2.1  

พนจ AEC และการเปนศนยกลางโลจสตกสของไทย ภายใตการคาไรพรมแดน ตอนท 2 สมพงษ ศรโสภณศลป

2. Global Value Chain Global Value Chain หรอทเรยกดวยคายอวา GVC หรอทผเชยวชาญบางกลมเรยกวา Dispersed Manufacturing คอโครงขายการผลตระหวางประเทศ (International Production Network) โดยทกระบวนการผลตสนคาจะถกซอยยอยเปนหลายสวนหรอหลายขนตอน และฐานการผลตและฐานปฏบตการในแตละสวนของการผลต จะกระจายไปอยในทาเลในประเทศตางๆทมความไดเปรยบเชงเปรยบเทยบเฉพาะ โดยฐานการผลตไมจาเปนตองตงอยใกลลกคาเสมอไป แตอาจคานงถงขอไดเปรยบเชงพนทในมตอน เชน ตงอยใกลปจจยผลต มความพรอมดานแรงงานราคาถก อยในพนททสามารถเขาถงเทคโนโลยทใชในการผลต เปนตน ดงรปทเปนตวอยางทแสดงถง GVC ของการผลตกางเกงยนสยหอ Levi โดยดายจะถกผลตจากโรงงานในประเทศเกาหลใต (1) สงไปทอเปนผาและยอมทประเทศไตหวน (2) และถกนาไปตดเปนชนสวนของกางเกงทประเทศบงคลาเทศ (3) ในขณะทซปจะผลตในประเทศฟลปปนส (4) ซงทงชนสวนกางเกงและซปจะถกนามาเยบเปนกางเกงสาเรจรปในประเทศกมพชา (5) กอนทจะถกจาหนายไปทวโลก (6) ทงน การผลตเสอผาดานตนนาจะเปนการผลตทเปน Capital Intensive และตองอาศยการเขาถงเทคโนโลยในการผลต ดงนน การผลตดานตนนาจงถกกาหนดใหมการดาเนนการทประเทศเกาหลใตและประเทศไตหวน ในขณะทการผลตดานปลายนาของเสอผาจะเปน Labor Intensive จงถกกาหนดใหทาการผลตทประเทศบงคลาเทศและประเทศกมพชา ซงเปนประเทศทมแรงงานจานวนมากและคาแรงถก

1

23

4

5 6

The Journey of Levi’s Jeans

ดดแปลงจาก http://aienetwork.org/infographic/12/from-fiber-to-fashion-unzipping-the-apparel-global-value-chain

 

2.2  

GVC เปนรปแบบทางธรกจสมยใหม ซงมความแตกตางจากรปแบบการผลตแบบดงเดมทการผลตทกขนตอนจะดาเนนการอย ณ ทเดยว ผกาหนดนโยบายและยทธศาสตรในการแขงขนยคใหม จาเปนตองสลดกรอบความคดการผลตแบบดงเดม และใหความสาคญกบการกอเกดของ GVC ใหมากขน เพราะวารปแบบการผลตแบบ GVC ไดมสวนสาคญอยางมากตอการขบเคลอนเศรษฐกจของโลกแลว ดงจะเหนไดจากรายงาน Global Value Chain Development ของ UNCTAD ในระบวา GVC ระหวางประเทศเปนโครงขายทถกกาหนดและสงการโดยธรกจขามชาต (Transnational Corporation, TNC) และครอบครองประมาณ 80% ของการคาโลก (Global Trade) กรอบความคดของ GVC ทาใหเกดการทบทวนการคดมลคาของดลการคาระหวางประเทศ โดยกรณศกษาทมการกลาวถงมากคอ กรณของดลการคาทเกดจากการผลต iPhone ในประเทศจน โดย iPhone เปนสนคาทออกแบบโดยบรษทในสหรฐอเมรกา และชนสวนทนามาประกอบเปนโทรศพทจะถกผลตในประเทศตางๆ เชน ญปน เกาหลใต เยอรมน เปนตน และชนสวนทงหมดจะถกนาเขามาในประเทศจนเพอทาการประกอบเปนโทรศพทกอนทจะสงไปจาหนายในประเทศสหรฐอเมรกา ดงรป

กรณศกษา iPhone 3G

ปรบจาก Towards measuring trade in value‐added and other indicators of global value chains: Current OECD work using I/O tables. Bo Meng & Sébastien Miroudot 2011.

USA CHN

Assembly

Components JPN

KOR

GER

ROW

Retail price: $500.00(Profit margin: 64%)

Components

โทรศพท iPhone นมตนทนการผลตรวมชนสวนและคางแรงในการประกอบเปน 179 เหรยญสหรฐ การคดมลคาดลการคาแบบดงเดมจะนาตนทนรวมทงหมดมาคดเปนดลการคาทจนไดจากการสง iPhone ทผลตไดกลบไปทสหรฐอเมรกา ซงจากการผลต iPhone เปนจานวน 11.3 ลานเครองในป ค.ศ. 2009 ทาใหจนไดเปรยบดลการคาตอสหรฐอเมรกาเปนมลคากวา 1,900 ลานเหรยญสหรฐ แตเนองจากโทรศพท iPhone ทจนสงออกไปยงสหรฐอเมรกานน จาเปนตองนาเขาสนคาขนกลาง (Intermediate Goods) ทเปนชนสวนทผลตจากประเทศ

 

2.3  

ตางๆ มาทาการประกอบในประเทศจน มลคาเพม (Value Added) ในตวสนคา iPhone ทเกดขนจรงในประเทศจน คอ คาแรงของแรงงานททาการประกอบตวโทรศพท ซงมมลคาเพยง 6.50 เหรยญสหรฐตอเครอง ดงนน หากคดเพยงมลคาเพมทเกดขนจรงในประเทศจนจะพบวา ดลการคาทจนไดเปรยบตอสหรฐอเมรกาจะลดลงเหลอเพยงประมาณ 70 ลานดอลลารเทานน ภายใตการผลตแบบ GVC และดวยวธการคดมลคาการสงออกแบบดงเดม ทาใหมลคาการสงออกทไดรายงานกนมคาสงกวาความเปนจรง เพราะเกดการนบซา ในรายงาน World Investment Report 2013 ของ UNCTAD ระบวา จากมลคาการสงออกในป 2010 ทรายงานอยท 19 ลานลานเหรยญสหรฐนน ประมาณ 28% หรอ 5 ลานลานเหรยญสหรฐเปนมลคาทนบเกนเนองจากการนบซาซอน สาหรบสนคาสงออกจากประเทศไทยนน รายงานฉบบเดยวกนไดระบวา มลคาทเกดขน (Value Added) จรงจากการดาเนนงานในประเทศไทยจะมคาประมาณ 70% ของมลคาทงหมดของสนคาทเราสงออก หรออกนยหนง ประมาณ 30% ของมลคาของสนคาทสงออกทงหมดเปนคาของสนคาขนกลางทเรานาเขามาเพอมาประกอบเปนสนคาในประเทศไทยกอนทจะสงออกไปอกครงหนง

USA CHN

iPhone: $179.00

Assembly: $6.50

2009 US trade balance in iPhones(mio USD)

CHN JPN KOR GER ROW World

Gross Export -1,901.2 0 0 0 0 -1,901.2

Value added -73.5 -684.8 -259.4 -340.7 -542.9 -1,901.2

Components: $10.75

ภาพดลการคาทเปลยนไปJPN

KOR

GER

ROW

$60.6

$22.96

$30.15

$48.04

Apple sold 11.3 million iPhones in the USin 2009

Retail price: $500.00(Profit margin: 64%)

ปรบจาก Towards measuring trade in value‐added and other indicators of global value chains: Current OECD work using I/O tables. Bo Meng & Sébastien Miroudot 2011.

นอกจากจะเกดผลกระทบตอการทบทวนการคดมลคาของดลการคาระหวางประเทศแลว การกอเกดของ GVC ยงเปนปจจยสาคญทนาไปสการผลกดนใหเกดกระแสโลกาภวตน ทงน จะเหนวา โครงขายการผลตแบบ GVC ทตองมการเคลอนยายวสดหรอสนคาทผลตในประเทศหนงไปยงอกประเทศหนง ประสทธภาพในการประกอบการของโครงขายแบบ GVC จงขนอยางมากกบขดความสามารถในการเคลอนยายวสดและสนคาระหวางประเทศไดอยางรวดเรวดวยตนทนทตา ซงจะเกดขนไดดวยเงอนไขสาคญ 3 ประการ คอ 1) Trade Liberalization การเปดเสรการคาทยกเลกกาแพงภาษระหวางประเทศ 2) Trade Facilitation การอานวยความสะดวกดานพธการในการนาเขาและสงออกสนคา และ 3) Logistics Connectivity การเชอมโยงระบบโลจสตกสระหวางประเทศ

 

2.4  

ดวยเหตน องคกรการคาระหวางประเทศและประเทศทพฒนาแลว ซงไดรบอทธพลและแรงกดดนจากธรกจขามชาตขนาดใหญ ซงเปนผกาหนด GVC ของโลก จงมกจะสนบสนนใหประเทศทกาลงพฒนาเรงดาเนนการเปดเสรทางการคาพรอมทงเรงดาเนนการอานวยความสะดวกแกการคาและการขนสง (Trade & Transport Facilitation) ดวยเหตผลทวา การดาเนนการเหลานจะผลกดนใหธรกจทอยในประเทศทกาลงพฒนา มโอกาสสงขนทจะเขาไปเปนสมาชกหนงในกลมผผลตของ GVC ระดบโลก และเพมความสามารถในการทาการคาระหวางประเทศ และการเขาไปมสวนรวมใน GVC ระดบโลกของประเทศทกาลงพฒนาจะกอใหเกดผลดตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศหลายประการ คอ เกดการจางงานมาก เปนโอกาสทธรกจในประเทศทกาลงพฒนาจะไดรบโอกาสในการถายทอดเทคโนโลยจากธรกจอนทอยใน GVC เดยวกนทมความกาวหนาทางเทคโนโลยมากกวา อนจะสงผลตอเนองถงการยกระดบความเชยวชาญและรายได (Economic Upgrading) ของผประกอบการและบคลากร และการยกระดบสถานะทางสงคม (Social Upgrading) ดวยมาตรฐานการทางานทสงขน อยางไรกด เปนความจรงทวา การไดมโอกาสเขารวมใน GVC อาจจะสรางประโยชนใหแกผประกอบการในประเทศทกาลงพฒนาบาง ไมมากกนอย แตสงทประเทศทพฒนาเหมอนลมหรอละเวนทจะพดถงคอ สดทายแลว ประเทศทพฒนาแลว ซงเปนเจาของ GVC จะเปนผทไดรบผลประโยชนสงกวาสมาชกทมาจากประเทศทกาลงพฒนา ผประกอบการทเปนสมาชกใน GVC เดยวกนไดรบผลประโยชนไมเทาเทยมกน ทงนขนอยกบตาแหนง (Positioning) และบทบาทของผประกอบการ รวมถงอานาจตอรองทผประกอบการมอยกบ GVC นนๆ หากไทยตองการเขารวมในกระแส GVC ซงเปนกระแสโลก มความจาเปนทเราจะตองรทนโลก เพอใหการเขารวมของไทยเกดประโยชนสงสด ทงน การเขารวมกบกระแส GVC อาจจะไมกอใหเกดประโยชนตามทมงหวงเสมอไป โดยรายงาน World Investment Report 2013 ของ UNCTAD เอง ยงไดใหขอคดประกอบการตดสนใจเขารวมใน GVC ไว ดงน “However, participation in GVCs also involves risks. The GDP contribution of GVCs can be limited if countries capture only a small share of the value added created in the chain……. Countries need to make a strategic choice to promote or not to promote participation in GVCs. However, the key question for most is how to incorporate GVCs in development strategy.” ถงแมเมอพจารณาปจจยตางๆรอบดานแลว ประเทศไทยแทบจะไมมทางเลอกอนนอกจากจะตองเขารวมใน GVC โลก แตเรายงสามารถทจะทบทวนและปรบเปลยนนโยบายในการพฒนาประเทศ เพอกาหนดแนวทางหรอทศทางในการเขารวมในกระแส GVC ทจะสรางประโยชนสงสดกบประเทศไทย บทความในตอนตอไป จะนาเสนอการพจารณาถงองคประกอบและเงอนไขตางๆทสงผลตอความสามารถในการสรางประโยชนหรอความมงคงจากการเขารวม GVC