Post on 03-Apr-2018
7/28/2019 Central Nervous System-b
1/136
CENTRAL
NERVOUS SISTEM
(SISTEM SYARAF PUSAT)
7/28/2019 Central Nervous System-b
2/136
SUSUNAN SYARAF MANUSIA(HUMAN NERVOUS SYSTEM) Susunan Syaraf Manusia (Human Nervous System) terbagi
atas dua bagian utama :
1. Susunan Syaraf Pusat (Central Nervous System).
2. Susunan Syaraf Tepi (Periferal Nervous System).
Periferal Nervous System memiliki hubungan denganCentral Nervous System danterbagi atas :
1. Susunan Syaraf Cranial (Cranial Nervous System).
2. Susunan Syaraf Spinal (Spinal Nervous System).
Syaraf Otonom (Autonomic Nervous System) terdapatpada kedua susunan syaraf diatas dan terdiri dari:
1. Susunan Syaraf Simpatis (Thoraco Lumbal).
7/28/2019 Central Nervous System-b
3/136
2. Susunan Syaraf Parasimpatis (Cranio Sacral).
Susunan Syaraf Spinal (Spinal Nervous System)membentuk plexus-plexus, dan dari plexus-plexus inilah
keluar saraf-saraf tepi.
Central Nervous Sistem
1. Otak (Encephalon),yang terdiri dari :
a. Procencephalon,yang terdiri dari :
Telencephalon(Cerebrum / brain)
Diencephalon (Inter brain)
b. Mesencephalon (mid brain)
c. Rhombenchepalon,yang terdiri dari :
Metencephalon ( pons dan cerebellum)
Myelencephalon(Medulla Oblongata)
7/28/2019 Central Nervous System-b
4/136
Truncus Enchepalicusterdiri dari :
1. Mesencephalon
2. Pons
3. Medulla Oblongata
Cerebrum, Truncus Encephalicus, dan Cerebellumterletak didalam Cavum Cranii.
2. Sumsum Tulang Belakang (Medulla Spinalis). Medullaspinalis terletak dalam canalis vertebralis
7/28/2019 Central Nervous System-b
5/136
GAMBAR 1
BAGIAN-BAGIAN UTAMA SISTEM SYARAF PUSAT DILIHAT
DARI BAGIAN MEDIAL
7/28/2019 Central Nervous System-b
6/136
Serabut N. CaniIes I :General Visceral Afferent (GVA) untuk Otot-OtotPenciuman.
Serabut N. CaniIes II :
General Visceral Afferent (GVA) untuk Otot-OtotPenglihatan.
Serabut N. CaniIes III :
a. General Somatic Efferent (GSE) untuk Extrunsic Muscleof the Eyes.
b. General Visceral Efferent (GVE) untuk Intrinsic Muscle ofthe Eyes.
Komponen-Komponen Serabut Fungsional
N.Craniles I Sampai Dengan XII
7/28/2019 Central Nervous System-b
7/136
c. General Somatic Afferent (GSA) untuk Serabut-SerabutSensoris dari Otot-Otot Mata.
Serabut N. CaniIes IV :
a. General Somatic Efferent (GSE) untuk Otot ObliquesSuperior Mata.
b. General Somatic Afferent (GSA) untuk Proprioceptivedari Obliques.
Serabut N. CaniIes V :
a. General Somatic Efferent (GSE) untuk ExteroceptiveSelaput Lendir dan Proporioceptive dari Otot-Otot Di
Kepala.b. Special Visceral Efferent (SVE) untuk Otot Branchiogenic.
c. General Somatic Afferent (GSA) untuk Otot-OtotBranchiogenic.
7/28/2019 Central Nervous System-b
8/136
7/28/2019 Central Nervous System-b
9/136
Serabut N. CaniIes VIII :
a. Special Somatic Afferent (SSA) Proprioceptive dariN.Vestibularis badan celnya terdapat pada Ganglio
Vestibulare.b. Special Somatic Afferent (SSA) Extercoceptive dari
N.Acuticus badan celnya terdapat pada GanglionSpiralis.
Serabut N. CaniIes IX :
a. General Visceral Afferent (GVA) untuk Sensoris pada 1/3bagian belakang Lidah dan Mucosa Pharinx badan celnyaterletak pada Ganglion Petrosum dan berakhir pada
Nucleus Solitarius dan Tractus Solitorius.
b. General Visceral Efferent (GVE) Motoris untuk GlandulaParotis badan celnya terletak pada Nucleus SalivatoryInferior.
7/28/2019 Central Nervous System-b
10/136
c. Special Visceral Efferent (SVE) Motoris untuk OtotStylopharyngeus,intinya pada Nucleus Ambigus.
Serabut N. CaniIes X :
a. General Somatic Afferent (GVA) Sensoris Kulit bagianTelinga dan intinya pada Ganglion Petrosum.
b. General Visceral Afferent (GVA) Motoris pada MucosaPharinx,Larynx,Trachea,Oeshopagus, dan VisceraAbdominalis dan intinya pada Tractus Solitorius.
c. Special Visceral Afferent (SVA) untuk Pengecapan padadaerah Epiglottis badan celnya terdapat pada GanglionNodosum dan intinya pada Tractus Solitarius.
d. General Visceral Efferent (GVE) sel asalnya terletak padaNucleus Motorii Dorsalis. Nervus Vagus serabut-serabutnya mempersyarafi Viscera Thoracalis danAbdominalis.
7/28/2019 Central Nervous System-b
11/136
e. Special Visceral Efferent (SVE) Motoris untuk Otot-OtotPharynx dan Larynx, dan intinya terdapat pada NucleusAmbigus.
Serabut N. CaniIes XI :a. General Visceral Efferent (GVE) Motoris untuk Viscera
Dada dan Abdomen serabutnya mengikuti N. Vagus.Intinya terletak pada Nucleus Motorii Dorsalis Nervus
Vagus.b. Special Visceral Efferent (SVE) terbagi menjadi :
1. Motoris untuk Otot Pharynx dan Larynx serabutnyamengikuti N. Vagus dan Intinya terletak pada
Ambigus.2. Motoris untuk Musculus Trapezius dan Sterno
Cleidomastoideus, Intinya terdapat pada Anteriorbagian Lateral C1-C5 yang mendaki didalam Radix
Spinalis N.Accessorius.
7/28/2019 Central Nervous System-b
12/136
Serabut N. CaniIes XII :
General Somatic Efferent (GSE) Motoris untuk Otot-OtotLidah.
7/28/2019 Central Nervous System-b
13/136
GAMBAR 2
SKEMA SUSUNAN SYARAF PUSAT MANUSIA
7/28/2019 Central Nervous System-b
14/136
SUMSUM TULANG BELAKANG(MEDULLA SPINALIS)
Medulla Spinalis terdiri dari Subtansi Alba di sebelah
luar (mengandung Myelin sheath) dan Subtansia
Grissea di sebelah dalam (tidak mengandung Myelin
sheath)
Panjang 40-45 cm dan lebar 1 cm terdapat pada
Canalis Vertebralis dimulai dari celah AtlancoOccipitalis (cranial) sampai dengan L1 atau L2
(caudal).
7/28/2019 Central Nervous System-b
15/136
Pada bagian bawah mengecil membentuk kerucut di
sebut dengan Conus Medullaris.
Pada ujung Conus Medullaris terdapat Fillum
Terminalis,yang ujung caudalnya melekat pada
Basis Coccygeus.
7/28/2019 Central Nervous System-b
16/136
GAMBAR 3TULANG BELAKANG
(Dipandang dari Bagian Belakang,Sisi sebelah Kiri,dan Bagian Depan).
7/28/2019 Central Nervous System-b
17/136
GAMBAR 4
PENAMPANG IKATAN SENDI MEDULLA SPINALIS PADA DAERAH LUMBAR
7/28/2019 Central Nervous System-b
18/136
GAMBAR 5
MEDULLA SPINALIS DAN HUBUNGANNYA TULANG BELAKANG
(Dipandang dari Belakang)
Ganglion Spinal dan Akar
Dorsal Servikal Pertama
tidak ada.Tiap Ganglion
Spinalterletak didaerah
suatu Foramen antarruas.Panjang dan
kemiringan Akar Spinal
ke arahKaudal,secara
progresif bertambah dari
tingkatServikalke
Cocygeal.
7/28/2019 Central Nervous System-b
19/136
GAMBAR 6
HUBUNGAN TOPOGRAFIK SEGMEN MEDULLA SPINALIS,TAJU DURI,BADAN
VETEBRATA,FORAMEN ANTAR RUAS, DAN SYARAF SPINAL
Tiap Segmen Medulla
Spinalis(kecualiSegmenServikal Atas) terletak
lebih tinggi daripada
Syaraf Spinalyang
muncul melalui Foramen
Antar-Ruasnya
7/28/2019 Central Nervous System-b
20/136
GAMBAR 7
DUA SEGMEN MEDULLA SPINALIS DAN SELUBUNG MENINGNYA
1. Beberapaakar rambutmuncul untukmembentuk satu akarSpinal.
2. Dura Mater danAraknoid sebagaiSelubung Dura,bersinambung denganEpineurium tiap
Syaraf Spinal..3. Pia Mater
bersinambung denganIkat Dentikulat.
4. Rongga Sub-Araknoidmeluas didalamSelubung Dura kedalam daerahGanglion Spinal.
7/28/2019 Central Nervous System-b
21/136
GAMBAR 8
DIAGRAM SYARAF SPINAL TORAKAL YANG KHAS
Penyatuan Akar Dorsal
dan Ventral membentuk
Syaraf Spinal. Syaraf
menjadi Ramus Primer
Postterior dan Ramus
Primer Anterior,Ramus
Mening, dan Ramus
Komunikan Putih dan
Kelabu.
7/28/2019 Central Nervous System-b
22/136
GAMBAR 9
SEGMEN MEDULLA SPINALIS MANUSIA
Luas penampang
melintang Zat Putih
bertambah ke Bagian
Medulla Spinalis yang
lebih atas. Zat Kelabulebih besar pada
Segmen Medulla
Spinalis yang
mempersyarafi anggotabadan.
7/28/2019 Central Nervous System-b
23/136
GAMBAR 9
PENAMPANG MEDULLA SPINALIS SETINGGI SERVIKAL UNTUK
MENGGAMBARKAN BEBERAPA SUB-BAGIAN ZAT KELABU DAN ZAT PUTIH
Zat Putih terdiri dari
Tiga Funikel (kolom). Zat
Kelabu dibagi menjadi
Dua Tanduk dan Satu
Zona Pertengahan.Komisur Kelabu Posterior
dan Komisur Kelabu
Anterior terletak pada
Dua Sisi Kanal Sentral
yang berlawanan.
7/28/2019 Central Nervous System-b
24/136
GAMBAR 10
DIAGRAM GABUNGAN SUATU SEGMEN MEDULLA SPINALIS YANG
MENGGAMBARKAN NUKLEUS ZAT-KELABU
7/28/2019 Central Nervous System-b
25/136
Keterangan Gambar 10 :
Nukleus dalam Tanduk Posterior dan Zat Kelabu bagian Pertengahan
diberi tanda.Nukleus Intermediolateral mengandung Neuron Eferenviseral.
Poll Neuron yang terdiri Interneuron,terletak didalam Zat Kelabu BagianPertengahan. Nukleus Motorik Neuron Eferen Alfa dan Gamma mencakup :
1. Dorsomedial.
2. Ventromedial.
3. Anterior.
4. Sentral.
5. Ventrolateral.
6. Dorsolateral.
7. Retrodorsolateral.
Pada gambar bagian bawah,digambarkan topografik umum kelompok ototyang dipersyarafi pada Anggota Badan Atas (C5-T1),Anggota Badan Bawah
(L2-S5),dan Daerah Torako Abdomen (T2-L1). Nukleus Perikornual Anterior
terletak dalam Segmen Servikal dan Lumbal.
7/28/2019 Central Nervous System-b
26/136
GAMBAR 11
DIAGRAM GABUNGAN MENGGAMBARKAN LAMINA REXED
DAN TRAKTUS MEDULLA SPINALIS
Pada gambar diatas
Traktus Asenden
terdapat disebelah kiri
dan Traktus Desendendisebelah kanan. Untuk
susunan Lamina pada
Kolom Posterior dan
Traktus Spinotalamik
Diberi tanda,sebagaiberikut :
C = Servikal.
T = Torakal.
L = Lumbal.
S = Sakral.
7/28/2019 Central Nervous System-b
27/136
GAMBAR 12
NEURON KHAS YANG DITEMUKAN
DALAM MEDULLA SPINALIS
Catatan :
Akson Neuron Sensorik (A sebelah kanan)memasuki Tanduk Posterior.
Cabang Kolateral mungkin berakhir disinidi dalam Zat Kelabu atau mungkin naikatau turun dalam Zat Putih (Fasikel Murniatau Fasikel Posterolateral) dan berakhir diSegmen Spinal lain.
Akson Ketiga Jenis Neuron Motorikberjalan melalui Akar Spinal Ventral (B dikanan bawah).
Interneuron Spinal Intrinsik (terutama padabagian kiri gambar) mempunyai cabangutama dan kolateral yang berakhir segeradalam zat Kelabu, atau naik dan turunsepanjang banyak segmen spinal sebelumberakhir dalam zat kelabu pada tingkatspinal Lain.
Beberapa Akson Utama naik sampai keotak (CO).
7/28/2019 Central Nervous System-b
28/136
GAMBAR 13
SKEMA YANG MENGGAMBARKAN :
1. JALAN DAN AKHIR SERABUT AKAR
DORSAL DALAM MEDULLA SPINALIS
(Bagian Kanan Gambar).
2. TRAKTUS ASENDEN UTAMA PADAMEDULLA SPINALIS (Bagian Kiri Gambar)
Catatan :
Berkas Lateral (L) yang terdirt dari
Serabut Bermielin sedikit berjalan ke
dalam Traktus Posterolateral Lissauer
(DTL) dan ke dalam Lamina I,II,dan III.
Berkas Medial (M) dengan Serabut
Bermielin kan Tebal berjalan ke dalam
Kolom Posterior dan ke banyak Lamina,
termasuk Tanduk Anterior.
Percabangan serabut menjadi Serabut
Cabang Asenden dan Desendenmembentuk Traktus Posterolateral dan
Kolom Posterior.
Traktus Asenden meliputi Fesikel Gresil
(FG), Fasikel Kuneat (FC), Traktus
Spinosembelar Posterior (PSCT),
Traktus Spinoserebelar Anterior (ASCT),
Traktus Spinotalamik Anterior (ASTT),Traktus Spinotelamik Lateral (LSTT),
7/28/2019 Central Nervous System-b
29/136
GAMBAR 14
TRAKTUS MEDULLA SPINALISCatatan :
Traktus Asenden digambarkan Polos pada belahan kanan,Traktus Desenden digambarkan dengan titik-titik dibelahan kiri,danTraktus Spinal
Intrinsik (terdiri dari Serabut Turun dan atau Naik) digambarkan tebal. GambarTraktus dibuat sekehendak (untuk susunan Lamina
7/28/2019 Central Nervous System-b
30/136
7/28/2019 Central Nervous System-b
31/136
GAMBAR 16
JALUR SPINOTALAMIK
Catatan :
Traktus Asenden Sistem Spinotalamikterdiri dari :
1. Traktus Spinotalamik Lateral(Traktus Neospinotalamik, NSTT)
2. Jalur Spinoretikuloralamik
(Traktus Paleospinotalamik, PSTT)
2. Traktus Spinotelamik Anterior.
Interneuron (I) terletak.antara UjungSentral Syaraf Perifer (PN) danTraktus Asenden, termasuk TraktusSpinoretikular (SRT) dan TraktusSpinotalamik Lateral.Paleospinotalamik mencakupInterneuron
Yang terletak dalam FormasiRetikular Truncus Cerebri (RF).Traktus Nukleus Talamus yangterintegrasi di dalam JalurSpinotalamik, mencakup NukleusIntralamina (IL), NukleusParafasikular (N), Daerah TalamusPosterior (PTR), dan NukleusVentral Posterolateral (VPL).
Pengaruh dari Talamus diproyeksioleh SerabutTalamokortikal (TCF).
7/28/2019 Central Nervous System-b
32/136
GAMBAR 17
TEORI KONTROL GERBANG TENTANG NYERI
Catatan :
Serabut A dan C dianggap Bersinaps dengan Interneuron dalam Substansi Gelatin (Sel SG) dan Neuron Transmisi (Sel T). Neuronterakhir
bersina s den an Neuron Traktus S inotalamik Lateral S . Serabut Desenden ada Traktus Kortikos inal dan Retikulos inal
GAMBAR 18
7/28/2019 Central Nervous System-b
33/136
JALUR KOLOM POSTERIOR LEMNISKUS
MEDIAL
GAMBAR 19
7/28/2019 Central Nervous System-b
34/136
JALUR RABA DAN TRAKTUS SPINOLEKTRAL
:
GAMBAR 20
7/28/2019 Central Nervous System-b
35/136
TRAKTUS SPINOSERABELAR,TRAKTUS SPINOVESTIBULAR, DAN TRAKTUS
SPINORETIKULAR
:
GAMBAR 21
JALUR TRAKTUS SPINOSEVIKOTALAMIK
7/28/2019 Central Nervous System-b
36/136
JALUR TRAKTUS SPINOSEVIKOTALAMIK
:
7/28/2019 Central Nervous System-b
37/136
GAMBAR 22
PERSYARAFAN TIMBAL BALIK PADA OTOT AGONIS DANANTAGONIS DALAM REFLEKS IPSILATERAL
(Sebelah Kiri) DAN DALAM REFLEKS BERSILANG KONTRALATERAL (Sebelah Kiri)
7/28/2019 Central Nervous System-b
38/136
GAMBAR 23
REFLEKS EKSENTOR (REFLEKS LUTUT)
Catatan :
7/28/2019 Central Nervous System-b
39/136
GAMBAR 24
LENGKUNG REFLEKS GAMMA DAN UJUNG TENDO(Gambar Kiri)LENGKUNG REFLEKS FLEKSOR (Gambar Kanan)
Catatan :
GAMBAR 25
JALUR KORTIKOSPINAL
7/28/2019 Central Nervous System-b
40/136
JALUR KORTIKOSPINAL
GAMBAR 26
TRAKTUS RUBROSPINAL DAN TEKSTOSPINAL
7/28/2019 Central Nervous System-b
41/136
TRAKTUS RUBROSPINAL DAN TEKSTOSPINAL
GAMBAR 27TRAKTUS RETIKULOSPINAL
7/28/2019 Central Nervous System-b
42/136
TRAKTUS RETIKULOSPINAL,
TRAKTUS VESTIBULOSPINAL, DAN
TRAKTUS KORTIKOSPINALCatatan :Pons Trakrus Retikulospinal berawal dari dalam
Syaraf Pons Retikularis Oralis dan Caudalis di
dalam Pons Tegmentum,Traktus Retikulospinal
Medullar berawal dari dalam Syaraf Medulla
Gigantocelllulari, dan Traktus Vestibulospinalberawal dari dalam Syaraf Vestibular Lateral.
Gambaransecara detail dari jalur Fascikulus
Medial Longitudinal dapat dilihat pada
Gambar 28
7/28/2019 Central Nervous System-b
43/136
GAMBAR 28
JALUR VESTIBULAR TERDIRI DARI SYARAF VESTIBULAR,NUCLEUS VESTIBULAR,FASIKEL
GAMBAR 29
TRAKTUS RETIKULOSPINAL DAN
7/28/2019 Central Nervous System-b
44/136
TRAKTUS RETIKULOSPINAL DAN
TRAKTUS KORTIKORETIKUSPINAL
7/28/2019 Central Nervous System-b
45/136
GAMBAR 30
TEMPAT BEBERAPA TRAKTUS DESENDEN MOTORIK UTAMA DI DALAM ZAT PUTIH DAN TEMPATNYA BERAKHIR
DI DALAM ZAT KELABU
Catatan :
7/28/2019 Central Nervous System-b
46/136
GAMBAR 31
SUSUNAN ARTERI PADA MEDULLA SPINALIS (Gambar Kiri) SUMBER PERSEDIAAN DARAH ARTERIA
PADA MEDULLA SPNALIS (Gambar Kanan)
Catatan :
GAMBAR 32BEBERAPA LESI SYARAF SPINAL DAN
7/28/2019 Central Nervous System-b
47/136
BEBERAPA LESI SYARAF SPINAL DAN
MEDULLA SPINALIS
BATANG OTAK
7/28/2019 Central Nervous System-b
48/136
BATANG OTAK
(TRUNCUS CEREBRI/BRAIN STEM)
Batang Otak (Truncus Cerebri/Brain Stem ) tdd 3 bagian yaitu:1. Mesencephalon (Peduncullus Cereballaris Superior).
2. Metencephalon(Pons/Penduncullus Cereballaris Medial).
3. Myelencephalon (Medulla Oblongata/Penduncullus Cereballaris
Medial).
Bagian Ventral padaBatang Otak (Truncus Cerebri/Brain
Stem) terletak pada Clivus Blumenbachimulai dari
Foramenoccipitale Magnum(dibawah) sampai dengan Level
Synostosis(Sutura)Occipitosphenoidalis.
Batang Otak (Truncus Cerebri/Brain Stem)merupakanpenghubung antara Otak (Encephalon) dengan Medulla
Spinalls juga tempat lewat serabut-serabut syaraf dari Otak
ke Cerebellum dan sebelahnya. PadaBatang Otak (Truncus
Cerebri/Brain Stem)ini terdapat pula pusat (Centrum) penting
seperti VasomotorCenter(pada Medulla Oblongata), yang
7/28/2019 Central Nervous System-b
49/136
GAMBAR 33
PERMUKAAN POSTERIOR TRUNCUS CEREBRI
7/28/2019 Central Nervous System-b
50/136
GAMBAR 34
PERMUKAAN BASAL TRUNCUS CEREBRI DAN AKAR-AKAR SYARAF OTAK
7/28/2019 Central Nervous System-b
51/136
GAMBAR 35
PERMUKAAN LATERAL TRUNCUS CEREBRI DAN AKAR-AKAR SYARAF OTAK
7/28/2019 Central Nervous System-b
52/136
GAMBAR 36
PERMUKAAN DORSAL TRUNCUS CEREBRI
7/28/2019 Central Nervous System-b
53/136
GAMBAR 37
PERMUKAAN DORSAL TRUNCUS CEREBRI BAGIAN BAWAH
7/28/2019 Central Nervous System-b
54/136
GAMBAR 38
POTONGAN MELINTANG BAGIAN ATASSEGMEN SERVIKAL PERTAMA
7/28/2019 Central Nervous System-b
55/136
GAMBAR 39
PENAMPANG LINTANG BAGIAN BAWAHMEDULLA OBLONGATA SETINGGI DEKUSASI PIRAMIS
(KORTIKOSPINAL)
7/28/2019 Central Nervous System-b
56/136
GAMBAR 40
PENAMPANG LINTANG BAGIAN BAWAHMEDULLA OBLONGATA SETINGGI DEKUSASI LEMNIKUS MEDIAL
7/28/2019 Central Nervous System-b
57/136
GAMBAR 41
PENAMPANG LINTANG BAGIAN MEDULLA OBLONGATA SETINGGI PERTENGAHAN OLIVA
7/28/2019 Central Nervous System-b
58/136
GAMBAR 42
PENAMPANG LINTANG (SEDIKIT MIRING) BAGIAN ATAS MEDULLA OBLONGATA SETINGGI SYARAF-SYARAFKOKLEAR DAN
GLOSEFARING (KIRI) DAN SYARAF VESTIBULAR (KANAN)
7/28/2019 Central Nervous System-b
59/136
GAMBAR 43
PENAMPANG LINTANG BAGIAN BAWAH PONS SETINGGI SYARAF OTAK KEENAM DAN KETUJUH
7/28/2019 Central Nervous System-b
60/136
GAMBAR 44
PENAMPANG LINTANG PONS TENGAH SETINGGI TEMPAT MASUK SYARAF TRIGEMINUS
7/28/2019 Central Nervous System-b
61/136
GAMBAR 45
PENAMPANG MELINTANG MID-BRAINBAGIAN BAWAH SETINGGI KOLIKULUS INFERIOR DAN NUKLEUS S.IV
7/28/2019 Central Nervous System-b
62/136
GAMBAR 46
PENAMPANG LINTANG BAGIAN ATAS MID-BRAIN SETINGGI COLLICULUS SUPERIOR DAN SYARAF OTAK KETIGA
7/28/2019 Central Nervous System-b
63/136
GAMBAR 47
PENAMPANG LINTANG PADA SAMBUNGAN BAGIAN ATAS MID-BRAIN DAN DIENCEPHALON
7/28/2019 Central Nervous System-b
64/136
GAMBAR 48
PROYEKSI ASENDEN SUSUNAN RETIKULAR
7/28/2019 Central Nervous System-b
65/136
GAMBAR 49
INPUT KE FORMASI RETIKULAR TRUNCUS CEREBRI
7/28/2019 Central Nervous System-b
66/136
GAMBAR 50
OUTPUT KE FORMASI RETIKULAR TRUNCUS CEREBRI
7/28/2019 Central Nervous System-b
67/136
GAMBAR 51
JALUR SENSORIK SOMATIK UMUM DARI KEPALA DI DEPAN TELINGA
7/28/2019 Central Nervous System-b
68/136
GAMBAR 52
JALUR GUSTATORIUS
7/28/2019 Central Nervous System-b
69/136
GAMBAR 53
JALUR NORADRENERGIK
7/28/2019 Central Nervous System-b
70/136
GAMBAR 54
JALUR DOPAMINERGIK (Kiri) DAN JALUR SEROTONINERGIK (Kanan)
7/28/2019 Central Nervous System-b
71/136
GAMBAR 55
JALUR MOTORIK DESENDEN KE MEDULLA SPINALIS,TERMASUK TRAKTUS RETIKULOSPINAL
(JALUR KORTIKORETIKULOSPINAL),TRAKTUS RUBROSPINAL (JALUR KORTIKORUBROSPINAL) DAN TRAKTUSVESTIBULOSPINAL
7/28/2019 Central Nervous System-b
72/136
GAMBAR 56
KETIGA JALURNUKLEUS MOTORIK SYARAF OTAK (NMSO) MENURUT PERSYARAFAN NEURON MOTORIK
ATASNYA
7/28/2019 Central Nervous System-b
73/136
GAMBAR 57
POLA PEMBERIAN DARAHARTERI OLEH CABANG-CABANG ARTERI BASILER DI DALAM PONS (Atas),
BAGIAN TENGAH MEDULLA OBLONGATA (Tengah), DAN BAGIAN KAUDAL MEDULLA OBLONGATA (Bawah)
7/28/2019 Central Nervous System-b
74/136
GAMBAR 58
TEMPAT-TEMPAT LESIBAGIAN BAWAH TRUNCUS CEREBRI (Gambar Kiri) TEMPAT-TEMPAT LESI DALAMPONS
DAN MID-BRAIN (Gambar Kanan)
7/28/2019 Central Nervous System-b
75/136
DIENCEPHALON
Diencephalon berasal dari bagian Caudal Procencephalon. Letaknya meluasdari
Margo Anterior Colliculus Anteriorsampai Foramen Intervenricularis atau
tepatnya pada daerah Cranial Mesencephalon. Bagian ini tidak berkembang,
dan
dianggap sebagai Relay Station System dari Serabut-Serabut Semborisyang
menuju Cortex Cerebri,dan terdiri dari :
1. Epithalamus
2. Thalamus3. Metathalamus
4. Hypothalamus yang terdiri dari Chiasma Opticum, Tuber Cinereum,
Hypophysa Lobus Posterior Pars Nervous, dan Corpus Mammilaris.
Diencephalon terdiri dari bagian kanan dan kiri yang simetris, diantara kedua
bagian Diencephalon ini terdapat Ventriculus Tertius yang berhubungan
7/28/2019 Central Nervous System-b
76/136
GAMBAR 59
PENAMPANG PANDANGAN DARI BAGIAN DORSAL CEREBRUM YANG MENGGAMBARKAN HUBUNGANANATOMI
DARI THALAMUS, CAPSULE INTERNAL,CAUDATE NUCLEUS, LENTICULAR NUCLEUS, DAN CHOROIDPLEXUS DARI LATERAL VENTRICEL
Catatan :
Terdapat Dua Lapisan Septum Pellucidum yaitu pada
bagian tengah antara Corpus Callosum dengan
Colums
Fornix dan diantara bagian Colums Fornix dengan
Pineal Body terdapat Third Ventricle
7/28/2019 Central Nervous System-b
77/136
GAMBAR 60
BAGAN DARI BAGIAN CORONA SAMPAI DENGAN DIENCEPHALON DAN BEBERAPA STRUKTUR YANG TERDAPAT
DISEBELAHNYA. (DITANDAI DENGAN KELOMPOK-KELOMPOK UTAMA NUCLEUS THALAMIC)
7/28/2019 Central Nervous System-b
78/136
GAMBAR 61
PENAMPANG THALAMUS DARI BAGIAN DORSAL CEREBRUM
7/28/2019 Central Nervous System-b
79/136
GAMBAR 62
PENAMPANG DARI THALAMUS YANG MENGGAMBARKAN SELURUH HUBUNGAN SECARA TOPOGRAPHIC
DARI SYARAF-SYARAF UTAMA THALAMUS
7/28/2019 Central Nervous System-b
80/136
GAMBAR 63
THALAMUS DAN SYARAF-SYARAF UTAMA THALAMUS DAN PROYEKSINYA KE KORTEKS
(NUCLEUS DORSL LATERAL)
7/28/2019 Central Nervous System-b
81/136
GAMBAR 64
NUKLEUS UTAMA THALAMUS DALAM GABUNGAN BEBERAPA PENAMPANG HORIZONTAL MELALUI THALAMUS
Catatan :
Anak Panah menandakan lokasi umum Proyeksi Korteks didalam Kapsul Intern. ( A : Kelompok Nukleus Anterior.; B : Nucleus Sentromedian. ;P : Pulvinar.
7/28/2019 Central Nervous System-b
82/136
GAMBAR 65
PENAMPANG LATERAL DAN MEDIAL DARI SEBELAH KIRI HEMISPHERE CEREBRAL YANG MENGGAMBARKAN
PROYEKSI AREA-AREA CORTICAL DARI BEBERAPA NUCLEI THALAMUS
7/28/2019 Central Nervous System-b
83/136
GAMBAR 66
BEBERAPA NUCLEUSHIPOTHALAMUS
DAN HIPOFISIS
Catatan :
HIPOTHALAMUS terdiri dari empat areaNucleus,
yaitu :
1. Nucleus-nucleus yang berada padaPraoptik (daerahTelensefalon).
2. Necleus-nucleus yang barada padaAreaSupraoptik atau anterior,termasukNucleus Para Ventrikular,NucleusAnterior,dan Nucleus Supraoptik.
3. Necleus-nucleus yang barada padaAreaTuberal atau Tengah,termasuk NucleusDordomedial dan Ventromedial.
4. Nucleus-nucleus padaArea MamilaratauPosterior,termasuk Nucleus PosteriordanBadan Mamilar.
7/28/2019 Central Nervous System-b
84/136
GAMBAR 67
TRAKTUS HIPOTHALAMOHIPOFISIS
DAN VENA PORTA HIPOFISIS
Catatan :
Neosekresi berasal dari Serabut Syaraf padaTraktus
Hipothalamohipofisis dari Nucleus-nucleusSupraoptik
dan Paraventrikular ke Lobus Posterior Hipofisisdari
Lobus ini,Neosekresi itu dialirkan melalui alirandarah.
Neosekresi lain yang dibentuk dari Nucleus-nucleus
7/28/2019 Central Nervous System-b
85/136
GAMBAR 68
BEBERAPA NUCLEUS HIPOTHALAMUS
DAN
HIPOFISIS (KELENJAR PITUITRIN)
Catatan :
Traktus Supraoptikohipofisial membentang dari
Nucleus
Supraoptikdan Paraventrikularke dalam Kapiler
Neurohipofisis. Sistem Porta Hipofisis berbentuk
Anyaman Pembuluh yang membentang dari Dasar
Hipothalamus dan Bagian Atas Neurohipofisis ke
Lobus
Anterior Hipofisis.
7/28/2019 Central Nervous System-b
86/136
GAMBAR 69
TRAKTUS UTAMA YANG MENGHANTARKAN MASUKAN KE HIPOTHALAMUS(Gambar Kiri) TRAKTUS UTAMA
YANG MENGHANTARKAN KELUARAN KE HIPOTHALAMUS(Gambar Kanan)
7/28/2019 Central Nervous System-b
87/136
GAMBAR 70
PANDANGAN SAGITAL-TENGAH OTAK MENGGAMBARKANLOKASI ORGAN KITAR VENTRIKEL
CEREBRUM DAN CEREBELUM
7/28/2019 Central Nervous System-b
88/136
CEREBRUM DAN CEREBELUM
(OTAK BESAR DAN OTAK KECIL)A. CEREBRUM
Cerebrum terdiri dari gelungan-gelungan yang berkelok-kelok selebar jari
disebut Gyrus. Gyrus-gyrus yang berdekatan dipisah oleh sebuah Sulcus yang
dalamnya mencapai 0,5 cm - 1 cm. Sekumpulan Gyrus membentuk sebuah Lobus
Cerebri yang diberi nama tulang yang ditempatinya dalam Cavum Crani, seperti
Lobus Frontalis, Lobus Parictalis, Lobus Temporalis, Lobus Occipitalis dan Lobus
Centralis atau Insula. Satu Lobus Cerebri dengan Lobus yang berdekatan
dengannya dipisah oleh Sebuah Sulcus.
Selain itu Cerebrum terdiri dari Dua Hemisphere, yaitu Hemisphere Kiri danHemisphere Kanan. Keduanya dipisah oleh Sulcus Longitudinalis Cerebri.
Serabut Exteroceptive (Tractus Spino Thalamicus) dan Propioceptive (FuniculusDorsalis) harus melalui inti Thalamus baru melalui Capsula Interna menuju
Cereberum. Pada Cerebrum seperti di Cerebellum,Badan Sel berkumpul pada
Bagian Cortex sedangkan serabut syaraf berada didalam atau Bagian Medullare.
Kedua Hemispherium Cerebri dihubungkan oleh Corpus Collosuris yang terletak
pada dasar dari Fissura Longlitodinalis.
7/28/2019 Central Nervous System-b
89/136
B. CEREBELLUM
Cerebellum (Otak Kecil) terletak dibagian Dorsal,Pons,Medulla Oblongatayang
mengalami perkembangan. Cerebellum merupakan bagian penghubungPerifer
dengan Cerebrum dan juga sebaliknya ; TractusSpinoCerebellaris Ventratis/
Dorsalis adalah Serabut MenujuCerebellum, Serabut-serabut IntiCerebellaris
(dari inti Dentatus,Emboliformis,Dan Globosus) menuju Cerebrum danNucleus
Ruber, dan sebalilmya serabut dari Cerebrum menuju Oliva dan dari Olivakembali ke inti Cerebellum ke Nucleus Ruberdan dari Nucleus Ruberke
Medulla
Spinalis (Tractus Rubrospinalis).
Serabut Vestibularis (keseimbangan) menuju ke bagian Cerebellum(Flocculus
dan Nodulus) dan dari Cerebellum kembali ke Serabut Fasciculus
7/28/2019 Central Nervous System-b
90/136
Cerebellum mempunyai bentuk khas yaitu seperti Sanggul dan ditutupi olehLobus Occcipitalis. Mempunyai Hemisphere kiri dan kanan, dimedian
terdapat
bagian Vermis sebagai bagian penghubung. Serabut-serabut masuk dan
keluar
dari Cerebellum melalui Pedunculi Cerebelli (Inferior Medialis dan Superior).
Pada Cerebellum, Substantia Grysea berada pada Cortex (sebelah luar) dan
Substantia Alba berada didalam, pada penampang Para Segietal terlihat
gambar
garis sebagai Pohon Kehidupan (Arbor Vitae).
Cortex Cerebelli tersusun dari lembaran-lembaran tipis melintang dan sejajar
disebut Folium, satu sama lain saling berdekatan dipisahkan oleh Sulcus.
Kalau
Cerebellum Hemisphere kanan rusak maka orangnya akan jatuh kekanan,
bila
orang ini tiduran tertentang seperti tidak terlihat sakit,tapi duduk tidak
7/28/2019 Central Nervous System-b
91/136
GAMBAR 71
PANDANGAN LATERAL CEREBRUM
7/28/2019 Central Nervous System-b
92/136
GAMBAR 72
PANDANGAN LATERAL DARI LOBUS
7/28/2019 Central Nervous System-b
93/136
GAMBAR 73
PANDANGAN LATERAL INSULA
7/28/2019 Central Nervous System-b
94/136
GAMBAR 74
PANDANGAN MEDIALDARI POTONGAN SAGITAL OTAK
7/28/2019 Central Nervous System-b
95/136
GAMBAR 76
PANDANGAN MEDIALDARI HEMISPHEREDENGAN BRAINSTEM
7/28/2019 Central Nervous System-b
96/136
GAMBAR 77
PANDANGAN INFERIOR DARI CEREBRUM
7/28/2019 Central Nervous System-b
97/136
GAMBAR 78
PANDANGAN LATERAL SEBELAH KIRIDARI VENTRICLE-VENTRICLE OTAK
7/28/2019 Central Nervous System-b
98/136
GAMBAR 79
PANDANGAN POSTERIOR DARI POTONGAN CORONAL PADA VENTRICLE-VENTRICLE OTAK
7/28/2019 Central Nervous System-b
99/136
GAMBAR 80
BASAL GANGLIA DILIHAT POTONGAN HORIZONTAL MELALUI CEREBRUM
7/28/2019 Central Nervous System-b
100/136
GAMBAR 81
SKEMA DARI BASAL GANGLIA DILIHAT DARI PANDANGAN SEBELAH KIRI LATERAL
7/28/2019 Central Nervous System-b
101/136
GAMBAR 82
PERMUKAAN CEREBELLUM
(Gambar Atas) FISSURA DAN
LOBULUS CEREBELLUM
(Gambar Bawah)Catatan :
Daerah-daerah Vernis ditandai dengan
angka
Romawi.Paleocerebellum (LobusAnterior)
terletak Rostral dan Fissura Prima,
Archicerebellum (Lobus
Flocculonodularis)
terletak Kaudal dari Fissura
Posterolateralis,
dan Neocerebellum terletak antara
Fissura
Prima dan Fissura Posterolateral
(Gambar
Bawah)
GAMBAR 83
PENATAAN NEURON DALAM
7/28/2019 Central Nervous System-b
102/136
FOLIUM CEREBELLUM
Catatan :
Bagian kanan penampang lintang melalui Folium;
bagian kiri penampang memanjang (Sumbu
Panjang).
Taju-taju Syaraf sel Stelat,Sel Basket,dan SelPurkinje
terletak sejajar dengan bidang Longitudinal.
Perhatikan
Glomerulus Serabut Lumut (selipan) dan
Glomerulus
Serabut Rambut (*). Sirkuit utama (garis tebal)Melakukan pengaruh eksitasi atas sel Purkinje
termasuk :
1. Serabut Lumut-Sel Granula-Sel Purkinje ;
2. Serabut Rambut-Sel Granula-Sel Purkinje ;
3. Serabut Rambut-Sel Purkinje.
Sel Golgi,Sel Stelat,dan Sel Basket ialah
Interneuron
yang terintergrasi ke dalam sirkuit-sirkuit yang
melakukan pengaruh inhibisi atas sirkuit utama.
GAMBAR 84
HUBUNGAN NEOCEBERELLUM
DENGAN CEREBRUM DAN BEBERAPA
NUCLEUS TRUNCUS CEREBRI
7/28/2019 Central Nervous System-b
103/136
Catatan :
Lengkung umpan balik dari Cerebrum ke Cerebellum
ditandai menurut urutan sebagai berikut :
Korteks CerebrumNolei PontisKorteks Neocerebellum
Nucleus dalam Cerebellum- Nucleus RuberNucleus Ventral Lateral ThalamusKorteks Cerebrum.
Lengkung yang lain ialah :
Uruitan Korteks CerebellumNucleus dalam Cerebellum
Nucleus RuberNucleus Olivarius Inferior
Korteks NeoCerebellum.
GAMBAR 85HUBUNGAN NEOCEBERELLUM DENGAN
KORTEKS CEREBRUM,THALAMUS, DAN
NUCLEUS-NUCLEUS PONS
7/28/2019 Central Nervous System-b
104/136
NUCLEUS-NUCLEUS PONS
Catatan :
Urutan CerebellumNucleus RuberNuclei
ThalamiKorteks Cerebrum ;
Hubungan-hubungan urutan itu dengan Traktus
Kortikospinal,Traktus Rubrospinal, dan
Jalur KortikopentinPontocerebelar.
GAMBAR 86HUBUNGAN NEOCEBERELLUM DENGAN
TRUNCUS CEREBRI DAN GANGLION
BASAL
7/28/2019 Central Nervous System-b
105/136
Catatan :
Beberapa input ke Cerebellum berawal dari :
Nucleus-nucleus Retikular Truncus Cerebri dan
Nucleus Olivari Inferior melalui Pedunkel
Cerebelar Inferior ;
Mid-Brain melalui Pedunkel Cerebelar Superior.
Perhatikan sirkuit umpan balik Cerebellum
Nucleus
Ruber,Nucleus-nucleus Retikular,dan Nucleus
Olivari
Inferior Tuncus CerebriCerebellum melalui
Pedunkel
Cerebelar Inferior.
7/28/2019 Central Nervous System-b
106/136
GAMBAR 87
HUBUNGAN VESTIBULOCEBERELLUM (ARCHICEREBELLUM DAN NUCLEUS PASTIGII PADA TRUNCUS CEREBRIDENGAN
NUCLEUS-NUCLEUS DAN SYARAF VESTIBULAR)(Gambar Kanan) DAERAH PROYEKSI PADA KORTEKSCEREBELLUM YANG MENERIMA
7/28/2019 Central Nervous System-b
107/136
GAMBAR 88
PERMUKAAN SUPERIOR DAN INFERIOR DARI CEREBELLUM
7/28/2019 Central Nervous System-b
108/136
GAMBAR 89
POTONGAN PADA BAGIAN SUPERIOR CEREBELLAR PEDUNCLE
7/28/2019 Central Nervous System-b
109/136
GAMBAR 90
PANDANGAN POSTERIOR DARI FOURTH VENTRICLE DAN CEREBELLUM
7/28/2019 Central Nervous System-b
110/136
GAMBAR 90
BAGIAN MEDIAN SAGITAL DARI FOURTH VENTRICLE DAN CEREBELLUM
7/28/2019 Central Nervous System-b
111/136
GAMBAR 91
PENAMPANG JARINGAN PEMBULUH DARAH ARTERI PADA OTAK
7/28/2019 Central Nervous System-b
112/136
GAMBAR 92
JARINGAN PEMBULUH DARAH ARTERI PADA OTAK DILIHAT DARI BAGIAN INFERIOR
7/28/2019 Central Nervous System-b
113/136
GAMBAR 93
POTONGAN BAGIAN INFERIOR PADA JARINGAN PEMBULUH DARAH ARTERI OTAK
7/28/2019 Central Nervous System-b
114/136
GAMBAR 94
PENAMPANG POTONGAN BAGIAN INFERIOR DARI JARINGAN-JARINGAN LUAR PADA SIKLUSWILLIS
7/28/2019 Central Nervous System-b
115/136
GAMBAR 95
PENAMPANG BAGIAN INFERIOR PADA JARINGAN-JARINGAN SITU DARI SIKLUS WILLIS
7/28/2019 Central Nervous System-b
116/136
GAMBAR 96
PENAMPANG BAGIAN FRONTAL DARI JARINGAN PEMBULUH DARAH ARTERI PADA OTAK
7/28/2019 Central Nervous System-b
117/136
GAMBAR 98
POTONGAN BAGIAN FRONTAL DARI JARINGAN PEMBULUH DARAH ARTERI PADA OTAK
7/28/2019 Central Nervous System-b
118/136
GAMBAR 99
PENAMPANG BAGIAN LATERAL DARI JARINGAN PEMBULUH DARAH ARTERI PADA OTAK
7/28/2019 Central Nervous System-b
119/136
GAMBAR 100
PENAMPANG BAGIAN MEDIAL DARI JARINGAN PEMBULUH DARAH ARTERI PADA OTAK
7/28/2019 Central Nervous System-b
120/136
GAMBAR 101
PENAMPANG JARINGAN PEMBULUH DARAH ARTERI PADA BAGIAN POSTERIOR DARI CRANIALFOSSA
7/28/2019 Central Nervous System-b
121/136
GAMBAR 102
PENAMPANG JARINGAN PEMBULUH DARAH VENA PADA BAGIAN POSTERIOR DARI CRANIALFOSSA
7/28/2019 Central Nervous System-b
122/136
GAMBAR 102
POTONGAN BAGIAN SUPERIORJARINGAN PEMBULUH DARAH VENADEKAT PADA PENAMPANGOTAK
7/28/2019 Central Nervous System-b
123/136
GAMBAR 103
POTONGAN BAGIAN INFERIORJARINGAN PEMBULUH DARAH VENADEKAT PADA PENAMPANGOTAK
7/28/2019 Central Nervous System-b
124/136
GAMBAR 104
PENAMPANG JARINGAN PEMBULUH DARAH VENASUBEPENDYMAL PADA OTAK
MENINGES DAN
LIQUOR CEREBROSPINALIS (LCS)
7/28/2019 Central Nervous System-b
125/136
LIQUOR CEREBROSPINALIS (LCS)
A. MENINGESMeninges adalah lapisan selaput, yang melapisi susunan syaraf
pusat.
Lapisan selaput ini ada tiga, terdiri dari :
1. Duramater Tipis dan Translucent (Pachimeninse)2. Arachnoidea (Leptomeninse)
3. Piamater(Leptomeninse)
Guna selaput inj adalah sebagai pelindung dan bantalan bagi otak.
Selaput ini mempunyai serabut sensory.
B. LIQUOR CEREBROSPINALIS(LCS)Cairan yang mengandung sedikit protein, disekresi oleh Plexus
Choroideus
7/28/2019 Central Nervous System-b
126/136
GAMBAR 105
PENAMPANG POTONGAN SECARA CORONAL PADABAGIAN JARINGAN PEMBULUH DARAH DIPLOIC DAN
MENINGES
7/28/2019 Central Nervous System-b
127/136
GAMBAR 106
PENAMPANG BAGIAN JARINGAN PEMBULUH DARAH DIPLOIC DAN EMISARY PADA BAGIAN
TENGKORAK
7/28/2019 Central Nervous System-b
128/136
GAMBAR 107
PENAMPANG JARINGANPEMBULUH DARAHARTERI PADA MENINGES
7/28/2019 Central Nervous System-b
129/136
GAMBAR 108
PENAMPANG JARINGANPEMBULUH DARAHARTERI PADA MENINGES
7/28/2019 Central Nervous System-b
130/136
GAMBAR 109
POTONGAN BAGIAN DEPAN DARI JARINGANPEMBULUH DARAH CEREBRAL YANG DEKAT
DENGAN MENINGES
7/28/2019 Central Nervous System-b
131/136
GAMBAR 111
POTONGAN SAGITALVENOUSSINUSES DARI DURAMATER
7/28/2019 Central Nervous System-b
132/136
GAMBAR 110
PENAMPANG BAGIAN DURAMATER DARI JARINGANPEMBULUH DARAH CEREBRAL YANG
DEKAT DENGAN MENINGES
7/28/2019 Central Nervous System-b
133/136
GAMBAR 112
PANDANGAN SUPERIOR DARI BAGIAN DASAR CRANIALVENOUSSINUSES DARI DURAMATER
7/28/2019 Central Nervous System-b
134/136
GAMBAR 113
PANDANGAN POTONGAN SECARA CORONAL DARI CAVERNOUSSINUS
7/28/2019 Central Nervous System-b
135/136
GAMBAR 114
SIRKULASI DARI LIQOUR CEREBROSPINALIS (LCS)
7/28/2019 Central Nervous System-b
136/136