган ногайларды бирлестируьв, бирик-тируьв эди. Европадан келген конаклары орыс тилин, Россиядан барганлар олар-

СпоРТ_____________________________________________________________________________________________________________________

Ойын халк бирлесуьвининъ коьпири болды

2019-ншы йылдынъ караша айынынъ 15-нши куьнинде Астрахань-де «Тарихтинъ негизли кезеклери» деген маданият-ярыкландырув про-екти бойынша А-Х.Джанибековтынъ окувлары 27-нши кере оьттилер.

Ногай ярыкландырувшыдынъ тувган уьйининъ касында Абдул-Хамид Джанибековка салынган эстелигининъ ашылувы бу йылгы шарадынъ бас оьзгериси болды.

(Ызы 6-ншы бетте).

мЕРЕКЕЛИ шАРА _____________________________

Ярыкландырувшыдынъ калдырган

асабалык йолы ман

дынъ патшалык тилин билмесе де, олар бир-бири мен ногай тилинде соьйлеп, уьш куьнлик йолыгысын кызыклы эм пайдалы озгардылар. Чемпионат ойыны тамамлан-ган сонъ, ойынга деп йыйылган команда-ларынынъ катнасувшылары бирге эсте-ликке суьвретке де туьстилер. Оннан сонъ ойын катнасувшыларына ногай йырлав-шылары Арсланбек Султанбековтынъ, Бегали Куруптурсуновтынъ, Зухра Булга-ровадынъ катнасувы ман ногай тилинде концерт программасы уйгынланып оьтти.

Туркия элининъ Анталья каласын-да оьткен дуныялык чемпионаты, тек спорт футбол кебин яйылдырув мырады ман озгарылып калмай, ети эллериннен йыйылган ногайлардынъ танысувына, бир халк экенин яны ман, каны ман сезуьвине, кардашлык сезимин берк этуьвге коьпир салганына соьз йок.

Г.нУРдИновА.Суьвретте: Туркия элинде оьткен

дуныялык чемпионатынынъ катнасув-шылары.

Аьдетке коьре караша айдынъ ызгы каты куьнинде Россия элимиз аьр биримиз патша-лык байрамы деп атамага болатаган Ана куьни байрамын белгилейди.

Несилден-несилге ана танълыктынъ, тазалыктынъ, суьйимликтинъ, юмсаклык-тынъ аян белгиси болып турады. Сиз, бизим аналарымыз яшавдынъ байлыклары акында эсимизге саласыз, бизде йогары аьдемшилик сапатларын тербиялайсыз.

«Ногайский район» МР администрациясы сизди ийги байрам – Ана куьни мен кутлайды.

Ана куьни – аьдемлердинъ юреклерине бек ювык эм аьзиз – бизим аналарымызга багыс-ланган йылы байрамларымыздынъ бири-си. Анадынъ уллы эм киели суьйимлиги бизди бесигимизде йылытады эм саклайды, яшав кыйынлыкларды оьтпеге, уьстинликке сенме-ге коьмек этеди. Бизге аналарымыз эткен эм этетаган баьри ийгиликлери уьшин, суьйими эм анъламы уьшин оларга оьзимиздинъ уьй-кен разылыгымызды эм муьсиревлигимизди

___________24-нши КАРАшА АЙЫ – АнА КУЬнИ___________

билдиремиз. Айырым разылык соьзлеримиз-ди баьтир-аналарга, коьп балалы аналарга, етимлерге эм ата-анасы ягыннан каравсыз калган балаларга экинши ана болган хатын-ларга каратамыз.

Оьрметли аналар! Сизинъ алдынъызда кай-ратлы исинъиз, япсарсыз шыдамлыгынъыз, ян юмартлыгынъыз уьшин басымызды иемиз.

Сизинъ юзлеринъизден куьлемсиревле-ринъиз таймасын! Наьсипли болынъыз! Сиз-ге тынышлык эм яхшылык, аьел эмишлиги эм берк ден савлык!

Бу байрам куьнинде сизге, аявлы хатынлар, муьсиревлик, суьйимлик эм оьрметлев соьзле-римизди каратамыз. Сизинъ юзлеринъиз куь-лемсиревлер мен йылынсын. Балаларынъыз оьнерли эм сизди суьетаган болып оьссинлер, уныкларынъыз сиз акында каьр шексинлер эм сизге эс берсинлер.

Баьринъизге де уьй ошагынынъ йылувлы-гын, берк ден савлыкты эм эмишликти йорай-ман.

Аявлы аналарымыз эм тетелеримиз!

«ногайский район» мР администрациясынынъ аькимбасынынъ куллыгын юритуьвшиси Х.САИТов.

Сыйлы кыскаяклылар!

ногай районынынъ Хатын-кызлар союзынынъ председатели А.мАнКАЕвА.

туьнегуьн, буьгуьн, танъла

«шоЬЛ ТАвЫСЫ» 2 БЕТ 21 нояБРЬ 2019 йыл

Оьткен юмадынъ ызгы куьн-леринде бизим Ногай районы-мыздынъ балаларына уьйкен завыклы, пайдалы, ден савлык-ты беркитуьвге деп каратылган, «Акварела» деп аталган орталык ис аьрекетин баслады.

Бу бизим Дагестан Респуб-ликамыздынъ сырт зонасында биринши сондай орталык болады.

Орталыктынъ бизим райо-нымызда болувы босына тувыл. Онынъ оьзининъ де себеплери де бар. Орталыкты ашув ниет Рустам Аметовка эртеректен келген эди. Бизим ногайымыз-да атайларымыз босына акыллы соьзлер айткан ма, аьр бириси-нинъ туьп маьнеси де, терен ойы да бар. Сол соьзлердинъ бири-си – басына туьссе, аьдем оьзи де биледи, баспакшы да болар – деген. Рустам оьзи де сол кыйын-лык пан расып, туьрли ерлерде

болып, коьп затлар коьрип келген эм маьселединъ шешилуьв йолы-на да туьскен аьдем болады. Сога коьре, ол оьзиндей неше аьдем де барын да бек аьруьв анълай-ды эм оьзине ярдам болганнан сонъ, баскаларга да болганын йорап, балалардынъ ден савлы-гын беркитер ниет пен, орталык-ты ашпага токтаскан.

Яшав йолында аьр биримиз болмаса да, экев-уьшевдинъ бири-си яде кардаш-ювыкларымызда ден савлыкта кемшилиги бар аьдемлер боладылар эм биз солар ман аьллесемиз, расамыз. Аьли бизим районымыздынъ орта-лыгында аьрекет этип баслаган орталык ден савлыгында кемши-лиги бар балаларга бек пайдалы, орталыкта Краснодар каласын-нан кеспили тренер де ис аьреке-тин бардырады.

Бу орталыктынъ ашылу-

вы бизим район яшавшылары-на уьйкен байрам болып озды. Орталыктынъ ашылувына багыс-ланган шарада «село Терекли-Мектеб» СП МО аькимбасы Зей-дулла Аджибайрамов оьз кут-лав соьзин айтып, орталык иеси Рустам Аметовка разылык хат тапшырды, оннан сонъ «Ногай-ский район» МР администраци-ясынынъ аькимбасынынъ орын-басары Баймагомед Ярлыкапов, Нарбийке Муталлапова, Асият Манкаева, Сабират Абубекеро-ва, Бекмурза Кудайбердиев орта-лыктынъ пайдасы акында айтып, алдыда уьстинликлерди, оьрле-нуьвди йорап кеттилер.

Оннан сонъ, балалар завы-кланып, орталыктынъ ишине кирдилер.

БИЗИм ХАБАРшЫ.Суьвретте: орталык ашылув

мезгили.

янъЫЛЫК ______________________________________________________________

балалардынъ савлыгы баьриннен де маьнели

1941-нши йыл21-24-нши караша айыКуьнбатар фронтынынъ коман-

дующийи Г.К.Жуковтынъ 1941-нши йылдынъ 21-нши кара-ша айында армиялардынъ согыс советлерине аьскер боьликлер-динъ турган ерлериннен тайып кетуьвин тыюв акында эм согыс борышларын толтырув уьшин аьскер боьликлерининъ коман-дирлерининъ яваплылыгы акында буйрыгы шыккан.

Сол куьн узагында айлак та авыр согыслар Ростов-на-Дону, волоколамск эм тула фронтлары-нынъ участокларында юритил-генлер.

Ленинград курсавы. «Яшав йолы» деп аталган Ладога коь-ли уьстиннен салынган буз йолы аьрекетин баслаган.

22-нши караша айында душ-паннынъ танклары Клин каласына киргенлер. 2-нши немец танк арми-ясы Сталиногорскты бийлеген.

20-23-нши караша куьнле-риндеги согысларда Ростов-на-Дону каладынъ куьнбатарында совет аьскершилери душпаннынъ 49-ншы тавстрелковый корпусын, «Викинг» деген СС дивизиясын эм 16-ншы танк дивизиясын бузгыш-лаганлар.

24-нши караша айында Л.М.Доватордынъ атлы куьби душпаннынъ солнечногорск туьр-кимине карсы шапкынлык эткен.

1942-нши йыл21-24-нши караша айыСталинград туьбинде совет

аьскерлерининъ 19-ншы караша айында басланган уьйкен коьте-рилиси уьстинликли аьлде бар-дырылган. Бизим аьскершилер Дон йылгадынъ куьнтуварындагы Калач калады, Кривомузгинская (Советск) эм Абганерово станция-ларын бийлегенлер. Совет аьскер-лерининъ алдыга барув куьнле-ринде немец-фашистлердинъ алты пехота эм бир танк дивизиялары толы кебинде бузгышланганлар. Тагы да душпаннынъ ети пехо-та, эки танк эм эки моторизован-лы дивизияларына уьйкен йойым-лар келтирилген. Уьш согыс куь-ни ишинде 13 мынъ яв аьскерле-ри есирге алынган эм 360 топлары бизикилердинъ колларына коьш-кен. Душпан согыс майданында 14 мынъ аьскершилери мен офи-

церлерин калдырган. Бу согыслар-да генерал-лейтенант Романенко-дынъ, генерал-майор Чистяков-тынъ, генерал-майор Толбухин-нинъ, генерал-майор Труфанов-тынъ, генерал-лейтенант Батов-тынъ аьскерлери йигитлик коьр-сеткенлер.

1943-нши йыл21-24-нши караша айыБелгиленген эстеликли куьнлер-

де совет аьскерлери Украина ерлерин немец-фашист баскыншыларыннан босата келип, Днепропетровск кала-дынъ кубыла-куьнбатарында душ-пан куьшли беркиткен Братский, Любимовка, Александрово-Белово, Владимировка, Черниговка, Авдо-тьевка, Марьевка пунктларын, Неза-будино темир-йол станциясын эм коьп баска авыл-калаларын бийле-генлер.

23-нши караша айында Днепр йылгады алув уьшин юритилета-ган Тоьменднепр согыс операция-сынынъ маьнели кесегининъ бири-си – Пятихатский согыс операция-сы тамамланган. Сонынъ сырагы-сында совет аьскерлери «Кубы-ла» деп аталган немец армия куь-бининъ коршаланувын йырганлар эм фронт теренине 100 шакырым кирип, Кременчуг кала кубыла-сындагы плацдармды стратегия-лык плацдармга айландырганлар, тагы да онлаган авыл-калаларды босатканлар.

1944-нши йыл21-24-нши караша айыСол куьнлерде Ленинград

фронтынынъ аьскерлери Кызыл байраклы Балтийский флот-тынъ ярдамы ман немец-фашист баскыншыларыннан толы кебинде Саарема (Эзель) аралды босаткан-лар. Бу аралды душпан берк кор-шаланув пунктына айландырган болган. Соьйтип Моонзунд десант операциясы кутылган. Соны ман Совет Эстония ерлери явдан толы кебинде босатылган.

1944-нши йылдынъ 14-нши кырк кийик айыннан 24-нши кара-ша айына дейим юритилген При-балтика стратегиялык операциясы уьстинликли тамамланган. Совет аьскерлери немецлердинъ «Сырт» деп аталган аьскер куьбин бузгыш-лап енъгенлер.

Бизим аьскерлер Чехословаки-ядынъ эм Венгриядынъ бир неше авылларын босатканлар.

ЭСТЕЛИКЛИ КУЬнЛЕР ________________________

уллы аталык согысынынъ

хроникасыннан

Гаджи Султанов быйыл-дынъ 14-нши курал айын-нан алып ведомство етекшиси Осман Хасбулатовты авысты-рып, онынъ куллыгын юритип келген.

Гаджи Султанов 1977-нши йылдынъ 19-ншы коь-кек айында Новолак районы-нынъ Шушия авылында тув-ган. 1999-ншы йыл Дагестан патшалык университетининъ экономика факультетининъ финанслар эм кредит боьлигин окып кутарган.

Ис аьрекетин Россия Ама-нат банкынынъ Хасавюрт боь-лигинде тамада экономист кул-лыгыннан баслаган. 2000-ншы йылда ол Новолак орталык район больницасынынъ бас врачынынъ экономика сорав-лары бойынша орынбасары

болып ислеген.Гаджи Султанов 2001-нши

йылдан алып Новолак районы бойынша Дагестан финанслар министерствосынынъ финанс управлениесин етекшилеген. 2006-ншы йылда Дагестан Респу-бликасынынъ Президентининъ Тергев-финанс управлениеси-нинъ бюджет эм финанслар боь-лик начальниги болып куллык

эткен. Сонъында ол бу управле-ниединъ начальнигининъ орын-басары болып ислейди.

2013-нши йылда Гаджи Султанов Дагестан экономика министрининъ биринши орын-басары, оннан сонъ Дагестан Аькимбасынынъ эм Оькиме-тининъ администрациясынынъ экспертиза эм проект етекши-лев управлениесининъ началь-ниги болып беркитиледи.

2017-нши йылда ол статс-секретарь – Дагестан Респуб-ликасынынъ экономика эм территориаллык оьрленуьв министрининъ орынбасары, сонъында министрдинъ бирин-ши орынбасары ис орынларын-да куллык эткен.

Гаджи Султанов – Даге-стан Республикасынынъ 1-нши класслы шынты патшалык советниги. «Дагестан Респуб-ликасынынъ ат казанган эко-номисти» деген сыйлы ат пан савгаланган.

РЕСпУБЛИКА оЬКИмЕТИндЕ ________________________________________

гаджи Султанов ДР экономика министри этилинип беркитилген

дагестан Аькимбасы владимир васильевтинъ Указы ман Гаджи Русланович Султанов дагестан Республикасы-нынъ экономика эм территориаллык министри этилинип беркитилген.

«шоЬЛ ТАвЫСЫ» 21 нояБРЬ 2019 йыл 3 БЕТ

Савга тОктаС

«Ногайский район» МР администрациясы белгилеген-лей, «Яслык» деген орталык пан, билимлендируьв, мадани-ят учреждениелери мен, дин эм ямагат организациялары ман оьсип келеяткан несилди анъ-эдап яктан тербиялав бойынша айырым куллык юритиледи.

Районда кеби эм тематика-сы бойынша туьрли маданият-коьлемлик шаралар, байрам-лар, коьрсетуьвлер, фестиваль-лер озгарув аьдетке кирген.

«Яслык» деген орталык пан «Домбра Fest» домбырада яс ойнавшылар арасында фести-валь, терроризм «Сав яслар – Россиядынъ келеектегиси», «Мен – россиянлы, мен – даге-станлы» деген акция, ойынлар ман аьвликтируьв программа-лар, ХIX оьмир – Дагестан-нынъ тарихи бойынша брейн-ринг. «Ата-бабаларымыздынъ тили» деген тувган тилде ятлавлар конкурсы озгарыл-ды. Ногай районынынъ Яма-гат палатасы ман, «Шоьл тавы-сы» республикалык газетасы-нынъ редакциясы ман бирге-лесте «З.Акмурзаев атында-гы Червленные Буруны мек-теби» МКОУ окувшылары ман «Оьсип келеяткан несилди анъ-эдаплык яктан тербиялав тема-га йолыгыс уйгынланды.

«Ногайский район» МР администрациясынынъ билим-лендируьв боьлиги» МКУ ман, оьсип келеяткан несилди

Аьр бир аьдемнинъ иси уьстинликке йол сала-ды. Соьйтип, оьз куллы-гын алаллык пан эткен инсан сый да, абырай да казанады.

Мурат Ваисов – яс етек-ши, ондай аьдемлер акын-да «Яс болса да, бас» деп айтамыз. Терекли-Мектеб авыл Джанибеков атында-гы орта мектебти битирип, Мурат Махачкала каласы-нынъ Г.А.Гасанов атында-гы анъ училищесине туь-седи. Сол йыллардан бери буьгуьнлерге дейим ол маданият пан, саният пан оьз бактысын уьзбей келе-ятыр.

Мурат Ваисов 2005-нши йыл Астрахань кала-сында «академический хордынъ дирижери» кеспи-си бойынша консерватори-яга туьседи эм уьстинлик-ли кутарады. Сол йыллар-да яс музыкант Астрахань каласынынъ филармония-сында, опера эм балет теа-трында куллык этеди. 2011-нши йылдан алып Мурат Ваисов Ногай патшалык фольклор-этнографиялык ансамблин етекшилейди.

Мен ойлайман, Мурат-ка аьр бир биюв, аьр бир кийим, биювшилердинъ колынынъ силтеви исси тиетагандыр, неге десе онынъ оьзининъ яшавы «Айланайдынъ» яшавы ман бир тыныста келея-тыр, ансамбль онынъ ата-анасынынъ ис эм яшав йоллары ман байланыслы.

Янъыларда Мурат Ваи-

сов уьйкен сыйга тийисли болды. «Дагестан Респу-бликасынынъ ат казан-ган артисти» деген баргы яс етекшиге алдыда оьз борышларын, ойларын толтырмага уьйкен демев-лик этип, аьли де яратув-шылык йолы ман бармага куьш берер деп сенемиз.

Г.АБдУЛАКИмовАСуьвретте: М.Ваисов.

Сый иесин тапкан

анъ-эдап яктан оьрлендируьв эм оьсип келеяткан несилди тербиялав бойынша куллык юритуьвде, толерантность-ти, патриотизмди, яслар ара-сында аьдет-йорыкларды эм анъ-эдаплыкты кеплев мырат-та окувшылар арасында: «Биз халклар дослыгы ман куь-шли», «Меним кишкей тув-ган юртым», «Элимиздинъ байрагы оьктемли елпилдей-ди» деген планлык конкурслар уйгынланды, Россия Баьтир-лигининъ, Дагестан халклары-нынъ Бирлигининъ дерислери оьттилер. Мектеблерде темати-калык хабарласувлардай, клас-слар саьатлериндей, толерант-ность дерислериндей, Тыныш-лык дерислериндей, вирту-альлик тематикалык экскур-сиялардай эм туьрли яратув-шылык конкурслардай куллык этуьв кеплери кулланылады.

Ыхтыярларды билуьв билимлерди кеплев бойынша айлыклар, алкоголизмнинъ эм наркоманиядынъ алдын шалув бойынша айлыклар озгарыла-ды. Аьдеттеги дин негизле-рин, ногай халкынынъ аьдет-йорыкларын анълатув бойын-ша анъ-акыл ярыкландырув боьлигининъ ваькиллери мен йолыгыслар уйгынланган.

Аьелдинъ эм аьел баалыклар институтын беркитуьв, бала-лардынъ тербиялавы уьшин аталардынъ яваплылыгын арт-тырув, аьеллер мен профилак-

тикалык куллыкты уйгынлав, ерли самоуправление орган-ларынынъ, баска ямагат орга-низациялардынъ ата-аналар ямагаты ман биргелес аьрекет этуьвди канагатлав мыратта билимлендируьв учреждение-лерде Аталар советлери туь-зилген.

Баьри маданият, билим-лендируьв учреждениелерин-де анъ-эдап яктан тербиялавга каратылган дайым аьрекет эте-таган китаплер выставкалары кепленген.

Анъ-эдап тербиялавдынъ маьнели якларынынъ бириси – савлык яшав кебин тербиялав. Район администрациясынынъ билимлендируьв боьлиги мен, «Яслык» деген яслар орталы-гы ман туьрли кеплер бойын-ша спорт ярыслары, «Зарница» деген аьскерлик-спорт ойыны эм баска спорт шаралар озга-рылады.

Йогарыда айтылганнан шыга келип эм ерли самоуправ-ление органларынынъ, билим-лендируьв, маданият учреж-дениелердинъ аьрекет этуьви-не эс каратув мыратта, оьсип келеяткан несилдинъ анъ-эдап яктан болымлыкларын терби-ялавды ийгилендируьв, яшав-шылардынъ тербиялавынынъ дережесин арттырув, анъ-эдап йорыкларды кайтадан тувды-рув мыратта «Ногайский рай-он» МР администрация аьким-басынынъ токтасы кабыл эти-

РАЙон АдмИнИСТРАцИяСЫндА _______________________________________________________________________________________

Яс несилди анъ-эдаплык тербиялавлинип алынды. Сога коьре ерли самоуправление органла-ры, билимлендируьв, маданият учреждениелери, дин эм ямагат организациялары, СМИ эм ата-аналар ямагаты балаларды эм ясларды анъ-эдап яктан тербия-лавга себеплигин тийгистетаган бар эм янъы аьллерди ийгилен-дируьв эм туьзуьв бойынша кул-лык юритуьвди куьшлендирмеге, балалардынъ эм яслардынъ анъ-эдап тербиялав эм оьрлендируьв борышларды шешуьв уьшин яшавшылар ман социаллык-тербиялав, физкультура-сав-ландырув эм спорт куллыгын уйгынлав тармагында тар бай-ланыста аьрекетлемеге, балалар-ды анъ-эдаплык ягыннан тербия-лавда, ясуьйкенлерге сый этуьв, оьз яслылары ман досласув, тоь-геректеги аьдемлерге эс этуьв эм олар акында каьрлев сезимлерин тербиялавда аьелдинъ туткан орынын арттырмага кереклер.

«Ногайский район» МР администрациясынынъ билим-лендируьв боьлиги» МКУ, «Яслык» яслар орталыгы, согыс эм ис ветеранлар Совети Уллы Аталык согысында Енъ-уьвдинъ 75 йыллыгы алдын-да ясларды оьз Тувган ерин суьюв, Аталыкка алаллыкты арттырувда ясларды патриот-лык тербиялав бойынша кул-лыкты белсендирмеге керек-лер.

«Яслык» яслар орталыгы-на яслардынъ катнасувы ман

«Власть эм ямагат – ашык диалог» ямагат трибунасы-нынъ шараларын, ашык соьй-лев майданларды эм балалар-ды эм ясларды анъ-эдап терби-ялав соравлары бойынша баска кеплерди озгарувды аьдетке киргистпеге керек.

«Ногайский район» МР администрациясынынъ финанс боьлиги» МКУ «Балаларды эм оьсип келеяткан несилди анъ-эдаплык яктан тербиялав» рай-он программасын толтырув-га, «Тувган Дагестан – меним ошагым», «Тири классика» деген муниципаллык конкурс-ларды, тувган тилде ятлав-лар окувшылар конкурсларын, Уллы Енъуьвди байрамшылав ман байланыста озгарылата-ган район конкурсларын оьт-керуьвге район бюджетинде шыктажлар этуьвге эс каратпа-га керек.

«Шоьл тавысы» республи-калык газетасына балаларды эм ясларды анъ-эдаплык яктан тербиялавга эм оьрлендируьв-ге артык эс каратып, йогары анъ-эдаплыкты эм гражданлык макулласув мысалларды коьр-сетип, оьз бетлеринде кенъ язбага маслагат берилди.

Бу токтастынъ яшавга шыга-рылувына тергев салув борышы «Ногайский район» МР адми-нистрация аькимбасынынъ орынбасары Б.Ярлыкаповка тапшырылган.

Аьдем авырса, эмлев-шиге барады. Медицина-лык куллыкшылары тек дарман ман тувыл, ийги соьз бен эмлейдилер. Авылда фельдшер болып ислев яваплы эм кыйын-лы болса да, Насипли Иса кызы Суюндикова коьпле-

ген йыллар авыл яшавшы-ларына ярдам этип келея-тыр. Суьйикли куллыгы-на алаллык пан карайды Насипли Иса кызы, кеше демей, куьндиз демей, кысы-язы ман авырувлы-ларга барады, келген бир аьдемди де кайтармайды.

Ийги соьзи мен эмлейдиоЬРмЕТЛИ АТ_____________________________________________________________________________________________________________

Яваплылыкты оьз исинде фельдшер биринши орын-га салады. Кумлы авыл орта мектебин битирип, Насипли Иса кызы Махач-кала каласында медици-налык училищесине туь-седи. Кумлы авылында фельдшер болып, ол 1995-нши йылдан алып ислей-ди, «Емис-абай» деп суье-ди хатынды авылшылар.

Исинде етискен уьстинликлери уьшин Насипли Суюндикова коь-плеген Сый грамоталар-га тийисли болган, 2000-ншы йыл «Савлык саклав отличниги» деген омы-рав белгиси мен савга-ланган. Янъыларда бажа-рымлы куллыкшы «Даге-стан Республикасынынъ ат казанган савлык саклав куллыкшысы» деген сый-лы ат казанган.

Ак юректен яшавшы-ларга савлык савкатлай-таган эмлевши ясуьйке-нимизге берк ден сав-лык, исинде уьстинликлер йораймыз.

Г.БЕКмУРАТовА.Суьвретте: Н.Суюндикова.

«шоЬЛ ТАвЫСЫ» 4 БЕТ 21 нояБРЬ 2019 йыл

24-нши каРаШа айы – ана куьнИ

Дуныяда аьр кимге энъ де аявлы, суьйикли эм суьйдимли – ана. Дуныяга энъген биринши такыйкаларыннан алып ана баласыннан тура каьр шегеди. Эгер анадынъ дени сав болса, ол оьзининъ ызгы куьнине дейим, аьвлети неше ясы-на етсе де, ога коьмегин этпеге шалы-сады.

Кайтархан Отегеновна Баймурзаева эки йигиттинъ анасы. Бу куьнлерде олар оьзлерининъ исиндеги уьстинликлери мен, яс аьеллерге коьрим болувы ман аналарын суьйиндиредилер. Кайтар-хан Баймурзаевадынъ юрегин куьезге онынъ уьш уныгы да толтырады. Аьли олардынъ энъ уьйкени Аслан – Санкт-Петербург каласындагы аьскершилик академиядынъ 3-нши курсынынъ сту-денти, Эмир мен Марат – окувшылар.

Сыйлы ясуьйкен, оьз балалыгын эсине алып, анасын айлак эрте 5 ясын-да йойытканын, атасы болса согыста кызына 2 яс толып-толмай ян бергени акында боьлиседи. Бакты кайдай каты болса да, Кудай оны енъил этер уьшин ийги аьдемлер касына йибереди, соьй-тип Кайтарханды тетеси мен атасынынъ абасы Коьшбике оьстиредилер.

Терекли-Мектеб авылындагы мектеб-тен сонъ, яс кыз Махачкаладагы меди-цина институтында окыйды. 1966-ншы йылда соны окып тамамлап, оьзининъ ис аьрекетин яс врач Ногай район боль-ницасында акушер-гинеколог болып бас-лайды. Эки яс кызды – Сакинат Шурае-ва ман Кайтархан Баймурзаевады куллык-ка сол йылларда больницадынъ бас врачы Расиль Заргишиев алады. Соьйтип Кай-тархан Отегеновна 5-6 йыл узагына район эмлев биригуьвинде ялгыз врач акушер-гинеколог болып ислейди. Оны ман бир-ге Куьмисхан Рахмедова (яткан ери ярык болсын) акушер болып, Асият Койбакова хатынлар консультациясында куллык эте-дилер. Заманлар бек кыйын болады. Йол-лар да бек осал аьлде, «Тезлик ярдам да» аьли де аьрекет этип басламаган, соьйтип Гиппократтынъ антына алал болып, меди-цина куллыкшыларынынъ кеше демей, туьн демей яявлап авырыганга асыккан куьнлери аз болмаган.

«Неше кере де тойдан да, кино карап

турган мезгилде клубтан да шакырып, бизди авырыганга коьмекке аькеткен-лер. Районымыздынъ узактагы авылла-рына, кошарларга татым врачлар брига-дасы юма сайын баратаган эди. Сувык кыстынъ кешелеринде йолда неше де калганмыз. Савлыгына коьре коьширме-ге ярамайтаган хатынларга яшаган авы-лында операциялар да эткенмиз. Сол йыллар хатынлар 8-10 бала табатаган эди, тек авырувлар да коьп эди. Больни-цадан эки куьн узагына уьйге кайтпаган заманларымыз да болды. Гульфира Иска-ковнадынъ эм меним ян йолдасларымыз (яткан ерлери еннетли болсын) бизди аман ма экен деп, тынышсызланып кул-лыгымызга келгенлер. Соьйтип оьзи-миздинъ савлыгымызды да, яслыгымыз-ды да авырыганлардан аямадык. Сондай авыр куллыкты ян косагым анъламлы аьдем, коьмекшим болганга юриттим», – дейди Кайтархан Отегеновна.

Сыйлы ясуьйкен «Ногайская ЦРБ-да» 52 йыл узагына аьрекет эткен. Сол йыллар ишинде неше яшавды куткарган, неше янъы яшавды онынъ коьз алдында энген. Оьз юрегинде Кайтархан Баймур-заевага разылык саклаганлар врачлар эм авырыганлар арасында коьп. 1997-нши йылда тийисли тыншаювга шык-пага заман еткенде, К.Баймурзаева рай-он физиотерапевти куллыгын юриткен. Ол ис йолдаслары, таныслары арасында уьйкен сый ман пайдаланады. Ийги иси уьшин Кайтархан Отегеновна коьп Сый грамоталар ман савгаланган. «Дагестан Республикасынынъ ат казанган врачы» деген сыйлы атка тийисли болган. «Ис ветераны» медали мен, «Савлык саклав алдышысы» белгиси мен савгаланган. Челябинскте озган 5-нши Савлайросси-ялык врачлар курултайында катнаскан, солай ок 20-ншы шакырувдынъ район Депутатлар йыйынынынъ депутаты этип сайланган. Онынъ фотосуьврети «Район оьктемлиги» Сый тактасында турган.

Озган йылда К.Баймурзаевады ис йолдаслары, етекшилери Фаризат Межи-това ман бирге уьйкен сый ман тийисли тыншаювга йолга салганлар.

Йылувлык пан эскереди ис ветераны халкка савлык савкатлавга багысланган яслыгын эм яшавын. Ян йолдасы Бек-мурза Нугманов пан (яткан ери ярык болсын) бирге ол татымлыкта 30 йыл-га ювык яшаган. Увыллары Тахир эм Тимурга атасы ман анасы намыслы кеп-те куллыкларын толтырувы ман, бир-бириси мен катнасувы ман дайым уьлги болганлар. Кайдай куллыгы авыр бол-са да, Кайтархан Отегеновна балалары-на тербия беруьвге уьйкен маьне берген. Тимур Махачкала каласындагы Москва технический институтынынъ филиа-лында окыган, коьп йыллар Мурманск каласында ЖКХ бойынша бас инженер болып куллык эткен. Келинлери Фари-зат пан Элбике кайынаналарын «ана-мыз» деп сыйлайдылар эм суьедилер. Аьне сол шынты наьсип.

н.КожАЕвА.Суьвретте: К.Баймурзаева яс зама-

нында.

«Балалы уьй базар – баласыз уьй мезар» деген соьз бар ногайда. Акыйкатлай да бала-лы уьй наьсипке, куьлкиге, суьйинишке толы болады.

Карасув авыл яшавшысы, коьп балалы ана Курасхан Круповадынъ (суьвретте) уьйи балалардынъ занъыраган куьлкисине, шав-шувласып ойынына дайым толы болады. Ол балалар уьшин каьр шегуьвди кыйын деп санамайды, ога балалардынъ аз болувы кыйын. «Бир балады тербиялав эм карав бес балады каравдан кыйын, коьп балалы аьелде уьйкенлер кишкейлерине дерислерин аьзир-лемеге коьмек этедилер, бирге ойнайдылар, ата-анасына олардынъ коьп ярдамы да тие-ди. Мен соьйтип балаларым арасында эти-линеек куллыкларды боьлистирип уьйрет-кенмен. Уьйкен кызларым бебелерин кара-ганлар, мага ярдамласканлар», – дейди ол.

Курасхан ян йолдасы Эдуард пан 7 бала – 6 кыз эм 1 кеде оьстиргенлер. Олар Шешен Республикасынынъ Коьгуьй авы-лында тувып-оьскенлер, 6-ншы совхозында бирге окыганлар. Яслай мектебти кутарып ок аьел курганлар. Курасхан юрист факуль-тетине окымага бармага суьйген, ама бак-ты оьзинше йолларды бурады. «Бу куьнлер-де балаларыма карап яшавым сондай болып туьзилгенине суьйинемен. Ногай районына кыйын 1997-нши йыл коьшип келдик, сав-бол айтаман кардаш-ювыкларымызга бизди сол кыйын заманда коьтергишлегенлерине, – деп хабарлайды Курасхан Мураталиевна.

Бас деп Ногай районында олар Сылув-Тоьбе авылында яшайдылар. Мал саклайды-лар, бир куллыктан да коркпайдылар, беллерин берк бувып, егинлерин туьрип балалары уьшин

шалысадылар. Аьвлетлери де ата-анасынынъ уьйкен куьезине бек ийги аьдемлер болып оьскенлер. Аьли уьйкен бес кызлары оьзлери-нинъ аьеллерин курганлар, элимиздинъ туьрли калаларында ислерин намыслы толтырадылар, бир-бирине тирев эм маслагатшы боладылар. Кишкей кызы ман увылы Янъы Уренгой кала-сында медицина колледжинде окыйдылар.

«Балалар оьсип, уьйден кеттилер. Кене Уренгой каласында ислеген кызымнынъ балалары менде. Аьли эрим мен экеви-миз ялгыз не этеек эдик», – дейди кыская-клы. Бу куьнлерде наьсипли эней 14 уныгы-нынъ куьезине суьйинип турады. Уныклары эм балалары онынъ наьсипли яшавына нур севип, боьтен де яркын этедилер.

н.ЭРЕжЕповА.

Анамнынъ юреги, анамнынъ юрегиАьруьвликке толган гуьлдей ашылар.Алал маьлиектей – анамнынъ юрегиДуныя азабыннан мени коршалар.

м.АвЕЗов.

Суьттен ак эм сувдан таза анадынъ юреги

киели борышларын йогары белгиге толтырган

«наьсибим – балаларымда»

«Еннет аналардынъ аягынынъ астында» деген хадис аналарды сыйлаган эм аявлаган, оьзининъ эда-плыгы ман, яшавда сай-лаган йолы ман анасын разы эткен аьдемлердинъ алдында еннеттинъ капы-лары кенъ ашылатаганын анълатады. Аналар балала-рына ийги тербия эм акыл беруьв сырасында оьзин сыйлатып уьйретуьв де киреди. Юрегиндеги уьй-кен куьези мен Терекли-Мектеб авыл яшавшысы Сайдат Сариева (суьвретте) оьзининъ уьш увылынынъ ога катнаслыгын, сыйлавы акында айтады: «Мен уьш увылымнынъ биревиннен де бир де каты, юрегимди авырыткан соьз эситпеген-мен. Оларды дайым да бир-бирисине тирев болсын, арасындагы татымлык эм суьйим оьскен сайын берк болсын деп уьйреткенмен. Меним соьзлеримди олар ерге туьсирмедилер. Баьри-си де уьйкен агасын тынъ-лайдылар, ол айтканды эте-дилер».

Сайдат Аметеевна уьш увылын оьзи ялгыз аягы-на тургызып, яшав йолы-

на салды. Оьзек те ялгыз кыскаяклыга балаларды оьстируьв тыныш ислер-ден тувыл. Кайдай куь-нлер де болды, кыйын-нынъ тынышы да болар деп кыскаяклы дайым оьзин тынышландырды, мыратларга етискен заман да келди. Баьри уьш кеде-си де йогары билим алды-лар. Кунтувган Черкесск каласында политехни-ческий институтта окы-ган эм Ростов каласында милициядынъ йогары окув ошагында. Аьли Якутск каласында ыхтыяр саклав органларында ислейди. Экинши увылы Айтувган Сургут каласындагы пред-принимательство ман каьр

шегеди. Кишкей кедеси Расул Шешен Республика-сында куллык этеди.

Сайдат Сариева яс заманнан алып бир де куллыктан коркпады. Ол МЖС-та кадрлар боьлигин-де, коьп йыллар узагына Ногай райПО-да туькенши болып, оннан сонъ собесте иследи. Элимиздинъ сырт яктагы Янъы Уренгой кала-сында да ога куллык этпе-ге туьсти. Кайда ислесе де, йолдаслары ман тил тапты, оьзиннен кишкейге масла-гатын да берди.

Сайдат-абайда бес унык оьседи. Биз оны Аналар куьни мен кутлап, бала-лары эм уныклары дайым суьйиндиргенди йораймыз.

«аьзиз анам, колларынъды оьбемен»

«шоЬЛ ТАвЫСЫ» 21 нояБРЬ 2019 йыл 5 БЕТ

ХалкымызДынъ ОьРметлИ аьДемлеРИ маьСеле

«Тил бир болса, ис оьр болар» деген атайлар. Мага коьре, районда дин куллык-шылары арасында бирлик йок, сонынъ уьшин де олардынъ иси оьр юреди деп айтув кыйын. Сонынъ аркасында тувыл ма ызгы йылларда районымызда ийги куь-нлерди аьр бир авыл оьзинше белгилейта-ганы, битир мен де не затлар болатаганы белгисиз.

Ораза-байрам, Курман-байрам – дин-нинъ ийги байрамлары. Сол куьн мусыл-манлар тапкан ийгисин кийип, туьрли аслар асып, коьнъил коьтерилисте бир-бирисин кутлап, байрамшылайдылар, межигитте байрам намазын кыладылар, арамыздан кет-кенлерди йоклайдылар, оьликлерге барып, зиярат коьредилер, бир-бирисине оьпке-син кеширедилер, етим, сакатка кол ярда-мын созып, савап казанадылар. Оьзинъиз билгенлей, кенъ байрамшыланады. Эндиги сондай куьн келиспевликлер болса, аьдем-лерге байрамшылавга калай оравлыклар туваягын оьзинъиз билесиз.

Россиядынъ Москвадагы Муфтийи Ораза-байрам, Курман-байрам кайсы куьн байрамшылаягын белгилейди. Ама бизим районда, республикада байрамлар бир куьн-ге кери байрамшыланады, савлай дуныядынъ мусылманлары байрамшылаган куьн мен келиспейди. Идуль-фитр оьзи де тил бирлик йоклыгын коьрсетеди: битир аьр авылда аьр туьрли кепте алынады. «Колынъ таза болса, юрегинъ де таза болар» депти атайлар. Ким болса да бирев, бу ерде де дурыс этпейди, юрек тазалыгы сезилмейди.

Революцияга дейим ногай халктынъ дин орталыгы Уфада болган. Башкирлер мен мазгабымыз да бир. «Дини бирдинъ – тили бир» деп, Дагестандагы, Ставрополь ериндеги, несин тизип айтайым, савлай Сырт Кавказдагы дин куллыкшылары бир тилде, бир ниетте болып, бу соравды Рос-сиядынъ Муфтийининъ алдында неге коь-термеске.

Т.АКмАнБЕТов.

оЬЗ оЙЫ мАн БоЬЛИСЕдИ

Соравды неге коьтермейдилер?

Янъыларда Эльмира Кожаева ман салынган «Кадрия» деген фильмди кара-дым. Ол фильмнинъ авторы, режиссеры болады эм оьзи текстти де окыйды. Маь-нели, терен ойланган, юректи телезит-кен фильми йогары оьлшемде салынган. Автор Эльмира Кожаева фильмди салу-вында уьйкен куллыгын юргисткенин коьресинъ. Фильмнинъ режиссеры шаир Кадрия ман катнаскан аьдемлер мен, айт-пага, Казахстанда яшайтаган шаирдинъ кыймасы Альмира Аджигайтканова ман, язувшы Иса Капаев пен, авылдасы Фаина Гравченко ман расып, соьйлеп, бай макала йыйнаган. Фильмнинъ суьврети бойынша биз ердесимиз Кадриядынъ яшавы акында коьп затлар билдик. Фильм басыннан алып сонъына дейим аьдемди кызыксындыра-ды, бир тыныста каралады.

Эльмира Кожаева район яшавшылары эм, элбетте, йогары власть органларынынъ етекшилеви ягыннан да уьйкен разылыкка тийисли.

Узак оьмир, берк ден савлык сага, Эль-мира! Келеекте де коьп ийги фильмле-рин салганды йорайман. Биз сени мен бек оьктемсиймиз!

Кельдихан шИнмУРЗАЕвА,Терекли-Мектеб авыл яшавшысы.

БИЗГЕ яЗАдЫЛАР__________

биз сени мен оьктемсиймиз

Быйыл Куруптурсун Оразба-ев тувганлы 95 йыл толды. Ана адабиатымызда онынъ туткан орыны салдарлы. Эм биз оны шебер эм оьткир тилли асарла-рын язатаган язувшыларымыз-дынъ бириси деп санап келген-миз. Ол – аьлемет уста тил мен язылган шаирлик йыйынтыклар-дынъ авторы.

Белгили ногай язувшысы эм шаири Куруптурсун Баший увы-лы 1924-нши йылдынъ караша айында районымыздынъ Боран-шы авылында ярлы аьелинде тувган. Оьзининъ яратувшылык йолын ол 1950-нши йылларда ятлавлар эм хабарлар язувдан баслаган. Олар биринши болып сол замандагы «Кызыл байрак» район газетасынынъ бетинде шыгадылар, эм окувшылар сол яс автордынъ язганларын баьри ягыннан да йылы кепте йолы-гадылар. Сол зат авторга келе-екте баска асарларын язбага куьш береди, коьнъилин аша-ды. Оьзининъ ширин тилли, халк яшавыннан алынып языл-ган асарлары ман адабиатымыз-ды байытувга эм оны оьрленди-руьвге уьйкен косымын эткен. Онынъ аьлемет «Наьсип юлды-зы» деген хабарлар йыйынты-гы, «Атадынъ кушагы», «Сабан туьби – сары алтын», «Данъ-ыл сагыны» деген повестьлери, «Анадынъ юреги» деген ятлав-лар эм дестанлар йыйынтыгы адабиатымыздынъ маьнеси эм тил ягыннан байлыгын да ашык этип коьрсеттилер, оьсип келе-ятырган яс язувшыларга ийги

коьрим де болып келедилер.Язувшы эм шаир Куруптур-

сун Оразбаевтинъ асарларынынъ тили эм маьне яклары, байлыгы эм усталыгы акында ана адабиа-тымыздынъ аксакаллары Фазиль Абдулжалилов, Суюн Капаев, аьлимлеримиз Шахидат Кур-мангулова, Елена Огурлиева эм баскалары аз соьзлерин язба-ганлар. Ногай адабиатынынъ негизин салувшылардынъ бири-си Фазиль Апас увылы Абдул-жалилов Оразбаевтинъ яратув-шылыгын тергегенде, булай деп язып калдырган: «Оразбаев-тинъ геройларынынъ аьр бири-сине ынанасынъ, олар ман бир-ге суьйинесинъ, ашувланасынъ яде кайгырасынъ. Неге десенъиз, бу геройларды язувшы яныннан шыгарып язбай, келпетти, янын кыйнап алып калмай, яшавдан

мЕРЕКЕ____________________________________________________________________________________

Шебер тилли язувшымыз

Сосы ялган дуныяга мен оьзимШаир болып тувгандай-ав, коьремен.Шаир болып алгасамай кетейим,Кудай бетке…мен оны да сеземен!

Болайым мен яханнемде, еннетте,Оькинмеймен, экеви де бир мага.Ногай тилде сени минен соьйлермен,Ол ша меним кирип калган яныма.

Алтын Орда арасыннан шыкканман,Туьп-асылым – оьтекайлы кыпшакпан.

Ногай тилде соьйлегенмен анам манЭнди оны не этсем де, мутпаспан!

Ясларга да билинъиз деп айтаман,Колларын да мен аламан аявлап.Сага, Ашим, ногай тил мен барарман,Сен айткандай тазалыгын мен саклап.

Анъласынлар еннетте, яхаьннемдеМени дайым ана тилим саклаган.Яшай турып, сосы кыска оьмирде,Анвар-досынъ оны мынан данък алган.

АнвАР-БЕК КУЛТАЕвкел, ногайша соьйлейик!

Ногай Элим!Сенинъ ювсан, шоьл еринъ.ЯшавымнынъАлал болган кесеги.Эм де онынъЯмгыр ювган ак бетин,Саьбий болып,Мынъ кере де оьбейим.

Ногай Элим!Оьсиеттинъ басысынъ,Юрек туьпте – Тукымымнынъ кан-яны!«Суьемен!» – деп,Сага айтсам, аз болып,Оьз-оьзимеРазы болмай турганым.

Ногай Элим,Акылынъ бар, ойынъ коьп.Ай, аксакал!Оьмир яша аьли де.

Мен бактымдаБолганы эм боларынСен бересинъТуры оьмир эсимде.

Ногай Элим!Яшав оьмир соьзим сен.Юрегимде От йылтыны соьнмеген.Сен акынъдаМен аьли де соьйлерменСонъгы соьзимКоьнъилимди бийлеген.

Ногай Элим!Кушагынъа алгансынъ,Атамды да,Анамды да аявсыз.Бир такыйкаМен болмадым оларсыз,Шатлыкта да,Корлыкта да таяндым.

Бу яшавдынъТуьрли болган йолында,Мен олар манОй-маслагат эткенмен.Ногай Элим,Ата-ана янымда.Коьре Кудай,Мутпаганман бир де мен.

Ногай Элим,Бу бактыма разыман.Сен бергенсинъ, Сен дувамсынъ окыган.ЯшавымдыСага буьгуьн сенемен,Сес шыгарыпЮректеги булактан.

Ногай Элим,Ярык, нурлы ал бетинъ,Мен тувганнанОьлгеншеге бирлескен.

ногай Эл улынынъ муькирлиги яде шуькирлиги

Ана тилим авлагымда адаспай,Алтын Орда йылувын да мутпаган.А мен болсам кеше-куьндиз эш ялкпай,Асарларым сав оьмирим язаман.

Ана тилим – Алтын Ордам, Ак Ордам,Мени тавдынъ басына да олтырткан.Кел, Ашим-дос, биз ногайша соьйлейик,Баскалар да суьйип алар… коьрейик.

ЯсларынъаЙол сокпагын бересинъ,Сезип оныЭсейсем де оьктеммен!

Ногай Элим,Мен билемен, ясларынъСени мактапАьли де йыр язарлар.Белки, мениЭске алып, соьз шыгып,«Анвар-Бек теЯзган» – деп-ав, айтарлар.

Сол куьнге деШуькир болсын Аллага,Мен кавдиреп,Турсам да-ав, етермен.ЯтлавымдыОкымага ясларга,Аста-астаАбыт ала келермен.

алган. А бу затты билмек – яра-тувшылыктынъ уьйкен маьнеси болган ясыртын сырларынынъ, ясыртын кылыпларынынъ бири-сине ие болув болады». Автор-дынъ язган аьлемет хабарла-рын, ятлавларын, дестанларын эм повестьлерин мектебте бала-лар эм йогары окув ошакларда студентлер окыйдылар. Оразба-евтинъ соьзлерине аьлемет йыр-ларын белгили композиторы-мыз Мурзадин Османов аз язба-ган, эм сол йырлар аьли де Ногай шоьллигинде занъырап эситилип келедилер.

Куруптурсун Баший увылы Оразбаев белгили коьшируьв-ши деп те халк арасында таныс болганын белгилемей болмай-мыз. Сол заманларда ямагат ара-сында абырайы эм сыйы болган совет язувшылары Борис Поле-

войдынъ «Биз – совет аьдемле-ри», Юрий Лаптевтинъ «Танъ», Аркадий Гайдардынъ «Тимур эм онынъ командасы» деген кита-плерин ногай тилине коьширген эм баспалаган.

«Сыйга – сый» деп босы-на айтылмайды. Ногай адабиа-тында туткан сыйы уьшин язув-шы Куруптурсун Оразбаевке «ДАССР ат казанган маданият куллыкшысы» деген йогары ат та тагылган, эм ол оны оьктемли юргистип келген.

Язувшы эм шаир Куруптур-сун Оразбаев арамыздан 1990-ншы йыл кеткен. Ама ногай хал-кы сыйлы язувшысын эсинде саклайды эм ога оьрметин этип келеди. Олай деп айтувымыз, онынъ тувган Бораншы авы-лындагы орта мектебине онынъ аты берилген, онынъ атын Ногай район орталыгы Терекли-Мектебтеги бир орамы да юрги-стеди. Оннан баска болып, язув-шыдынъ яшав йолы эм яратув-шылыгына багысланып район ериндеги мектеблерде, бала-лар бавларында, маданият уьй-леринде туьрли кешликлери де оьткериледилер.

Куруптурсун Оразбаев ногай адабиатында биревге де усама-ган, язув сулыбы ман айырым бир белгили ыз калдырган сый-лы язувшымыз эм шаиримиз деп саналады. Ога биз аьлиги заман-да шайыт боламыз.

С.КУЛТАЕвА,«Лашын» журналынынъ

редакторы.Суьвретте: К.Оразбаев.

Ашим Сикалиевке

«шоЬЛ ТАвЫСЫ» 6 БЕТ 21 нояБРЬ 2019 йыл

РегИОнлаР бетИ

Бу йылгы амаллама бел-гили ногай аьлими эм яры-кландырувшысы Абдул-Хамид Джанибековтынъ 140 йыллык мерекесине багысланган эди. Ногай ярыкландырувшыдынъ тувган уьйининъ касында Абдул-Хамид Джанибеков-ка салынган эстелигининъ ашылувы бу йылгы шара-дынъ бас оьзгериси болды. Амалламады Астрахань областининъ Губернатор администрациясынынъ ишки политикасы бой-ынша управлениесининъ

етекшисининъ биринши орынбасары Сергей Воро-нов ашты. Ол ногай яры-кландырувшысына эсте-лик салынувы Астрахань областининъ коьп миллет-ли регионы уьшин маьне-ли оьзгерис болатаганын айтты. Россия мадания-тынынъ тарихине ол уллы ногай аьлими, этнографы, ногай халк авызлама яра-тувшылыгын йыйнавшы деп киргенин белгиледи. Ногай ярыкландырувшы-сына багысланган оьзи-нинъ ятлавын Россия Язув-шылар союзынынъ Астра-ханьдеги боьлигининъ председатели Юрий Щер-

баков та йыйылганларга окып эситтирди. Йыйыл-ган конакларга атасынынъ акында эсти оьмирлеткени уьшин разылык соьзлерин Абдул-Хамид Джанибе-ковтынъ немереси Марат Джанибеков та шыгып айтты. Джанибековтынъ окувлары краеведлик уьл-ке танув музейинде оьтти. Онда Астрахань области-нинъ, Дагестан, Карашай-Шеркеш республикала-рыннан туьрли билим-лендируьв учреждение-лер куллыкшыларынынъ

катнасувы ман пленарлык йыйыны оьтти.

Форумда Ногай рай-оныннан келген делега-циядынъ етекшиси Рус-лан Насыров, Карашай-Шеркеш Республикасында шыгатаган «Маьметекей» журналынынъ бас редакто-ры Асан Найманов, тарих илмилерининъ кандида-ты, «Эдиге» деген АРОО ногай маданияты бойынша орталыгынынъ президен-ти, РАНХиГС Астрахань-деги боьлигининъ етекши-си Эльдар Идрисов, Астра-хань патшалык универси-тетининъ тарих боьлиги-нинъ аспиранты Рамиль Ишмухамбетов, 28-нши номерли орта мектебининъ окытувшысы Линара Ирга-лиева эм сондай баска-лар оьз докладлары ман шыгып соьйледилер. Соьй-легенлер ногай халкынынъ анъ байлыгын саклав эм оьрлендируьв куллыгында маданият-ярыкландырув шаралардынъ уьйкен маь-нелигин белгиледилер. Оьз соьйлевлеринде тил, халк авызлама яратувшы-лыгын, этномаданият пан байланыслы соравларын карадылар. Филология

мЕРЕКЕЛИ шАРА ______________________________________________________________

Ярыкландырувшыдынъ калдырган асабалык йолы ман

2019-ншы йылдынъ караша айынынъ 15-нши куьнинде Астраханьде «Тарихтинъ негизли кезеклери» деген маданият-ярыкландырув про-екти бойынша аьдетли А-Х.джанибековтынъ окувлары 27-нши кере оьттилер.

Янъыларда халкы-мыздынъ белгили увы-лы Рамазан Хусинович Керейтов яшавдан тайды деген авыр хабар Махач-калага да етти. Авыр хабар, халкымыз онынъ алдында басын иетаган йигитимиз эди. Заман ашувлы эм оьзининъ айт-канын этпей болмайды. Кетти Рамазан арамыз-дан дайымлыкка. Ама онынъ акында эстелик бизим юрегимизден эш бир заман таймаяк эм таймас…

Рамазан Керейтовты мен 1961-нши йылдан алып таныйтаган эдим. Биз Карашай-Шеркеш пединститутында бир-ге окыдык. Мен сол заман, тек биринши кур-сты кутарып турган, бир яс аьдем эдим. Рамазан Керейтов болса, бирин-ши курска келип туьсти, эм биз таныс болдык. Таныслыгымыз доьрт йылга созылды. Рама-зан оьзининъ аьдемши-лиги эм кайратлыгы ман сол заманда оьзгелерден баскаланатаган эди. Бек нызамлы эм окувга аьр дайым тийисли маьне беретаган эди.

Онынъ акында аьр заман бизим окытувшы-ларымыз Крымхан Джан-бидаева эм Ибрагим Телемишев коьп йылы соьзлерин айтатаган эди-лер, эм мен сол соьзлер-ди аьли де тап буьгуьнги-дей эсимде тутаман.

Сонъ Рамазан Керей-тов окувын тамамла-ды, эм ногай халкынынъ тарихи мен байланыслы болып куллык этти. Док-торлык диссертациясын яклады. Абырайлы эм билимли, аьдетли ясы-мыз болып токтады. Ол ногайлар яшайтаган баь-ри де регионларда болып,

халкымыздынъ аьде-ти, маданияты эм тари-хи акында макалалар аз йыймады эм оларды жур-налларда эм газеталарда баспалап турды. Радио-дан аз окымады.

Рамазан Керейтовты биз, ногайлар, тек аьлим тувыл, солай ок язувшы деп те оьрметлейтаган эдик. Онынъ язган асар-ларын биз аьлиге дей-им де суьйип окыймыз эм тагы да окыякпыз. Дагестан радиосыннан эм ногай балалар уьшин шыгатаган «Лашын» деген журнал бетлерин-де онынъ язганларын аьр заман кулланып та келе-миз эм аьли де кулланар-мыз.

Бизим Дагестан ерин-деги Ногай, Бабаюрт, Тарумов, Кизляр рай-онларындагы коьплеген ногай авылларында да ол болып кеткен эм йыйган макалалары номай экени-не баладай болып суьйи-нетаган эди.

Мен оьзим оны ман бир неше кере район авыл-ларында болганман эм ол кайтип бир аьдемлер мен тил тавып эм соьйлеп билетаганын коьргенмен эм сезгенмен.

Оьзининъ аьдемши-лиги эм эдаплылыгы ман Рамазан Керейтов бизим ногайлардынъ юрекле-ринде дайым яшаягына сеним этемен. Мен оны иним эм ювык досым кимик сыйлайтаган эм суьетаган эдим. Терекли-Мектебте меним уьйимде Рамазан аз болмаган.

Яткан еринъ ярык бол-сын, Рамазан!

Сен, иним эм досым, бизим юреклерде оьмир-оьмирге яшарсынъ!

А.КУЛТАЕв.Суьвретте: Рамазан

Керейтов.

КАЙГЫ СоЬЗИ_________________________

Эсимизде дайым турарсынъ,Рамазан!илмилерининъ кандидаты,

Карашай-Шеркеш Респу-бликасы бойынша гумани-тарлык тергев институты-нынъ тамада илми куллык-шысы Аминат Капланова филология илмилерининъ докторы Насипхан Дауло-вадынъ редакциясынынъ катнасувы ман Москва каласында баспалан-ган «Соьз казнасы» деген биринши илми асабалыгы-нынъ презентациясын ети-мисли озгарды. Карашай-Шеркеш Республикасын-дагы «Ногай Эл» деген ногай миллет-маданият автономиясынынъ етек-шиси Валерий Казаков та бу йыл ишинде баспадан шыккан ногайша-орысша соьзлигининъ презентаци-ясын уйгынлап оьткерди.

Область бойынша Н.К.Крупская атында-гы илми китапханасында «Ногай халкым меним» деген выставкасында йыйылганлар ногай хал-кынынъ этнографиясы, тарихи, маданияты бой-ынша шыгармалары ман, ногай язувшыларынынъ эм шаирлерининъ кита-плери мен таныстылар. Шара бойынша Махму-довлардынъ аьели худо-жестволык выставкасын да уйгынлаган эди. Солай болып Линара Иргалие-ва ман аьзирленген ногай миллет кийимлери де шарады ярасыкладылар.

Джанибеков окувларын байрам концерти тамам-лады. Йыйылганлардынъ коьнъилин «Дослык», «Кундрау», «Тулпар» деген яратувшылык коллектив-лери, солай болып патша-лык ногай халк саз алат-лар оркестрининъ солисти Руслан Кожаев оьз оьнер-лери мен коьтердилер.

Суьвретлерде: шара-дан коьринислер.

«шоЬЛ ТАвЫСЫ» 21 нояБРЬ 2019 йыл 7 БЕТ

бИзИм авылДаСлаР

Аьли мен оьзимнинъ балалыгым-ды эсиме алып, сол йылларда мага ювык болган аьдемлердинъ бириси Алиевлер-динъ кардаш-ювыклары акында хабар-лап, олардынъ етимислери мен боьлиспе-ге суьемен.

Мен Асанбий мен Терекли-Мектебте бир класста окып, бир партада олтыр-ганман. Айлак акыр, коьрмеге ярасык яс, туьрли байрамларда сценага шыгып, яра-сык тавысы ман йырлап, ямагатты оьзи-не каратып сукландыратаган эди, бек зей-инли эди досым. Аьли де кулагыма онынъ занъыравык тавысы шалынады:

… Ише болсак ишемиз,Шама демей, май демей.Суье болсак суьемиз,Ярлы демей, бай демей…Асанбийдинъ кызыксынувлары коьп

эди: ол кобызда, гитарада ойнап уьйрен-ди, мектебте окыйтаган йылларымызда айлак та бек спорт пан кызыксынды, боь-тен де футболды ярататаган болды.

Туьрли заманларда туьрли коьнъил мен туратаган танъ досым коьз алдыма йыйы келеди. Мине биз сегизинши клас-ста окыйтаган заманларымызда Асанбий футбол командасын туьзди. Бир кере биз Нариман авылга ондагы кеделер мен фут-бол ойнамага йолландык (сол узак озган йылларда Терекли-Мектеб пен Нариман-нынъ арасы 4-5 шакырымдай заьлим йол эди. Аьли эки авыл косылганлар). Айтата-ганым, биз йол бойы завыкланып, Асан-бийдинъ йырлаганын тынълап бардык. Элбетте, биз де оны ман косылып шоьлди уянтып йырлаймыз.

Оннан сонъ командамыздынъ капита-ны Асанбий:

– Ким спорт такпакларын биледи? – деп сорады. – Ал аьше, биринши болып мен айтайым: «Коьп юрген – коьп яшар. Тез ювыратаганга – авырув етпес».

– Ден савлыкты йойсанъ – сатып алал-массынъ, – деди Базарбай Аджиев (яткан ери еннетли болсын).

– Аьдемнинъ энъ де ийги кийими – куватлы каркырасы, – дедим мен де. – Озув – мырат, калув – уят. Соьйтип биз завыкланып йолды кыскартып барганы-мыз дайымга эсимде калган.

Сонъында Асанбий Алиев Дагестан-дагы Ногай районында айтувлы сулыплы врач болып иследи (яткан ери ярык бол-сын, улпа тоьсек мамык болсын).

Ата-юртымда болган сайын мен досым-нынъ карындасы Кезибан яшайтаган уьй-ге кирип шыгаман (ол аьли Асанбий сал-ган уьйде яшайды). Кезибан Батырова (кыз тукымы Алиева) – тийисли тынша-ювда, Россия Федерациядынъ ат казанган окытувшысы, ис ветераны болады. Онынъ кызы Наида, анасынынъ йолын алып, Москва калада окытувшы болып етимисли куллык этеди. Кезибаннынъ сынлы, бой-лы, ярасык улы Солтан Терекли- Мектебте анасы ман яшайды. Авылда ол – нагашака-сына усап белгили спортсмен.

Мунав йол мен Кезибанга келген-де, онынъ уьйинде Асанбий досымнынъ экинши карындасы Тавжан да бар эди. Тавжан йогары билимли, коьп йыллар-дынъ узагында ол Терекли-Мектебте, ра- йон орталыгынынъ китапханасында бир минсиз етимисли куллык эткен, аьли ти- йисли тыншаювга шыккан.

Ах, заман озады, меним яслык досым-нынъ карындаслары энди, коьбисинше

оьзлерининъ йиенлери акында оьктем-ли хабарлайдылар. Мунав йол да соьйтип болды. Олар уьйкен оьктемлик пен Кези-баннынъ кызы Наидадынъ кедеси Тан-булат акында хабарладылар. Тан-булат Аджиев нагашакасы Асанбийге усап, спорт пан кызыксынады, спортты суьеди. Салехард каласында мектебте окыйтаган заманларда ол «Спортивная элита шко-лы олимпийского резерва» деген диплом-га тийисли болган. Тан-булаттынъ онла-ган мактав кагытлары, дипломлары акын-да бир макалада айтып шыгув кыйын – олар айлак коьп. Айтпага, 9-ншы клас-ста окыйтаган заманларында ол «Лучший спортсмен г. Салехарда» деген мактавлы кагытка тийисли болган. Тан-булаттынъ

кызыксынувы – гандбол. Гандбол бойын-ша сынасларда онынъ командасы Сале-хард каласы бойынша эм халклар ара туь-рли турнирлерде, энъ де куьшли коман-далар ман сынасып, биринши орынды алган. Айтатаганым, акыр ястынъ спорт ягыннан етимислери уьйкен, онга ювык туьрли медальлердинъ иеси болады.

– Амал болса, Тан-булат бир куьн де физкультура ман каьрлевин йибермейди, – деп хабарлайды Кезибан. – Гандбол-да ювырыстынъ тезлеви тийисли болма-га керегин ол аьр дайым да айтады. Тек айтып калмай, эртен сайын ювырув ман каьрлейди.

– Тан-булаттынъ аьвлигуьвлери аз тувыл, – дейди Тавжан. – Аьр бир куьнин ол такыйкага дейим куьнибурын белги-лейди. Тан-булат спорт яктан аьр дайым да каьр табатаган танъ ясымыз болады.

– Спорт ога тек кызыксынув тувыл, – деп косады Кезибан. – Спорт ога – яшавы-нынъ маьнеси, яшав йолы. Неге соьйтип айтаман дейсиз бе? Неге десенъиз, аьли ол Москва каладагы белгили Физкультура эм туризм йогары окув ошагында окыйды.

Элбетте, спорт пан, физкультура ман каьрлейтаган аьдемнинъ ден-савлыгы да, касиети де, кылыгы да, шыдамлыгы да бер-кийди, яшавда олардынъ етимислери эм енъуьвлери де коьп боладылар. Мен бизим ногайымыздынъ ялынлы акыр ясы Тан-булатка келеекте йыллары саьвлели болып, йоллары нурлы болсын дегенди сагынаман. Ол тек Алиев пен Аджиевлердинъ аьелле-рине оьктемли болып калмай, савлай ногай халкымызга оьктемли болаягына сенемен.

СоЛТАХАн АджИКов.Суьвретте: Тан-булат Аджиев.

яС-явКА __________________________________________________________________________________________________________________

мырады бар аьдем баьриннен де озар

А-Х. Джанибеков атындагы орта мектебине конакка келип киремен, мени бириншилерден болып, 6-ншы «в» класс окувшылары йолыгады-лар (солардынъ ишинде танысла-рым коьп, ювык аьдемим де бар). «Буьгуьн сизде энъ кызыклы дерис кайдай?», – деген соравыма, олар бир тавыстан: «Тарих», – деп явап бередилер эм сол деристинъ кайтип озатаганы акында хабарлап баслай-дылар. Мен де оларды тынысымды тыйып, тынълайман.

Сол кызыклы деристи, 35 йыл-дан бери ис аьрекетин А-Х.Джани-беков атындагы мектебинде бар-дырып келетаган сулыплы окытув-шы Альмира Башир кызы Мурзае-ва береди экен. Ис борышыма коь-ре, мага да бу айтылган мектебте коьп кере болмага туьседи, Альми-ра Башир кызы ман да аьллеспеге туьскен. Элбетте, окытувшыдынъ сабыр соьйлеви, анълатув ислерди кайтип юритуьви, аьдемди оьзине каратады. Онда, коьбисинше окы-тувшыларда болатаган каты касие-ти де сезилмей болмайды, сусы да, арада бир каты да коьринеди, тек ол окытатаган балалардынъ соьзлери-не коьре Альмира Башир кызы сон-дай да аьруьв… Ол дерислеринде маскараламага да бек суьеди экен. Тек кызлардынъ ога бир кишкей аьйиби болып кетеди, неге десе,

олардынъ сезуьвлерине коьре окы-тувшы олардан артык кеделерди суьеди экен.

«Осал окытувшы акыйкатлыкты коьрсетеди, а ийги окытувшы бол-са, акыйкатлыкты коьрсетип уьй-ретеди», – деген ийги соьз де бар, Альмира Башир кызы ийги окытув-шылар саныннан, ол балаларга аьр бир истинъ акыйкатлыгын оьзле-рине излетеди. Онынъ дерислери баскалардыкыннан баскаланады деп айтпага да боламыз. Ол тек бир куьнлик пен ис аьрекетин бардыр-майды, онынъ дерислеринде бала-лар бир неше дерислер артта уьй-ренген темасы бойынша да берген соравларга явап бередилер, ол бек коьп язув-тергев ислер де озгара-ды. Куьн сайын янъы заманга коь-ре ис аьрекетин бардыратаган окы-тувшыдынъ окытатаган балалары район, республика кезеклеринде оьткерилетаган туьрли шараларда да катнасадылар, савгалы орынлар-га да етиседилер. Айтпага, оьткен окув йылында онынъ 9-ншы класс окувшысы Э.Аубекеров Савлайрос-сиялык окувшылар олимпиадасы-нынъ енъуьвшиси болган.

Ол буьгуьнлерде оьзининъ суьйикли ис аьрекетинде коьп зат-ларга етискен деп айтпага боламыз, окытувшыга энъ уьйкен савга, окув-шыларынынъ ийги разылык соьзи,

а Альмира Башир кызына сол соь-злер куьн сайын айтыладылар деп те айтпага боламыз. Мутпайдылар оны сырт якларга яшавдынъ ийги-лигин коьрмеге кеткен окувшы-лары да, касында оьзининъ ызын ызлап, окытувшы кесписин сайла-ганлары да. Ол буьгуьн окытатаган окувшыларынынъ суьйимлерин ога бир соьз бен айтып, кутарып бол-маймыз. Ол ис йолдаслары арасын-да да сый-абырай казанган, йога-ры категориялы окытувшы. Оьзи Россия Федерациясынынъ сыйлы билимлендируьв куллыкшысы да болады.

Буьгуьнлерде Альмира Башир кызы Мурзаева оьзининъ тувган куьнин белгиледи. Мереке – аьдем яшавынынъ бир тамамлав шагы болады. Аьр мереке ювыклап кел-ген сайын, сол куьниме мен не зат-ларга, кайдай уьстинликлерге ети-стим деген соравларды бермей бол-маймыз.

Альмира Башир кызы да сол соравларды оьзине бермей болмай-ды эм явапларын да алып, аьли де келеекке алдына мыратлар салады.

Альмира Башир кызы, мерекенъ-из хайырлы болсын, аьли де алдыда уьстинликлер эм дайым разылыгын билдирген окувшыларынъыз коьп болсынлар.

Г.КУРГАновА.

мЕРЕКЕ ___________________________________________________________________________________________________________________

Оьзининъ байыр карасы манТерекли-мектеб авыл яшавшысы

Альмира Башировна Мурзаевага20-ншы ноябрьде 60 яска толувы ман

Зейинликти балаларга берген деп, Оьктемлик пен сендейлерге айтылган.Кувдай болган ак шашларынъ ярасык,

Алаллыгынъ манълайына язылган.Оьтсе-оьтсин, буршав болмас йылларынъ.

Эткенинъди авылдаслар мутпаслар.Сени коьрип, юреклери телезип,

Басты иймей, касынъыздан озбаслар.Кутлавшылар: Терекли-Мектеб А.Ш.Джанибеков

атындагы школадынъ окытувшылары.

«шоЬЛ ТАвЫСЫ» (ГоЛоС СТЕпИ)

ТоКТАСТЫРУвшЫ:дагестан Республикасынынъ Информатизация,

байланыс эм коьлем коммуникациялар министерствосы.Бас редактор

КожАЕвА Э.ю.

СмИ регистрациялав акында язувга дагестан Республикасы бойынша байланыс, информационлык технологиялар эм коьлем коммуникациялар тармагын тергев бойынша Федераллык службасынынъ

управлениеси мен туьрленислер киргистилген.Регистрациялык номери пИ №ТУ 05-00405 (15 апрель 2019 й.)

Колязбаларга рецензия берилмейди. олар кери ызына кайтарылмайдылар. Авторлар ой токтаслары редакциядыкы ман келиспеске боладылар. Авторлар язылмалары уьшин яваплылар.

дР-нынъ Баспа эм коьлемлик коммуникациялар бойынша комитети.

Баспалавга кол басылув заманы – 15:10 саьатте. Баспалавга кол басылган – 14:15 саьатте.

Адрес редакции и издателя:368850, Республика Дагестан, Ногайский район,

с.Терекли-Мектеб, ул.К.Маркса, 49 Газета «Голос степи».

Электронный адрес: sholtavisi@mail.ru

Официальный сайт газеты - www.golosstepi.ru

Телефон – 21-4-71Индекс издания: полугодовой – 51365,

годовой – 63234

Газета выходит 52 раза в году.Тираж – 2500 экз. Цена – 5 рублей.

Реклама и объявления публикуются по договорным ценам.

Газета отпечатана в типографии ГАУ РД «ИД «Дагестан»

по адресу: 367018, РД, г.Махачкала,

Проспект Петра I, 61.

+6

бИлДИРуьвлеР кутлавлаРКумлы авыл ясуьйкени

Шора Курманович Мамуровка 70 яска толганы ман

Уьйимиздинъ нуры болып,Юргенинъди суьемиз.Юреклерди тав этип,Болганынъды суьемиз.Йылларынъды санамай,Турганынъды суьемиз.Ийги соьзинъ балаларгаАйтканынъды суьемиз.

Кутлавшылар: ян косагы Тансык, кеделери – Эрадиль, Рустам, Бийислам, Ислам, уныклары Эмир, Сайлав, Зухра, Надир, Амир, Замир, Закир, Даир, Зульфира, Аиша, Азалия, Ясмина, Малика,

келинлери – Марина, Румиса, Магира, Зуля.

ДР Информатизация, байла-ныс эм коьлем коммуникациялар министерствосы республикалык коьлем билдируьв амаллар сыра-сында коррупцияга карсы турув соравына багысланган макала аьзирлев бойынша журналистлик конкурсын озгарылаягын билди-реди. Конкурс Дагестан Респу-бликасынынъ «Дагестан Респу-бликасында коррупцияга карсы турув» патшалык программасына келисли аьлде оьткериледи.

Конкурстынъ мырады: кор-рупция ман куьресуьв бойынша информация политикасын кеплен-дируьв, ДР патшалык власть органларынынъ коррупцияга кар-сы аьрекети бойынша медиасо-обществолардынъ белсенлигин оьстируьв.

Конкурстынъ катнасувшыла-ры Дагестан Республикасынынъ электронный эм баска коьлем билдируьв амаллары, солай ок

айырым авторлар (авторлар кол-лективлери) болмага боладылар.

«Баспа СМИ-де макалалар» эм «Электронный СМИ-де макала-лар» номинацияларында катнасар уьшин аьризелер алынады. 2019-ншы йылда электронный эм баспа СМИ-лерде баспаланган макала-лар да караладылар. Баспа истинъ оьлшеми А3 форматынынъ бир бети, видеоматериаллар эм ауди-оматериаллар дискларда бериле-ди. Миллет тиллердеги макала-лардынъ орыс тилине коьшири-лип язылганлары да болмага тий-исли. Макалаларга белги беруьв-де онынъ социаллык сетьлеринде окылувы уьйкен маьнеди тутады.

Ислерге белгиди ДР Информа-тизация, байланыс эм коьлем ком-муникациялар министерствосы-нынъ эм баска власть органлары-нынъ ваькиллериннен туьзилген конкурс комиссиясы береди.

Конкурс сырагылары уьсти-

миздеги 2019-ншы йылдынъ кара-гыс айынынъ 31-нши куьнине дейим келтирилеек эм ДР Инфор-матизация, байланыс эм коьлем коммуникациялар министерство-сынынъ сайтында коьрсетилеек.

Конкурс енъуьвшилерине бар-гылар беркитиледи:

Электронный СМИ-лер уьшин: биринши баргы – 65 мынъ маьнет, экинши – 50 мынъ маьнет, уьшинши – 35 мынъ маьнет.

Баспа СМИ-лер уьшин: бирин-ши баргы – 65 мынъ маьнет, экин-ши – 50 мынъ маьнет, уьшинши – 35 мынъ маьнет.

Ислер алынады уьстимизде-ги 2019-ншы йылдынъ карагыс айынынъ 15-нши куьнине дейим мунавдай адрес бойынша: Махач-кала, Насрутдинов орамы 1а, 2-нши шарлак, 8-нши кабинет, СМИ мен биргелес аьрекетлев комитети. Занъ 51-03-54 номерге согып, соравла-рынъызга яваплар алмага боласыз.

конкурста катнаспага шакырамыз

Терекли-мектеб авыл яшавшысыЗульфира Бегалиевна Аметовага21-нши караша айда 60 ясына толганы ман

Алпыс йыллык мерекенъЭки кере айлансын.Оза берсин йылларынъ,Ыспайлыгынъ саклансын.Кызганмай эш биз сага Юректегин айтайык.Узак оьмир, мол наьсипЭнъ алды ман йорайык.

Кутлавшылар: ян косагы Александр, балалары – Гульмира, Нурият, Ислам, куьев кеделери Расул, Аслан, йиенлери – Амир, Сумайя, Амина, Магомед.

Уьстимиздеги 2019-ншы йылдынъ курал айында диспансеризациядынъ эм авырувлардынъ алдын шалув медицина тергевининъ янъы йорыгы аьрекетке кир-ди. Диспансеризация – ол авырувлардынъ алдын шалув медициналык тергелуьв, онынъ бас борышы – маразлардынъ бел-гилерин аянлав.

Бу йыл уьйкен аьдемлердинъ ОМС полиси бойынша савлыгын тергев РФ Савлык саклав министерствосынынъ 124-нши номерли Буйрыгына «Уьйкен яшав-шылардынъ айырым куьплерининъ дис-пансеризациясынынъ эм алдын шалув медициналык тергевдинъ йорыгын бер-китуьв акында» (13.03.2019 й.) келисли оьтеди.

Диспансеризацияды эндиги алдынгы-га коьре тез-тез оьтпеге болады. 40 ясын-нан озган яшавшылар диспансеризация-ды йыл сайын, 40 ясына етпегенлер уьш йылда бир кере оьтпеге болаяклар. Дай-ымлык авырувларды диспансеризация яде диспансерлык тергев бойынша карав

йыл сайын болады. Ол эртеректен авы-рувды, наркотиклерди эм психотроплы веществоларды кулланувды аянлар уьшин озгарылады. Солай ок флюорография яде оьпкелердинъ рентгенографиясы (йылда бир кере); соравга явап алув (анкета тол-тырув), ЭКГ эм сондай баска тергевлер этилинеди.

Диспансеризация бойынша озгарыл-ган шаралар ярдамы ман онкология-лык маразларды баслапкы кезеклерин-де аянламага оьз алдына мырат салады-лар. Онкологиялык авырувларды аянлав-дан оьзге айырым эс юрек авырувларга да этилинеди.

Диспансеризацияды баьри де оьтпеге тийисли экенин эм алдын шалув шаралар авырувларды баслапкы кезеклеринде аян-лавда уьйкен орынды тутатаганын аьли де бир кере Ногай районынынъ яшавшыла-рынынъ эсине салмага суьемиз. Оны кеш-ки вакытта – 18:00 саьатке дейим, юма сонъгы куьн 9:00-14:00 саьатке дейим оьтпеге болады.

баьри де оьтпеге керек

Карагас авыл яшавшысыАждин Карасаевич Заракаевке

караша айдынъ 22-нши куьнинде 70 ясына толаягы манЯшавга куванып яша деп,Биз Кудайдан тилеймиз.Ийги куьнлеринъ коьп болсын,Деп айтпага суьемиз.Каралдынънынъ капысыЯхшылыкка ашылсын.Тувган куьн мен хошламагаСуьйгенлеринъ асыксын.

Кутлавшылар: инилери – Изамудин, Алавдин, карындаслары - Аминат, Кайтархан, Сыйлыхан эм Магира.

ЭС ЭТИнъИЗ ___________________________________________________________

Дагестан патшалык педаго-гикалык технический универси-тетининъ ректоратында «Визит

конаксуьер еримизде куьтемизДагестан-2019» деп аталган конак йолыгувдынъ биринши волонтерлар-яслар форумы оьте-

ек. Белгиленген шара Яслар исле-ри бойынша Федераллык агент-ствосынынъ, Дагестан Респу-бликасынынъ Яслар ислери бой-ынша министерствосынынъ, эм «Фонд продвижения Северного Кавказа» АНО ман коьтергишлеви мен озгарылаяк. Форум бойынша республикамызда «Конаксуьер-ликтинъ волонтерлары» бирин-ши яслар добровольческий кор-пусын туьзуьв ниетленеди. Шара уйгынлавшылары «Конаксуьер-ликтинъ волонтерлары» корпу-сынынъ аьрекет этуьви Дагестан Республикасында туристлик кана-гатлавынынъ сапатын оьстируьвге демевлик этер деп сенедилер.

юРЕК дЕРТИ ____________________ынанмайман

йоклыгынъа дуныядаЯшавдан яслай кеткен кызым Аминатка

САЙЛАв БАЙГАЗИЕвА, Батыр-Мурза авылы.

уведомлениеАдминистрация МР

«Ногайский район» прово-дит ПУБЛИЧНЫЕ СЛУША-НИЯ по изменению вида разрешенного использова-ния земельного участка:

1. Земельный участок, расположенный по адре-су: Республика Дагестан, Ногайский район, с.Терекли-Мектеб, ул.Эдиге-трасса, 30/2, с кадастровым номе-ром 05:03:120020:711, пло-щадью 871 кв.метра.

Слушания проводятся 29 ноября 2019 года в 15 часов по адресу: РД, Ногайский район, с. Терекли-Мектеб, ул.Карла Маркса, 15.

Х.САИТов,врио главы администра-

ции МР «Ногайский район».

Меним уьшин танълар энди атпайды,Юрек менде тынышына ятпайды.Кара ерди бек замансыз как ярып,Аминатым кетти бизден, кайтпайды.

Асырадынъ, аявладынъ, сакладынъ,Яннан артык уьш бебенъди, аьзизим.Неге соьйтип шорт кесилди яшавынъ?Явап сога мен таппайман, аявлым.

Ынанмайман йоклыгынъа дуныяда,Аьр куьн сени келер деп те куьтемен.Ынанмайман бизим ялган яшавдаЙоклыгынъа, кызым, бир де коьнмеймен.

Авырып бир куьн сен тоьсекте ятпадынъ,Кыйын деп те, балам, бир де айтпадынъ.Коьзясларым курымайды, агады,Ашшы туз бан ян ярамды ягады…

САвЛЫК ___________________________________________________