1

© 2020 The Asia Foundationအာရေဖာငေဒးရငး၏ တရားဝငခြငျပခက တစတရာမပါဘဤစာအပ၏ တစစတတစပငးကျဖစေစ၊ တစအပလးကျဖစေစျပနလညျဖန႔ျဖးထတေဝျခငး အလဥးမျပလပရ။

အမတ ၁၁၊ ကယမငးကယခငးရပသာလမးအေနာကငါးထပႀကးရပကြကဗဟနးၿမ႕နယ၊ ရနကန

3

ပဂၢလကက႑ ဖြ႕ၿဖးမႈရျခငးသည စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကရန၊ အလပအကင ရရရနႏင လထဝငေငြတးရန အဓက အေၾကာငးရငးတစခ ျဖစပါသည။ စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ရေရးအတြက အစးရ၏အခနးက႑မာ အေရးႀကးၿပး ၎အေနျဖင မတေသာ၊ မနးဆ၍ လြယကၿပး ထေရာကေသာ စးပြားေရးလပငနး ဝနးကငတစခ ဖနတးေပးရပါမည။ အစးရအေနျဖင ယငးသ႔ လပေဆာငရန နညးလမးမားစြာ ရပါသည။ ဥပမာအေနျဖင စးပြားေရး လပငနးမား အလြယတက မတပတင၍ လပငနးစတငႏငရန လပေဆာငေပးျခငး၊ လပငနးအတြက ေျမေနရာစစဥေပးျခငးႏင အစးရ၏ စညးမဥးစညးကမးဆငရာ အခကအလကမား အလြယတက ရာေဖြႏငရန လပေဆာငေပးႏငပါသည။ စးပြားေရး လပသာကငသာ ရသည ပတဝနးကငရပါက စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးမႈက ပမ၍ အားေကာငးေစႏငမည ျဖစသည။ ျမနမာႏငင၌ စးပြားေရး ပတဝနးကငးေကာငးရေရးမာ ျပညေထာငစ အစးရ တစခတညး၏ တာဝနမဟတပါ။ ျမနမာႏငင၏ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒအရ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးတ႔သည စးပြားေရး အပခပစမမႈတြင အေရးပါေသာ တာဝနမားက ယထားရၿပး ၂၀၁၅ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ျပငဆငခကက ယငးတာဝနမားက ပမ၍ ခ႕ထြငေပးခပါသည။ ယငးျပင ဆငခကအရ ၿမ႕နယအဆငသညလညး တာဝနအခ႕က ယလာရပါသည။ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ျပငဆငခကမားေၾကာင ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အဆင အစးရမားသည ပဂၢလက စးပြားေရး လပငနးမား လပသာကငသာရမည စးပြားေရး ဝနးကင ဖနတးေပးရမည တာဝနမားက ပမ ယလာရပါသည။

အာရေဖာငေဒးရငးသည ၂၀၁၉ တြင ျမနမာ ပထမဆးဟ ဆႏငမည စးပြားေရးဝနးကင အၫႊနးကနး (MBEI) က ထတေဝႏငခပါသည။ စးပြားေရးလပငနးမားျဖင ေတြ႕ဆးေမးျမနးမႈေပါငး ၄၈၀၀ က အေျခခေသာ MBEI ၌ ကနဦး ကနကစရတ၊ ေျမယာအသးခႏငမႈႏင လၿခမႈ၊ အေျခခ အေဆာကအအ၊ တရားမဝင ေပးေခရမႈ၊ ပြငလငးျမငသာမႈ၊ သဘာပတဝနးကငႏင ကကညမႈရျခငး၊ ႏင ဥပေဒစးမးမႈကသ႔ အၫႊနးကနးခြမား ပါရၿပး ယငးအၫႊနးကနးခြေအာကတြင ၫႊနကနး ၁၀၁ ခ ပါဝငပါသည။ ယငးတ႔က ေပါငးစညးလကေသာ အခါ ၿမ႕နယ ၆၃ ခ အပါအဝင ျမနမာျပညနယႏင တငးေဒသႀကး တစခစ၏ အားသာခကႏင အားနညးခကမားက ထတေဖာလာႏငပါသည။

ေဒတာ အေျမာကအျမား ရရလာျခငးေၾကာင ယငးေဒတာက ထထဝငဝင သေတသနျပႏငမည အခြငအလမးမား ေပၚထြကလာပါသည။ ပထမဆး အေနျဖင စးပြားေရးဝနးကင က ပေဖာေနသည အစးရ အဖြ႕အစညး မား၏ အေၾကာငးက စစစေလလာထားေသာ “ျမနမာ စးပြားေရး အပခပစမမႈ ဆငရာ အဖြ႕အစညးမား” အမညရ စာတမးတစခ က အာရ ေဖာငေဒးရငးမ ထတေဝခပါသည။ MBEI ကသ႔ပင ယငးစာတမးသညလညး ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အပခပစမေရး ကသာ အဓကထားျခငး ျဖစၿပး MBEI ေအာကရ အၫႊနးကနးခြမား ႏင အစးရေအဂငစႏင ဝနႀကးဌာနမားအၾကား ဆကစပမႈမားက ထတေဖာထားျခငး ျဖစသည။ ယခကာလတြင အပခပစမေရး ပစမား လငျမနစြာ ေျပာငးလေနသည အားေလာစြာ ယငးစာတမးအားျဖင စးပြားေရးဝနးကငအေပၚ လႊမးမးမႈရသည အာဏာပငမားအေၾကာငးက ပမ နားလည သေဘာေပါက လာႏငမညျဖစသည။

ဒတယေျမာက စာတမးျဖစေသာ “ျမနမာႏငင ေဒသႏရ စးပြားေရးအပခပစမမႈ၏ အေလအကငေကာငးမား- ျမနမာ စးပြားေရး ဝနးကငညႊနးကနး ၂၀၁၉ မ ေတြ႕ရခကမား” တြင ေနာကတဆင ထပမ၍ သေတသနျပထားပါသည။ ယခစာတမးတြင ျပညနယ၊ တငးေဒသႀကး ႏင ၿမ႕နယ တ႔ MBEI ၫႊနကနး၌ အမတနညးရျခငး သ႔မဟတ အမတမားရျခငး အေၾကာငးရငးမားက ထတေဖာႏငရန ႀကးပမးထားပါသည။ ရည႐ြယရငးမာ ေကာငးမြနေသာ စးပြားေရးဝနးကငတစခ ျဖစရန လအပေသာ အစးရ၏ အေလအထေကာငးမား ႏင ေအာငျမငမႈ ရရျခငးမားက ထတေဖာရန ျဖစသည။ ယခစာတမးတြင ၿမ႕နယအဆင အစးရ႐းမားကပင စးပြားေရးဝနးကင ပမေကာငးမြနေစေရး ပါဝငကညႏငသည ဥပမာမားကလညး ေရးသားတငျပ ထားပါသည။ စးပြားေရး ဝနးကငေကာငး တစခ တညေဆာကေရးႏင စပလဥးသည ခငမာေသာ အယအဆ မားကလညး တငျပထားပါသည။

အစးရ ႏင အစးရ မဟတေသာ အဖြ႕အစညးမားပါ ယခစာတမး အားျဖင စးပြားေရးဝနးကင ပမတးတက ေကာငးမြနေအာင လပေဆာငႏငမည နညးလမးႏင အႀကဉာဏမား ရရႏငမညဟ ေမာလငပါသည။ ထမတဆင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး တ႔တြင ပဂၢလက က႑ ရငသနအားေကာငးႏငမည လမးမား ဖနတးလာႏငမည ျဖစသည။ ယခစာတမး ထတေဝႏငရန UK Aid ႏင DaNa Facility တ႔မ ရကေရာစြာျဖင ရနပေငြပပး ေပးထားပါသည။ ယခစာတမးတြင ပါဝငသည သေဘာထား အယအဆမားသည စာေရးသ၏ အာေဘာသာ ျဖစၿပး ျမနမာႏငငေတာအစးရ၊ အာရေဖာငေဒးရငး၊ UK Aid ႏင DaNa Facility တ႔၏ သေဘာထားအျမငမားက ထငဟပေစျခငး မရပါ။

Dr. Matthew B. Arnold, Ph.Dဌာေနကယစားလယ

အာရေဖာငေဒးရငး ျမနမာရနကန၊ ဇနနဝါရ ၂၀၂၀

4

CDC:

DAO:

DISI:

ECD:

FDA:

FGLLID:

GAD:

MBEI:

MP:

SOP:

TDAC:

TVET:

VFV:

City Development Committeeၿမ႕ေတာစညပငသာယာေရး ေကာမတ

Development Affairs Organizationစညပငသာယာေရးအဖြ႕

Directorate of Industrial Supervision and Inspection စကမႈႀကးၾကပေရးႏင စစေဆးေရးဥးစးဌာန

Environmental Conservation Departmentပတဝနးကငထနးသမးေရးဌာန

Food and Drug Administrationအစားအေသာကႏငေဆးဝါးကြပကေရးဥးစးဌာန

Factories and General Labor Law Inspection Departmentစက႐မားႏင အေထြေထြအလပသမားဥပေဒ စစေဆးေရးဥးစးဌာန

General Administration Departmentအေထြေထြအပခပေရး ဥးစးဌာန

Myanmar Business Environment Indexျမနမာစးပြားေရးဝနးကငညႊနးကနး

Member of Parliamentလႊတေတာကယစားလယ

Standard Operating Procedureလပထးလပနညး စသတမတခက

Township Development Affairs Committeeၿမ႕နယစညပငသာယာေရးေကာမတ

Technical and Vocational Education and Trainingနညးပညာ၊ သကေမြးပညာႏင ေလကငေရး

Vacant, Fallow and Virginေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငး

5

၄ အတေကာကမတစ ၇ မတဆက ၈ သေတသနနညးနာ

အခနး ၁ ၁၀ ေကာငးေသာအေလအကင ေဖာထတျခငးေပၚရ စနေခၚမႈမား

အခနး ၂ ၁၄ ေဒသႏရစးပြားေရး အပခပစမမႈတြင အေလအကငေကာငးမား ရႏငပါ၏ေလာ ၁၆ ျပညေထာငစမ ညႊနၾကားထားေသာ ေကာငးေသာအေလအကင ၁၇ ျဖစစဥေလလာခက (၁) ျပညေထာငစမဝါဒအား ေဒသဆငရာမ အေကာငအထညေဖာျခငး အခနး ၃ ၁၉ ေကာငးေသာအေလအကငမား ေမာငးႏငသမား

အခနး ၄ ၂၀ ဥပေဒျပေရးႏင စညးမဥးမေဘာငမားဆငရာ ေကာငးေသာအေလအကငမား ၂၀ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး ဥပေဒမား၊ နညးဥပေဒႏင စညးမဥးစညးကမးမား ၂၁ ျဖစစဥေလလာခက (၂) ဧရာဝတႏင တနသၤာရတငးေဒသႀကးမား၏ ေစးကြကနညးဥပေဒမားက ႏႈႈငးယဥျခငး ၂၃ ျဖစစဥေလလာခက (၃) မႏေလး၊ မေကြး၊ ပခးႏင ဧရာဝတတငး ေဒသႀကးမား၏ ေစးကြကနညးဥပေဒမားက ႏႈငးယဥျခငး

အခနး ၅ ၂၅ အပခပေရးႏငအေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ ေကာငးေသာအေလအကင ၂၅ မဝါဒ အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ ေကာငးေသာ အေလအကငမား ၂၆ ျဖစစဥေလလာခက (၄) မေကြးႏင ျဖး လမးေဖာကလပျခငး ၂၇ ျဖစစဥေလလာခက (၅) ဟသၤာတတြင DAO လငစင ခထားေပးျခငး ၂၈ တ႔ျပနမႈႏင ကစၥရပ စမခန႔ခြမႈဆငရာ ေကာငးေသာအေလအကင ၂၉ ျဖစစဥေလလာခက (၆) ဧရာဝတတငးေဒသႀကးအစးရ၏ ပတဝနးကငညစညမးမႈအေပၚ တန႔ျပနမႈ

အခနး ၆ ၃၂ တငပငေဆြးေႏြးျခငးႏင ပြငလငးျမငသာျခငးဆငရာ ေကာငးေသာ အေလအကင ၃၂ ျဖစစဥေလလာခက (၇) ဧရာဝတတငးေဒသႀကး၏ စလပထးလပနညးမားဆငရာ ပြငလငးျမငသာမႈ ၃၄ ျဖစစဥေလလာခက (၈) ဘတဂကပြငလငးျမငသာမႈႏင ရမးျပညနယအစးရ၏ ထေတြ႕ဆကဆမႈ

အခနး ၇ ၃၅ အႀကျပခကမား

၃၉ ေနာကဆကတြ ၁ ခြအညႊနးကနးအရ စစေဆးထားေသာ ညႊနးကနးမားစာရငး ၄ဝ အခနးဆးမတစ

6

7

ျမနမာႏငင၏ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအသစအား စတင ကငသးလာသညအခနမစ၍ ဗဟ ခပကငမႈေလာချခငး ေၾကာင ေဒသဆငရာ လကေတြ႕စမးသပမႈမားက ပမအား ထား၍ ျပနာ ေျဖရငးျခငးနညးမားရာေဖြရန အခြင အလမး ေကာငးမားရရလာခပါသည။ ေဒသႏရအဆင အစးရ မား၏ ဤႀကးပမးမႈမားသည အလားအလာရေသာ အကး ေကးဇးမားစြာက ရရေစပါသည။ ေဒသႏရ ထနး ခပမႈႏင လပသာကငသာရမႈသည တာ၀နရသမားက မဝါဒပငး အေကာငအထည ေဖာရာတြင လအပသည အေျခအေန အရပရပႏငအည ပေဖၚ၍ေဆာင႐ြကႏငရန အဝငခြငက ျဖစေစပါသည။ ေဒသႏရအာဏာပငမားသည ေဒသခ အျမငမားက နယပယမးစတ႔တြင ထညသြငး အသးခရန အခြငအလမးမားရရလာသည။ ထသ႔ညႇႏႈငး တငပငႏငျခငးေၾကာင အလားအလာရေသာ အကးေကး ဇးမားက ပမထေရာက တးပြားေစပါသည။ ေဒသခ အရာ ရမားအေနျဖင ျပနာမားက ေဒသဆငရာ အေျခ အေနတြင အဓပၸာယ ရေသာ နညးလမးမားျဖင ျဖညဆညး ေျဖရငးရန လြယက ေစပါသည။

အစးရ၏ အစတအပငး အသစမားျဖစသည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အစးရ အဖြ႕မားႏင လႊတေတာမား၏ အေတြ႕အႀက နညးပါးေသးေသာလညး ေဒသႏရအဆင တြင ေကာငးေသာအေလအကငမား စတငေပၚထြက လာခသည။ ေဒသႏရအဆင အစးရမားသည ဥပေဒႏင စညးမဥး မေဘာငအစတအပငးမား ျပျပငေျပာငးလျခငး၊ အေကာင အထညေဖာရာတြင ထနးခပမႈပစအသစ ကငသးျခငး၊ ပြငလငးျမငသာမႈအတြက အားထတျခငးႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈမားတြင ၎တ႔၏ ပါဝငပတသကမႈ က႑ကတးျမႇငခသည။ သ႔ေသာ ေဒသဆငရာ ထနးခပမႈ ပစသည ဤေဒသမားအားလးတြင တညေနသညမဟတပါ။ တငးၾကပမႈမားက စးပြားေရး အပခပစမမႈဆငရာ ဥပေဒ ႏင စညးမဥးမေဘာငမားတြင ပမသသာစြာေတြ႕ရၿပး အမားစမာ ျပညေထာငစမ ဆးျဖတေပးရသည ကစၥရပမား ျဖစေနသည။ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားသည ဥပေဒ ျပျခငးႏင စညးမဥးဥပေဒအမားစက ေရးသားျခငး

မရေသာလညး ၎တ႔က အေကာငအထညေဖာရန မၾကာ ခဏတာ၀န ယၾကရပါသည။ မညသ႔ပငဆေစ ၎လပငနး မား အေကာငအထညေဖာမႈက တညဆအေျခအေနမားႏင အကကညဆး လပကငႏငေအာင ဆးျဖတရနမာ ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကးမား၏ တာဝနျဖစလာသည။ ဤအခက ေၾကာင ျပညနယႏငတငး ေဒသႀကးအဆင အပခပမႈသည စးပြားေရး အပခပစမမႈ၏ ေရ႕တနးတြင ရေနၿပး စးပြားေရး လပငနးမားႏင ႏငငသား ႏစမးစလး၏ စးရမပပနမႈမားႏင တငၾကားမႈမားက တန႔ျပနေနရပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ေဒသဆငရာအဆင အေလအကငမားသည တစဦးခငးစ၏ ပဏာမေျခလမး၊ ေဒသတာဝနခမႈ၏ ေဒသႏရ အဆင အေလအကငးေကာငးမားသည ျပညနယ ႏငတငးေဒသႀကး လႊတေတာ ကယစားလယမား ရလဒ မားႏင အစးရ၏ မတညေသာ အစတအပငးမားအၾကား ေကာငးမြနေသာ ပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈတ႔ေၾကာငျဖစသည။ ဗဟခပကငမႈ ေလာခထားေသာ ေနရာမားတြင တစဦး ခငးစ ပဏာမေျခလမးႏင ေဒသတက႐က တာဝနခမႈ တ႔သည အေလအကငေကာငးမားက ေမာငးႏငရာတြင အေရးပါေသာ အခနးက႑မ ပါဝငသည။

သ႔ရာတြင ဗဟခပကငမႈ ေလာခေရးသည ေကာငးေသာ အေလအကငႏင အၿမတမး တက႐က ဆကႏြယမႈမရပါ။ ဗဟထနးခပမႈသည ပငကယအားျဖင ဆး႐ြားလသည မဟတပါ။ နညးပညာ ကြၽမးကငမႈသည ျပညေထာငစ အဆငတြင ဗဟျပထားသညေနရာျဖစရာ အခ႕ေသာ ကစၥရပမားတြင ဗဟထနးခပမႈျဖင ပမထေရာကစြာ စမခန႔ခြႏငသည။ ျမနမာႏငငတြင ေကာငးမြနေသာ လပထး လပနညးမား ရရႏငမႈသည တငပငညႇႏႈငးမႈ၊ ပြငလငး ျမငသာမႈ၊ နညးပညာစြမးရညႏင စမခန႔ခြမႈအပါအ၀င အေရးႀကးသည နယပယမားတြင ဗဟခပကငမႈ ေလာခ ျခငးအဆင ညႇႏႈငးထနးကြပႏငျခငးႏင အစးရ၏ဌာန အဆငဆငတ႔အၾကား ခငမာသည ပးေပါငးပါဝငမႈေပၚတြင မတညသည။

မတဆက

8

ဤအစရငခစာသည လကရျမနမာႏငင၏ ေဒသႏရ အစးရမား ကငသးေနေသာ စးပြားေရး အပခပမႈဆငရာ ေကာငးမြနေသာ အေလအကငမားက ျပနလညသးသပ ထားသည။ ျမနမာ စးပြားေရးဝနးကင ၫႊနးကနး MBEI က (Hard data) အမာခအခကအလကႏင ဆနးစစရရသည အခကအလက (observational data) တ႔ျဖင စစတမး ေကာကယ ေပါငးစညး၍ ထတေဖၚခသည။ ၎ၫႊနးကနး မားမ အခကအလကႏင တငးတာမႈမားက အသးျပ၍ ေဒသဆငရာအဆင၏ ေကာငးေသာ အေလအကငမား စြာက ေဖာထတ၍ျပသည။ အစရငခစာသည ေကာငးမြန ေသာ အေလအကငမားက ေဖာထတျခငးအတြက လ အပေသာ နညးနယမားက ပထမဦးဆး သးသပ ရာေဖြ ေဖာထတပါသည။ ထ႔ေနာက ရႈပေထြးေသာ ပတဝနး ကငတြင အပခပမႈအခနးက႑က သးျခားခြထတ၍

ဤေလလာမႈ၏ရည႐ြယခကမာ ေဒသႏရ အစးရ စးပြားေရး အပခပစမမႈစနစတြင ေကာငးမြနေသာ အေလအကင မားက မတတမးတငရနႏင စးပြားေရး အပခပစမမႈ တးတကေစရနအတြက ေဒသႏရ အစးရမားအေနျဖင လပေဆာငႏငသည အဆငမားအတြက အႀကျပခက မားက ျပစရနျဖစသည။ ဤေလလာမႈတြင ကြၽနပတ႔သည အမားသး ''အေကာငးဆး အေလအကင'' ဟေသာ ေဝါဟာရအစား ''ေကာငးေသာ အေလအကင'' ဟ အသးျပထားပါသည။ ဤအသးႏႈနးသည အေၾကာငး ေၾကာငးေၾကာင ပၿပးသငေတာပါသည။ သေတသနအဖြ႕ သည ေနရာေဒသအားလးသ႔ စလငေအာင သြားႏငမည မဟတေသာေၾကာင သေတသနကာလအတြငး ႀကေတြ႕ ခေသာ အေလအကငမားသည 'အေကာငးဆး အေလ အကင' ျဖစပါသညဟ ေသခာမသႏငပါ။ ဆလသညမာ သေတသန အဖြ႕သည ေကာငးမြနေသာ အေလအကင မားက စမးသပႏငခြငရရခေသာ အႀကမေရႏင အျခား ၿမ႕နယမား သ႔မဟတ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားတြင ၎တ႔၏တညရမႈက ခြျခား၍ သတမတႏငျခငး မရဟ ဆလ ပါသည။ ဤအသးႏႈနးကအသးျပရျခငး၏ ေနာကထပ ရေသာ အေၾကာငးရငး တစခမာ ဤအေလအကငသည ျမနမာႏငငရ အျခားေနရာမားႏင ႏႈငးယဥလင ေကာငးမြန ေသာလညး အခ႕ေသာတးတကမႈမားအတြက ထပမတး တကေအာင လပကငႏငေသာ အခြငအလမးမား ရသည ကေတြ႕ရ၍ျဖစသည။ 'အေကာငးဆးအေလအကင' ဟ ဆလကလင ျမနမာႏငငရ အျခားၿမ႕နယမားအတြကပါ မနကနေသာခဥးကပမႈအျဖစ ရညၫႊနးခကေပးသည ဟေသာ သေဘာသကေရာက သြားႏငပါသည။ မညသ႔ ဆေစ၊ရငးလငးမႈက တးျမႇငေစလေသာ သေတသန ျဖစၿပး အကန႔အသတရေသာေၾကာင အစရငခစာတြင 'ေကာငး

ေကာငးမြနေသာ အေလအကငက အေကာငအထည ေဖာရန ႀကးစားရာတြင ေဒသဆငရာအရာရမား ရငဆင ေနရေသာ ကန႔သတခကမားႏင ဆကစပေသာ စနေခၚ မႈမားက ျပနလညသးသပထားပါသည။ ထ႔ေနာက အစ ရငခစာသည ဥပေဒေရးရာ၊ စညးမဥးမေဘာငမားႏင ပတသက၍ ပြငလငးျမငသာစြာ တငပငညႇႏႈငးျခငးႏင အေကာငအထညေဖာႏငျခငးတ႔တြင ေကာငးေသာ အေလအကငမားအတြက ေမာငးႏငအားမားႏင သးစြ ခသည ဥပမာမားကပါ ျပနလည သးသပသည။ ေဒသႏရ အစးရမားအတြက ေရတႏင အလယအလတ ကာလ အတြငး ေဒသႏရ စးပြားေရး အပခပစမမႈက တးတကေစရန အေကာငအထညေဖာႏငသည ေနာကထပ လပေဆာငမႈ မားအတြက အႀကျပခကမားႏငအတ နဂးခပထားပါသည။

ေသာအေလအကင' ဟေသာ ေဝါဟာရကသာ အသးျပ လကသည။

ေကာငးမြနေသာအေလအကငမားက ေဖာထတရာတြင ကြၽႏပတ႔သည တစႏငငလး အတငးအတာက ကယစား ျပႏငရန ျမနမာႏငငရ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး(၁၄)ခ ႏင ေနျပညေတာရ ကမၸဏေပါငး (၄၈၀၀) နးပါးတ႔၏ စစတမး မားမ ရရေသာ အခကအလကမားက အသးျပထား ပါသည။ ဤအခကအလကမားက ျမနမာႏငငရ Asia Foundation မ အေကာင အထညေဖာသည Myanmar Business Environment Index (MBEI) အတြက ၂၀၁၈ ခႏစတြင ေကာကယခသည။ ကြၽႏပတ႔အေနျဖင ျမနမာစးပြားေရးဝနးကငၫႊနးကနး ၂၀၁၉ အပါအဝင ျမနမာစးပြား ေရးဝနးကငၫႊနးကနး စမခက၏ အစတအပငးမား ျဖစေသာ ပဂၢလက အခနးက႑ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ အတြက စးပြားေရး စမအပခပမႈ က တငးတာျခငးႏင ျမနမာစးပြားေရး စမအပခပသမား ကသ႔ေသာ ယခငသေတသနႏင ခြျခမး စတျဖာျခငးမားကပါ ေလလာခသည။၁ ဤဒတယ အရငးအျမစမ ခြျခမးစတျဖာၿပး သေတသနအဖြ႕သည ျမနမာစးပြားေရး စမအပခပေသာ အစးရ အရာရမသည ျမနမာစးပြားေရးဝနးကငၫႊနးကနး မေဘာငထ ခတ ဆကပေဖာထားပါသည။ ဤသ႔ျပလပျခငးသည အပခပမႈ က႑၌ မညသညတာ၀နမားက မညသညပဂၢလက တာ၀နယမႈ အရဆးျဖစေၾကာငးႏင MBEI မေလလာခေသာ အမးမးေသာ ေျပာငးလမႈအေပၚ ကြၽႏပတ႔အား အဖက ဖကမ အျပသေဘာ သကေရာကႏငမႈရေစျခငး အလ႔ငာ မညသတ႔က အေကာငးဆး အႀကဉာဏေပး ကညႏငမညဟ ဆးျဖတရန ျဖစသည။

သေတသန နညးနယ

9

အေလအကငေကာငးမား ေဖာထတႏငရနအတြက သေတသန အဖြ႕သည ျမနမာစးပြားေရးဝနးကငၫႊနးကနး သေတသန အခကအလကမား က အဆငဆင ျပနလည ခြထတျခငး၊ အခကအလကေကာကယခေသာ ၿမ႕နယ တစခခငးစ၏ အၫႊနးကနးခြ တစခခငးစအေပၚ တန႔ ျပနမႈ႕တ႔အား ျပနလညသးသပ စစေဆးခပါသည။၂ ၫႊနး ကနးတစခစအတြက ၫႊနးကနး အလြနျမငမားေသာ ၿမ႕နယမားႏင ၫႊနးကနးအလြနနမကသညၿမ႕နယမားက ေဖာထတႏငခသည။ ျပနလညသးသပမႈ လပငနးစဥတြင ခြၽငးခကဆငရာ စသတမတခကအခ႕က ကငသး ခသည။ ၎တ႔တြင - � ၿမ႕နယ စစတမးေကာကယမႈ (၁၀-ခ ထကေလာနညး

ခေသာ) ၿမ႕နယမားအေနျဖင အၫႊနးကနးတြင သတ႔၏ စြမးေဆာငရညက သသသာသာ အ ေရး မပါႏငေသာ ေၾကာင ၎ၿမ႕နယမားက ခနလပခ သည။

� ပထဝအေနအထားအရ ေဝးလေသာ ၿမ႕နယမားက လညး ခနလပခပါသည။ ခငးျပညနယတြင အခက အလကမား ေကာကယခၿပးျဖစေသာလညး ဥပမာ - ခငးျပညနယတြင ေလဆပမရေသာေၾကာင အဆပါ ၿမ႕နယမားသည အေတာပင ေဝးလသြားပါသည။ ယခ သေတသန အသစအတြက ျပနလည သြား ေရာကလင သြားရမညအခန ပမ လအပၿပး ကြငးဆငး လပငနး တခလး၏ စြမးရညက ေလာကေစႏငပါ သည။

� ပဋပကၡဒဏခေနရသည ၿမ႕နယမားအား ခနလပ ခသည။ ရခင၊ ခငးျပညနယေတာငပငး၊ ကရင ျပညနယအေရ႕ပငးႏင ရမးျပညနယရ ၿမ႕နယမား သည ပဋပကၡဒဏခ နယေျမမား ျဖစေနရ၍ data ကစၥမား၌ အေရးပါေသာ ႏငငျခားဧညသညမားက လကလမးမမႏငေသာေၾကာင အလအေလာက ဖယထတျခငး ခရသည။

အခကအလကမားႏင ဤထညသြငးစဥးစားမႈမားအေပၚ အေျခခ၍ အလားအလာရေသာ ကြငးဆငးေလလာမႈမားျပလပရနသငျမတေသာ ၿမ႕နယမားကေဖာထတခသည။ သ႔ေသာ MBEI တြင ခြၫႊနးကနးငယ ၁၀၁-ခ ပါရသည။ တစခခငးစတြင အဆငျမင/အဆငနမ ဟေသာၿမ႕နယမား ရသည။ ကြငးဆငးေလလာမႈမားျပလပရန ေနရာမား စာရငးက အလပျဖစႏငသညထကမားသည။ ထ႔ေၾကာင ကြငးဆငး ေလလာမညေနရာမား၏ ေနာကဆးစာရငးက ျပငဆငရနအတြက ေနာကထပ အဆငမားက ျပ လပခသည။ ပထမဦးစြာ ကြငးဆငးေဆာင႐ြကျခငး၌ (MBEI sub-indices) အၫႊနးကနးငယ ၁၀-ခမ အနညးဆး ခြၫႊနးကနးငယ တစမးပါ၀ငေအာင စစဥခသည။ ထ႔ေနာက “လကဖကေသာအတြမား” က ေ႐ြးခယခသည။ ဤ “လကဖကေသာ အတြမား” ဟဆသညမာ တစမး တညးေသာ ခြၫႊနကနးငယ၌ “ေကာငးမြနစြာ လပေဆာင ေသာ ၿမ႕နယတစခ” ႏင “ညဖငးေသာၿမ႕နယတစခ” အတြအစအစဥအျဖစ သြားေရာကျခငးျဖစသည။ ခြၫႊနးကနးငယ တစမးတညးဆငရာ ၿမ႕နယ ၂-ခ သ႔

သြားေရာကစစေဆးျခငးအားျဖင ကြၽႏပတ႔သည ေနရာႏစခ အၾကားရ အေလအကငမားက ႏႈငးယဥႏငရန ရည႐ြယ၍၊ ထရမတမားကြာျခားမႈ ေနာကကြယရ အဓက အေၾကာငး ရငးမားကလညး ေဖာထတႏငရန ရည႐ြယပါသည။ တစမးတညးေသာ ခြၫႊနကနးငယ၌ “ေကာငးမြနစြာ လပေဆာငေသာၿမ႕နယတစခ” ႏင “ညဖငးေသာၿမ႕နယ တစခ” ပါဝငေသာ အတြေပါငး ၅-တြ ကြငးဆငးလပကငရန ရရလာပါသည။ ေနာကဆးအေနျဖင အဖြ႕သည ခရး သြားခနကေလာချခငး ႏင အစးရ႐းခနအတြငး သေတသန လပကငခြင ရရႏငသည အခနက (နနက ၉း၃၀ မ ၄း၃၀ နာရ၊ တနလၤာေန႔မ ေသာၾကာေန႔) အထ ေ႐ြးခယ၍ ကြငးဆငး ေဆာင႐ြကျခငးျဖင စြမးေဆာငရညက ျမႇင တငရနႀကးစားခပါသည။ ဤအခကမားအေပၚ အေျခခ၍ ကြငးဆငးေနရာမားက ေနာကဆးစာရငး ျပစခသည (သြားေရာက ေသာေနရာမားႏင ေလလာခေသာ အၫႊနး ကနးမားစာရငး အျပညအစက ေနာကဆကတြ-၁ တြင ၾကညပါ)။

ကြငးဆငးေလလာျခငးက ျမနမာျပညနယႏငတငး ၁၄ ခအနက ျပညနယႏငတငး ခႏစ ခ ျဖစေသာ ဧရာဝတ၊ ရမး၊ ကခင၊မႏေလး၊မေကြး၊ပခးႏင ရနကနတငးေဒသႀကး တ႔တြင ရေသာ ၿမ႕နယ (၁၂) ခသ႔ သြားေရာက လပ ေဆာငခပါသည။ ယငးေလလာမႈ အတြက ၂၀၁၉ စကတငဘာလႏင ေအာကတ ဘာလတ႔တြင သးပတၾကာ ကြငးဆငးေလလာခပါသည။ ေအာကတဘာလ ေႏာငး ပငးတြင ေနာကထပ ကြငးဆငးေလလာမႈမားက ၿမ႕နယ တစခတြင ျပလပခသည။ အစးရအရာရမား၊ လႊတေတာ အမတမားႏင အျခားစးပြားေရး အပခပစမမႈအဖြ႕ဝငမား အငတာဗးေပါငး (၄၁) ခက ေတြ႕ဆေမးျမနးခသည။၃

သေတသန နညးနယ

10

စးပြားေရး အပခပစမမႈက အေကာငအထညေဖာသည အေျခအေနသည ျမနမာႏငင၏ ၿမ႕နယ (၃၃၀) တြင သသာစြာကြျပားသည။ ရာသဥတ၊ ပထ၀ အေနအထား၊ အေျခခအေဆာကအအ၊ အစးရ႐း၀နထမး အေရအတြက၊ ဘတဂကခြေဝမႈ၊ စာတတေျမာကမႈႏႈနးႏင အျခား အေၾကာငး ကြျပားျခားနားၾကသည။ MBEI သည စာတတ ေျမာကျခငး ကသ႔ေသာ အခ႕အရာမားက ထနးကြပ ႏငသည။၄ ဤသ႔ျပလပႏငျခငးသည စးပြားေရး အပခပ စမမႈအား ခြျခမးစတျဖာမႈအေပၚ အခ႕ေသာအခကမား၏ အကးသကေရာကမႈက ဖယရားရနကညသည။ သ႔ေသာ လညး အျခားကစၥရပမားျဖစသည စနစကေသာ အခက အလကမား မရျခငး (သ႔) အခကအလကမား ပ႕လြင ေနျခငးႏင အခကအလကေကာကယရန အခန မားစြာေပးရျခငး စသည အခကအခမား ႀကေတြ႕ရပါသည။ ထသ႔ ၿမ႕နယအားလးတြင အဆငတျခငးမရေသာလညး ထခကႏငေသာေဒသတြငး အေျခအေနမားက စးပြားေရး စမခန႔ခြမႈမားက ထ 'ကစားကြငး' ၌ လပေဆာငရန တာ၀နရသမားအတြက အေထာကအကျပႏငပါသည။ ဤစာတမးတြင MBEI သည ေကာငးေသာရလဒမားက ပေဖာသညအခကအလက (data) မားျဖင ေဖာျပရန ႏင ေကာငးေသာအေလအကငမားက ခြထတရနႀကးစားမႈမား ရေသာလညး တစခါတစရတြင အေျခအေနမားႏင အေလအကငမားက ခြျခားရန ခကခခပါသည။

စးပြားေရးဆငရာ အပခပမႈအေပၚ အျခားအခကမား၏ အကးသကေရာကမႈက ခြျခားရန မျဖစႏငေသာလညး အေကာငးဆးအေလအကငမားက ေဆြးေႏြးျခငးမျပမ ၎တ႔အား ျပနလည သးသပျခငးသည အသးဝငပါသည။ ျဖစႏငေခရသည ၾသဇာသကေရာကႏငေသာ အခက မားမာ ေအာကပါတ႔ ထကမက ရေနမည ျဖစသည -

သဘာဝအေျခအေနမား။ ပထဝေဒသကြျပားမႈ ကသ႔ေသာ အေျခအေနမားသည အေျခခ အေဆာကအအမား အပါ အဝင အစးရ၏ စြမးေဆာငႏငရညႏင ကနကစရတ ျဖညဆညး ေပးႏငမႈကလညး ထခကႏငပါသည။ သာဓက အားျဖင ဧရာဝတတငးေဒသႀကးတြင ျမစမားႏင ေရလမး မားစြာရေသာလညး တတားအနညးငယသာရရာ တတား ေဆာကလပရန ကနကစရတသည လမးမႀကးမား

တညေဆာကရနထက မားစြာပသည။ ၎ေဒသသည ျမနမာႏငငရ အျခားေသာေဒသမားထက မတသရာသ ဥတဒဏကလညး ပမ ျပငးထနစြာ ႀကေတြ႕ခစားရသည အတြက လမးႏငဆငေသာေရႏတေျမာငး ကနက စရတ လညးမား၏။ ဤအခကမားသည အေျခခ အေဆာက အဦမားအတြက ေဆာကလပေရးႏင ျပျပငထနးသမးေရး စရတမား ျမငတကေစႏငပါသည။

ေစးကြကအေျခအေနမား။ ဥပမာအားျဖင - အလပသမား ေစးကြက။ ဧရာဝတတငးရ ဝါးခယမၿမ႕နယႏင အျခား ေနရာမားတြင အလပလကမႏႈနး ျမငမားၿပး အလပအကင အခြငအလမး အလြနနညးပါးသည။ တစစတတစပငး အားျဖင လဦးေရထထပမႈ ႏင စကပးေရးက မခေနရေသာလဦးေရ၏ရလဒေၾကာငျဖစသည။ ဤသညက စးပြားေရး လပငနးမားအတြက အလပသမားစေဆာငးမႈ ပမ လြယကေစပါသည။ အလပသမားေစးကြကက အပခပမႈက တစစတတစပငး ပေဖာေနေသာလညး ေမြးဖြားႏႈနး ကသ႔ေသာ အျခားအခကမားလညး ပါ၀ငသည။ ဝါးခယမမ လပသားအငအား စေဆာငးမႈေၾကာင ရရေသာ ရလဒ မားသည စးပြားေရး လပငနးမားမ အရညအခငးျပည ဝေသာ ၀နထမးမားက ေစးႏႈနးခသာစြာျဖင ရာေဖြႏင စြမးက ထငဟပေစႏငသည။ ေဒသခ အလပအကငႏင အလပသမား ရာေဖြေရး႐းႏင ေတြ႕ဆေမးျမနးျခငးမ ထျဖစစဥက သကေသထငရား သရခရသည။ သတ႔ထ ယခငက အလပေလာကထားသ ၅၀၀၀ ေကာရခရာမ ေတြ႕ဆပြ အစညးအေဝး မစမ တစလအလတြင ရာထး လစလပ (၄၇) ေနရာအတြက ေလာကထားသ (၃၁၈) ေယာကဦးသာရခသညဟ ဆသည။၅

အပခပေရး႐းမားက ပထဝအေနအထားအရခြေဝျခငး။ “ျမနမာစးပြားေရးစမအပခပမႈ အတြငးရအဖြ႕အစညးမား” (သ႔) “Myanmar’s Economic Governance Actors” တြင ေဆြးေႏြးထားသညအတငး ၿမ႕နယအလကအစးရ႐းမား ျဖန႔ေဝမႈ၌ ျပညစေလာကနျခငး မရပါ။ အခ႕ေသာ ဌာနမားတြင ႐းအေရအတြကမာ အကန႔အသတျဖငသာရၿပး ၿမ႕နယ အခ႕တြငသာတညရပါ၏။ ႐းမားက ရနပေငြ ေထာကပေသာ ဘတဂက ဆးျဖတခကမားက ျပည ေထာငစအဆငတြင ျပလပပါသည။ မညသ႔ပငဆေစကာမ

အခနး ၁ေကာငးေသာအေလအကင

ေဖာထတျခငးအေပၚရစနေခၚမႈမား

11

အနးကပ႐းခနးတညရမႈ သ ႔မဟတ မရျခငးတ႔သည အရာရမား၏ စးပြားေရး အပခပမႈ တာ၀နမားက ေကာငးမြနစြာ ျဖညဆညးႏငသည စြမးရညက ထခက ႏငပါသည။ ဥပမာအားျဖင အခ႕ဌာနမားသည ေဝးလေသာ နယမားသ႔သြားရန ဘတဂက မရေသာေၾကာင ၎တ႔၏ စစေဆးျခငး ႀကမႏႈနးက ေလာခႏငသည။ တစနညး အားျဖင ၎တ႔သည ႐ပပငးဆငရာ စကဖငမားက အျခား ၿမ႕နယရ ႐းမားသ႔ သယေဆာငရနႏင လပထးလပနညး မားအတငး အလပၿပးေျမာကရန အခနပ၍ လအပ ေသာေၾကာင ဟဆႏငသည။

လပထးလပနညးမားအေပၚ အကးသကေရာကေစသည စးပြားေရး ဝေသသလကၡဏာမား။ စးပြားေရးလပငနး အမးမးသည မတညေသာ စမအပခပမႈ လပထး လပနညးမား လအပသည။ ဥပမာအားျဖင လပစစဆငရာ လပထး လပနညးမားသည ဗ ႔အားအေပၚ မတည၍ ျခားနားသည။ ျပညေထာငစအစးရ၏ ခြငျပခက လအပသည ပမျမငမားေသာ ဗ ႔အားဆကသြယမႈက ေလာကထားေသာ စးပြားေရး လပငနးမားသည ရည လားေသာ လပထးလပနညးအတငး လကနာရသည။ အလားတပင ပမႀကးမားေသာ စးပြားေရးလပငနးမားတြင စစေဆးေရးမႉးမားသည စက႐ႀကးတစခလး ႏငတကြ အလပသမားမားကလညး စစေဆးမႈျပလပေနစဥအတြငး အလပသမားမားႏင အခနပမေပး၍ ေတြ႕ရလမမည။ ရသမေသာ အျခားေသာအခကမား တညသညဟ သေဘာထားလင ပ၍ႀကးမားေသာစးပြားေရးလပငနးမား ပ၍ရေသာၿမ႕နယမားတြင စစေဆးျခငးျပရာ၌ အခပမ ၾကာျမငမညျဖစသည။ စးပြားေရးလပငနးမားသည ၿမ႕ နယမား အားလးတြင အညအမ ျဖန႔ေဝထားျခငးမရ၍ စးပြားေရး အပခပစမမႈ အေျခအေနက ထခကေစပါသည။

လပထးလပနညးမားအေပၚ အကးသကေရာကေသာ အျခား ဝေသသလကၡဏာမား။ အခ႕ျဖစစဥမားသည လပထးလပနညးမားစြာရသည။ ေ႐ြးခယထားေသာကစၥ၌ ထကစၥ၏ ထးျခားေသာ လကၡဏာမားေပၚမတညေသာ လပထးလပနညးမားရမည။ ဥပမာအားျဖင စးပြားေရး လပငနးတစခမ ေျမယာလကမတရရႏငသည လပထး လပနညး မားစြာရသည။ ျမ႕ျပေျမယာလႊေျပာငးမႈလပထးလပနညးမားသည အျခားေျမယာ ေျပာငးေရႊ႕ျခငးမားထက ပမ ေကာငးမြနသည။ ရနကနတငးေဒသၾကးရ ျမ႕နယ (၂)ခတြင ျမ႕ျပေျမယာမတပတငရန ရကေပါငး (၃ဝ) သာ ၾကာသညဟ စးပြားေရးလပငနးမားမ တငျပခသည။ ေျမယာလကမတ ေလာကထားမႈမားခငး အတတပင ျဖစေသာလညး ေျမလြတ၊ ေျမလပႏငေျမ႐ငးဆငရာ အတြက သသာရညလားေသာ လပထးလပနညး မားစြာ ရသည။ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏငေျမ႐ငးမားက ၿမ႕နယ အားလးတြင အညအမခြေဝျခငး မရႏငျခငးေၾကာင စနေခၚမႈျဖစေစသည။ ဗနးေမာကသ ႔ေသာ အခ႕ၿမ႕ နယမားတြင ေျမလြတ၊ေျမလပႏငေျမ႐ငး ေျမအသး ခမႈေလာကလႊာ မားစြာရေသာလညး၊ လသာ ကသ႔ေသာ အျခားၿမ႕နယမားတြင ေျမအသးခမႈေလာကလႊာ လးဝ

မရၾကပါ။ ဤအခကက လသာၿမ႕ထက ဗနးေမာတြင အမႈတစခစ၏ ဝနထပျဖစပြားမႈႏႈနး သသသာသာ မားျပား ေစၿပး ေျမယာပငဆငခြငအတြက စးပြားေရးအပခပမႈ အေျခအေန၌ အဓက ကြျပား ျခားနားမႈမားက ျဖစေပၚ ေစသည။

တငၾကားမႈမား၏ ႀကမႏႈနး။ တငၾကားမႈမားသည ျမနမာ ႏငင၏ အေရးအပါဆး ယႏရား တစချဖစၿပး လပငနးစဥ တာဝနခမႈ မားစြာတြင ပးတြပါဝငသည။ တစစတစဦး က တငၾကားလင လပငနးစဥမားက ရပတန႔၍ အာဏာ ပငမားက စစမးစစေဆးႏငသည။ လအပသည စစေဆးမႈ အေရအတြက တးႏငသညျပင စစမးမႈ သ႔မဟတ အျခား ကစၥမား ေပၚေပါကလာႏငၿပး၊ လပထးလပနညးအတငး ၿပးေျမာကရန အခနလအပ၍ ထခက ႏငပါသည။ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏငေျမ႐ငး ေျမယာခြေဝမႈ သ႔မဟတ လဦးေရ သပသညးမႈ ကသ႔ေသာ အခကမားေၾကာင တငတနးမႈ အဆငသည တစေနရာႏငတစေနရာ မတႏငပါ။

ဝနထမး မျပညစမႈ အဆင၌ ကြျပားျခားနားမႈ။ ၿမ႕နယ အဆငရအစးရ႐း အမားစသည တရားဝငလမးၫႊန ခကမားအရ ဝနထမးအငအား လေလာကမႈမရ ျဖစ ၾကသည။ ဝနထမး အငအား လေလာကမႈမရျခငးသည အခနကက လပငနးၿပးစးႏငမႈ သ႔မဟတ အခနတ အတြငး လပငနး ၿပးစးႏငရန ခကခေစပါမည။ ၿမ႕နယမားသည အဆငျမငအစးရ ၀နထမးမား (အရာရ ႏင အထက) ခန႔ထားျခငးက ထနးခပႏငျခငး မရသလ၊ ေဒသလပသား ေစးကြက၏ အေျခအေနအရ အနမအဆင၀နထမး အေျမာကအမားခန႔အပထားမႈ အေပၚလညး ထနးခပ ႏငရနအကန႔အသတ ရေနပါသည။

ေတြ႕ဆဆကဆသငေသာ ခငမာသည ၿပငဖကအငအားစ မညသနညး။ အခ႕ေသာၿမ႕နယတ႔တြင အစးရအေနျဖင သတငးအခကအလကျဖန႔ေဝမႈက လြယကေခာေမြ႕ ေစရနအတြက ေဒသႏရစးပြားေရးအသငးအဖြ႕မား ကသ႔ ေသာ ပဂၢလကက႑ႏင ထေတြ႕ ဆကဆႏငသည မတဖကမားရေသာေၾကာင တငပငေဆြးေႏြးျခငးႏင ပဂၢလကက႑ ပါဝငမႈက ပမလြယကေစသညဟ မတခက ျပခသည။ သာဓကအားျဖင ဝါးခယမၿမ႕နယတြင ဆနစက လပငနးရင မားအသငးရခၿပး ေတြ႕ဆေမးျမနးခသတစဦးက သတငးအခက အလကမားက ျဖန႔ေဝရနသတ႔ ႏင အၿမတမး ေစစပညႇႏႈငးႏငခေၾကာငးမတခကျပခသည။

ပဋပကၡ။ စစတမးေကာကယခေသာ ၿမ႕နယအခ႕သည တစစတတစပငးျဖစေစ၊ လးဝျဖစေစ ပဋပကၡ သက ေရာကမႈ ခစားေနရေသာ ၿမ႕နယမားျဖစၾကသည။ အစးရသည ဤေဒသမားရ စးပြားေရးအပခပမႈဆငရာ ကစၥရပမားကကြျပားျခားနားစြာ ခဥးကပေလ ရသည။ ဥပမာအားျဖင ပဋပကၡျဖစပြားရာ ေဒသတစခ မ DAO သညအျခား TAF စမကနးသ႔ သြားေရာကလညပတခရာ အခြနေကာကခလကလင ေဒသခမားအေနျဖင စတ ဆးေဒါသ ထြကလာႏငေသာေၾကာင အခြနေကာက

အခနး ၁ေကာငးေသာအေလအကငေဖာထတျခငးအေပၚရစနေခၚမႈမား

12

ချခငးမရခေၾကာငး အတအလငး ေျပာၾကားခသည။ ပဋ ပကၡသည လပငနးစဥမားက လပထးႏငအည ၿပးေျမာက ေစရန အခနၾကန႔ၾကာ ေစပါသည။ ဥပမာအားျဖင ေျမ အမးအစားခြျခားသတမတရန ေျမယာစစေဆး သေတသန ျပလပမႈက ခကခေစသည။ ပဋပကၡျဖစပြားရာ ေဒသတစခမ အစးရအရာရမားက ပဋပကၡေၾကာင ေလာကလႊာမား၏ ၅ ရာခငႏႈနးက ေႏာငေႏးေစခေၾကာငးႏင မားေသာအားျဖင စစေဆးျခငးမၿပးစးႏငခေၾကာငး ခန႔မနးၾကသည။ ပဋပကၡမား ျပတေတာငး ျပတေတာငး ျဖစႏငေသာေၾကာင ေလာကလႊာမားက ျဖညစြကရန လးဝမျဖစႏငျခငး မဟတဘ ေႏာငေႏးစြာ ၿပးစးေစႏငပါသည။

ဤအခကအလကမးစတ႔သည စးပြားေရးစမအပခပမႈက ထေရာကစြာႏင အေကာငအထညေဖာရသည အရာရ မား၏စြမးရညအေပၚ သသာေသာသကေရာကမႈရေစသည။ ၎တ႔သည စးပြားေရးလပငနးမားအေပၚ အကး သက ေရာကမႈရေစႏငၿပး စးပြားေရးစမအပခပမႈအေပၚရ တန႔ျပန မႈမားကလညး ပေဖာႏငသည။ ေနာကဆးအေနျဖင၊ မညသညအခကမားက အဓက ေမာငးႏငအား ျဖစေန သညက တစခါတစရ မရငးလငးေသာေၾကာင အခက အလကမား၏ ခြျခမးစတျဖာမႈႏင အနကအဓပၸါယ ေကာကယမႈက ရႈပေထြးေစႏငသည။ ေျမယာအသအမတျပ လပငနးစဥတြင ဆကစပစဥစားရမည အေၾကာငးအရာ ႏင အေျခအေန ကြျပားမႈေၾကာင အနကအဓပၸါယ ေကာကယ ႏငေသာႏႈနးထား မညသ႔ရသညက အထကတြင ဥပမာ တစခ အေနျဖင ေဖာျပခၿပးျဖစပါသည။ ျမနႏႈနးတငတာမႈ(-Metrics)မားက အေလကင၏ အရညအေသြးအတြက proxy (ကယစားျပ) အျဖစအသးျပေလရသည။ လငျမနေသာ အေျဖရလဒကာလသည ေကာငးေသာ အေလအကငႏင ညမ၏။ သ႔ေသာလညး အခ႕ေသာ ၿမ႕နယမားတြင အစးရအရာရမား၌ အျခားထညသြငး စဥးစားမႈမား သ႔မဟတ ဦးစားေပးမႈမားရၾက၍ လပငနး စဥၿပးစးခန ကာလအေပၚ အကးသကေရာကမႈရေစသည။

လကရအေနအထားတြင အစးရက ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငး အျဖစ သတမတထားေသာ ေျမမားက အသး ျပရနအတြက ေလာကထားခြငရေသာ တရား၀င နညး လမးမးစ အနကမ တစနညးနညးျဖင လကမတမားရရရန တစဦးခငးႏင စးပြားေရးလပငနးမားက ေျမယာ အသအမတျပ ေလာကလႊာတငသြငးလင ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမား ေကာမတ အပါဝင ျပနလည သးသပရန တာဝနရသည ေကာမတက ေျမယာ အသအမတျပ လကမတမားက တရား၀င လမးေၾကာငး မားမတစဆင ခြငျပႏငသည။ တစနညးအားျဖင ေျမလြတ၊ ေျမလပႏငေျမ႐ငး ေကာမတသည ေလာကလႊာမားႏင ပတသက၍ ဆးျဖတခကမားက အခနမျပနလည သးသပရန လအပသည။ ေျမလြတ၊ေျမလပႏငေျမ႐ငး ဆငရာ စညးမဥးစညးကမးမားတြင ေအာကပါအခန ကန႔သတမႈမား ပါဝငသည။

� လသရငၾကားေၾကျငာၿပး ကန႔ကြကမႈမားအတြက ရက

(၃၀) ခြငျပပါ။ � ေျမလြတ၊ေျမလပႏငေျမ႐ငး ေလာကလႊာက ကန႔

ကြကသ ရလင ၿမ႕နယဌာနသည ျပနလညသးသပ၍ (၇) ရက အတြငး တငးေဒသႀကး (task force) လပငနးအဖြ႕သ႔ ပ႔ရမည။ လပငနးအဖြ႕ ႏင ေကာမရင ၏ စစေဆးျခငးသည ေနာကထပ (၇) ရက အတြငး ၿပးစးမည။၆

� အကယ၍ ေျမလြတ၊ေျမလပႏငေျမ႐ငးေလာကလႊာက ကန႔ကြကသမရလင ၿမ႕နယ ဌာနသည (၇) ရက အတြငး တငးေဒသႀကး ထေပးပ႔ၿပး၊ ထမတဆင (၇) ရက အတြငး တငးေဒသႀကးဦးစးဌာနသ႔ ပ႔ေစရမည။ တငးေဒသႀကး ဦးစးဌာနက တငးေဒသ ႀကး/ျပညနယ လပငနးအဖြ႕သ႔ (၇) ရက အတြငး ေပးပ႔ရမည။၇

ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငး ၿမ႕နယေကာမတ၀ငျဖစေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးခသ တစဦး၏ ေျပာၾကားခကအရ ဆလင တငၾကားခကမား မရပါက လပငနးစဥသည (၃) လၾကာသည။၈ သ႔ေသာ တငၾကားခက တစစတစခ ျပ လပလာပါက ၎ေလာကလႊာက ျပနလညသးသပရန အခနယရသညအတြက အခနၾကန႔ၾကာမႈက သသသာသာ တးေစႏငပါသည။

အျခားတစဖကတြင ေျမလြတ၊ေျမလပႏငေျမ႐ငး ေျမယာ အသးခမႈမားသည အကး သကဆငသမားစြာ ပါ၀ငႏင သညအေလာက ရႈပေထြးႏငၿပး ႏငငေရးအရ ထခက လြယပါသည။ ဤရႈပေထြးမႈမားသည လယသမားမား သ႔မဟတ ေျမယာအသးျပမႈ သမငးေၾကာငးရေသာလညး အစးရမ အသအမတ ျပျခငး သ႔မဟတ တရား၀င အသအမတျပခရျခငး မရရခေသာ အျခားသမား၏ ႐းရာေျမယာ ေတာငးဆမႈမားတြင မၾကာခဏ ျဖစေပၚ ေလရပါသည။ ဤရႈပေထြးမႈမားေၾကာင ေျမလြတ၊ ေျမလပ ႏင ေျမ႐ငးေကာမတမားသည အမားသေဘာတညမႈ မပါဘ ဆးျဖတခကခရန အလြနတြန႔ဆတ ၾကသည။ အဖြ႕ဝငတစဦးက ေလာကထားခကမားက ျမနျမနဆနဆန လပေဆာငလေသာလညး၊ ၎တ႔သည “ဆႏၵေစာ အမား မားသ႔ အလငအျမနမေရာကလပါ” ဟ မတခကျပခသည။ ပငဆငမႈႏငေျမယာ အသးျပမႈဆငရာ သမငးေၾကာငး မတတမးမားက လြယလငတကရရႏငမႈ မရေသာေၾကာင အစးရအရာရမားသည သကဆငသမားအားလးႏငအတ တကကြစြာတငပငေဆြးေႏြးၿပး၍ ေကာငးစြာမတတမး တငထားေသာ မတတမးမတရာ ရရနလအပေၾကာငး သတျပမပါသည။ ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငး ေကာမတ ဝငတစဦးမ “ေကာမတသည လငျမနစြာဆးျဖတၿပး အမား ျပလင ၎တ႔သညတာ၀နခ ရလမမည” ဟမတခက ျပခသည။ ဤအခကေၾကာင သတ႔သည “လငျမနမႈက အာ႐စကရန ဦးစားမေပးႏငဘ ေစစပညႇႏႈငးတငပငျခငးက အာ႐စက၍ ေဆာင႐ြကလၾကပါသည။”၉

ဤျဖစစဥယႏရားေၾကာင ေျမယာလကမတရရရန လအပေသာ အခနကာလႏင ပတသကေသာ အခက အလကမားက အနကအဓပၸါယျပညစေသာ ဘာသာ

အခနး ၁ေကာငးေသာအေလအကင

ေဖာထတျခငးအေပၚရစနေခၚမႈမား

13

ျပနႏငမႈ ရရရနခကခပါသည။ အလြတသေဘာ ေငြေပး ေခမႈကရရန (မေကာငးေသာအေလအကင) အစးရ အရာရတစဦးသည ႀကးစားေနေသာေၾကာင လပငနး စဥရညလားေၾကာငး ေဖာျပသည တ႔ျပနမႈသည ထေရာကမႈ ညဖငးမႈက ၫႊနျပႏငသည။ သ႔ေသာ သကဆငသ အားလးအေနျဖင လကခႏငေသာ အေျဖရလဒ ရရေစရန အားလးပါဝငႏငၿပး ျပညစေသာ စစမးစစေဆးမႈႏင ေစစပညႇႏႈငးမႈ ကာလကလညး ၫႊနျပႏငသည (ေကာငး ေသာအေလအကင)။ မညသ႔ဆေစ၊ ကြျပားျခားနားေသာ အေျခအေန မးစေၾကာင ေျမယာအသအမတျပ လကမတ အတြက လပငနးစဥကာလ ႏင အေလအကင ေကာငးမား အၾကားရငးလငးေသာ ဆကႏြယမႈက ေဖာထတရန မျဖစ ႏငပါ။

အခကအလကမားက စစေဆးျခငးႏင ပတသကေသာ ႏငငေတာ၏ စညးမဥးစညးကမးမားသည အေရးႀကး ေသာကစၥျဖစေသာလညး တစခါတစရတြင လအပခက မားသည အခ႕ေသာ အေျခအေနမားတြင သ႔မဟတ စစေဆးမႈမား၌ ဗ႐ကေရစယႏရားပစ ပဂၢလေရး ကယ ကးအျမတအတြက အသးျပခရႏငေသာ အကငပက ျခစားမႈဆငရာ အခြငအေရးေပးသည သေဘာ ျဖစလာ ႏငေသာေၾကာင စစေဆးျခငးႏငပတသကေသာ အခက အလကမားက ဘာသာျပနရာတြင အလားတ စနေခၚမႈ ရသည။ ျမနမာႏငငတြငစစေဆးျခငးက ေယဘယအားျဖင ေဖာျပပါအခကမားအပါဝင အမးအစားအနညးငယအျဖစ ခြထားသည။

� တငၾကားခက ေမာငးႏင စစေဆးမႈ။ ဤစစေဆးမႈ မားသည အာဏာပငမားစြာပါ၀ငၿပး၊ အစးရ၏ တန႔ျပနမႈကျပသေသာ မေကနပမႈမားက ေျဖရငး ရာတြင အသးျပေလရေသာ ကရယာတစချဖစသည။ လပအားမားစြာ စကထတရေသာေၾကာင ၎တ႔က ရားပါးၾက ပါေသာလညး ေယဘယအားျဖင ေကာငး မြနေသာ အပခပစမေရး၏ ဥပမာတစခအျဖစ ရႈျမင ႏငပါသည။

� လကနာရနလအပခကမား ေမာငးႏင စစေဆးမႈ။ FGLLID သ႔မဟတ Food and Drug Administration (FDA) ကသ႔ေသာဌာနမားက ျပလပေသာ စစေဆးမႈ မားျဖစ၍ လကနာမႈကေသခာေစရန ဒဇငးချပ လပပါသည။ ၎တ႔သညအမားအားျဖင ပမနမဟတ

(ၿမ႕နယတစခတြင ႏစစဥစးပြားေရးလပငနး ၁၀% ခန႔သာ လာေရာကလညပတၾကသည) သတ႔က ေယဘယအားျဖင ေကာငးမြနေသာ အပခပစမမႈ စနမနာအျဖစ ရႈျမငႏငသည။

� လငစငႏငပါမစ ေမာငးႏငစစေဆးမႈ။ DISI ကသ႔ ေသာဌာနမားက ျပလပေသာ ၎စစေဆးမႈမားသည လငစငသကတမးတးျခငးလပငနးစဥ၏ တစစတ တစပငးအျဖစ လအပသည။ ေယဘယအားျဖင ဤကစၥသည တစႏစလငတစႀကမ ျပလပရၿပး၊ ေဆာကလပေရးပါမစ ကသ႔ေသာ လပငနးစဥ ႏင အျခားထးျခားျဖစစဥမား စစေဆးျခငး တစခါတစရ ရတတသည။ သတ႔၏ အသးဝငမႈ ကြျပားျခားနား ပါသည။

ဥပေဒလကနာမႈက ေစာငၾကညေလလာရနႏင တငၾကား မႈမားက ေျဖရငးရနအတြက စးပြားေရး လပငနးအခ႕က စစေဆးရနလအပသည။ သ႔ေသာ ဆကဆေရးသည ႐း႐းရငးရငး မဟတပါ။ စစေဆးျခငးတြင အေကာငးႏင အကငဆးမားက ခြထတရနခကခပါသည။ ေနာကဆးအေနျဖင ဆးျဖတခကချခငး လပငနးစဥ၏ အသငးအ၀ငးအား၊ အေလအကင ေကာငးမားကျပသရန ႏင ေမာငးႏငသညတစဦးခငး သ႔မဟတ ဌာနမားက သးျခားခြထတရန ခကခေစသည။ စးပြားေရး အပခပ စမမႈတြင ထငရားေသာ ေဒါငလကႏငအလားလက ေပါငးစညးမႈ ရေၾကာငးေတြ႕ရရပါသည။ ဤသ႔ပးေပါငး လပေဆာငျခငးတြင ေကာငးမြနေသာ အေလအကငမား စနစတကရေနရာ မညသက အဓကဦးေဆာင ေမာငးႏင ေနသညဟ ဆးျဖတရန ခကခပါသည။ အလားတပင ေကာမတမားသ႔ လႊေျပာငးေပးသည သသာထငရားေသာ ဆးျဖတခကခမႈမားလညး ရသည။ ထေကာမတမားတြင ဆးျဖတခကချခငး လပငနးစဥမားသည ထးေဖာက ျမငသာႏငမႈ အနညးငယ ေလာနညးေနေၾကာငး ေတြ႕ရ ရပါသည။ ဥပမာအားျဖင ျမနမာႏငင၏ ၿမ႕နယ (၃၃၀) ရ ၿမ႕နယေထြ/အပ၏ အဓကတာဝနအခနးက႑ႏင စမ ခန႔ခြမႈေကာမတမားအၾကား ျဖစစဥယႏရား၌ သသာ ကြျပားျခားနားမႈ ရေသာေၾကာင ေကာငးမြနေသာ အေလ အကင သ႔မဟတ အဓကအရာရမားဟ ေဖၚျပရန ခကခမႈ ရေနပါသည။

အခနး ၁ေကာငးေသာအေလအကငေဖာထတျခငးအေပၚရစနေခၚမႈမား

14

ေဒသႏရစးပြားေရးအပခပစမမႈ၏ တးတကေစျခငးႏင ေကာငးမြနေသာအေလအကငမား ျပသမႈတ႔က က႑မးစ ႏင အေျခအေနအမးမးတြင အသးျပႏငသည။ သ႔ရာတြင ေဒသႏရ စးပြားေရးအပခပစမမႈတာဝနရသမားအတြက ျပညေထာငစအစးရက အဓပၸာယျပညဝစြာ ပေဖာထား ေသာ စနစတစခအတြငး ဆကလကလညပတ ေနဆျဖစ သည။ ဤစနစသည ေဒသႏရ ေဆာင႐ြကသမား၏ ေဒသႏရစးပြားေရးအပခပစမမႈ တးတကေစရနႏင အ ေကာငးဆး အေလအကငမားတြင ပါ၀ငႏငမႈက ကန႔ သတထားေသာ နယနမတမားက ဖနတးသည။ ေဒသ ဆငရာ စးပြားေရးအပခပစမမႈ အေလအထမား ေပၚလြင ထငရားသည ေဒသမားအား ျပနလည သးသပျခငးမျပမ အပခပစမမႈစနစႏင ေဒသႏရေဆာင႐ြကသမား ႀကေတြ႕ ရေသာ အခက အခမားက ျပနလညသးသပႏငလင ပမအသးဝငမညျဖစ၏။ ၎နညးလမးသည ေကာငးေသာ အေလအကငက အသးခႏငသည အခနကာလက နား လညရန ကညပါမည။ ျပညနယႏငတငးအဆင အစးရမား လကနာရမည ျပည ေထာငစအစးရမ ျပ႒ာနးထားေသာ ဥပေဒမား၊ နညးဥပေဒ မား၊ စညးမဥးစညးကမးမားႏင မဝါဒမားစြာရသည။ ဤကသ႔ အဆငဆငေပၚ ႀကးမႉးႀကးစးအာဏာပငျခငးသည “တငးေဒသႀကးလႊတေတာ သ႔မဟတ ျပညနယလႊတ ေတာက ျပ႒ာနးသည ဥပေဒပါ ျပ႒ာနးခကသည ျပည ေထာငစလႊတေတာက ျပ႒ာနးသည ဥပေဒပါျပ႒ာနးခက မားႏငမကကညပါက ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒပဒမ ၁၉၈(ခ) အရ ျပညေထာငစလႊတေတာ၏ ျပ႒ာနးခကက လႊမမး အတညျဖစေစရမည” ဟေသာျပ႒ာနးခကက သကေသထ သည။၁၀ ျပညေထာငစဥပေဒ မားႏငသကဆငသည နယေျမမားက ျပညေထာငစ ဥပေဒျပစာရငး (ဇယား ၁) တြငအေသးစတ ေဖာျပထားသည။ ျပညေထာငစ ဥပေဒ ျပဌာနးျခငး မျပရေသးေသာ ေဒသမားက ျပညနယ/တငး ေဒသႀကး ဥပေဒျပ စာရငး (ဇယား ၂) တြငအေသးစတ ေဖာျပထားသည။ ၂၀၁၅ ခႏစတြင ျပညေထာငစ အစးရ သည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအစးရမား၏ လပပငခြင မားက ခ႕ထြငရန ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒက ျပငဆင ခသည။ မညသ႔ပငဆေစကာမ ဤနယေျမအသစမားတြင အေရးပါေသာ စကားစတစခပါ၀ငသည။ “အာဏာသစ

မားအား ျပညေထာငစ ျပ႒ာနးသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငးေဆာင႐ြကခြငရသည” ဟ၍ျဖစ၏။၁၁

ျပညေထာငစဥပေဒမား၊ နညးဥပေဒမားႏင စညးမဥး စညးကမးမားသည DAOမား အပါ အဝင၊ ျပညနယအဆင တငးအစးရအဆင အားလးႏငသကဆငသည။ သ႔မဟတ ပါက ၎တ႔သည ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒအရ ျပညေထာင စ၏ ႀကးၾကပမႈမပါဘ လပကငရန သသာထငရားသည လြတလပမႈရရသြားမည။ ဥပမာအားျဖင ျပညေထာငစ အစးရသည တငဒါေခၚယျခငးအတြက အပခပမႈ မေဘာင တစခေပးရန တငဒါစာ႐ြကစာတမး ၁/၂၀၁၇ ကထတျပန ခသည။ ဤစာတမးသည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမား ႏင DAO မားအပါအ၀င အစးရ၏အစတအပငး အားလးႏင သကဆငသည တငဒါေခၚယမႈအတြက လပငနးစဥမားႏင လပထးလပနညးမားက ေဖာျပထား သည။ လအပသညမာ ကပ ၁၀ သနး ေအာကတငဒါမား အတြက ၿမ႕နယစညပင သာယာေရး ေကာမတ(TDAC) ၏ ႀကးၾကပမႈျဖင DAO ဦးစး႒ာနသည ၎တ႔အား ေဒသ အလက စမခန႔ခြႏငသည။ သ႔ေသာကပ ၁၀ သနးေကာ တငဒါမားက ျပညနယ/တငးေဒသႀကး တငဒါ ေကာမတ သ႔ တငျပ၍ အဆးအျဖတရယရမည။

ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၊ ဇယား (၂) အရ ျပညနယႏင တငးေဒသၾကးမား ဥပေဒျပ အပခပနငေသာ စညးမဥး စညးကမးမားမ လြ၍ ဌာနအားလးအတြက အကးဝငေသာ ဌာနဆငရာမား၏ လပငနးစဥမားသည စညပငသာယာေရး အဖြ႕အစညးမားမတစပါး အားလးအတတပငျဖစသည။ ဥပမာအားျဖင အခ႕ဌာနမားသည ၎တ႔၏ ပမနစခနည လညပတမႈ၏ တစစတတစပငးအေနျဖင ျဖညရသည။ ဤသညမာ စကမႈ ႀကးၾကပေရးႏင စစေဆးေရး ဦးစးဌာန (DISI) ႏင စက႐မားႏင အေထြေထြအလပသမားဥပေဒ စစေဆးေရး ဦးစးဌာန (FGLLID) ႏစခလးအတြက စးပြား ေရးလပငနး စစေဆးမႈမား ၿပးဆးခနတြင အသးျပေသာ ပစမား ရသည။ ၿမ႕နယမားအၾကား ပစအမးမး ကြျပားမႈ မရပါ - ၎တ႔ အားလးသည ျပညေထာငစအစးရ၏ ပစတည အသးျပၾကသည။ ပညာေရးသညလညး တည ေသာ လကၡဏာမားက ျပသသည၊ သင႐းၫႊနးတမး

အခနး ၂ေဒသႏရစးပြားေရး အပခပစမမႈတြင

အေလအကငေကာငးမား ဘယမာရပါသလ

15

အားလးက ဗဟမ ေရးဆြေပးသညအတငး သးစြၾကသည။ နညးပညာႏင အသကေမြး၀မးေကာငး ပညာေရးႏင ေလကငေရးေကာငး (TVET) ေကာငးမ ေတြ႕ဆေမးျမနး ခခရသ တစဦးက “TVET စငတာသည ဘလငးတြင ရသည။ သတ႔က သင႐းၫႊနးတမးက TVET ေကာငး အားလးအတြက လပပါတယ” ဟဆပါသည။၁၂

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈ အဆငမား သည ျပညေထာငစ၀နႀကးဌာန၏ ၀နေဆာငမႈ စညးမဥး စညးကမးမားအတငးျဖစၿပး လစာ၊ ပငစငမား၊ လပထးလပ နညးမား၊ အလပစညးကမးခကမားႏင အေျခအေနမား က အစးရဝနထမးအလားတ အလပအကငႏင ရႈေထာင တ၏။ ေဒသလပသားေစးကြက အေျခအေနမညသ႔ပင ရေစကာမ ျပညနယႏငတငးေဒသ ႀကးမားသည အစးရ ၀နထမးမား၏ လစာႏႈနးထားမားက ထနးညႇေျပာငးလြယ ျပငလြယမရပါ။ ၎တ႔သည ပငစငဘတဂကက ၎တ႔၏ ကယပငဘတဂကမားထမ ထညဝငရန တာ၀နရသည။ အထးသျဖင ေဒသတြငးမရရေသာဝငေငြမားအေပၚ လး၀ မခေနရေသာ DAO မားအတြက ျပနာ ျဖစႏငသည။ အစးရ၀နေဆာငမႈ စညးမဥးမားတြင စညးကမးထနး သမးေရး လပငနးစဥမားကပါ ထညသြငးေဖၚျပထားသည။

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအတြက ဗဟခပကင စနစ ၏ အဓက အတားအဆးတစခမာ ၎တ႔အေနျဖင ငားရမး ျခငးအေပၚ ထနးခပႏငျခငးမရျခငး၊ အထးသျဖင ေဒသခ ငားရမးျခငးတ႔တြင အလပလပရမည ပထဝေဒသႏင ရငးႏးကြၽမး၀ငေသာ အဆငျမင ဝနထမးမားက ငားရမး ျခငး၌ ပါ၀ငထနးခပႏငျခငး မရျခငးျဖစသည။

စးပြားေရးဆငရာ အပခပစမမႈနယပယအမားစႏင စးပြား ေရးဆငရာ အပခပစမမႈတြင ပါ၀ငသည အစးရဌာနမား အမားစသည ေနာကဆးတြင ျပညေထာငစဥပေဒမား ေအာကတြငရသည စးပြားေရးအပခပမႈလပငနးမားကသာ အေကာငအထညေဖာရငး အခနအမားစ ကနဆးၾက သည။ ထ႔ေၾကာငသတ႔သည ၎တ႔လပကငေနေသာ ဥပေဒႏင စညးမဥးမေဘာငက ပသြငးရနအတြက ခြနအား ျဖည လပကငေနၾကရာ ေကာငးေသာအေလအကငက စမးသပခြင မရရဘ ေျပာငးလမႈ ျပသရန အခြငအလမး နညးပါးပါသည။ ရနကန၊ မႏေလးႏင ေနျပညေတာရ DAO မားႏင ၿမ႕ေတာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ေကာမတမား (CDCs) ကသ႔ေသာ သသာထငရားသည ဌာနဆငရာအခ႕ တ႔ သည အမားအားျဖင ျပညေထာငစဥပေဒမား၏ အပ ခပမႈ ေအာကတြင မရေသာေၾကာင အေလအကင ေကာငး

အစးရအဆငျပညေထာငစ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး ၿမ႕နယ

ျပညေထာငစ ဥပေဒျပ စာရငးတြင ပါဝငေသာ ဧရယာမား (ဇယား ၁)

ဥပေဒမား၊ စညးမဥးမား အေကာငအထညေဖာမႈ

အေကာငအထညေဖာမႈ အေကာငအထညေဖာမႈ

ျပညနယ/တငးေဒသႀကး ဥပေဒျပစာရငး၌ ပါဝငသည ေဒသမား (ဇယား ၂)

ဆကစပ ဥပေဒမား၊ စညးမဥးမား

ပငမဥပေဒမား၊ စညးမဥးမား၊ အေကာငအထညေဖာမႈ

အေကာငအထညေဖာမႈ

ျပညေထာငစအစးရက ျပဌာနးသည ဥပေဒႏငအည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအတြငး ေဆာငရြကခြငရသည

ပငမဥပေဒမား၊ ဆကစပဥပေဒမားႏင စညးမဥးမား

စညးမဥးမား၊ အေကာငအထညေဖာမႈ

အေကာငအထညေဖာမႈ

ျမနစပယေရးရာ ဆကစပဥပေဒမား ပငမဥပေဒမား၊ အေကာငအထညေဖာမႈ

နညးဥပေဒမား၊ အေကာငအထညေဖာမႈ

ဇယား (၁)

ေဒသဆငရာ အစးရမားမ အေလအကငေကာငးမားက ဘယမာပေဖာႏငပါသလ

မတခက - ပငမဥပေဒမား ဆသညမာ စးပြားေရး အပခပမႈဆငရာ က႑တစခ သ႔မဟတ ျပနာ တစရပရပအား ပေဖာေျဖရငး ႏငသည အဓက ဥပေဒမား ျဖစသည။ ဥပမာ - သတတြငးဥပေဒမားသည သတတြငးက႑ အပခပစမေရးက ပေဖာသည။ ဆကစပ ဥပေဒမား ဆသညမာ ပငမဥပေဒတစခအား လကေတြ႕အေကာငအထညေဖာရာ၌ အသးျပသည ဥပေဒမား ျဖစသည။ ဥပမာ- အဂတလကစားမႈ တကဖကေရး ဥပေဒသည က႑အားလးရ အဂတလကစားမႈ တကဖကေရး ႀကးပမးမႈမားက ပေဖာၿပး လပငနးခြင ေဘးအႏရာယ ကငးရငးေရးႏင ကနးမာေရးဆငရာဥပေဒသည က႑မားစြာရ လပငနးခြင အပခပစမေရးျဖင သကဆငပါသည။

အခနး ၂ေဒသႏရစးပြားေရး အပခပစမမႈတြင အေလအကငေကာငးမား ဘယမာရပါသလ

16

ျပသရန အခြငအလမးမားစြာ ရသည။ ဥပေဒႏင စညးမဥး မေဘာငတ႔က ပေဖာရာ၌ ဌာနမားအၾကား သသာစြာ ကြျပားျခားနားေသာေၾကာင ဌာနအားလးသည အလားတ အေလအကငေကာငးမားက ျပသရန ေမာ လငျခငးရန မသငေလာပါ။ ၎အစား DAO ႏင CDC မားတ႔တြငသာ မၾကာခဏ ပမ ျဖစလာႏငေျခရသည။

ဌာနမားသည ျပညေထာငစဥပေဒမား၊ နညးဥပေဒမား၊ စညးမဥးမားႏင လပထးလပနညးမားက လကနာရန တာဝနရေသာလညး ၎တ႔တြင ေအာကပါက႑မား အပါအဝင မားစြာေသာ ေကာငးေသာအေလအကငက ျပသရန (၁) ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးလႊတေတာဥပေဒျပ

စာရငးဇယား ၂ တြငေဖာျပထားသည ဥပေဒျပေရး က႑ မားႏင (၂) ျပညေထာငစႏင ျပညနယ/တငးေဒသႀကး ႏစခစလး၏ ဥပေဒႏင စညးမဥးစညးကမးမားက အေကာငအထညေဖာျခငး၊ တ႔တြင ေျပာငးလြယ ျပငလြယ ရပါသည။ ဤအခြငအာဏာရေသာ ေဒသမားသည ေဒသႏရအဆင အစးရမားအား ေကာငးေသာ အေလ အကင ျပသရနအခြငအလမးမား ဖနတးေပးပါသည။ ေတြ႕ဆ ေမးျမနးခခရသ အမားစက ျပညေထာငစမ လာသည ဥပေဒ ႏင မဝါဒမားက ျပညနယႏင တငးေဒသ ႀကးမားက အေကာငအထညေဖာရန တာ၀နယေနရသည အေလာက အာဏာခြေဝမႈက အမားအားျဖင ခြေဝ သတ မတသငေၾကာငး မတခကေပးၾကပါသည။၁၃

ပြငလငးျမငသာမႈတးျမႇငေရးအတြက အစပးေဆာင႐ြက မႈမား စသညအခ႕ေသာအဆငမားက ေဆာင႐ြကရန ျပညေထာငစက တငးေဒသႀကးႏငျပညနယမားက ၎တ႔ အေကာငအထည ေဖာရာတြင တစခါတစရ ၫႊနၾကား သည။ ဥပမာအားျဖင ဗႏငးပစတာမားျဖင စးပြားေရး လပငနးမားအတြက လပစစဓာတအား ဆကသြယမႈ ႏႈနးထားမား(အထကပါ)တငျပျခငး၊ ေျမယာဥပေဒမားမ သတငး အခကအလကႏင ပစမားက တငျပျခငး၊ ဖနး နပါတမားက စာရငးျပျခငး၊ ႏငငသားမားႏင စးပြားေရး လပငနးမားအေနျဖင ဖနးေခၚဆတငၾကားျခငး စသညတ႔ ပါဝငသည။ ျပညေထာငစအစးရအေနျဖင ၿမ႕နယစမကနး အစတအပငးမားက ၿမ႕နယစမကနး႐း၌ တငျပ ေစသည။ ဤေျခလမးမားသည ေကာငးေသာအေလအကငက ကယစားျပေနပါေသာလညး ေဒသႏရ အဆငအားလး၌ မရၾကေပ။ ၎တ႔သည ျပညေထာငစအစးရ၏ ရငး

လငးျပတသားေသာ ၫႊနၾကားခကမားအေပၚ အေျခခ၍ လပေဆာငၿပး ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အားလးတြင လအပသည။ သ႔ေသာဤၫႊနၾကားခကမားက ျပညနယ ႏင တငးေဒသႀကးမားက မညသညအတငးအတာ အထ အေကာငအထည ေဖာသညဆသညအခကက အစရင ခစာ၏ ေနာကပငး အစတပငးမားတြင အဓက အာ႐စက ေဖာျပ ေပးထားပါသည။

အျခားေဒသမားတြင ျပညေထာငစအစးရသည ဘတဂက အခ႕က ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင အရာရမားႏင ညႇႏႈငးေဆြးေႏြးျခငး၊ အသးစရတမားႏင ပတသက၍ ဆးျဖတခကချခငးမား ျပလပရနအတြက ေဒသႏရ ထနးခပမႈ ပမမားျပားလာရနႏင ေနရာဖနတးရန ဗဟခပ ကငမႈ ေလာချခငး ကသ႔ေသာေဆာင႐ြကမႈမား ျပလပ ခသည။ လမးတညေဆာကေရး အတြက ရနပေငြမားက ဗဟခပကငမႈေလာချခငးသည ဥပမာေကာငး တစချဖစ သည။ ေဒသတြငးမ ပါဝငပတသကမႈမား ပမရရျခငးႏင ျပနာႏင ပမနးစပမႈရသ အရာရမားထမ ဆးျဖတခက ချခငးက ပမ လြယက ေစပါသည။

ပ ၁

အခနး ၂ေဒသႏရစးပြားေရး အပခပစမမႈတြင

အေလအကငေကာငးမား ဘယမာရပါသလ

17

ျဖစစဥေလလာခက (၁)

ျပညေထာငစမဝါဒအား ေဒသဆငရာမ အေကာငအထညေဖာျခငး

ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအေနျဖင လပငနးအေကာငအထညေဖာေရးအတြက မညမ တာ၀နရ အေရးႀကးသညဟ ဥပမာျပႏငသည အႀကးစားလပငနးမားမ သာမနလမားအထ နမနာ ေပါငးမားစြာရသည။ တခါတရျပညေထာငစအစးရသည တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယအစးရမားသ႔ အလြနတကေသာ ၫႊနၾကားခကမား ေပးေသာလညး ၎တ႔အား ၫႊနၾကားခကအတငး မညသ႔အေကာငအထညေဖာရမညက အခ႕ေသာကစၥတ႔၌ ကယတင ဆးျဖတခြင ေပးသည။ ဥပမာအားျဖင ျပညေထာငစအဆင လပစစဓာတအား ေပးေရးလပငနးသည ျပညနယႏငတငး ေဒသႀကးမားအား လပစစဆကသြယမႈမား တပဆငျခငး၏ တရားဝင ကနကစရတမား ႏင ပတသက၍ စးပြားေရးလပငနးမားအတြက သတငးအခကအလကမားက လသရငၾကား တငျပျခငး ျဖင ၿမ႕နယအဆင ပြငလငးျမငသာမႈက တးျမႇငေပးရန ၫႊနၾကားခသည။ သ႔ေသာျပညနယ/ တငးေဒသႀကးမားသည ဗႏငးပစတာဒဇငးကသ႔ေသာ လကေတြ႕ကသည အလပမားအပါအဝင အေကာင အထညေဖာမႈ အတြကတာ၀နယရသည။ ရလဒက (ပ ၁ ႏင ၂ တြငေတြ႕ရသည) ဥပမာမားက ျပညနယ သ႔မဟတတငးေဒသႀကး အသးသးရ ဒဇငးအမးမး ပါရေသာ ပစတာမားတြင တညေသာ သတငး အခက အလကမား ျဖန႔ေဝေပးခသညက ေတြ႕ရရသည။ ဤအခကသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးက အေကာင အထညေဖာရာတြင မညသညအခနးက႑မပါ၀ငသညက ေဖာျပၿပး မဝါဒဆငရာကစၥရပမားတြင သတ႔ရငဆင ရသည ကန႔သတခကမားကလညး ျပသေနပါသည။ ကနကစရတမား၊ ပထဝဝငအေနအထားႏင အျခား အခကမားမာ ကယျပန႔စြာ ကြျပားျခားနားမႈမားရေသာလညး လပစစဆကသြယမႈမား တပဆငရန ေစးႏႈနး သည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအားလးတြင တညေသာႏႈနးျဖစသည။

ပ ၂

အခနး ၂ေဒသႏရစးပြားေရး အပခပစမမႈတြင အေလအကငေကာငးမား ဘယမာရပါသလ

18

အခနး ၂ေဒသႏရစးပြားေရး အပခပစမမႈတြင

အေလအကငေကာငးမား ဘယမာရပါသလ

ပ ၃

19

ျမနမာႏငငတြငေကာငးမြနေသာ အေလအကငမားႏင ပတသက၍ ျဖစရပမနေလလာမႈမားက မသးသပမ၊ ေကာငးမြနေသာ အေလအကင နမနာမားထမ အခ႕က ေဖာျပေသာ ဘဝေသသ လကၡဏာအခ႕က ျပနလညသး သပရနအေရးႀကးသည။ MBEI တြငမကထရစႏင တက ႐က ခတဆကေသာ နယပယအေတာမားမားတြင ထင ရားေသာ အေလအကငေကာငးမား ရသည။ သ႔ေသာ ဤေကာငးေသာအေလအကငမား၏ ေနာကကြယတြင ေဒသဆငရာ စးပြားေရး အပခပစမမႈ၌ ေကာငးေသာ အေလအကငမားႏင နးကပစြာဆကႏြယေသာ အေရး ႀကးေသာ မကလးမား ႏင အျပအမမားရပါသည။ တစဦးခငးေခါငးေဆာငမႈႏင ပဏာမေျခလမးမားသည ေကာငးမြနေသာ အေလအကငမားႏင ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရးအပခပစမမႈ ရလဒမား၏ အေရးႀကးဆး ေမာငး ႏငအား တစချဖစသည။ မားေသာအားျဖင ပေဖာသ တစဦးခငးစက ျမနမာႏငငရ အဖြ႕အစညးမားက ပသြငး ယျခငးျဖစသည။ ၎ကစၥသည သကႀကး႐ြယအမားက သသသာသာ ႐ေသေလးစားမႈရေသာ ျပငးထနေသာ အဆငဆင ယဥေကးမႈမားေၾကာငႏင အငအားနညး ပါးေသာ (institutions) အငစတကးရငးမားေၾကာငျဖစသည။ ၎ျဖစတညမႈသည ခငမာသည အဖြ႕အစညးမား ရသညႏငငမား၌ တစဦးခငး၏အျပအမက သတမတ ထားေသာ စညးမဥးမား၊ ထးတမးစဥလာမားႏင စႏႈနး မားျဖင ပစေဘာင သြငးခထားရေသာ အေျခအေနႏင အနညးငယ ကြာျခား၏။

တာဝနခမႈသည ေကာငးေသာအေလအကင၏ အေရး ႀကးေသာ ေမာငးႏငအားတစခ ျဖစသည။ ျမနမာႏငငတြင ေဒသဆငရာအစးရမား ႏင ႏငငသားမားအၾကားတာ၀နခမႈ လမးေၾကာငးမားသည အားနညးေနသည။ ၀နႀကးခပ မားက သမၼတက ဗဟမ ခန႔အပသည။ မဆႏၵရငမားက ေ႐ြးခယသညမဟတ။၁၄ ျပညနယ/တငး ၀နႀကးမားက ၀နႀကးခပကခန႔အပသည။ ဌာနအႀကးအကမားႏင ၀န ထမးအရာရအဆငမ အရာရမားအား ျပညေထာငစက ခန႔အပသည။ ၎တ႔သည ခန႔အပထားသည ျပညနယ/

တငး ေဒသႀကးမ ေ႐ြးေကာကတငေျမႇာကခသလညး မဟတ၊ ေဒခလညးမဟတ မၾကာခဏျဖစတတ၏။ အကယ၍ သတ႔၏အထက အရာရမားက ၎က အသး ျပရန ေ႐ြးခယပါက သြယဝက၍ တာ၀နခမႈရေအာင ဖနတးႏငေသာ လမးေၾကာငးမား ရပါသည။ သ႔ေသာ ၎တ႔သည တက႐က ေ႐ြးေကာကခ သ႔မဟတ ခန႔အပ ခရသမားႏင တညေသာ တာ၀နခမႈက မေပးေခ။၁၅ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕တစခ၏ အဖြ႕၀င မားသည ထျပညနယ/တငးေဒသႀကးမား၏ ျပညသမားက တက႐ကတာ၀နခေသာ လႊတေတာ ကယစားလယမား ျဖစသည။ ဤအဖြ႕၀ငမားမတဆင အျခားသြယဝကေသာ တာ၀နခမႈ လမးေၾကာငးက ဖနတးထားသည။ တာ၀နခမႈ ပစမားသည သြယဝကေသာေၾကာင၊ ၎တ႔သည အျခား ေ႐ြးေကာက တငေျမႇာကခရသ မဟတသတ႔ႏင ထေတြ႕ ဆကဆ ဖအားေပးႏငသည အခြငအေရးရၿပး၊ အျခားပ၍ အေရးတႀကးေသာ ကယတငဦးေဆာငလပကငရမည ကစၥရပတ႔အတြက ပ၍အာ႐စကႏငသည။ တာ၀နခမႈ ပစမားသည သြယဝကေသာေၾကာင တစဦးခငးစ၏ ဦး ေဆာငမႈႏင ေခါငးေဆာငမႈက အလြနအေရးပါ အေရးႀကး ပါသည။

ညႇႏႈငးျခငးႏင ဆကဆေရး စမခန႔ခြမႈသည ေကာငးမြန ေသာအေလအကငမား ရရလာရန အေရးႀကးေသာ ေမာငး ႏငအားမား လညးျဖစ၏။ စးပြားေရးအပခပစမမႈတြင တစဦးခငးစ၏ ဦးေဆာငမႈႏင ေခါငးေဆာငမႈက အလြန အေရးပါ ေသာေၾကာင အဓကေခါငးေဆာငမား၏ ကြၽမး ကငမႈ၊ လႊမးမးမႈႏင ေလးစားမႈအေပၚ မားစြာမတညသည။ အပခပစမမႈတြင သေဘာတညမႈ တညေဆာကျခငး၏ အစတအပငးတစချဖစသည သကႀကး႐ြယအမားက ႐ေသ ေလးစားျခငးႏင သေဘာတညမႈ တညေဆာကေရး တ႔ အၾကား ေကာငးမြနေသာ မဥးေၾကာငးျခားထားျခငး ရရန လအပသည။ ထသ႔မရပါက အမားဆႏၵက မေလးစားဘ သကသ႔ အထငအျမငခရေသာ အေနအထား ေပၚေပါက ေစႏငပါသည။

အခနး ၃ေကာငးေသာအေလအကငမား ေမာငးႏငသမား

20

ျပညနယႏငတငး ေဒသႀကးလႊတေတာမားသည ျမနမာ ႏငငဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ ဇယား (၂) တြငေဖာျပထား သည ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးလႊတေတာမား၏ ဥပေဒ မားႏင သကဆငေသာ စညးမဥးမားက က႑အားလးတြင ျပဌာနးခြငရသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရ ေအာကတြင ျပဌာနးထားေသာဥပေဒမားႏင စညးမဥး မားက ဥပမာျပလင၊ DAO ဥပေဒမား၊ ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးအစးရမ ၫႊနၾကားခကမားႏင ၿမ႕နယ DAO ေဒသႏရဆငရာ ဥပေဒမား ပါဝငသည။ ဤအခြငအာဏာ ေအာကတြင သတ႔သည ပဂၢလကစးပြားေရးႏင သက ဆငေသာ ဥပေဒမားစြာက ျပဌာနးခသည။၁၆ ပါဝငသည ဥပမာမားမာ - � ကခငျပညနယဝနေဆာငမႈဥပေဒ � ကရငျပညနယတြငး စးပြားေရးဖြ႕ၿဖးတးတကမႈဥပေဒ

(၆/၂၀၁၆) � ကရငျပညနယေခးေငြလပငနးဥပေဒ (၇/၂၀၁၆) � ခငးျပညနယတြငး စကမႈႏငအျခားစးပြားေရးဥပေဒ

(၃/၂၀၁၇) � ရခငျပညနယ ေအာပရာ႐၊ ႐ပရင႐ႏငဗဒယလပငနး

ဥပေဒ (၁/၂၀၁၈) � ရမးျပညနယတြငး (အေသးစား) စကမႈလပငနးဥပေဒ

(၆/၂၀၁၆) � စစကငးတငးေဒသႀကးပဂၢလက ေရတကစ စနစတက

စမခန႔ခြမႈဥပေဒ (၅/၂၀၁၇) တ႔ျဖစသည။

သ႔ေသာ ဥပေဒျပေရးႏင စညးမဥးစညးကမးမေဘာငတြင ေဒသဆငရာ ေကာငးေသာ အေလအကငမားဟ ဥပမာ ျပႏငေသာလညး ၎တ႔က ပမနမားစြာ အသးျပျခငး မေတြ႕ရပါ။ ၎အစား ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမား၏ ဥပေဒျပေရးႏင စညးမဥးစညးကမးမား အၾကား မေဘာင တစသားတညးကမႈ အဆငျမငမားသည။ သ႔ျဖစရျခငး အတြက အေၾကာငးျပခက မားစြာရသညအနကမ ေဒသ

ဆငရာဖကမ ဥပေဒျပေရးႏင စညးမဥးဥပေဒမား ေရးဆြ ေရး၌ အေတြ႕အႀကမရျခငးသည အေၾကာငးခ တစခ ျဖစ၏။ ျမနမာႏငင၏ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး လႊတေတာမားသည အသစမားျဖစၿပး လႊတေတာအမတ အမားစမာ ဥပေဒေရးသားျခငးတြင အေတြ႕အႀကမရၾကပါ။ အလားတစြာပင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရအရာရ မားသညလညး စညးမဥးဥပေဒေရးဆြျခငးတြင အေတြ႕ အႀကနညးပါးပါသည။ ဗဟမခပကငထားသညသမငး ႏင ယခငကအေတြ႕အႀကမရမႈ က ေပါငးစပလကျခငးသည အေတြ႕အႀကနညးပါးမႈျဖစေစခသည။

ယခငကျပညေထာငစ ထနးခပမႈ ေအာကတြငရၿပး ျပည ေထာငစဥပေဒမားႏင စညးမဥးမားျဖင အပခပခခရသည ဌာနမားႏင လပငနးနယပယမားအတြက တငးေဒသ ႀကးႏငျပညနယ အစးရအသစတ႔၏ ထနးခပမႈေအာက ယခေရာကရေသာအခါ အခကအခေတြ႕ရပါသည။ ျပညနယ/တငး ေဒသႀကး ဥပေဒမားႏငစညးမဥးမားက ေရးေသာအခါ၊ ဗဟခပကငမႈမရေသာ ဗဟဥပေဒေဟာငး မားႏင စညးမဥးမားက ရညၫႊနးခကအျဖစ အသးျပ ေလရသည။ ၎သည ျမနမာႏငင၏ ျပညနယႏငတငး ေဒသႀကးမား၏ ဥပေဒမားႏငစညးမဥးမားအၾကား တစ သားတညးျဖစတညမႈက အေထာကအကျပသည။ တခါ တရတြင ဤဥပေဒမားႏငစညးမဥးစညးကမးမားသည ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးမတညေသာ ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးလႊတေတာမားမ အတညျပေသာလညး ျပဌာနး ခကမား၌ ပါဝငေသာစာသားမားက ထပတထပမတည ေနသညက ေတြ႕ရပါသည။ ဥပမာအားျဖင မေကြး၊ ပခးႏင ဧရာ၀တတငး ေဒသႀကးတ႔မ DAO ဥပေဒမားတြင ေကာ မတ၏ဆး ျဖတခကက အယခဝငျခငး၌ ထပတ တည ေသာျပဌာနးခကမား ပါ၀ငသညကေတြ႕ရသည။ထေဖၚျပခကမာ -“ေကာမတ၏ဆးျဖတခကက မညသမဆက မေကနပလင DAO ဒါ႐ကတာထသ႔ ရက (၃၀) အတြငး အယခဝငႏင သည။ ဒါ႐ကတာ၏အေျဖသည မျဖစႏငပါက ရကေပါငး (၆၀) အတြငးဝနႀကးထ အယခဝငႏငသည။ ဝနႀကးရ႕ ဆးျဖတခက အၿပးအျပတျဖစပါသည။”

အခနး ၄ဥပေဒျပေရးႏင

စညးမဥးမေဘာငမားဆငရာေကာငးေသာ အေလအကင

21

ေယဘယအားျဖင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးဥပေဒမားသည တသားတညးျဖစေသာလညး ျပညနယ/တငးေဒသ ႀကး သ႔မဟတ ၿမ႕နယအရာရမားသည ေဒသအေျခအေန သ႔မဟတ အျခားအခကမားအေပၚအေျခခ၍ ဥပေဒျပ ျခငးႏင စညးမဥးစညးကမးမား ခမတျခငးျပလပသည ဥပမာမားရသည။ ဥပေဒမား၊စညးမဥးမားႏငပတသက၍ ဥပေဒေအာကရ လပထးလပနညး သတမတခကမားႏင ဥပေဒမား၏စညးမဥးစညးကမးမားတြင ျပဌာနးခက အတငးအတာ အမးမးရႏငသည (အခ႕ေသာဥပေဒ မားသည လအပခကမားကတကစြာ သတမတထားၿပး အခ႕က ေကာမတတစခသ႔ လပပငခြငအာဏာ အပႏငး ထားသည)။

အခ႕ေသာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားတြင ၿမ႕နယ အဆင DAO ၏နညးဥပေဒမားမာ အမးမးကြျပားႏငသညအခြငအေရးအလြနနညးပါးပါသည။ ဥပမာအားျဖင ပခး တငးေဒသႀကး၏ DAO ဥပေဒသည ပဒမ-၉၇ တြင ၿမ႕နယ တစခစသည ၎တ႔၏ကယပငနညးဥပေဒမားက ပေဖာ ႏငသည၊ ထ႔ေနာက အတညျပခကက ေဒသဆငရာ အစးရသ႔တငျပၾကသည။၁၇ DAO ဥပေဒက ဤျပဌာနးခက

(bylaws) မားသည “DAO ဥပေဒက မလႊမးမးေစဘ DAO ဥပေဒႏင ကကညေစရမည” ဟဆထားသည။၁၈ အတ တြငးမ အရာရမားအဆအရ ၎တ႔သညၿမ႕နယ အတြငးရ ယခငနညးဥပေဒမားအေပၚ အေျခခ၍ ဥပေဒမၾကမးမား ေရးဆြခေသာလညး ၿမ႕နယအဆငေဆြးေႏြးတငပငမႈမ ေတြ႕ရခကမားႏင တညသြငးပါဝငျဖညဆညးထားသည ဟဆပါသည။၁၉ ဤျဖစစဥတြင TDAC (ေ႐ြးေကာကတင ေျမႇာကထားသညအဖြ႕ဝငမားပါဝင) ႏင အမားျပညသ အပါအ၀င မတခကေပးရန အခြငအလမးေပးခပါသည။ ေဒသဆငရာ အစးရသည (bylaws) ျပ႒ာနးခကမားႏင ပတသက၍ မတခကေပးခသည၊ သ႔ေသာ ၎သည လက ေတြ႕တြင မညမပါဝငႏငသညက မရငးလငးေပ။ ဥပမာ ျပရေသာ - ေဒသဆငရာအစးရက DAO သည အသက မျပညေသးေသာ အလပသမားမား အသးျပေသာ စးပြားေရး လပငနးမားက လငစငမေပးသငေၾကာငး သတ ျပရန မတခကေပး ေဖၚျပထားသည။၂ဝ မတခကမား ေပးၿပးေနာက ၿမ႕နယအရာရမား၏ ဆးျဖတခကမားက လငစငေပးႏႈနး သတမတျခငးဆငရာက႑မားတြင ထည သြငးၿပးေနာက တငးေဒသႀကး အစးရသည နညးဥပေဒမား ထတျပနခသည။

DAOs မအပခပေသာ ၿမ႕တြငးေစးကြကမားအတြက နညးဥပေဒမားသည ျပညနယႏင တငးေဒသ ႀကးအစးရမား၏ အျပညအ၀ ထနးခပမႈေအာကတြငရသည။ သတ႔ကနညးဥပေဒမားက သတ႔ ေ႐ြးခယ လကသည နညးမားျဖငေရးဆြႏငသည။ လပထးလပနညးမား၊ အခနဇယားမား၊ အခ႕ေဒသမားတြင ဥပေဒႏင စညးမဥးစညးကမးမေဘာငမားသည တစေနရာႏငတစေနရာ ကြျပားမႈ နညးပါးေသာလညး DAO နညး ဥပေဒမားတြငမ ကြျပားမႈရသည။ ဇယား-၂ တြင ဧရာဝတ ႏင တနသၤာရ တငးေဒသႀကးႏစခမ DAO ၏ နညးဥပေဒမားကႏႈငးယဥ ျပသထားသည။ အထငရားဆး ေတြ႕ရခကတစခမာ နညးဥပေဒမားတြငပါ၀ငေသာ အေသးစတအခကအလကမား ျခားနားခက ျဖစသည။ ဧရာ၀တတငးေဒသႀကးဥပေဒတြင ျပ႒ာနးသည နညးဥပေဒမားတြင အကညေပးသည အေသးစတ အခကအလကမားစြာပါ၀ငသည။ ေလာကလႊာတငသြငးရန လအပခကမား သ႔မဟတ ေစးဝယစငတာအတြက ေလလလပထးလပနညးမားသည ရငးလငးစြာ တသမတတညးျဖစ၏။ တနသၤာရတငး ေဒသႀကးတြငျပဌာနးထားေသာ နညးဥပေဒမားသည တကမႈ နညးပါးၿပး ထကစၥကဆးျဖတရန ေကာမတသ႔ အပႏငးထားသည။ လကေတြ႕တြင ဧရာ၀တႏင တနသၤာရ ႏစခလးတြင လပထးလပနညးမားသည အလားတလပေဆာငႏငေသာလညး စာျဖငေရးသားထားေသာ စညးမဥး မားမရပါက အကျဖတရနခကခသည။ ဧရာ၀တ နညးဥပေဒမား၏ တကမႈသည ေသခာမႈရျခငး ႏင အဂတလကစားမႈက ေလာခႏငျခငး ႏငတကြ DAO ေစးကြကမား အပခပမႈတြင ပြငလငးျမငသာမႈ ရၿပး ေရ႕ေနာကညၫြတမႈက တးျမႇငေပးရာတြင ေကာငးမြနေသာအေလအကငက အားေပးေသာ ဥပမာတစခ ျဖစသည။

ျဖစစဥေလလာခက (၂)

ဧရာဝတႏင တနသၤာရ တငးေဒသႀကးမား၏ ေစးကြကနညးဥပေဒမားက ႏႈငးယဥျခငး

အခနး ၄ဥပေဒျပေရးႏင စညးမဥးမေဘာငမားဆငရာေကာငးေသာ အေလအကင

22

ဧရာဝတ တငးေဒသႀကး တနသၤာရ တငးေဒသႀကး

စာရြကစာတမး အမည

ဧရာဝတတငးေဒသႀကး အစးရစညပငသာယာေရး ၀နႀကးဌာနဧရာဝတတငးေဒသႀကး ေစးကြကတညေဆာကျခငး၊ ျပနလညျပျပငမြမးမျခငး၊ ျပျပင ထနးသမးျခငးႏငႀကးၾကပကြပကျခငးဆငရာ နညးဥပေဒမား

အမႈေဆာငအမန႔ - ၅/၂၀၁၅၁၃ ႏဝငဘာ ၂၀၁၅

တနသၤာရတငးေဒသႀကး အစးရအဖြ႕DAO ေစးကြကမား၊ ပဂၢလက ေစးကြကမားႏင လမးေရာငးခသ ေစးကြကမား ဆငရာ စညးမဥးမား

အမႈေဆာငအမန႔ - ၁/၂၀၁၃၁ ၾသဂတ ၂၀၁၃

ေစးဆငခနးငားရမးရနေလာကလႊာလအပခကမား

အကယ၍ ေစးကြကတြငေနရာလစလပမႈရပါကေလာကထားသသညေအာကပါအခကမားကတငျပရမည ၁။ အမည၂။ အမးသားမတပတင၃။ အဖအမည၄။ လပစာ၅။ ႏငငသားဟတ/မဟတ ၆။ စးပြားေရးအမးအစား၇။ မတညရငးႏးေငြ၈။ လပငနးအေတြ႕အႀက

သာမနဘာသာစကားမ -

“ေကာမတသညဘ႑ေရးႏစ တစခခငးစအတြကေစးကြကႏငသကဆငသညစမခန႔ခြမႈ ျပခြငရသည။”

ေစးဆငခနးငားရမးရနလပထးလပနညး လအပခကမား

ေဈးကြက လစလပသြားသညဆပါက ေနရာခထားျခငး မျပမ အနညးဆး ႏစပတ ႀကတင၍ ေနရာလြတသညက အမားျပညသ သေအာင ေၾကျငာရန ေကာမတ၌ တာဝနရသည။

အကယ၍ ဆငခနးတစခအတြက ေလာကလႊာ (၁) ခ ထကပပါက ေလလပြ တစခရလမမည။က။ အျမငဆး ေလလဆြသက ဆငခနးရမညခ။ အျမငဆးေလလသည ေငြေပးေခမႈက

ခကခငး မျပလပႏငပါက၊ ဒတယ အျမငဆး ေလလဆြသက ဆငခနးရမည

ဂ။ ဒတယအျမငဆး ေလလဆြသက ကမးလမးမႈကျငငးပယလင ေလလပြသည ျပနလည စတငလမမည။

သာမနဘာသာစကားမ -

“ေကာမတသည ဘ႑ေရးႏစ တစခခငးစအတြကေစးကြကႏင သကဆငသညစမခန႔ခြမႈ ျပခြငရသည။”

ဇယား (၂)

ဧရာဝတႏင တနသၤာရတငး ေဒသႀကးမား၏ ေစးကြကနညးဥပေဒမားက ႏႈငးယဥျခငး

အခနး ၄ဥပေဒျပေရးႏင

စညးမဥးမေဘာငမားဆငရာေကာငးေသာ အေလအကင

23

လပထးလပနညးမား ႏင လငစငမား အတြက အခန အပငးအျခား

ဧရာဝတဥပေဒတြင လပထးလပနညးမား၊ လငစင သကတမးႏင အျခားအေသးစတ အခက အလကမား အတြက အခနဇယားမားက ေဖာျပထားေသာ ျပဌာနးခကမားစြာ ပါ၀ငသည။

ပါဝငသည ဥပမာမား -က။ ပငရငသည ဆငပငရင၏ အမညက

ေျပာငးလလပါက မညသည ကန႔ကြကခက မဆ ရရရန အတြက ေကာမတသည အမႈက (၁၅) ရကၾကာ လသရငၾကား ေၾကညာရလမမည။

ခ။ (DAO ေစးကြကတြင ကာယ လပသား ၀နေဆာငမႈ မားေပးရန) သကတမး တးခြင အေျခအေနမား ပါရေသာ တစႏစတာ အလပသမားလငစင က ေကာမတမ ထတေပးလမမည။ မတပတင မထားသမားသည ေစးကြကတြင အလပသမားအျဖစ အလပလပရန မျဖစႏငပါ။ ေလာကလႊာ လအပခကမားမာ (က) အမည၊ (ခ) မတပတင၊ (ဂ) အသက (ဃ) ဖခင၏အမည ႏင (င) လပစာ ျဖစ၏။

ဥပေဒတစခလးတြင မညသည လပေဆာငမႈ အတြကမ အေရးႀကးေသာအခနကန႔သတခကမား ေဖာျပထားျခငး မရပါ။

DAO ဥပေဒမားသည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး လႊတေတာမား၏ ထနးခပမႈ ေအာကတြငအျပညအ၀ရၿပး၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားအၾကား အခ႕ကြျပားျခားနားေသာ ရလဒမားေတြ႕ရရသည။ ဥပေဒ အားလးသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအဆင DAO ေရးရာ ေကာမတမားက ထညသြငးထားေသာလညး ဖြ႕စညးပကြျပားမႈရသည။ မေကြးတငးေဒသႀကး DAO ဥပေဒသည ေ႐ြးခယေရး စသတမတခကမားက ျပဌာနးထားၿပး၊ ျမနမာႏငငသားမားသာ ေကာမတ၀ငမား ျဖစလာႏငေၾကာငးေဖာျပထားသည။ တငဒါ လပငနးစဥႏင စပလဥးေသာ ဥပေဒမားတြင ၄ငးတ႔၏ ဘာသာစကား ကြျပားမႈရသည။ တငဒါလပငနးစဥ၏ စညးမဥးမားက ခးေဖာကသမားအတြက အမားျပညသတငဒါတငသြငးျခငးက ႀကတငအသေပး အေၾကာငးၾကား ရန လအပခကမား ႏင စညးကမးခကမား ပါ၀ငျခငးျဖင မေကြး DAO ဥပေဒသည ေကာငးေသာ အေလအကငက ျပသသည။

ျဖစစဥေလလာခက (၃)

မႏေလး၊ မေကြး၊ ပခး ႏင ဧရာ၀တတငး ေဒသႀကးမား၏ ေစးကြက နညးဥပေဒမားက ႏႈငးယဥျခငး

အခနး ၄ဥပေဒျပေရးႏင စညးမဥးမေဘာငမားဆငရာေကာငးေသာ အေလအကင

24

အျဖစအပကမႏေလးတငး ေဒသႀကး

မေကြးတငး ေဒသႀကး ပခးတငး ေဒသႀကး

ဧရာဝတတငး ေဒသႀကး

ျပညနယ/ တငးေဒသ ႀကး DAO ေရးရာ ေကာမတ ဖြ႕စညးပ

ေဒသဆငရာ အဆငတြင အဖြ႕ဝင (၇) ဦး ပါ DAO ေကာမတ ဥကဌသည စညပင သာယာေရးဌာန ၀နႀကး ျဖစၿပးအတြငးေရးမႉး သည DAO အမႈေဆာင အရာရခပ ျဖစသည။

ျမနမာ ႏငငသား မားသည ေကာမတဝင ျဖစခြငရသည။ ေကာမတက ဖြ႕စညးၿပသညႏင တၿပငနက ဥကဌက အသအမတ ျပသည။ DAO အမႈေဆာင အရာရခပသည အတြငးေရးမႉး ျဖစရမည။ ေ႐ြးေကာကပြ လပငနးစဥက ေဒသအစးရမ ဆးျဖတလမမည။

ေဒသဆငရာ အဆငတြင အဖြ႕ဝင (၇) ဦး ပါ DAO ေကာမတ ဥကဌသည စညပင သာယာေရးဌာန ၀နႀကး ျဖစၿပးအတြငးေရးမႉးသည DAO အမႈေဆာင အရာရခပ ျဖစသည။

ေဒသဆငရာ အဆငတြင ဥကဌ အပါ၀င၊ အဖြ႕၀င(၅ ဦး မ ၉ ဦး အထ) က ေ႐ြး၍၊ တစခနတညး အသအမတျပ ခရမည။

တငဒါမား ေကာမတသည DAO ပငေျမႏင အေဆာက အဦမား အတြက တငဒါ ေခၚယျခငး လပငနးစဥက စမပငခြငရသည။(ဤအခကသည သမၼတ၏ တငဒါ ၫႊနၾကားခက ၁/၂၀၁၀ က လကနာျခငး ရ/မရ မေသခာပါ)

DAO ဥပေဒတြင တငဒါတငဒါ အေၾကာငးမပါရပါ။

“တငဒါ ႏင ေလလ စမခန႔ခြမႈ” ဟေခၚ သည သးျခားအခနး ပါရသည။

က။ တငဒါ (သ႔) ေလလပြ အေၾကာငးက အမားျပညသသ႔ ရက ၃၀ ႀကတင အသေပး အေၾကာငး ၾကားရန

ခ။ တငဒါ (သ႔) ေလလပြ ၏ စညးကမးခက မတစက ၀နႀကးထသ႔ တငျပရန

ဂ။ နာမညပက စာရငးအပါအ၀င တငဒါ စညးမဥး

ေဖာကဖကေသာ သတ႔အား အျပစေပး အေရးယပါ

DAO ဥပေဒတြင တငဒါ အေၾကာငးမပါရပါ။

ဇယား (၃)

မႏေလး၊ မေကြး၊ ပခးႏင ဧရာ၀တတငး ေဒသႀကးမား၏ ေစးကြကနညးဥပေဒ Bylaws မားက ႏႈငးယဥျခငး

အခနး ၄ဥပေဒျပေရးႏင

စညးမဥးမေဘာငမားဆငရာေကာငးေသာ အေလအကင

25

ျပညေထာငစ၏ ဥပေဒေရးရာ၌ တငးၾကပေသာ စညးမဥး မေဘာငမားက လႊမးမးထား ေသာလညး၊ ျပညနယအဆင အစးရမားက အပခပစမ အေကာငအထညေဖာရာတြင ပမ ေပာေျပာငး၍ ျပလြယျပငလြယရသညအေလာက ေကာငးမြနေသာ ေဒသႏရ လပထးလပနညးမား ပမ ကယျပန႔လာသည။ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအဆင အပခပမႈအဆငမားသည ျပညေထာငစ၏ ဥပေဒႏင စညးမဥးစညးကမးမားအျပင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအဆငမားကပါ စမသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရ မားသည ျပညေထာငစအစးရႏင ျပညနယ/တငးေဒသ ႀကးေန အမားျပညသ အၾကား ၾကားခတာ၀နခမႈရသညတင ေခါငးေဆာငမားသည အေကာငအထည ေဖာမႈဆငရာ အရညအေသြးက ေျပာငးလြယျပငလြယျပမႈႏင ထနးခပ ထားမႈရေနဆျဖစသည။

ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈမားတြင အစးရတာဝနရသမား၏ ရလဒ ေကာငးမားသည “အားေပးအား ထတႏငစြမး” “ေခါငး ေဆာငႏငမႈ” ႏင “ေကာငးမြနေသာပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈ” စသညအခက မားေၾကာင ရလဒေကာငးမားရရခေၾကာငး အႀကမႀကမမတခကခခသည။ အခ႕ေသာဥပေဒမား ႏင စညးမဥးစညးကမးမားသည အရာကစၥမားၿပးစးရန အခန ဇယားသတမတထားေသာလညး အခ႕ကစၥမား၌ ဌာန ဆငရာ အစးရ၀နထမးမားအေနျဖင ဉာဏပညာ အေမာ အျမငက လအပခက ႏငအည လြတလပစြာ သးစြခြင ျပထားပါသည။ ဥပေဒမားတြင ေဖာျပမထားေသာ ထးျခား သည ျဖစရပဆနးမားအတြကလညး စလပထးလပ နညးမား မဟတေသာ လပနညးျဖင အလားတ ပသ႑ာန ေဆာင႐ြကပငခြင ေပးထားပါသည။ သ႔ေသာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရ ေခါငးေဆာငမား (၀နႀကးခပ ႏင အစးရအဖြ႕) က အခြငအာဏာရသညအတငး၊ တစခါ တစရတြင သတမတခကမားခမတၿပး လပငနးမားက အခနမ ၿပးေျမာကေအာင ေစခငးတတသည။ ထနညးတ

စြာပင ဥပေဒမားသည ရႈပေထြးကြျပားနကနၿပး လရငး ရလဒမားက မျပ႒ာနးႏငေသာေၾကာင အနကအဓပၸါယ ဖြငဆရန အခကအချဖစ၍ အရညအေသြးရ လပသငလပ ထကေသာအလပက တားျမစျခငး ျဖစတတသည။ ျပည နယႏင တငးေဒသႀကး ေခါငးေဆာငမားသည ၀နထမး မားက အရညအေသြးစခနစၫႊနးမားႏင ကကညမႈရမရဆးျဖတပငခြငရၿပး၊ အကယ၍ အဆငမမလင အေျပာငး အလအတြက ျပငးထနစြာ ေတာငးဆႏငပါသည။

အေကာငအထညေဖာမႈက တးတကေအာငလပႏငရန အတြက ျပညနယႏငတငး ေဒသႀကး အစးရမားသည ျပညနယသ႔မဟတတငးေဒသႀကးအတြငးမ ၀နထမးမားစြာက ထေရာကစြာ စေဆာငးျခငး၊ ငားရမးျခငးႏင စမခန႔ခြျခငး အားျဖင လပေဆာငႏငသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသ ႀကးအစးရသည DAO ၀နထမးမားအား (အျခားအစးရ ဌာနအားလး အတြက ျပညေထာငစ ဝနထမးဘတအဖြ႕က စမခန႔ခြသည) ဦးစးအရာရႏင အထကအဆငမား အပါ အ၀င အဆငတငး၌ ၀နထမးခန႔ထားျခငး၊ ငားရမးျခငး၊ စမခန႔ခြျခငးႏင ေလကငသငၾကားျခငးမားက ထနးခပ ထားသည။ ၎တ႔သည ၀နထမးေခၚယျခငးႏင ငားရမး ျခငးတ႔က အေကာငအထညေဖာရနႏင ျပနတမးဝင မဟတေသာ ၀နထမးမားက စမခန႔ခြရနလညး တာဝန ရသည။ ျမနမာႏငငရ ျပညသ႔ ၀နထမးအမားစ (၉၀%) ခန႔သည ျပနတမးဝငမဟတေသာ၀နထမးမားျဖစသည။ ၂၁ ထ၀နထမးေခၚ ယျခငးက အဆငျမငျပနတမး၀င အရာရ မားက ခန႔အပသည ျပညေထာငစ ၀နထမးဘတအဖြ႕မ ခန႔အပျခငးမဟတဘ ျပနတမးဝငမားကခန႔အပေသာ ၀နႀကးဌာနတစခစမ ကငတြယသည။ ျပနတမးဝင မဟတ ေသာ ၀နထမးမားက အလပသမားဌာန၏ အလပအကင ႏင အလပသမား ရာေဖြေရး႐းမားမတဆင ေဒသတြငး တြင စေဆာငးသည။ ေဒသေတာေတာမားမားတြင အစးရ ဌာနမားအေနျဖင အရညအခငးျပညမသမားက ရာမေတြ႕ ႏင၍ ဝနထမး အငအား ေလာနညး ရသည ဟဆၾကသည။ အလပသမားေစးကြက အေျခအေနမားသည အဓက အခနးက႑မ ပါ၀ငေသာလညး ျပညနယႏငတငးေဒသႀကး အစးရမားသည ရညမနးခကထား အားထတလင

အခနး ၅အပခပေရးႏင အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ ေကာငးေသာအေလအကင

26

၀နထမးေခၚယမႈက တးျမႇငႏငသကသ႔ ျပညနယ/တငးေဒ သႀကး အတြငးရေဒသဆငရာ႐းမားရ ၀နထမးမား၏ လပ ငနးခြငပတ၀နးကငကလညး တးတကေစႏငေသာ အေျခ အေနမားရပါသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားသည ျပညသ႔ ၀နေဆာငမႈ စမခန႔ခြမႈ၏ ဥပမာအခ႕ျဖစေသာ လစာ သ႔မဟတ ပငစငလစာ ဝနေဆာငမႈမားက မေျပာငး လႏငသညနညးတ DAO ၏ ၀နထမးမား အတြကလညး လပမေပးႏငပါ။

ေနာကဆးအေနျဖင အလြတသေဘာ သ႔မဟတ ဓေလ ထးတမးတြင ကြာျခားမႈ ရေနပါသည။ ျမနမာႏငငရ အစးရ ႐းမား သ႔မဟတ မညသညတရားစရငပငခြငတြငမဆ ျဖစရပမားအားလး အတြက တကစြာေရးသားထားေသာ လပထးလပနညးမားရရန မျဖစႏငပါ။ အခ႕ေသာ ေဒသ ဆငရာ အရာရမား (သ႔) ႐းမားသည စာျဖငေရးသားထား

ေသာ လအပခကမား မရေသာလညး အျပသေဘာ ေဆာငေသာ အေလအကငမားက အေကာငအထည ေဖာရန သ႔မဟတ ဆကလကလပေဆာငရန အေလ အထက ထနးထားသည။ အလားတပင ေကာမတမားသည ကစၥရပမားစြာတြင ဆးျဖတခကခရာတြင အေရးႀကးေသာ အခနးက႑မပါ၀ငေသာလညး ဥပေဒမား၊ စညးမဥးမား ႏင ဌာနဆငရာလပထးလပနညးမားအျပင ၎တ႔က မညသ႔ ျပနလညသးသပရနႏင ဆးျဖတခက တစခစ အေပၚမညသ႔ဆးျဖတရမညက လမးၫႊနခကမား နညး ပါးလပါသည။ ထ႔ေၾကာင ေကာမတမားသည စးပြားေရး လပငနးမားအား ေကာမတအစညးအေဝးမားသ႔ သတငး အခကအလက တငျပရန (သ႔) ကစၥတစခႏင ပတသက၍ သတ႔၏အျမငမားကမေဝရန အလ႔ငာ အလြတသေဘာ သ႔မဟတ စာေရးတငျပရနမလေသာ ေကာငးမြနသည အေလအကငမားတြင ပါ၀ငျပျပငရန လြယကပါသည။

ျဖစစဥေလလာခက (၄)

မေကြးႏင ျဖး လမးေဖာကလပျခငး

မေကြးၿမ႕တြငစးပြားေရးလပငနး ၇၀ % ေကာက လမးမားေကာငးသည။ အလြနေကာငးသညအတြက ႏငင၏ထပဆး (၁၀) ၿမ႕နယတြငပါဝငသည ဟေျပာၾကသည။ လပေဆာငမႈမား ေအာငျမငရန အေထာက အကျပ ခငမာေစေသာ အခကမားစြာရသညအနက မေကြးေဒသရ လမးကြနယကက ဦးစားေပးရန မေကြးတငးေဒသႀကးအစးရ၏ ႀကးပမးမႈမားမာ အဓကကသည။ ေဒသဆငရာအစးရ၏ အထငသည ေဒသ၏ စးပြားေရးအခကအခာ၊ ဧရာ၀တျမစတေလာက ေတာင-ေျမာက စႀကႏင ရခငျပညနယက ကနျမနမာျပည၏ ေဒသမားႏင ဆကသြယေသာ အေရ႕ - အေနာက စႀကတ႔အၾကား မဟာဗဟာေျမာက လမးဆျဖစျခငးေၾကာင ၎ၿမ႕အား ဦးစားေပး ေ႐ြးခယခသည။၂၂ ဤဘတဂက အမးအစားက ဦးစားေပးျခငးသည ဤျဖစရပ ေလလာမႈက ဥပေဒႏင စညးမဥးမေဘာငမား ဖနတးရာတြင ေကာငးေသာအေလအကင၏ ဥပမာတစခ ျဖစေစသည။

ရဖနရခါ DAO လမးမားက ၿမ႕တြငးမရရေသာ အခြနဘ႑ာေငြမားမ ရနပေငြျဖင တညေဆာကၾကသည။ အခ႕ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးမားသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအတြငး DAO မားအၾကား ေငြလႊေျပာငး ေပးေသာလညး ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးနယနမတ ျဖတေကာ၍ DAOs မားသ႔ေငြလႊျခငးမားမရပါ။ သ႔ေသာ မေကြး DAO သည မေကြးၿမ႕ရ လမးမားဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက ေဒသဖြ႕ၿဖးေရး ၀နႀကးဌာနမ ေနာကထပ ဘတဂကရရခသည။ ဘတဂကတးျမႇငျခငး မတငမကတညးက စညပငသာယာေရး၀နႀကး၏ ၫႊနၾကား ခကမားအရ မေကြး DAO သည လမးစမကနးမားဖြ႕ၿဖးမႈအတြက ကနကခခၿပးျဖစသည။ ေဒသဆငရာ ၀နႀကးသည ေဒသတြငးမ ယခင လမးစမကနးႏင ေဆာကလပေရး ေစာငၾကည ေလလာေရးတြငပါ၀ငခေသာ အေတြ႕အႀက၊ ကြၽမးကငမႈႏင အငဂငနယာေနာကခရသည။ ေတြ႕ဆေမးျမနးခသတစဦး၏ အဆအရ ၎သည မေကြး၏ တးတကလာေသာ လမးမား၏အႀကးမားဆး ေမာငးႏငအားျဖစသညဟ ဆသည။ သတ႔က“၀နႀကးသည သဒမာရေနေသာေၾကာင မေကြးတြငေန႔စဥ ေစာငၾကညေလရသည” ဟဆသည။၂၃

မေကြးၿမ႕ရလမးမား ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈသည အျခားက႑မားစြာ၌လညး အကးျဖစထြနး ေစခသည။ ေတြ႕ဆ ေမးျမနးခသမား၏ အဆအရ ပထဝအေနအထားအရ လမးအသစမားက ထေရာကစြာ တညေဆာကရန ပမလြယကေစသည။ ရာသဥတမာ အလယအလတရၿပး ဧရယာ ႀကးမားေသာ ေတာငမားမရေသာေၾကာင ေစးႀကးသည ေျမေ႐ႊ႕ျခငး သ႔မဟတ ေရႏတေျမာငးစနစ မားစြာမလအပပါ။ မေကြးသညလမးေဖာကရန လအပေသာစြမးရညမားျဖင အရညအေသြးေကာငးသည ကနၾကမးမားႏင လပအားက အလြယတက ရႏငသည။ DAO သည ရပ႐ြာလထ၏ ပပးမႈမားမ အကးေကးဇးမားရရခသည။ ၎သည လမးဘတဂက၏ ၄၀% ရသည (ကန ၆၀% မာ DAO မျဖစသည)။၂၄ မေကြးေဒသေန ႏငငသားမားသည ခမးသာကြယဝၿပး ဤအလႉေငြမားက တတႏငေသာေၾကာင လမးေဆာကလပေရး ဘတဂကက သသသာသာတးခ႕ရန ကညခသည။

အခနး ၅အပခပေရးႏင

အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ ေကာငးေသာအေလအကင

27

ေနျပညေတာ၏ေတာငဘက ၂-နာရခန႔ အကြာရ ပခးတငးေဒသႀကး၊ စစေတာငးျမစဝမး ျဖးၿမ႕ရ စးပြားေရး လပငနးမား၏ ၂၃ ရာခငႏႈနးက သာလမးမားက ေကာငးသညဟ ထငျမငၾကသည။ မေကြးႏငမတသညမာ ျဖးၿမ႕သညေဒသဆငရာ အခကအခာမဟတသညအျပင ပခးတငးေဒသႀကး အစးရကလညး ထလမး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈက ဦးစားေပးမထားပါ။ ျဖးၿမ႕ DAO ၏အခြငအာဏာ ေအာကတြငရေသာ ျဖးၿမ႕ျပ လမးမားသည ေဒသတြငးရနပေငြျဖင တညေဆာကရေသာလညး ေဒသတြငးမရရေသာဝငေငြသည မေကြးထက သသသာသာ နညးသည။၂၅ ေသးငယေသာၿမ႕တစၿမ႕ ျဖစသည ျဖးၿမ႕၏ DAO သည ပခးကသ႔ၿမ႕ႀကးမားရ DAOs မားထကအခြနအခေၾကးေငြ ေကာကခမႈ၌ သကသာခြငေပးထားသည။ ျဖးၿမ႕၏ႏငငသားမား မခမးသာေၾကာင DAO သည လမးေဖာကလပေရးအတြက ေစတနာအေလာက ထညဝငေသာ အလေငြမားက စေဆာငးရန ႐နးကနေနရသည။ ဤကန႔သတခကမားသည လမးဖြ႕ၿဖး တးတကမႈအတြက ရရႏငသည ဘတဂကကမားစြာေလာကေစၿပး ျဖးၿမ႕၏ စးပြားေရး လပငနးမားအေပၚလမးအရညအေသြးႏင ပတသက၍ အပကသေဘာေဆာငေသာ အျမငမားျဖစေပၚေစသည။

ျဖစစဥေလလာခက (၅)

ဟသၤာတတြင DAO လငစငခထားေပးျခငး

MBEI သည DAO ထမ စးပြားေရးလငစငရရရန လအပသည ရကအေရအတြကႏင ပတသကၿပး စးပြားေရး လပငနးမားအား ေမးျမနးခသည။ (ရနကန၊ ေနျပညေတာႏင မႏေလးၿမ႕ မားရ သကဆငရာ CDC မားမ စးပြားေရးလငစငမား ရရသည။) ျမနမာႏငငတစဝမး DAO စးပြားေရးလငစငရရရနပမးမအားျဖင ၂၇.၅ ရကၾကာသည။ သ႔ေသာ ဟသၤာတသည အေကာငးဆး ေဆာင႐ြကသမား ထမတစဦး ျဖစၿပးပမးမအားျဖင ၁၂.၃ ရကအတြငးလပငနးလငစငခေပးသည။ ၎သညတစႏငငလး အတငးအတာ၏ ထကဝကထက နညးၿပး DAO လငစငအတြက ျမနမာႏငင၏ ပၪၥမအျမနဆးၿမ႕နယျဖစသည။၂၆

ဟသၤာတ၏ နမကခေသာကာလေနာကကြယမ အေရးအပါဆး ေမာငးႏငအားတစခမာ လငစငကစၥရပ မားအတြက ဆယရကအတြငး အတညျပျခငး၏ ကာလၾကာရညေသာလညး တရား၀ငမဟတ အလြတ သေဘာ မဝါဒျဖစသည။ DAO ၏ေျပာျပခကအရ ယခအခနကာလသည ကယပင ျပဌာနးထားၿပး ဟသၤာတ တြငအႏစ ၂၀ ေကာ ကငသးလာသည ကငထးမားျဖစသည။ ဤအခနကာလအတြက အေၾကာငးျပခကမာ DAO သညလငစငက အတညျပရန ဆယရကထက မပသငဟ ယၾကညခ ေသာေၾကာငျဖစသည။ ဤသတမတရကမားကျပညမရနအတြက TDAC သညႏစပတ တစႀကမ ေတြ႕ဆၿပးေလာကလႊာမားက ျပနလည သးသပသည။ သတ႔က ဆးျဖတခကခၿပး အစညးအေဝး မတတမးတြငပါသမားက မတတမးတငသည။ အဆပါ ရညမနးခကမား ျပညမရန အေတြ႕အႀကရ ဝနထမးမားသည အေရးႀကးေၾကာငး ဟသၤာတ DAO မမတခကခသည။ DAO ၏လငစငအတြက တာဝနရ ပဂၢလႏစဦးစလးသည ႏစေပါငး ၃၀ ေကာ ရပ႐ြာႏင ထေတြ႕မႈႏင အေတြ႕အႀကရသတ႔ ျဖစၾကသည။

သ႔ေသာ လပငနးအမးအစားေပၚ မတည၍ လငစငရရရန ဆယရကမဝါဒ အခန၌ ခြၽငးခကမားရသည။ အလြနေသးငယေသာ စးပြားေရးလပငနးမားအတြက လပငနးစဥသည ျမနဆနေသာလညး မး၊ ကနးမာေရး သ႔မဟတ ဆညသႏငဆငေသာ ျပနာရပါက ဌာနဆငရာ ညႇႏႈငးမႈမား ျပလပရနလအပျခငးေၾကာင အခနပမၾကာရညႏငသည။ မးသတဌာနသည လငစင လပငနးစဥတြင ပါ၀ငေသာေၾကာင စားေသာက ဆငမား ကသ႔ေသာ စးပြားေရးလပငနး အခ႕သည ၾကာႏငသည။ DAO မ အမနးခငးမားထမ ခြငျပခက လအပေသာ လငစငကစၥရပ မားသည ပမနအားျဖင အခနအၾကာဆးျဖစေၾကာငး မတခကျပခသည။ DAO မ စးပြားေရးလပငနး အသငးအဝငးအတြငး လငစငက ဆယရကအတြငး ေယဘယအားျဖင ျပလပလမ မညဟ သတျပမေၾကာငးလညး မတခကျပခသည။

ဟသၤာတရလငစငလပငနးစဥသည ေယဘယအားျဖင ျမနမာႏငငရအျခား DAO မားႏင ဆငတသည။ အမားဆး ႐းရငးသညကစၥမားတြင ေလာကလႊာတငသြငးၿပးေနာက စစေဆးမႈတစခ ျပလပသည။ အျခား မညသည ကစၥမမလအပပါက ၎ေလာကလႊာမားအားအတညျပေပးရန TDAC သ႔ ပ႔သည။ DAO ၏ လကေထာကၫႊနၾကားေရးမႉးသည လငစငလအပခကမားက သတမတေသာလညး ဟသၤာတ DAO က

အခနး ၅အပခပေရးႏင အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ ေကာငးေသာအေလအကင

28

၎တ႔၏ လအပခကမားသည အျခားေနရာမားႏင ထးမျခားနား၊ ဧရာ၀တတငးေဒသႀကး DAO ဥပေဒႏင အညရပါ၏ဟ မတခကေပးသည။ ထသ႔ျဖစလငကစား ရလဒမားမာ ဟသၤာတ၏ဆယရကမဝါဒေၾကာင သသသာသာပမေကာငးမြန ခသည။ လငစငထတေပးရန ပမးမအားျဖင ၄၂ ရကခန႔ၾကာခနရသည အတတြငး DAO သည လငစငထတေပးရန တရားဝင သ႔မဟတ အလြတသေဘာ သတမတထားေသာ ေနာကဆးရက သတမတခကမရခပါ။

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရမားႏင လႊတေတာ အမတမားသည ျပညေထာငစ သ႔မဟတ ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးဥပေဒမားတြင ေဖာျပထားသည လပထးလပ နညးမားႏင မကကညသည ကစၥရပမားအား တန႔ျပနမႈ ေပးရနႏင စမခန႔ခြမႈေပးရန အဓကအခနးက႑မ ပါ၀င သည။ ႐းရငးေသာကစၥရပမားအတြက၊ ဥပမာအားျဖင ျပညသလထထမ မညသညတငၾကားခကကမ မရရ ခသည ေျမလြတ၊ ေျမလပႏင ေျမ႐ငးမားဆငရာ ေလာက လႊာတစခအတြက ပမနအားျဖင သကဆငသည ဌာနသည ျပငပမပါဝငပတသကသ အကန႔အသတမသာပါဝငေစၿပး ေလာကလႊာက လအပသလ ဆကလကလပေဆာင ႏငသည။ အျခားတာဝနထမးသမား၏ ျပငပ ပါ၀ငမႈ ဆသညမာ မားေသာအားျဖင ဌာနဇယားကြကတြင အမတ သ ေကၤတျပျခငး သ႔မဟတ ေအာကအဆင ေကာမတမား ၏ လပငနးမားကအတညျပျခငးက ဆလသည။

သ႔ရာတြငမားစြာေသာ ျဖစရပမားသည ႐းရငးေသာ အရာ မဟတဘ ယငးတ႔က ေဒသႏရ အစးရမားက ေယဘယ အားျဖငပမ အေသးစတ ျပနလညသးသပရသည။ ဤသ႔ ေသာ အမႈမား၌ ပမနလပထးလပနညးမားက ရပတန႔ ေစၿပး တငတနးမႈမားေၾကာင ကြငးဆငးစစမးစစေဆးျခငး၊ အစညးအေဝးမား သ႔မဟတ ျပနာအား အဆငျမင အစးရအဖြ႕မားသ႔ တငျပျခငး စသညထပဆင အဆငမား လအပေလရသည။ တန႔ျပနမႈသည အၿမတမးနးပါး ပါ၀င သည အစးရ အစတအပငးမား ျဖစေသာ ဌာနတစခ သ႔မဟတ တစခထကပေသာ ျပညနယႏငတငး ေဒသႀကး အစးရ၏ ဦးေဆာငမႈ ႏင လႊတေတာအမတတစဦး (သ႔) တစဦးထကပ၍ ပါဝငတတသည။ အမႈမားအားလးက ျပန လညသးသပျခငးသည သကဆငရာဌာနမား၏ ဥပေဒမား၊

နညးဥပေဒမား၊ စညးမဥးမားႏင လပထးလပနညးမား အျပင အျခားသကဆငသည ကစၥမား ႏစမးစလး (ဥပမာ အကငပကျခစားမႈ တကဖကေရး ကသ႔ေသာ ကစၥမား) ပါဝငႏငသည။

တငၾကားခကအမားစသည ႏငငသားမားထမ ျဖစေသာ လညး စးပြားေရးလပငနးမားသည လညး အစးရထ တငၾကားႏငသည။ ဤအခကသည အေရးႀကးသည။ အေၾကာငးမာ ႏငငသားမား ကသ႔ပင စးပြားေရးလပငနး မားသည အျခားစးပြားေရး လပငနးတစခေၾကာင ျဖစ ေပၚလာေသာ ဆးကးမား (ဥပမာ ေလထညစညမးမႈ) ကခရႏငသည။ ၎တ႔သည ဥပေဒမားႏင စညးမဥးမားက လကနာမႈရေၾကာငး ေသခာေစရန အထးစတဝငစားသည။ အထးသျဖင အစးရအရာရႀကးမားႏင ဆကသြယမႈ ေကာငးမြနျခငးက အခြငေကာငးယ၍ ဥပ ေဒလကနာမႈ အျပညအဝ မရႏငသည အခ႕ေသာစးပြားေရး လပငနးႀကး မားကလညး အေသးစားႏင အလတစားစးပြားေရး လပငနး မားနညးတ ႏငငေရးအရ တညမတေသာ ဥပ ေဒ လက နာမႈရေစလေသာ ဆႏၵရၾကပါသည။ ဤကသ႔ စးပြားေရး လပငနးမား ဥပေဒလကနာမႈမရျခငးဆငရာ တငၾကားမႈ မားက အစးရဖကမ ပြငလငး ျမငသာမႈရစြာ ကငတြယျခငး ရရနလအပသည။ အထးသျဖင အစးရသည ဥပေဒမားႏင စညးမဥးမားက လကနာမႈရေၾကာငး ျပသရန စးပြားေရး လပငနးမားႏင ပတသက၍ ႏငငသားမား၏ တငၾကား မႈမားအတြက မနကနသငေလာေသာ တန႔ျပနမႈရရန အေရးႀကးသည။ အစးရအေနျဖင ဥပေဒႏငအည လက နာမႈရေစေရးေဆာင႐ြကရန ပမကယျပန႔စြာ အေရးႀကး သည။ တငၾကားခက အမားစအတြက ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအစးရ ေခါငးေဆာငမားသည ျပနာက မညသ႔ေျဖရငးရမညက ဆးျဖတခကခရန တာဝနရသည။ ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကး ၀နႀကးခပ၊ ၀နႀကး သ႔မဟတ အစးရအဖြ႕မားႏင လႊတေတာ အမတမားက မၾကာခဏ တာဝနယေလရသည။၂၇

အခနး ၅အပခပေရးႏင

အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ ေကာငးေသာအေလအကင

29

ျဖစရပမနေလလာခက (၆)

ဧရာဝတတငးေဒသႀကးအစးရ၏ ပတဝနးကငညစညမးမႈအေပၚ တန႔ျပနမႈ

ဧရာ၀တ၏ MBEI “ပတ၀နးကငဆငရာလကနာမႈ” အၫႊနးကနးသည ေယဘယအားျဖင ရမတနမက ေနေသာလညး ခြျခားထားသည အခကအလကမားအရ ဧရာ၀တတငးေဒသႀကး အစးရသည ေကာငးမြနစြာ လပေဆာငႏငၿပး အထးသျဖငေလထညစညမးမႈ ျဖစစဥမားအေပၚ တန႔ျပနမႈ အားေကာငးသညဟ မတယ ႏငသည။ ေအာကေဖာျပပါဇယား (၄) တြငေဖာျပထားသညအတငး ဧရာဝတတငးရ ၿမ႕နယ (၆) ခလးသည ၿမ႕နယမား၏ထပဆး သးပတစပတြင ညစညမးမႈ ျဖစပြားမႈ အေပၚတ႔ျပနမႈရသည။ အျခား မကထရစမ အခကအလကမား၊ ပတဝနးကငဆငရာ လကနာမႈလမးၫႊနခကက ၎သညသးျခားျဖစရပတစခ သ႔မဟတ စာရငးအငးကြလြမႈ မဟတေၾကာငး ေဖာျပသည။ ထမကထရစမားသည ေဒသဆငရာအစးရ၏ သဘာဝ ပတဝနးကငႏင ပတသက၍ အသငျမတဆး လမးၫႊနခကမား လကနာရနၫႊနၾကားျခငးသည ပဏာမ ေျခလမးသစမားက ေရာငျပနဟပသည။ ထမကထရစမားအတြက ၿမ႕နယအားလးသည စစတမး၏ ထပဆး တစဝက အတြငးရၾကသည။ ဤရလဒမားအရ ဤဧရယာ၌ ေကာငးေသာ အေလအကငမားရေၾကာငးႏင ၿမ႕နယအဆင ပဏာမေျခလမးမားႏငမတဘ ေဒသဆငရာအစးရ၏ ေမာငးႏငအားရသညဟ ေပၚလြငသည။

ၿမ႕နယ အမည

ပတဝနးကငဆငရာ လကနာမႈအေပၚ လမးၫႊန ၿမ႕နယအဆင (၆၂ ခအနက) ႏင အျပသေဘာေဆာငေသာ တ႔ျပနမႈ ရာခငႏႈနး

ေလထညစညမးမႈ ျဖစပြားပါက အာဏာပင မားသည ၿမ႕နယအဆင (၆၂ အနက) ႏင အျပသေဘာ ေဆာင႐ြကသည တ႔ျပနမႈမား ျဖငအခနမ အေရးယေဆာင႐ြကျခငး

အဆင ရာခငႏႈနး အဆင ရာခငႏႈနး

ဝါးခယမ ၂ ၆၅% ၄ ၈၃%

ဟသၤာတ ၁၅ ၄၃% ၁ (အဆငတ) ၁၀ဝ%

ဖာပ ၁၇ ၄၁% ၁ (အဆငတ) ၁၀ဝ%

မအပင ၂၁ ၃၈% ၁၁ ၆၇%

ပသမ ၂၅ ၃၆% ၇ ၇၀%

ပနးတေနာ ၃၁ ၃၄% ၂၀ ၅၀%

ဇယား (၄)

ဧရာ၀တတငးေဒသႀကး ၿမ႕နယအားလးမ ေ႐ြးခယထားသည ပတ၀နးကငလကနာမႈ ဆငရာ အၫႊနးကနး ရမတမား

အစးရဖကမ ပါဝငသမားအနက ပဂၢလတစဦးခငးအလက ထးျခားကြျပားေသာ အရည အေသြးရသတ႔ပါဝငၿပး ခငမာသညညႇႏႈငးေဆာင႐ြကမႈမားျပလပႏငျခငး၊ ေကာငးမြနေသာ အေလအကင အေျမာကအျမားရျခငး၊ ခငမာေသာ ေခါငးေဆာငမႈရျခငးႏင အေထာကအပျပ ေနာကခအေၾကာငးအရငးမား ရျခငးတ႔ေၾကာင ခငမာေသာရလဒမားရရရန မားစြာအေထာကအက ျပခပါသည။ ဧရာ၀တတငးေဒသႀကးရ အစးရအရာရ မားစြာက ေျပာၾကားရာတြင ခငမာေသာ အစးရအခငးခငး ညႇႏႈငးေဆာင႐ြကမႈႏင ပးေပါငးေဆာင႐ြကမႈသည ေအာငျမငမႈအတြက အဓကအခကျဖစသညဟရငးျပၾကသည။ သဘာ၀ပတ၀နးကင ဆငရာကစၥရပမားႏင ပမဆး႐ြားသည ပတ၀နးကငဆငရာ အေရးယမႈမားႏင ပတသတ၍ တန႔ျပနေဆာင႐ြကမႈမား၌ သဘာဝပတ၀နးကငဆငရာ၀နႀကးမား၊ လႊတေတာအမတမားႏင ဌာနဆငရာမား ပါဝငခသည။ တငးေဒသႀကး လယယာစကပးေရးႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ၀နႀကးဌာနက မတခကခသညမာ “၎ေအာငျမငမႈ သည အားလးပါဝငသည ထေရာကေသာ ညႇႏႈငးေဆာင႐ြကမႈ ေၾကာငျဖစ၏။ ပတဝနးကငထနးသမးေရးဦးစး

အခနး ၅အပခပေရးႏင အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ ေကာငးေသာအေလအကင

30

ဌာန ECD တစခ တညးက မလပႏငပါ၊ ECD သညအစတအပငးတစခသာျဖစသည”၂၈ဟ၍ျဖစပါသည။ အစးရ အရာရမားသည မညသသည အဓကတာဝနရေၾကာငးႏင ပတသက၍ ကြျပားျခားနားေသာ အျမငမားရ ေသာလညး တာ၀နယမႈ တစခႏင ပတသကလင မညသတစဦးတစေယာကတညး (သ႔) ဌာနတစခတညး ကသာ တာ၀နရသညဟမဟတပ အားလး၌ စေပါငးတာဝနရသညဟ ရငးလငးစြာသေဘာတခသည။

အပခပေရးအပငးတြင တငးေဒသႀကး၀နႀကးခပႏင တငးေဒသႀကးဝနႀကးမား၊ အစးရအဖြ႕ ၀နႀကးမားသည အေရးအႀကးဆးေသာ ဆးျဖတခကခသမား ျဖစၾကသည။ သတ႔၏ႀကးပမးမႈမားသည ေလထညစညမးမႈႏင အျခားျပနာမားစြာအေပၚ ထေရာကေသာ တန႔ျပနမႈအတြက တေရာကစြာေဆာင႐ြကေပးရန မရမျဖစ လအပသည။ အစးရအဖြ႕အတြငးတြင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ျပနာမားသည ေဒသဆငရာ ၀နႀကး တစဦး၏ လကေအာကတြင ရသည။ ဧရာဝတတငးေဒသႀကးအတြကမ ဧရာဝတတငးေဒသႀကး၏ စကပးေရးႏင သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ၀နႀကး၏ တာဝနျဖစသည။ မညသ႔ပငျဖစေစ အစးရအဖြ႕ တစခလးသည ဤအခနးက႑၌ ပါ၀ငသည။ အစးရအရာရတစဦးက “ဧရာ၀တတငးရ အျပသေဘာ ေဆာငေသာ ရလဒမားေနာကကြယမာ အစးရအဖြ႕တစခလးသည ေမာငးႏငအားျဖစသည” ဟ မတခက ေပးသည။ အနညးဆးအစးရအဖြ႕ဝငတစဦးသည တန႔ျပနမႈ ပမေကာငးမြနေစရနအတြက အေရးႀကးေသာ ေျခလမးတစရပ လမးခသည။ စကပးေရးႏင သဘာဝပတဝနးကင ထနးသမးေရး ၀နႀကးဌာန႐းသည တယလဖနးလငး တစခကစတငဖြငလစခၿပး “လေတြကအခနမ ကြၽနေတာတ႔က အလြယတက ဆကသြယႏငၿပး ကညလပေဆာငႏငေအာငျဖစသည”၂၉ ဟဆ၏။ ဤသညကာ အစးရႏငျပညသအၾကား ဆကသြယမႈကတးတကေစၿပး တန႔ျပနမႈ တးတကေအာင လပေဆာငရန အေလအကငေကာငး ဥပမာ တစချဖစသည။

၎တ႔တြငဆးျဖတခကချခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငးအတြက အခြငအာဏာမရေသာလညး လႊတေတာ အမတမားသည အစးရ၏တန႔ျပနမႈတြင အေရးပါေသာအခနးက႑မ ပါ၀ငပါသည။ လႊတေတာကယစားလယ တစဦးက ၎တ႔သည အစးရအား လအပေသာ အေရးယမႈမား ျပလပရန တြနးအားေပးေသာ အဓက ေမာငးႏငအားတစချဖစေၾကာငး၊ ေဒသအစးရႏင လႊတေတာအၾကား ညႇႏႈငးေဆာင႐ြကျခငးျဖင “သဘာဝ ပတဝနးကငဆငရာ ျပနာမားက ကငတြယရန အေရးႀကးသည”၃၀ ဟထငျမငေၾကာငး ေျပာဆခသည။ လႊတေတာအမတမားသည အမားျပညသ ႏင ပမနထေတြ႕ဆကဆသမားျဖစၿပး လႊတေတာအမတတစဦး၏ အဆအရ စးပြားေရးလပငနးမား၊ လမႈအသငးအဝငးမားႏင အစးရအဆငဆငတြင အဆငျမႇငတငမႈ အခနး က႑၌ ပါ၀ငသည။၃၁ သတ႔သည “ေဒသတြငးအေျခအေနမားကေကာငးစြာသရၿပး” ထဗဟသတကအသးျပ၍ လႊတေတာ ႏင အစးရသ႔ အစရငခတငျပရနႏင ေနာကဆးအေနျဖင အေရးယေဆာင႐ြကရနျဖစသည။၃၂ လႊတေတာကယစားလယတစဦးက၎တ႔သည “စကပးေရး ဝနႀကးထသ႔ သတငးအခကအလက ေပးရန တာဝနရသည” ဟအထးမတခကျပခသည။၃၃ လႊတေတာအမတမား၏ ပါ၀ငမႈသည အျခားေနရာမားတြင စညးမဥးဥပေဒမားျပ႒ာနးရာတြင အၿမတေစျဖစေလမရေသာလညး ျမနမာႏငငရ လႊတေတာအမတမားသည ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးအစးရႏင ႏငငသားမားအၾကား တစခတညးေသာ တက႐ကတာ၀နခမႈ ျဖစျခငးေၾကာငလႊတေတာကယစားလယမားသည တစခါတစရ ၎တ႔မဆႏၵနယမားအတြငး ဤကသ႔ေသာကစၥရပမား တြငတာ၀နခမႈရသညဟ ယၾကညၾကသည။၃၄

ဧရာ၀တတငးတြင ECD ႏငထေတြ႕ဆကဆမႈတြင ပမတကကြသညဟ မတခကျပထားသည လႊတေတာ အမတမားအေနျဖင ေကာငးမြနေသာအေလအကငရေၾကာငး သကေသျပႏငခသည။၃၅ လႊတေတာကယစားလယမားအေနျဖင တငၾကားစာ စာေရးရန ခကခေသာသမားက ၎တ႔အား ကညရန ေထာကခၾကေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။၃၆ လမားကသကေသ အေထာကအထားမား စေဆာငးရနႏင ၀နႀကးမားႏင ဌာနဆငရာ မားသ႔ တငစာေပးပ႔ရန၊ အမတမားကလညး မတကးေပးရန အားေပးခၾကသည။ လႊတေတာကယစားလယ မားသည ျပညနယ သ႔မဟတ တငးေဒသႀကးအစးရ၏ ေ႐ြးေကာက တငေျမႇာကထားသည အဖြ႕ဝငမားသာ ျဖစေသာေၾကာင ၎တ႔က အေရးယ ေဆာင႐ြကရန ႏငငသားမားထမ ဖအားေပးခရသည။ လႊတေတာ အမတတဦးက လအမားသည ဓာတပမား ႐ကယျခငးႏင Facebook တြင တငၾကားမႈမားျဖင “အမတမားက တကကြေစျခငး” ႏင ၎ကစၥမားႏင ပတသက၍ သတငးအခကအလကမားက မေဝျခငး တ႔က ျပလပေန သညဟ ေျပာၾကားခသည။၃၇ လႊတေတာအမတမားေတြ႕ရရသညမာ ျပနာ အမးမးရေသာေၾကာင ျဖစရပ မားႏင ပတသက၍ တကေသာ ေမးခြနးမားေမးရန ခကခၿပး အၿမတမးမလပႏငပါဟ ေျပာၾကားခသည။၃၈

အခနး ၅အပခပေရးႏင

အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ ေကာငးေသာအေလအကင

31

ဌာနမားသညတန႔ျပနမႈရျခငးအတြက နညးပညာႏင အေကာငအထညေဖာမႈ စြမးရညက ပပးေပးသည။ ပတ၀နးကငညစညမးမႈအပါအ၀င ပတ၀နးကငဆငရာ ျပနာမားအတြက ပတ၀နးကငထနးသမးေရးဦးစးဌာနသည အဓကတာ၀နယသညဌာနျဖစသည။ ေဒသဆငရာအဆငတြင ECD ၏အဓကတာ၀န ၀တရား မားသည သတငးအခကအလက မေဝျခငးႏင အမႈမားက တ႔ျပနျခငးျဖစသည။ ECD သည၎တ႔၏ ကနဦး လငစငလပငနးစဥတြင စးပြားေရးလပငနးမားက စစေဆးရနအခြငအာဏာရေသာလညး ၎ဌာနသည ေယဘယအားျဖင ပမနသ႔မဟတ ႀကတင အသေပးျခငးမရေသာ စစေဆးျခငးမားက ျပလပေလမရပါ။ ၎အစားဌာနသည အစးရသ႔မဟတ အျခားအစးရ၏အစတအပငးမားမ ရရေသာအမႈမားႏင တငၾကားမႈမား အေပၚတြငသာ အေျခခ၍ စစေဆးသည။ ECD သည ပဂၢလကက႑ပတ၀နးကငညစညမးမႈႏင ပတသက ေသာ အသပညာေပးေရး လပငနးမားလညး ျပလပသည။ သ႔ေသာ ECD သညအေလအကင ေကာငးမား လကနာမႈက အားေပးသညအေနျဖင လငစငထတေပးရန ေထာကခစာက မေပးအပျခငး နညးလမးမတစဆင မညသည အတငးအတာအထ ၾသဇာသကေရာကသညက မရငးလငးေပ။ ေဒသဆငရာ၀နႀကး မလညး ECD အျပင အေထြေထြအပခပေရးဦးစးဌာန (GAD) ၏ အလးစအေရးပါေသာ အခနးက႑က မတခကခသည။ “GAD မပါဘ ခ႐င၊ ၿမ႕နယကသ႔ အဆငဆငန႔ ေျမျပငေပၚတြင ထေရာကစြာ လပေဆာငႏငျခငး ရမည မဟတ” ဟ၍ျဖစပါသည။၃၉

ဧရာ၀တတငးမ ပါ၀ငလပေဆာငသမားက ၎တ႔ေဒသ၏ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ကစၥမားက ပမ ဦးစားေပးေစေသာ အျခားအေၾကာငးအရာ အခ႕လညးရသညဟ ယၾကညေၾကာငး မတခကျပၾကသည။ ပထမတစခကအေနျဖင ဧရာ၀တတငးေဒသႀကး၌ စးပြားေရးလပငနးမား (အထးသျဖင ဆနစကမား) ရၿပး လအမားအျပားထမ အစးရအရာရမားသ႔ တငၾကားမႈမား စြာရေစသညဟ မတခကျပသည။၄၀ အေၾကာငးမာ မၾကာခဏဆသလ တငၾကားမႈမားသည ေဒသႏရအစးရ၏ တန႔ျပနမႈေပးရန လႈ႕ေဆာေစေသာေၾကာငျဖစ၏။ လႊတေတာအမတတစဦးက လႊတေတာႏင အစးရႏစရပလးတ႔သည သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ကစၥရပ မားတြင ပမတကကြစြာ ေဆာင႐ြကမႈရၾကသည ဟ ဆသည။၄၁ ဧရာဝတတငးသည နာဂစ ဆငကလနး မနတငးႏင ပတသက၍ “ခါးသးေသာ အေတြ႕အႀက” ရခေသာေၾကာင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာကစၥမားက ပမစတဝငစားသည။၄၂

အခနး ၅အပခပေရးႏင အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ ေကာငးေသာအေလအကင

32

ညႇႏႈငးတငပငျခငးႏင ပြငလငးျမငသာျခငးတ႔တြင ေကာငး မြနေသာ အေလအကငသည အပခပမႈ၏ ရႈေထာင အားလးအေပၚ တြငမတညသည။ ဥပေဒ၊ နညးဥပေဒႏင စညးမဥးမား၏ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး၊ အေကာငအထည ေဖာေရးတ႔မ အျငငးပြားမႈမားကေျဖရငးျခငး အထျဖစ သည။ ေဒသႏရအဆင အစးရမားသည တငပငေဆြး ေႏြးျခငး (သ႔) အမားျပညသထမ သတငးအခကအလက ႏင ရႈေထာငမားက စေဆာငးျခငးႏင အစးရ၏ အမား ျပညသထ သတငးအခကအလက မေဝျခငးတ႔တြင ပြငလငးျမငသာမႈရျခငးသည အေရးႀကးေသာ အခနး က႑၌ပါ၀ငသည။ ေဒသႏရအဆငအစးရမားသည ဤ အခနးက႑၌ အဓကသ႐ပေဆာငမားအျဖစပါ၀ငရျခငးသည ၎တ႔က ႏငင အႏ႔အျပားသြားၾကရၿပး တငးျပည၏ေထာငေပါငးစနးပါးမ ႏငငသားမားႏင ပမနနးပါး ဆကသြယမႈရၾကေသာေၾကာငျဖစသည။ သတ႔သည ကနဗ႐ကေရစ ယႏရားအစတ အပငး၏ 'မကစႏငနားမား' ျဖစရလမ

မညဟ ေမာလငပါသည။ တငပငေဆြးေႏြးမႈမား နညးပါး ေသာေၾကာင ေဒသအေျခအေနက သတ႔နားမလညပါက လမးေဖာကလပျခငးမအစ ဘတဂကအထ အဆး အစးရလပငနးမားတစေလာကလးတြင ထခကမႈရပါသည။ ၿမ႕ နယႏင တငးေဒသႀကး/ ျပညနယအဆငမ အဆငျမငအစးရအရာရမားတ႔သည ႏငင၏အျခားေဒသမားမ လာၾက သညက မားေသာေၾကာင ေဒသတြငးျပနာမားကမသ၊ အကးစးပြားမားႏင တစဦးခငးပဂၢလေရးမားႏင မရငးႏး ေသာအေျခအေနရသည ျမနမာႏငငကသ႔ေသာေနရာမးတြင ညႇႏႈငးတငပငျခငးသည ပ၍ပင အေရးႀကးပါသည။

အစးရတာဝနထမးေဆာငသမားစြာတ႔၌ တငပငေဆြးေႏြးမႈ ႏင ပြငလငးျမငသာမႈအတြက တာဝနရသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာမားသည အဓကလပေဆာင သမား အနကမ အေရးပါသမားျဖစ၏။ ျပညေထာငစ လႊတေတာဥပေဒ (၂၀၁၄) က ထသတငး အခကအလက

ျဖစစဥေလလာခက (၇)

ဧရာဝတတငးေဒသႀကး၏ စလပထးလပနညးမားဆငရာ ပြငလငးျမငသာမႈ

၂၀၁၈-ခႏစတြင ဧရာ၀တတငးေဒသႀကးအစးရသည ေဒသတြငးလငစငထတေပးရန အတြက စသတမတ ထားေသာ လပငနးလညပတမႈဆငရာလပထးလပနညးမား (SOP - standard operating procedures) ပါသည စာအပတစအပကထတေဝခပါသည။ အဆပါစာအပသည စးပြားေရး အသငးအဝငးအပါအ၀င အမား ျပညသက၀ယယႏငၿပး လငစငလပထးလပနညးမားက မညသ႔ အလပလပသညက ပမနားလညေစရန ရည႐ြယပါသည။ SOP က အသးျပရ လြယကေစႏငေသာ ပစဒဇငးျဖင ျပလပထားသည။ စာအပတစအပ တညးျဖင လပထးလပနညး အတြက မညသ႔ ႀကတငျပငဆငႏငေၾကာငး အမားျပညသသ႔ အသေပးရန ကညေပးသည။ သ႔ေသာေထြအပ၏ ႐းခနး၌ ဌာန၀နထမးမားက လငစငထတေပးရန လမးၫႊနခကမား ပါရေသာ စာအပ ၃၇-အပရသည။ ထ႔ေၾကာင SOP သညအကဥးခပႏင အဓကျပနာမားက အာ႐စက၍ ဒဇငးျပလပထားသည။ အေသးအဖြ သ႔မဟတ မၾကာခဏအသးျပေသာ လပထးလပနညးမား မပါဝငပါ။ ဤစာအပသည ေဒသဆငရာအစးရ၏ ဦးတညခကျဖစၿပး ဌာနအားလးက လႊမးၿခ ထားသည။ ယခငကလညး လပထးလပနညးမား အတတပငျဖစေသာလညး ၎တ႔ကစစညး၍ ထတေဝျခငး တစစတစရာ မျပလပခပါ။ ဧရာဝတအစးရ၏ ပထမဆး SOP စာအပသည စစေဆးျခငးႏင ပတသကသည သတငးအခကအလက အခ႕ပါဝငေသာလညး ဧရယာအားလး မဟတပ လငစငကစၥမားက အဓကထားၿပး အမားဆးလႊမးၿခ ထားသည။

အခနး ၆အပခပေရးႏင

အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ ေကာငးေသာအေလအကင

33

မားက ဥပေဒ(သ႔မဟတ)လႊတေတာက ထတျပနျခငး မျပရဟ တားျမစထားေသာကစၥမတပါး သတငး အခက အလကႏင မတတမးမားက အမားျပညသသေအာင ထတျပနခြငရသည။၄၃ လႊတေတာအမတမားသည အစးရ ႏငႏငငသားမားအၾကား ဆကသြယမႈလမးေၾကာငး တစခ အျဖစ ေဆာင႐ြကျခငး၊ အမားျပညသထမ တငျပခကမား ႏင တငၾကားမႈမားက လကချခငးႏင အစးရ အစတအပငး မားသ႔ ဆကသြယျခငးမားျပလပသည။ ၎တ႔သည ပြငလငးျမငသာမႈတြင တညေသာ အခနးက႑မ ပါ၀ငႏင သည။ ဥပမာအားျဖင ဘတဂကႏင ပတသကေသာ သတငးအခကအလကမားက ဘတဂကဌာနမ လကခရ ယၿပး အမတမားက ထသတငးအခကအလကမားက စးပြားေရး လပငနးမားႏင အျခားသမားထ ထတေပးျခငး ျပလပႏငသည။၄၄

အစးရဌာနမားသည ပမနတငပငေဆြးေႏြးျခငးမားႏငတကြ ရပကြကႏင ေကး႐ြာအပစ အပခပေရးမႉးမားအား တငပင ညႇႏႈငးျခငး၌ ပြငလငးျမငသာမႈရရန ကညအားေပးပါသည။ အေၾကာငးျပခကမားစြာအတြက တငပငညႇႏႈငးမႈက သတ မတအပစမား ႏင တရားဝငျဖစေစ၊ အလြတသေဘာျဖစေစ ႏစမးစလး ျပလပႏငသည။ အစးရအရာရမားသည ၎တ႔ ႏင စးပြားေရးလပငနးမား၏ တရားဝငမဟတေသာတငပင ေဆြးေႏြးမႈမားက သတျပမတယၾကသည။ အစးရတာဝန ရသမားက ျပနာမား၊ စနေခၚမႈမားႏင ပတသက၍ ပဂၢလကက႑ႏင ပမနအလြတသေဘာ တငပငေဆြးေႏြး ျခငး ျပလပခသည။၄၅ တစခါတစရတြင တငပငေဆြးေႏြး ျခငးသည အထးျပနယပယတစခ သ႔မဟတ လအပေသာ အရာမား၊ ဥပမာ-ေလကငေရးေခါငစဥေ႐ြးခယရန ကစၥ မးက အာ႐စကလမမည။ ဤအလြတသေဘာ တငပင ေဆြးေႏြးျခငးမားသည ေဒသခ ေလကငေရးေကာငး၏ ဆးျဖတခကျဖငျဖစၿပး အစညးအေဝးမား၊ စစတမးမား သ႔မဟတ အျခားနညးလမးမားျဖင ျပလပႏငသည။၄၆ မားေသာအားျဖင တငပငေဆြးေႏြးျခငးသည ပဂၢလက က႑ ကတက႐ကမရည႐ြယပါ။ တာဝနရသတစဦးက

စးပြားေရးလပငနးမားသည ျပညသလထကလညး ပမ ကယျပန႔ေသာ ညႇႏႈငးတငပငမႈမားတြင ပါ၀ငေစလင၊ ပဂၢလကက႑၏ ဆႏၵသေဘာထားမားက သရရန ပမ လြယကေသာေၾကာင၊ ပဂၢလကက႑ႏင တငပငေဆြး ေႏြးျခငး ျဖစသညဟေျပာၾကားခသည။ အစးရအရာရ တစဦးက ဧရာ၀တတငးတြင ၿမ႕နယ ဆနစပါးႀကတခြ သမား အဖြ႕တစခ တရားဝင ရေနေသာေၾကာင သတ႔ႏင ထေတြ႕ဆကဆမႈသည ပမလြယက ေစသညဟ မတခက ျပခသည။၄၇

အစးရသည ညႇႏႈငးတငပငျခငးႏင ပြငလငးျမငသာျခငး တ႔တြင ပါ၀ငရနလအပခကမားက ဖနတးႏငေသာလညး၊ အစးရတာ၀နရသမား၏ စးပြားေရးလပငနးမားႏင ႏငင သားမားအား ႐းသားေျဖာငမတစြာ ေတြ႕ဆေျပာဆလေသာ ဆႏၵရ/မရ အေပၚမတညသည။ ဥပမာအားျဖင ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး အစးရ၏ လမးၫႊနခကမားမတစဆင ညႇႏႈငးတငပငမႈ အေရအတြက တးျမႇငျခငး သ႔မဟတ အမားျပညသအား အသေပးႏႈေဆာျခငးဆငရာ ေၾကာျငာ အသစမတစဆင လအပခကမားက ခမတျခငး ျပလပ ႏငသည။ ညႇႏႈငးတငပငျခငး၏ အရညအေသြးတးတကမႈ လအပခကမား ျပ႒ာနးရနမာ ပ၍ပငခကခသည။ အဓပၸာယျပည၀ေသာ တငပငေဆြးေႏြးျခငးသည ျမနမာ ႏငငတြင ရလဒေကာငးမားႏင ခငမာေသာဆကဆေရးမား ရရေစသည။ တငပငညႇႏႈငးမႈမားသည အျခား အေရး ႀကးသည သကေရာကမႈမားကလညး ျဖစေပၚေစႏငသည။ ပ၍အငအားႀကးေသာ အဆငမားက အသးမျပမ ညႇႏႈငး တငပငျခငးက အေရးႀကးေသာ ေျခလမးတစခအျဖစ အရာရမားက ရႈျမငၾကသည။ စညးမဥးမား လကနာေစ ရနကလညးေကာငး ျမႇငတငရနလညးေကာငး အတငး အၾကပျပလပျခငး သ႔မဟတ ထကသ႔ေသာအလားတ အျခားေ႐ြးခယစရာ နညးလမးမားက ေရာငရားရန ေမာ လငခကျဖင အရာရမားသည ပညာေပးႏငရနအတြက အႀကဥာဏေကာငးမား ရယျခငးက အသးျပၾကပါသည။၄၈

အခနး ၆အပခပေရးႏင အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ ေကာငးေသာအေလအကင

34

ျဖစရပမနေလလာခက (၈)

ဘတဂကပြငလငးျမငသာမႈႏင ရမးျပညနယအစးရ၏ ထေတြ႕ဆကဆမႈ

စးပြားေရး လပငနးမားအေနျဖင အစးရစာ႐ြကစာတမးမား၏ ပြငလငးျမငသာမႈအား ညဖငးသညဟ ေယဘယအားျဖင ရႈျမငခၾက ေသာလညး ရမးျပညနယ အစးရ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးဘတဂက၏ ပြငလငးျမငသာမႈတြင သသသာသာ တးတက ေနသညဟ ရႈျမငသည။ စးပြားေရးလပငနးတစခသ႔မဟတ တစခထကပေသာ ၿမ႕နယ ၆၀ အနက ျပညနယ/ တငးေဒသႀကး၏ ပြငလငးျမငသာမႈရသည ဘတဂကမရရေၾကာငး ၿမ႕နယ ၂၅ ခ ၏ စးပြားေရး လပငနးမားက ေျဖၾကားခသည။ အလယအလတအဆငရၿမ႕နယမားတြင ျပညနယ/တငးေဒသႀကး ဘတဂကက ရရႏငေၾကာငး ေျပာေသာစးပြားေရးလပငနးမား၏ရာခငႏႈနးမာ ၂.၅၃% ျဖစသည။၄၉ ရမးျပညနယသည ဤစြမးေဆာငရည ညဖငးမႈအတြက ႁခြငးခကျဖစသည။ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ဘတဂကရရႏငသည စးပြားေရးလပငနးမား အျမငဆးရသညၿမ႕နယ ၄-ခ သည ရမးျပညနယမ ျဖစသည။ စးပြားေရးလပငနး မားစြာ စစတမးေကာကယခေသာ ေတာငႀကးၿမ႕တြင ၅၀ ရာခငႏႈနးက ျပညနယ/တငးေဒသႀကးဘတဂကက ရရႏငေၾကာငး ေျပာၾကားခသည။ ဤသညမာ အျခားၿမ႕နယမား၌ ေတြ႕ရသည အနမဆးရမတမားႏင သသာေသာ ကြျပားမႈျဖစသည။

ရမးျပညနယအစးရသည ၎၏ျပညနယဘတဂကက ထတျပနေၾကညာရန တကကြစြာ ေဆာင႐ြကခသည။ ၂၀၁၈-၁၉ အထ အစးရသညလႊတေတာအမတမားမတစဆင ျဖန႔ေဝရန မဟာဗဟာရသည။ ဤနညးလမးတြင ခ႕ယြငးခကအခ႕ရေၾကာငး အသအမတျပခၾကသည။ အခနႏင ေထာကပပ႔ေဆာငေရးဆငရာ အခကအခမားေၾကာင လႊတေတာကယစားလယမားက လတငးလကလမးမႏငမညဟ မေမာလငႏငေၾကာငးသတျပမၾကသည။၅၀ ရမးျပညနယစမကနး ဦးစးဌာန၏အဆအရ ၎တ႔ သညၿမ႕နယတစခစတငးတြင ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးဘတဂကက ထညသြငးရန အစျပလပေဆာငျခငးျဖစသည။ အႏၵယႏငင၏ ဥပမာတစခမ ယခသည ဤပဏာမ ေျခလမးက ျပညနယအစးရသည ျပညေထာငစအစးရထမ ခြငျပခကရရခၿပး ယခအခါတြင ႏငငတစဝမး အေလအကငမားျဖစလာပါသည။၅၁ သ႔ေသာရမးျပညနယရ စးပြားေရး လပငနးမားမ အျပသေဘာ ပမေဆာငေသာ တ႔ျပနမႈမားက ပြငလငးျမငသာမႈအေပၚ သတ႔၏ ခဥးကပပသည ရငကကမႈပမလကရေသးသည သ႔မဟတ အစးရအရာရမား အတြက ပမျမငမားေသာ ဦးစားေပးမႈျဖစသညဟ ေဖာျပသည။ အစးရတာ၀နရသမားက ဘတဂကဆငရာ သတငးအခက အလကမားက စးပြားေရးလပငနးမားသည ေကာငးမြနစြာလကလမးမႏငသညက သတျပမသည။ ၎တ႔သည တငဒါမားက ေလလဆြရနစတဝငစားၾကၿပး အစးရက ပြငလငးျမငသာမႈဆငရာ ႀကးပမးမႈမား စတငကတညးက တငဒါစနစ တးျမႇငျခငးက သတျပမခသည။၅၂

ဘတဂကပြငလငးျမငသာမႈႏင အသအျမင ျမႇငတငမႈသည ဘတဂကလပငနးစဥ ၿပးဆးၿပးေနာကမသာ စတငချခငး မဟတပါ။။ အစးရအရာရမားက ဘတဂကဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ လပငနးစဥအား အားလးပါ၀ငေစရန၊ ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးစဥအတြငး သကဆငသ မားအၾကား သေဘာတညခကရရရန လပေဆာငခသညဟ မတခကျပခသည။ အစးရတာဝနရသမားက ဘတဂကဖြ႕ၿဖး တးတကမႈ လပငနးစဥတြင ဌာနမား ႏင ေကာမတမားစြာ ပါ၀ငခၾကၿပး လပငနးစဥ၏ အခ႕အစတအပငးမား အတြက တာ၀န ယသ တစဦးခငးစ ႏင ခြေဝတာ၀နယမႈရခသညဟမတခကျပခသည။၅၃ သတ႔က အေစာပငးကပင စတငတငပင ေဆြးေႏြးျခငး သည အေရးႀကးေၾကာငး၊ လပငနးစဥအစ၌ တာဝနရသကဆငသမားက ပါ၀ငေစျခငးျဖင ကယျပန႔ေသာ၀ငေငြက ဖနတးႏင ေၾကာငးသတျပမခသည။ အရာရတဦးက ရလဒေကာငးမားသည တစစတတစပငးအားျဖင ရမးျပညနယအစးရ၏ “ပးေပါငး ခဥးကပမႈ” ေၾကာင ျဖစသညဟ မတခကခသည။၅၄ ၀နႀကးခပသညသကဆငရာ ၀နႀကးမားအား လႊအပျခငးႏင ခြငျပျခငးက လအပသလ ပပးေပးသည။၅၅

MBEI စစတမးေကာကယမႈအၿပးတြင ရမးျပညနယအစးရသည ဘတဂကေရးဆြျခငး လပငနးစဥႏင ဘတဂကပြငလငးျမငသာမႈက တးျမႇငေဆာင႐ြကရန ဆကလကလပေဆာငခသည။ Renaissance Institute ႏင Asia Foundation တ႔၏ ပပးမႈျဖင ရမးျပညနယသည ၂၀၁၈-၁၉ တြင ႏငငသားမားဘတဂကစာေစာငက ပထမဆးအႀကမအျဖစ အေကာငအထညေဖာထတေဝ ခသည။ ျပညနယ အစးရသည အေဝးေရာကထေတြ႕မႈ မညသ႔လပေဆာငရမညက ဆးျဖတရာတြင ျပညေထာငစထမ လႈ႕ေဆာမႈနညးလမးက လကခရယခသည။ ျပညေထာငစအစးရသည ဘတဂကအခကအလကမားပါေသာ သတငးထတ ျပနခကတစခက ျပလပခသညကေတြ႕ရရာ ၎တ႔ကကးယၿပး ၎သတငးအား တဆငထတျပနျခငး ျပလပခသည။ ႐ပျမငသၾကားလငးမားတြင ျပညေထာငစအေနႏင ေဆြးေႏြးျငငးခမႈမားရေၾကာငး သတ႔သတျပမသျဖင ရမးျပညနယ လႊတေတာ တြငလညး ေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပရန ဆးျဖတခသည။၅၆ ဘတဂကဦးစး ဌာနက ဤပြငလငးျမငသာမႈဆငရာ ႀကးပမးမႈမားသည ရမးျပညနယအစးရအဖြ႕၏ ဆးျဖတခကအေပၚတြငသာအေျခခသညဟ မတခကခသည။ ၎တ႔က ေနျပညေတာ၏ လအပခက မားအေပၚ အေျခခ၍မဟတဘ ရမးျပညနယစမကနးႏင ဘ႑ေရးဝနႀကးက စတငခသည။၅၇ ၎တ႔က ျပညနယမားႏင တငး ေဒသႀကးမားသည ျပညေထာငစ၏ လအပခကထက ေကာလြန၍ ပြငလငးျမငသာမႈႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈမား တးတကေစရန မညသ႔လပေဆာငႏငေၾကာငး ဥပမာအားျဖငေဖာျပသည။၅၈

အခနး ၆အပခပေရးႏင

အေကာငအထညေဖာမႈဆငရာ ေကာငးေသာအေလအကင

35

ေဒသႏရအစးရအဆငမားသည မဝါဒ၊ အေကာငအထည ေဖာမႈ၊ ပြငလငးျမငသာမႈႏင တငပငညႇႏႈငးမႈတ႔က ထနး ခပထားသည အဆငအမးမးရသည။ သ႔ေသာလညး ထနယပယ တစခစတြင ေကာငးမြနေသာ အေလအကင အတြက သသာထငရားေသာ အခြငအလမးရပါသည။ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးမားသည ဥပေဒမားႏင စညးမဥး စညးကမးမား ေရးဆြရန သတ႔၏ အာဏာက အျပညအဝ အသးချခငး မရေသးေပ။ တာ၀နခမႈ တးတကလာေန ေသာလညး တးတကမႈရသည တာ၀နခမႈသည အေလ အကငေကာငးမားက အေထာကအကျပႏငသည ေနာက ထပက႑မား ကနရေနေသးသည။ ဥပေဒေရးရာႏင စညး မဥးစညးကမးမေဘာငက အေကာငအထည ေဖာျခငး သည ေဒသႏရ ထနးခပမႈက သသသာသာရေစသည ဧရယာတစခ ျဖစၿပး တစႏငငလးအႏ႔ အေလအကင ေကာငးမား ပ႕ႏ႔ေစရန အခြငအလမးမားစြာရသည။

ေဒသႏရအဆင အစးရမားသည ကစၥရပမားအား ၎တ႔၏ ေဒသအလက အေျခအေနမားအရ ျဖစေပၚေစရန တာ၀န ရေသာေၾကာင အႀကျပခကမားက ဂဏရညတသမား အခငးခငး အျပနအလနဖလယျခငးႏင သငယျခငး အစတအပငးမားပါ၀ငပါသငသည။ ကယျပန႔ေသာ အႀက ျပခကမားသည အေထြေထြလမးၫႊနမႈက အေထာက အကျပႏငေသာလညး၊ စးပြားေရး အပခပမႈတြင ေန႔စဥ ပါ၀င ပတသကေနသည ေဒသခတာဝနရသမားသည အႀကျပခကမားက အျခားသမား နားလညသေဘာေပါက ေစရန ထေရာကစြာ အေကာငးဆး အေကာငအထည ေဖာႏငေသာ တာဝနရၿပး အခြငအလမးရသမားျဖစသည။ ၎တ႔သည MBEI မေတြ႕ရခကမားက ရယရနႏင စးပြားေရး အပခပစမမႈ ရလဒမားအေပၚ အကးသက ေရာကသည အခကမားႏင ေကာငးမြနေသာ အေလ အကငမားက ခြထတရန အေကာငးဆးေနရာတြငရသည။ အားလးကၿခငလကလင၊ ဤအခကမားသည ဂဏရည အဆငတသမား အခငးခငး အႀကေကာငးမား အျပန အလနလလယ သငယျခငးျဖင ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရး အပခပစမမႈတြင ေကာငးေသာ အေလအကငမား ပ႕ႏ႔ ေစျခငးအတြက တနဖးရေသာ ကရယာတစခ ျဖစေစႏင ပါသည။

စးပြားေရးလပငနးမားက မတပတငျခငးႏင လငစငလပထးလပနညးမားတြင ျပညနယ/ တငးေဒသႀကးဥပေဒျပေရး ႏင လငစငထတေပးေရးအတြက လအပေသာ ေထာကခ စာမားတြငပါရရမည အခကအလကမား၊ မရမျဖစလ အပေသာ အဓက အခကအလက ျပညစမႈ ရ/မရက ျပနလည သးသပၿပး ျပနလညစဥးစားပါ။ လကရတြင ေထာကခစာ အေရအတြက မားစြာ လအပျခငးသည စးပြားေရး လပငနးမားအတြက ဝနထပဝနပး ျဖစေစသည။

လပငနးစဥမားအတြက အခနအကန႔အသတက မတဆက ေပးျခငးျဖင ျပညနယ/တငးေဒသႀကး ဥပေဒျပေရးႏင ၿမ႕နယနညးဥပေဒမားက အခနဇယား သတမတပါ။ ဆးျဖတခကချခငး လပငနးစဥတြင တရားမတမႈ၏ အျမင က ထခကေစႏငသည တငၾကားခကတစခ သ႔မဟတ ပမနမဟတသည ကစၥရပမားရသည ကစၥရပ မားအတြက ဤအခန ကာလမားတြင အစးရတာဝနရသမားက သငေလာစြာ ျပနလညသးသပႏငရန ခြငျပထားေသာ ႁခြငးခကမား အၿမတမးပါ၀ငသငသည။

ေကာငးမြနေသာ အလြတသေဘာ အေလအကငမား စစဥျပ႒ာနးျခငး ႏင/သ႔မဟတ ထတျပနျခငး ျပလပပါ။ ဆယရကအတြငးစးပြားေရးလငစငမားက ၿပးဆးေအာင ဟသၤာတ DAO ၏ မဝါဒကသ႔ေသာ အေလအကင ေကာငးမားစြာသည လကရတြင အလြတသေဘာ ရသည။ ဤအေလအကငက ၿမ႕နယနညးဥပေဒမားအျဖစ ျပ႒ာနး ခရျခငးျဖင အကးရႏငပါသည။ ေဒသႏရအာဏာပင မားအေနျဖင စညးမဥးစညးကမးမား ခမတျခငးသည မသငေတာဟခစားရပါက၊ အလြတသေဘာ အေလ အကငမားႏင ပတသက၍ အသပညာ ေပးျခငးသည ေကာငးမြနေသာအေလအကငႏင ပတသက၍ ေမာလင ခကမားက ျဖစေပၚေစႏငသည။

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာအမတမား၏ ဥပေဒျပေရးဆငရာ မၾကမးေရးဆြႏငစြမး တးတကေအာင

အခနး ၇အႀကျပခကမား

36

ေဆာင႐ြကရန။ လႊတေတာအမတမားစြာတ႔သည ဥပေဒ ျပေရးဆငရာ အေတြ႕အႀကေဟာငးမားမရခၾကပါ။ အေျခခ ကရယာမားႏင အလပ႐ ေဆြးေႏြးပြမားသည ေဒသႏရ ဥပေဒမားက နာလညသေဘာေပါကေစျခငးႏင ယၾကညမႈ တးျမႇငေစျခငးျဖင သတ႔က ဥပေဒေရးဆြႏငသညစြမးရည တးတကေအာငကညေပး ႏငပါသည။

အဆငဂဏရညတသမား အခငးခငးအၾကား အေလ အကငေကာငးမား ဖလယႏငရန နညးလမးမားခမတပါ။ ဤအစရငခစာတြင ေဖာျပထားေသာ အေလအကင ေကာငးမားမ စတင၍ အေလအကငေကာငးမားက ဆကလက အေကာငအထညေဖာႏငေရး အတြက အေထာကအကျပရန အဆငတ၊ ဂဏရညတ၊ သကတ ႐ြယတ စသညျဖင နားလညမႈ ဖလယႏငရန လြယကေသာ အဆငရသ အခငးခငးတ႔အတြက အလပ႐ေဆြးေႏြးပြ မားျပလပေပးပါ။ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမားစြာ လပၿပးေနာက စတဝငစားမႈေပၚ မတည၍ အဆငဂဏရညတ အရာရမား အၾကား ပမနားလညမႈရစြာျဖင ပမနလညပတႏငမည လမးေၾကာငး မားက ထေထာငရနစဥးစားပါ။

ေ႐ြးခယခရသမဟတေသာ အစးရေခါငးေဆာငမား၏ စြမးေဆာငရညက တငးတာႏငသည တန႔ျပနမႈ ယႏရား သစမားက စဥးစားပါ။ ၿမ႕နယအဆင အစးရအရာရ အမားစသည ေ႐ြးေကာကတငေျမႇာကျခငး ခရသလညး မဟတ လပကငေနေသာ ေဒသမလညးမဟတပါ။ သ႔ျဖစ၍ ဆးျဖတခကမားက ေဒသချဖစရပမနမားႏင မကက ညေသာအေျခအေန ျဖစသြားႏငပါသည။ သ႔ေသာ ၿမ႕နယ အတြငး၌ ေထာငႏငခေသာ ေ႐ြးေကာကတငေျမႇာက ထားသည ရပကြကႏငေကး႐ြာအပစ အပခပေရးမး မားရပါ၏။ ထအပခပေရးမႉးမား ႏင အစးရအရာရမားက ပမနဆကသြယ ထေတြ႕ဆကဆ၍ အသအျမင ဖလယ ျခငးအားျဖင ျပညနယ/တငး ေဒသႀကးအစးရမားအား ၿမ႕နယအဆငမ အဓကအရာရမား၏ စးပြားေရး စမခန႔ခြမႈ အရညအေသြးႏင ပတသက၍ အသး၀ငေသာ တန႔ျပန မႈမား ေပးႏငပါသည။ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးမားရ ရပကြကႏင ေကး႐ြာအပစအပခပေရးမးမားသည ျပည နယႏငတငးေဒသႀကးအစးရ၏ ႏငငေရးဦးေဆာငမႈ (အစးရအဖြ႕) အား သတငး အခကအလက တက႐က ေပးႏငေသာ တန႔ျပနမႈယႏရားက စဥးစားသငသည။

ေဒသႏရဥပေဒျပအမတမားႏင DAO အရာရမားအား ဥပေဒမားႏင နညးဥပေဒမား ျပနလညသးသပမႈႏင ဖြ႕ၿဖး တးတကေရးအတြက တငပငညႇႏႈငး ေထာကပကညေပးပါ။ ဥပေဒ၏ႏငနညးဥပေဒမား၏ အစတအပငးမား ဖြ႕ၿဖး တးတကေစရန တငပငေဆြးေႏြးျခငးသည အစတ အပငးတစခ ျဖစေလရေသာလညး အထးသျဖင ပစမတ ထားသည (အမးသမးမား၊ လငယမား၊ မသနစြမးသ မားကသ႔) အပစမားႏင အေသးစားႏင အလတစား (MSME) စးပြားေရး လပငနးမားအား ပါ၀ငေဆြးေႏြး ေစျခငးျဖင လပငနးစဥက တးတကရန တစခါတစရ ေနရာေပးသငသည။ ညႇႏႈငးတငပငမႈ လပငနးစဥ

တးတကေစရန နညးလမးမားေဖာထတရန ျပနလညသး သပျခငးျပလပၿပး ေ႐ြးခယထားေသာ စမးသပခ နညးလမး မားက အျခားေ႐ြးခယထားသည ျပညနယႏငတငး ေဒသႀကးမား၌ ခမတ၍ အေကာငအထည ေဖာႏငသည။

အမႈတြကစၥရပမား၏ လပငနးျဖစစဥမားက ဒစဂစတယ စနစသး မတတမးတငပါ။ ျမနမာႏငငအစးရသည အပခပ မႈ၏ ရႈေထာငအမးမးက ဒစဂစတယနညးျဖင အဆင မားစြာ ျပလပၿပးျဖစသည။ အစးရသည e-Government Master Plan က တထြငခၿပး အခြနကသ႔ေသာ က႑ မားတြင ဒဂစတယစနစက ကငသးေနၿပးျဖစသည။၅၉ ကစၥရပမားအတြက လပငနးအသြားအလာ ျဖစစဥမားက ဒဂစတယေျပာငးျခငး၏ အဓက အကးအျမတမာ ႐းမား အၾကား အကးအေျပာငးကာလက ခကခငးျဖစေျမာက ေစၿပး အမႈကစၥ၏ အေျခအေနႏင ပတသက၍ ပြငလငး ျမငသာမႈရေစသည။

အမႈကစၥ ျဖစရပမားႏငပတသက၍ ေဖာျပရန အခက အလက ထတေဝပါ။ ဒဂစတယျဖစရပ စးဆငးမႈ စမခန႔ခြမႈ စနစ စတငလညပတသညႏငအမ ၎သည အမား ျပညသမားႏင မေဝႏငေသာကစၥရပမားႏင ပတသက ေသာအခကအလကမားက ထတေပးသည။ ဥပမာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကးအစးရမား အေနျဖင အမႈမားက ၿပးေျမာကရန (သမငးေၾကာငး ေဒတာမားအေပၚအေျခခ၍) ေ႐ြးခယရနႏင ထတေဝရန ယရမညအခန သ႔မဟတ တာဝနယရမည ဌာနမားႏင အရာရအေရအတြကတ႔ အတြက အခကအလက(data) ထတေပးပါသည။

အမႈတြ နမနာမား ထတျပနျခငး - အစးရ႐းမားသည လင စငမား၊ ေျမယာပငဆငခြငမား စသညတ႔ အတြက ေလာကလႊာမားက မၾကာခဏလကခရရပါသည။ ၎တ႔ တြင ပမနမဟတေသာ သြငျပငလကၡဏာမားစြာ ပါဝငေလ ရေသာေၾကာင ျပညနယႏငတငး ေဒသႀကးအစးရမား အေနျဖင ထးေဖာက၍ မျမငႏငေသာ အေျခအေနမား ေအာက ရညလားလေသာ လပငနးစဥမားက ေဆာင႐ြက ရတတသည။ အမညမေဖၚ ျဖစရပမနေလလာမႈမားက စတငထတေဝေစျခငးျဖင ပဂၢလကက႑အား အမႈမားက အစးရက မညသ႔ကငတြယ ေျဖရငးသညက ပညာေပးျခငး အားျဖင ဤကစၥရပမား၌ ကငတြယျခငးအား ရငးလငး ျပတသားစြာ မတဆကေပးႏငသည။ ထကသ႔ လပေဆာင ျခငးအားျဖင တာဝနယမႈ၊တာဝနခမႈ ရလာျခငး ႏင ျပညနယ၊တငးေဒသႀကးအဆငတြင တကသည ဆးျဖတ ခကမား ခမတျခငးက ျမႇငတငေပးႏငသည။

တငးေဒသႀကးႏငျပညနယ DAO ႐းမားသည ၿမ႕နယ တစခခငးစမ DAO ဆငရာ နညးဥပေဒမားက ႏႈငးယဥျခငး ႏင ကြျပားမႈယဥၾကညျခငးတ႔ ျပလပ၍ ေကာငးမြန ထးျခား

အခနး ၇အႀကျပခကမား

37

ေသာ အေတြးအေခၚမားက မးေမာငးထးျပသငသည။ ဤေတြ႕ရခကမားက အေျခခ၍ ျပညနယအဆင အလပ႐ ေဆြးေႏြးပြတစခ ျပလပ၍ ၿမ႕နယတစခစမ DAO အဖြ႕ ဝငမားသည နညးဥပေဒမားတြင ေကာငးမြနေသာ၊ ထးျခား ေသာ အေတြးအေခၚမားႏင ယငးတ႔က အေကာငအထည ေဖာသည အေတြ႕အႀကမားက မေဝျခငးမား ျပလပ သငသည။ အထးဂ႐ျပ ျပနလည သးသပသငေသာ အေကာငးဆး အေလအကငမားတြင ေအာကပါ က႑မား ပါဝငပါသည - � DAO လငစငရရရနအတြက လအပေသာ ေထာကခစာ

မားက ေလာခထားေသာၿမ႕နယမား။ � စးပြားေရးလပငနး လငစငအေပၚ အနးဝနးခငး၏

ကန႔ကြကမႈမားက ကငတြယရန ရငးလငးေသာ လပငနးစဥမား ခမတထားေသာၿမ႕နယမား။

� လငစငလပထးလပနညးမားအတြက ရငးလငးသည သတငးအခကအလကမားက ထတျပနခေသာ ၿမ႕နယမား။

� လငစငခြငျပသည အခနႏင ပတသက၍ တရားဝင သ႔မဟတ အလြတသေဘာ မဝါဒမားက ကငသး ေသာၿမ႕နယမား (အထးအမႈတြ သ႔မဟတ ကန႔ကြကမႈ ကစၥ မအပ) ။

� “ေကာငးေသာ အေလအကင” ရလဒမားရရေစရန သသာထငရားသည ညႇႏႈငးတငပင ေဆြးေႏြးမႈမားမ တစဆင နညးဥပေဒမားက တထြငခေသာ ၿမ႕နယ မား၏ တငပငမႈ ညႇႏႈငးမႈလပငနးစဥမား။

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး စညပငသာယာေရး ႐းမား သည လာထားသညဧရယာမား အတြက အေလအကင ေကာငးမား ႏးေႏာဖလယရန ေတြ႕ဆသငသည။ ဤ အစညးအေဝးမားတြင ဖလယသည အခကအလကမား သည အထကတြငေဖာျပခသည ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အဆင အစညးအေဝးမားအေပၚ အေျခခသငသည။

တငးေဒသႀကးႏငျပညနယ အစးရမားသည စးပြားေရး အပခပမႈတြင ေကာမတမား အသးျပမႈက ျပနလညသး သပသငသည။ ဤျပနလညသးသပမႈတြင ေကာမတမား၏ လပေဆာငမႈမား ႏငစးပြားေရးႏငအစးရအရာရမား အေပၚ အကးသကေရာကမႈကပါ အကျဖတသငသည။ စးပြား ေရးလပငနးမားအတြက ျပနလညသးသပမႈသည ေကာမ တမား၏ ပြငလငးျမငသာမႈ၊ ထေရာကမႈႏင မတမႈက အကျဖတသငသည။ အစးရအတြကမ ျပနလညသးသပ ျခငးသည ေကာမတမားႏင သကဆငသညထေရာကမႈ ႏင အခနဝနထပဝနပးမားက လမးေၾကာငး အမနေပၚ ေပးပ႔ႏငေရး ရညမနးခကထား၍ အကျဖတသငသည။ ေကာမတမားအေနျဖင သးျခားအသးျပရန ဖယထားသည က႑မားက ေဖာထတ၍ ထက႑မားက အသးျပရန အႀကျပသငသည။ ေကာမတမားအေနျဖင လပကငေန သည မလအပေသာနယပယမားကလညး ေဖာထတၿပး ၎တ႔အားဖယရားေပးရန အႀကျပသငသည။ ေဒသတြငး ေ႐ြးေကာကတငေျမႇာကခကယစားလယမား ပါ၀ငျခငးျဖင ေကာမတမားအား ဒမကေရစ အသြငကးေျပာငးေရးႏင

ေဒသတြငးေနရာခထားေရး နညးလမးမားက အႀကျပ သငသည။

ေကာမတမားအေနျဖင ပမေကာငးမြနေသာ လပငနး လည ပတမႈဆငရာ လမးၫႊနမားက အစးရမပပးေပးရန နညး ပညာအကအညက စဥးစားပါ။ လကရတြင ေကာမတ မား ဖြ႕စညးသည အေၾကာငးၾကားစာ အမားစတြင အဖြ႕၀င မားစာရငးႏင တာဝနဝတရားမား ပါ၀ငသည။ အေကာင အထညေဖာေရး ၫႊနၾကားခကမားႏင လပထး လပနညး ဆငရာလမးၫႊနခကမား မပါဝငပါ။ ယငးတ႔ပါဝငျခငး သည ေကာမတ၏ လပေဆာငမႈက တးတကေစရနႏင ေကာမတမား မညသ႔လပေဆာငသငသညက အမား ျပညသ ပမနားလညရန အေထာကအကျပႏငသည။

အခြငအာဏာတစခလႊအပ၍ ၀နႀကးခပ၊ ျပညနယ/တငး ေဒသႀကး၀နႀကးႏင လႊတေတာအမတမား အပါအ၀င ေဒသႏရအစးရ ေခါငးေဆာငမားအတြက ပြငလငးျမငသာမႈ၊ တငပငေဆြးေႏြးမႈမားႏင အခြငအလမးမားဆငရာ ဥပေဒ မေဘာငႏင ပတသကေသာ အေသးစတေလလာမႈက ျပလပပါ။ ျပညေထာငစဥပေဒမားသည ေဒသမားစြာတြင ပြငလငးျမငသာမႈႏင တငပငေဆြးေႏြးမႈမား လအပေသာ လညး ျပညနယႏငတငး ေဒသႀကးမားသည ဤက႑ မား၌ထပမ လပေဆာငရနအတြက မညသညကန႔သတ ခကမားမ မရရၾကပါ။ ဤက႑မား၌ တကေသာပြင လငးျမငသာမႈႏင တငပငညႇႏႈငးမႈ လအပေသာ က႑ မားက သးျခားခြထတ၍ ေနာကထပေလလာမႈ ရာေဖြ လပကငသငသည။ ထ႔ေနာက ၎တ႔က ျပညနယ သ႔မဟတတငးေဒသႀကး ဥပေဒတြငျပဌာနးရန သ႔မဟတ လကေတြ႕ စမးသပကငသးျခငးအားျဖင ၎တ႔က ျမႇင တငရန ႀကးစားသငသည။

ၿမ႕နယစမခန႔ခြမႈ ေကာမတ၏ အစညးအေဝး မတတမးမား၌ ပြငလငးျမငသာမႈ တးတကေစရန။ ၿမ႕နယအဆင၌ အေရး ႀကးေသာ ဆးျဖတခကမားက စမခန႔ခြမႈေကာမတ အစညးအေဝးမားတြင ျပလပသည။ မတတမးမားက လသရငၾကား ထတျပန၍ တးခ႕ျဖန႔ေဝျခငးသည ၿမ႕နယ ေရးရာမားတြင အမားျပညသမ ပမစတ၀ငစားလာေစရန ကညႏငသည။ ဒဂစတယျဖန႔ျဖးျခငးသည Facebook (သ႔) အျခားဒစဂစတယ ပလကေဖာငး တစခခ မတဆင (အခမ) ပထမဆးေျခလမးအျဖစ ဤအစညးအေဝး မတ တမးမားက တးခ ႕ျဖန႔ေဝျခငးအားျဖင ပြငလငးျမငသာမႈက အားျဖညသည ေကာငးေသာ အေလအထ ျဖစေစသည။

အခေၾကးေငြမားကစၥ၊ လပငနးလညပတမႈ၊ လပထးလပ နညးမားႏင အျခားအဓက စာ႐ြကစာတမးမားက အမား ျပညသႏင ပဂၢလက က႑အား အလြယတကသရၿပး

အခနး ၇အႀကျပခကမား

38

ရရႏငမႈ ေသခာေအာင ျပလပပါ။ ဌာနမားစြာသည ပဂၢလကက႑မားအား ေကာကခေသာ အခေၾကးေငြမားက လသရငၾကားေၾကာျငာ ေဖၚျပထားၾကေသာလညး၊ ဌာန မားအားလးကလညး အခေၾကးေငြအားလးက လသရင ၾကားတငျပေပးရန လအပျခငးသည ပြငလငးျမငသာမႈ တးတကရန လြယကေသာ ေျခလမးတစချဖစသည။ စးပြားေရးလပငနးမားသည အခေၾကးေငြအဆငက အလြယတကနားလညႏငရနအတြက ၎တ႔က အမားသး ပစ မားျဖင အသးျပျခငးက ပမလြယကစြာ နားလညေစ ႏငသည။ အေရးႀကးေသာ လပထး လပနညးမားႏင အျခားစာ႐ြကစာတမးမားက ပႏပထတေဝျဖန႔ချခငး အားျဖငလညး ပေကာငးေအာင ျပလပႏငသည။

ပြငလငးျမငသာမႈအတြက ထပမေဖၚထတရာတြင လအပ ခကမားက သရႏငရန ေဒသဆငရာ ပဂၢလကက႑ႏင တငပငေဆြးေႏြးပါ။ ၿမ႕နယတစခခငးစတြင အမား သကဆငရာ ဖြငလစျဖန႔ခသငေသာ အခေၾကးေငြ ဇယား မား၊ လပထးလပနညးမား၊ ပစမား သ႔မဟတ အျခားစာ႐ြက စာတမးမားက သရႏငရနအတြက ပဂၢလကက႑ႏင တငပငေဆြးေႏြးပါ။

ေဒသႏရအစးရႏင အဆကအသြယျပလပရာတြင ၿမ႕ နယအဆငပဂၢလကက႑ အဖြ႕အစညးမားက ၾကားခ အျဖစအသးဝငႏငေစရန ၎တ႔က ခငမာဖြ႕ၿဖးတးတက ေအာငျပလပပါ။ ပဂၢလကက႑ အဖြ႕အစညးမားသည သတငးအခကအလက ျဖန႔ေဝျခငးကလြယကေခာေမြ႕ေစၿပး ညႇႏႈငးတငပငျခငး သ႔မဟတ သတငးအခကအလက မေဝျခငးမားတြင ပါ၀ငလပါက အစးရအတြက ဆက သြယေရးလမးေၾကာငး တစခအျဖစ ေဆာင႐ြကႏငသည။ အထးသျဖင ၿမ႕နယအဆငတြင ဤအဖြ႕အစညး မားအား ပမဖြ႕ၿဖးတးတကေစျခငးသည စးပြားေရးအပခပစမမႈ ရလဒမား တးတကေစရန အေထာကအကျပႏငသည။ ေသးငယသည စးပြားေရးအသငးအဝငးမား ရေသာ ၿမ႕နယမားတြင အဖြ႕အစညးမားသည ကယျပန႔ေသာ အေျချပၿပး က႑စပါ၀ငႏငသည။ စးပြားေရးလပငနး မားသည ကယစားလယမားအားလး ပါ၀ငႏငေသာ အဖြ႕ အစညးမားအတြက ႀကးပမးသငသည။

အခနး ၇အႀကျပခကမား

39

ခြညႊနးကနးအရ စစေဆးထားေသာ ညႊနးကနးမားစာရငးေနာကဆကတြ ၁

ၫႊနးကနးခြ အၫႊနး

၁ ကနဥး ကနကစရတ ကမၸဏလပငနးလပကငခြငလငစင ရရရနေန႔ရကမား (DAO)

၂ ေျမယာ အသးခႏငမႈ ႏင လၿခမႈ ပငဆငမႈ ရရသည သကတမးကာလ

၃မတပတငျခငးအလြန စညးမဥး စညးကမးမား

ေအဂငစအားလးအတြက စစေဆးမႈ အေရအတြက (ေရတြက)

၅ တရားမဝငေပးေဆာငရမႈ ဝငေငြ ၏ ၂% ေအာက လာဘေပးေငြ အစ

၄ငးတ႔သည အလြတသေဘာအခေၾကးေငြမားေပးရနမလပါဟ ယၾကညမႈရသညကမၸဏမားရာခငႏႈနး

၅ အေျခခအေဆာကအအ လမးမားေကာငးသည (သ႔) အလြနေကာငးသည (%)

ၿပးခသညလက စြမးအငေပာကဆးခသည နာရေပါငး

၆ ပြငလငးျမငသာမႈ စမကနးေရးဆြျခငးႏင ဥပေဒေရးရာစာ႐ြကစာတမးမားက စညးမဥးစညးကမးမားအား ျပညစေစရနအတြကပစမား ရရမႈ

စမကနးေရးဆြျခငးႏငတရားဝငစာ႐ြကစာတမးမားရယျခငး - ျပညနယသ႔မဟတတငးေဒသႀကးဘတဂက ရရမႈ

၇ ယဥၿပငမႈတြငဘကလကျခငးခငမာေသာဆကသြယမႈရေသာစးပြားေရးလပငနးမားႏင ပတသက၍ ေဒသခအာဏာပငမားက မကႏာသာေပးမႈမရ (%)

၈ ပတဝနးကငႏငကကညမႈရျခငးညစညမးမႈျဖစပြားပါကအာဏာပငမားသညအခနမအေရးယေဆာင႐ြကသည (%)

သဘာဝပတဝနးကငလကနာမႈအေပၚလမးၫႊနမႈ (%)

၉ လပသားခန႔ထားေရးလပသားအငအားစေဆာငးမႈကလြယကျခငး - ႐းဝနထမး + လပသားမား (%)

အလပသမားခန႔အပရနလြယကျခငး - နညးပညာရင (%)

အလပသမားခန႔အပရနလြယကျခငး - စာရငးကငမား (%)

၁၀ ဥပေဒစးမးမႈျပညနယတရား႐းမားသည စးပြားေရးကစၥမားကဥပေဒအရ ဆးျဖတသည (%)

ျပညနယတရား႐းသည စးပြားေရးအမႈအခငးမားက အျမနဆးေျဖရငးသည (%)

တရား႐း၏ စရငခကမားက လငျမနစြာ အာဏာသကေရာကေစသည (%)

ၿပးခသညႏစက ျပစမႈကးလြနခရသ (%)

မတခက - ၫႊနးကနးအနမတစခစအတြက ၫႊနးကနးအေရအတြကသညက႑ခြတစခစအတြက ေတြ႕ဆေမးျမနးခေသာ အခန စစေပါငးကေရာငျပန ဟပျခငးမရေပ။ အၫႊနးကနးခြမားမၫႊနးကနးမားစြာသည အလားတရလဒမားက ျပသခၿပး သေတသန လပငနးစဥအတြငး စေပါငးေျဖရငးခၾကသည။

ေနာကဆကတြ ၁ခြညႊနးကနးအရ စစေဆးထားေသာ ညႊနးကနးမားစာရငး

40

၁။ သေတသန နညးလမး က ပမသရလပါက Edmund Malesky, Dean Dulay ႏင Jon Keesecker တ႔၏ ျမနမာ စးပြားေရးဝနးကငၫႊနးကနး ၂ဝ၁၉ တြငရႈ႕၊ ပဂၢလက က႑ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးအတြက စးပြားေရးအပခပမႈက တငးတာျခငး ၂ဝ၁၉၊ ႏင Bissinger, Jared၊ ၏ ျမနမာ စးပြားေရးစမအပခပမႈအတြငးရ အဖြ႕အစညးမား (ရနကန၊ အာရေဖာငေဒးရငး၊ ၂ဝ၁၉)

၂။ သေတသန နညးလမးက ပမသရလပါက Malesky, Dulay ႏင Keesecker တ႔၏ ျမနမာစးပြားေရးဝနးကငၫႊနးကနး (မတစ ၁ တြငရႈ)

၃။ သေတသနအဖြ႕သည ကြငးဆငးေနစဥအတြငး အခကအခ စနေခၚမႈမား ႀကေတြ႕ခရပါေသာေၾကာင အလပ အရညအေသြးက ေယဘယအားျဖင သကေရာကေစပါသည။ ေတြ႕ဆေဆြးေႏြးမႈမားက ႀကတင ျပငဆင ေတာငးဆထားေသာလညး အစးရဝနထမးမားႏင ေတြ႕ဆရန တစခါတစရတြင ခကခသညက ေတြ႕ရသည။ သေတသနအဖြ႕ အေနျဖင စစဥထာသညအတငး မျဖစသည အစညးအေဝးမားလညး ရခသည။ တစခါတစရတြင စးပြားေရး စမအပခပမႈ ေမးခြနးေမးရန စစဥထားေသာ အဓကတာဝနရေသာသမားႏင မေတြ႕ခရပါ။ ယခကသ႔ ျဖစရေသာ အေၾကာငးရငးမားစြာမားထမ အဓကတာဝနရသမားက လြမားစြာ မတယျခငး သ႔မဟတ မရရႏငျခငးမား ပါဝငသည။ တစခ႕ဌာနမားသည လးဝ အသစျဖစေနေသာေၾကာင ဝနထမးမားအေနျဖင အခကအခအေၾကာငးရငးအဓကက ေသခာနားလညႏငရန ခကခသည။ ေနာကဆး အေနျဖင ဝနထမးအေ႐ြ႕အေျပာငးေၾကာင တစခ႕ ေတြ႕ဆေမးျမနးခသမားသည မၾကာေသးမက တာဝနခ ထားခရေသာေၾကာင သတ႔အျမငက မေဝရနမာ အကန႔အသတ ရေနသည။

၄။ သေတသန နညးလမးက ပမသရလပါက Malesky, Dulay and Keesecker တ႔၏ ျမနမာစးပြားေရးဝနးကငၫႊနးကနး ၂ဝ၁၉၊ စာမကႏာ ၈၄ (မတစ ၁) တြငရႈ႕။

၅။ အငတာဗး ဝ၃၆။ ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ အစးရ၊ စကပးေရး၊ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး ဝနးႀကးဌာန၊

အမန႔ေၾကျငာစာ အမတ ၁/၂ဝ၁၂၊ ဩဂတလ ၃၁၊၂၀၁၂။ ေျမလြတ၊ေျမလတ ႏင ေျမ႐ငး စမခန႔ခြမႈ စညးမဥးမား၊ ၂ဝ၁၉၊ဒဇငဘာလ ၁ ရကေန႔ စာမကႏာ ၄ တြင ႐ႈ။ http://www.burmalibrary.org/docs14/VFVM_Rules-en.pdf.

၇။ စကပးေရး၊ေမြးျမေရးႏင ဆညေျမာငး ဝနႀကးဌာန၊၂ဝ၁၂၊ စာမကႏာ ၅ တြင႐ႈ၈။ အငတာဗး ၁၉၉။ အငတာဗး ၂ဝ၁ဝ။ ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာ ဖြ႕စညးပ အေျခခဥပေဒ၊ အပဒ ၁၉၈ (ခ)၁၁။ ျမနမာႏငင တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမားရ အပခပမႈစနစ ၂ဝ၁၈၊(ရနကန၊ျမနမာ၊အာရေဖာငေဒးရငး) ၏

ေနာကဆကတြ (ဃ) တြင ၂၀၁၅ ခႏစတြင ျပနလည ျပငဆငခေသာ ဇယား (၂) ႏင ဇယား (၅) အျပညအစက ၾကညရႈ႕ႏငပါသည။

၁၂။ အငတာဗး ဝ၂၁၃။ အငတာဗး ဝ၁၊၁၄။ ဖြ႕စညးပအေျခခဥပေဒ ပဒမ ၂၄၈ (ဂ)၁၅။ စညပငသာယာေရး အရာရမား သည ႁခြငးခကျဖစသည (ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ၾကား တာဝနက

မလညေသာေၾကာင ျဖစသည။၁၆။ ထတျပနထားေသာ ဥပေဒမား စားရငး က ေနာကဆကတြ(ဂ)တြငရႈ႕ ၊ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးလႊတေတာ

အတြငး ဥပေဒ ထတျပနမႈ - ဒတယ သကတမး (ေဖေဖာဝါရ ၂၊၂၀၁၆ မ ဧၿပလ ၂၄၊၂၀၁၈) အာရေဖာငေဒးရငး၊၂၀၁၈၊ စာမကႏာ ၁၀၄ (မတစ ၁၀)။ ပမၿပးျပညစေသာ အြနလငး ေဒတာက ျမနမာဥပေဒ သတငးအခကအလက စနစ တြင ရႏငပါသည။

https://www.mlis.gov.mm/lsSc.do?menuInfo=4_1_1&query=၁၇။ အငတာဗး ၃၂၁၈။ ပခး- စညပငဥပေဒ၊ ပဒမ ၉၇၁၉။ အငတာဗး ၃၂၂၀။ အငတာဗး ၃၂၂၁။ ကမာၻ႔ဘဏ ႏင စမကနးႏင ဘ႑ာေရး ဝနႀကးဌာန၊ ျမနမာ။ လစာ၊အကးခစားခြငႏင လမႈေရးရာ စမခန႔ခြမႈ

သးသပခက (ရနကန၊ကမာၻ႔ဘဏ၊၂၀) စာမကႏာ ၃၈၂၂။ အငတာဗး ၂၉၂၃။ အငတာဗး ၂၉

အခနးဆးမတစ

41

၂၄။ အငတာဗး ၂၇၂၅။ အငတာဗး ၃၅၂၆။ ၿမ႕နယ (၄)ခတြင စညပငသာယာေရး လပငနးလငစင အခနတအတြငး ရရရန ၿမ႕ အေသး သ႔မဟတ ၿမ႕ နမနာ

အ႐ြယ အစား ကသ႔ေသာ စသတမတခကမားႏင မကကညပါ။ သ႔မဟတ ေယဘယ အားျဖင သြားေရာကလညပတရန မျဖစႏငေသာ ၿမ႕မား

၂၇။ ဧရာဝတတငးေဒသႀကး လႊတေတာကယစားလယ၂၈။ ဧရာဝတတငးေဒသႀကး စကပးေရး ဝနႀကး၂၉။ ဧရာဝတတငးေဒသႀကး စကပးေရး ဝနႀကး၃ဝ။ ဧရာဝတတငးေဒသႀကး လႊတေတာကယစားလယ၃၁။ လႊတေတာကယစားလယ၊ ဧရာဝတတငးေဒသႀကး လႊတေတာကယစားလယ (၂)၃၂။ ဧရာဝတတငးေဒသႀကး လႊတေတာကယစားလယ (၂)၃၃။ ဧရာဝတတငးေဒသႀကး လႊတေတာကယစားလယ (၂)၃၄။ ဧရာဝတတငးေဒသႀကး လႊတေတာကယစားလယ (၂)၃၅။ အငတာဗး ၀၄၃၆။ ဧရာဝတတငးေဒသႀကး လႊတေတာကယစားလယ၃၇။ ဧရာဝတတငးေဒသႀကး လႊတေတာကယစားလယ ၃၈။ ဧရာဝတတငးေဒသႀကး လႊတေတာကယစားလယ (၂)၃၉။ ဧရာဝတတငးေဒသႀကး စကပးေရး ဝနႀကး၄၀။ အငတာဗး ၀၄၄၁။ အငတာဗး ၀၄၄၂။ ဧရာဝတတငးေဒသႀကး စကပးေရး ဝနႀကး၄၃။ ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ အစးရ၊ ျပညေထာငစ လႊတေတာ ဥပေဒ၊ ပဒမ ၈၄ (က)၊၂၀၁၄။၄၄။ အငတာဗး ၁၂၄၅။ အငတာဗး ၀၁၊၀၃၄၆။ အငတာဗး ၀၂၄၇။ အငတာဗး ၀၁၄၈။ အငတာဗး ၀၁၄၉။ အလယကနးရေသာ ၿမ႕နယ ႏစခ၏ ပမးမ ျခငး က ယသည။ အလယကနးရေသာ ၿမ႕နယ ႏစခ ၏ ပမးမ ကနး

အသးသးမာ ၂.၂၀ % ႏင ၂.၅၆ % တ႔ ျဖစၾကသည။၅၀။ အငတာဗး ၁၃၅၁။ အငတာဗး ၁၃၅၂။ အငတာဗး ၁၃၅၃။ အငတာဗး ၁၂၅၄။ အငတာဗး ၁၂၅၅။ အငတာဗး ၁၂၅၆။ အငတာဗး ၁၂၅၇။ အငတာဗး ၁၂၅၈။ ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒ အရ ဘ႑ာေရး ဥပေဒအပါအဝင ဥပေဒ မား ထတျပနႏငရန အလ႔ငါ ျပညနယႏင

တငးေဒသႀကး လႊတေတာမ အစးရ ျပနတမး တြင သတငးျပနၾကားရန တငျပရသည။ ျမနမာႏငင ဖြ႕စညးပ အေျခခ ဥပေဒ၊ အခနး (၄)၊ နပါတ ၁၀၇ ႏင နပါတ ၁၉၆ (ဂ) တြင ရႈ႕။

၅၉။ ပ႔ေဆာငေရး ႏင ဆကသြယေရး ဝနႀကးဌာန ၊ ျမနမာ e –government master plan (Draft) ၂၀၁၆ - ၂၀၂၀ျပညေထာငစ သမၼတ ျမနမာႏငငေတာ အစးရ၊ ေနျပညေတာ၊ ျမနမာ။ ေအာကေဖာျပပါ လငတြငရႈ႕ ၊ ဒဇငဘာလ ၁၊၂၀၁၉။ https://www.motc.gov.mm/my/news/myanmar-e-government-master-plan

အခနးဆးမတစ

43

အာရေဖာငေဒးရငး (The Asia Foundation) သည အကးအျမတ မယသည ႏငငတကာ ဖြ႔ၿဖးေရးအဖြ႔အစညး တစချဖစၿပး အရနအဟနျဖင ဖြ႔ၿဖးတးတကေနသည အာရေဒသေန ျပညသမား၏ လေနမႈဘဝ ျမႇငတငေရးဆငရာ လပငနးမားက ေဆာငရြကလကရပါသည။ ဆယစႏစေျခာကခၾကာ ကာလအတြငး ရရထားသည လပငနးႏငေဒသတြငး အေတြ႔အၾကမားအေပၚ အေျခခ၍ ၂၁ ရာစတြင အာရေဒသတြငး ေတြ႔ႀကေနရသည စနေခၚမႈမားက ရငဆငရာတြင ပနးတငငါးရပျဖစေသာ စမအပခပမႈ အားေကာငးေစေရး၊ စးပြားေရး အခြငအလမးမား ကယျပန႔ေစေရး၊ သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ခႏငရညျမႇငတငေရး၊ အမးသမးစြမးေဆာငရညျမငမားေရးႏင ႏငငတကာ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ ျမႇငတငေရးတ႔အတြက အေလးေပး ေဆာငရြကလကရပါသည။

ယခသေတစာတမးက ရယလပါက myanmar.general@asiafoundation.org သ႔ ဆကသြယႏငပါသည။ အၾကျပသေဘာထား မတခကမားကလညး လႈကလစြာႀကဆပါသည။